[zaloguj się]

72. Rzeczownik.

a. Kolejność form.

Dla rzeczowników przyjmujemy kolejność układu form według liczb (sg, pl, du), w ich obrębie według przypadka (N, G, D, A, I, L, V).

b. Specyficzne wypadki.

aa. N sg.

Jeżeli mamy kilka postaci na N sg, wykraczających poza dziedzinę czystej fonetyki, w części fleksyjnej wypisujemy je ze statystyką, ale bez wymieniania zabytków, np.:

cetus (6), cete (1).
Użycie polskiego mianownika w kontekście łacińskim, bez względu na to, w jakiej funkcji występuje, zapisujemy normalnie jako N bez żadnych dodatkowych komentarzy.

bb. L sg.

W L sg zaznaczamy w klamrze użycie bezprzyimkowe, np.:

L końcu (286) [w tym: bez przyimka (11)].
(Przykłady takie w semantyce powinny być wydzielone w osobną grupę pod funkcją przysłówka). Zjawisko to w części semantycznej por. 124.

cc. D a. L sg.

Jeżeli po przyimku po wystąpi rzeczownik z końcówką -u (przy czym w danym haśle nie ma niewątpliwych L na -u, np. z innym przyimkiem), formę opisujemy następująco:

D a. L (cum praep „po”) miastu (x).

dd. N pl.

Form N pl typu konfesyjoniste, ebijonite, kanibales nie uważamy za łacińskie, lecz wciągamy je w normalną oboczność z innymi polskimi końcówkami tej formy. Ewentualny zapis przez -ae lub -e/  zaznaczamy w klamrze po liczbie, np.:

ebijonite (1) [zapis: -ae].
Podobnie traktujemy jako normalną polską końcówkę -e zapisy przez -ae, -e/  N i A pl rzeczowników żeńskich na -yja. Grafikę sygnalizujemy jak zwykle, np.:
kondemnacyje (1) [zapis: -e/ ].
Zapis przez -y w rzeczowniku męskim osobowym, o ile pochodzi z tekstów mieszających i z y, również notujemy jako grafikę w klamrze, np.:
N pl kapłani (x) [w tym: -y (x)].

ee. G pl.

Brzmienie końcówki G pl rzeczowników na -yja przyjmujemy w zasadzie jako -yj (oczywiście tylko dla zapisów dopuszczających takie odczytanie, możliwe są bowiem też końcówki -yjej, -ej itp.). Różną grafikę notujemy w klamrze, np.:

konstytucyj (50) [w tym: -iy (41), -yi (6), -y (2), -ii (1)].

ff. D pl.

Zapis końcówki -um traktujemy jako odmiankę fleksyjną, a nie wariant pochylenia.

gg. Liczba podwójna.

Przy wszystkich formach liczby podwójnej dajemy uwagę o użyciu przy liczebniku, np.:

du N (cum num) konia (x) ... (tu pełne lokalizacje).
Jeżeli znalazłyby się również wypadki użyć bez liczebnika, zapis wyglądałby:
du N ... (x) (tu lokalizacje użyć bez liczebnika); (cum nm) (x) (tu lokalizacje z liczebnikiem).
Dla haseł RĘKA, OKO, UCHO zasady te nie muszą obowiązywać.

hh. Końcówki niewątpliwie łacińskie.

Wyrazy z końcówką niewątpliwie łacińską umieszczamy na końcu paradygmatu, poprzedzając opis gramatyczny skrótem (lat.), np.:

(lat.) A sg kołtunum.

c. Różne typy fleksyjne, dwurodzajowość.

Przy rzeczownikach dwurodzajowych i w ogóle pod hasłami, gdzie mogą wystąpić różne typy fleksyjne, nie sporządzamy oddzielnych paradygmatów, lecz notujemy różnorodność końcówek pod poszczególnymi formami. Nie traktujemy ich jednak jako oboczności, np.:

pl N biodra (36), biodry (5)
– bez wymieniania źródeł.
Jeżeli jednak oprócz końcówek tłumaczących się różnicą rodzaju wystąpi dla jakiegoś przypadka w obrębie jednego z rodzajów oboczność natury czysto fleksyjnej, rozliczamy się z tej oboczności tylko w granicach danego rodzaju, np. (przykład nieautentyczny):
sg G wyspy (x), wyspu (x), wyspa (x); -u ...; -a ...; -u : -a ... .
Gdy w rzeczowniku dwurodzajowym o zróżnicowanej postaci mianownika wystąpi przypadek o końcówce niepozwalającej rozstrzygać o rodzaju, ale w jego materiale znajdzie się użycie niedwuznacznie rodzaj determinujące dzięki obecności przydawki, notujemy to w klamrze, np.:
L wyspie (x) [w tym: z przydawką m (x), f (x)]
(przykłady bez przydawki nie wchodzą w rachubę, a więc suma może być tu mniejsza od liczby użyć przypadka).

d. Nieodmienność.

Nieodmienność w ogóle zaznaczamy skrótem indecl po specyfikacji. Hasło nie zawiera wówczas części fleksyjnej (musi mieć natomiast, nawet jednostkowe, opis pochyleń).
Częściową nieodmienność traktujemy w dwojaki sposób, zależnie od stanu materiałowego. Jeżeli nieodmienność panuje regularnie w sg, pl zaś jest odmienne, w części fleksyjnej sg nie rozbijamy na przypadki, lecz piszemy: sg indecl (tu wymienienie formy zgodnej z postacią hasła) w pl normalnie.
Jeżeli formy nieodmienne występują w paradygmacie obocznie z odmiennymi bez względu na liczbę, sporządzamy przed częścią fleksyjną zestawienie łączne, oddzielając N i A sg od pozostałych przypadków następująco:

N i A sg (x); w pozostałych przypadkach: decl (x), indecl (x)
(tu kolejność zależy od przewagi ilościowej), po czym nastąpi wykaz tekstów (z pominięciem N i A sg) jak normalnie przy obocznościach.
Podajemy również przykład hasła KONCYLIJUM jako wzór do rozwiązywania ewentualnych bardziej skomplikowanych sytuacji (w haśle tym całe sg jest nieodmienne, pl nieodmienne częściowo, ale zarówno z formami równymi N sg jak i N pl):
sg indecl koncylijum (496); pl N i A koncylija (89); w pozostałych przypadkach: decl (117), indecl: koncylija (12) [tylko w funkcji G], koncylijum (2) [tylko w funkcji D].
W paradygmacie pod każdym przypadkiem podajemy wykaz wszystkich form (również nieodmiennych) z liczbami, ale bez skrótów tekstów. Wykaz źródeł podajemy tylko dla ewentualnych obocznych końcówek form odmiennych.
Dla haseł nielicznych, bez oboczności w obrębie form, zestawienia wstępnego w ogóle nie dajemy, np. s.v. KONCYLIJABULUM:
sg L koncylijabulum (1). ◊ pl N koncylijabula (1).
Haseł częściowo nieodmiennych nie określamy w specyfikacji jako indecl.
Występowanie materiału hasła tylko w formie N lub/i A sg nie upoważnia do uznania hasła za indecl. W części fleksyjnej notujemy formy pod ich normalnymi określeniami przypadkowymi.