[zaloguj się]
[pdf]

PRZYRAZIĆ (10) vb pf

a jasne.

Fleksja
praet
sg
3 m przyraził
conditionalis
sg
3 f by przyraziła

fut 3 sg przyrazi (8). ◊ praet 3 sg m przyraził (1). ◊ con 3 sg f by przyraziła (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

Uderzyć, porazić uderzeniem (10):
a. [Uderzając kimś o coś, zabić:przyrazić kogo ku czemu [= o coś]: Bogoſłáwiony ktory trzimáć będźie/ y przyráźi málucżkie ſwoie ku opoce [Beatus qui tenebit et allidet parvulos tuos ad petram. Ps 136/9; Błogoſłáwiony/ który tobie pochwyći/ y roztrąći dźieci twé o opokę. WujBib]. PsKrak 1532 136/12.]
b. Spowodować przykre doznania (10):
α. Fizyczne (9):

przyrazić kogo (1): RejWiz 92v cf W porównaniu.

W porównaniu (1): Coż rozumieſz gdy ten ſtan záſię ku ſtárośći/ Przydzye w tákich omyłkach/ á w tey obłędnośći. Gdy go ieſzcże pedográ iáko mroz przyráźi RejWiz 92v.

αα. Wynikające z czynników atmosferycznych; przen (8): [do Rzeczypospolitej:] Ale ſłyſzę iż káżde/ kroleſtwo w pokoiu/ Szcżęſliwſze ieſt/ powoli/ gdy myſli o boiu. Bo wierz mi gdyby iedno/ burza przyráźiłá/ Byłby Prywat zá pyecem/ wnetbyś ty rządziłá. RejZwierz A5.
Fraza: »mroz przyrazi« [w tym: kogo (5), komu (1)] = ktoś ma kłopot, zmartwienie (7): RejRozpr I4v; Ale wierz mi kiedy cie táki mroz przyráźi/ Zda mi ſie iżći onę buyną myſl przekáźi. RejWiz 168; Ale kiedy więc komu/ mroz przyráźi w głowie/ Muśi tám pewnie zbieráć/ ná nitkę po ſłowie. RejZwierz 76, 19, 55; RejZwierc 225v, 261.
β. Psychiczne (1):
Fraza: »strach przyrazi« (1): A kiedy iuż ſtrach przyráſy Iuż mu wſzyſtko razem ſkaſy. Rad by iuż dal czo by ſam mial Aby ieno zywo ſoſtal. RejKup f3v.

Synonimy: a. pobić, pogubić, potłuc, uderzyć; b. doświadczyć, dotknąć.

Formacje współrdzenne: dorazić, narazić, narazić się, obrazić, obrazić się, odrazić, odrazić się, podrazić, porazić, porazić się, pozarazić się, przerazić, rozrazić, rozrazić się, urazić, urazić się, wrazić, wrazić się, wyobrazić, wyobrazić się, wyrazić, wyrazić się, zarazić, zarazić się, zrazić, zrazić się; dorażać, narażać, obrażać, obrażać się, odrażać, odrażać się, poobrażać, poobrażać się, porażać, porażać się, pourażać, pourażać się, pozarażać, pozarażać się, przerażać, przerażać się, rozrażać, rozrażać się, urażać, urażać się, wrażać, wrażać się, wyobrażać, wyrażać, wyrażać się, wzrażać, wzrażać się, zarażać, zarażać się, zobrażać, zrażać, zrażać się, zurażać; porażywać; wyobrazować.

SBu