[zaloguj się]
[pdf]

BOG (33 696) sb m

bog (33 694), boh (2) [w wyrażeniach przyimkowych: pro, prze boha] GórnDworz, MWilkHist.

N i A sg bóg (917), bog (75); bóg OpecŻywList, OpecŻywSandR, ForCnR, KlerPow (3), MurzHistSekl, Mącz (88), OrzQuin (80), GrzepGeom (4), Strum (8), KochTr (7), KochJez (6), KochEpit (5), KochBr, KochDa (5), KochMarsz (3), KochWz, KochMRot (13), KochPam (3), KochPhaen (5), KochPieś (21), KochTarn (3), PudłFr (26), KochProp (3), KochWr (11), ZawJeft (18), Calep (2), GórnTroas (25), KochCzJan (3), KochPij (2), KochAp, KochFrag (16), OrzJan (26), OstrEpit (2), WyprPl (4), JanNKar (2), JanNKarGórn (4), SiebRozm (15), GosłCast, (21); bóg : bog OpecŻyw (67 : 52), MurzHist (66 : 2), MurzNT (23 : 2), BiałKat (153 : 4), Oczko (11 : 4), KochPs (88 : 1), KochFr (22 : 1), SarnStat (40 : 9). [ó bywa też oznaczone: buog OpecŻyw (39), KlerPow (3), JanNKar (2), JanNKarGórn (4); buóg OpecŻyw (14), ForCnR; boog Calep (2)]. W pozostałych formach zawsze o jasne.

Fleksja
sg pl du
N bóg bogowie, bogi
G boga bogów bogu
D bogu, bogowi bogóm
A boga, bóg bogi, bogów bogu
I bogiem bogi, bogami, bogmi, bogi
L bogu, bodze bogach, bogoch, bodz(e)ch bogu
V boże bogowie, bogi

sg N bóg (12 704). ◊ G boga (6885). ◊ D bogu (4643), bogowi (11); -u : -owi OpecŻyw (112 : 1), LubPs (99 : 2), RejWiz (32 : 2), BielKron (209 : 2), GrzegRożn (17 : 1), Mącz (44 : 2), PudłFr (1 : 1). ◊ A boga (2619), bóg (126) [tylko w skostniałych wyrażeniach przyimkowych typu: na bog, prze bog]. ◊ I bogiem (2003); -em (114), -ém (2), -ęm (4), -(e)m (1883); -ęm JanNKarGórn; -em : -ém OrzQuin (9 : 1), BiałKat (47 : 1); -em : -ęm MurzNT (6; 3). ◊ L bogu (660), bodze (174); -e LibLeg (3), PowUrb, BierEz, OpecŻyw (10), PatKaz I, PatKaz II (9), Murm, BartBydg, TarDuch (2), BielŻyw (3), WróbŻołt (22), RejJóz (3), HistAl (2), BielKom (2), RejZwierz, KwiatKsiąż, OrzQuin (2), Oczko (2), KochJez, WerKaz (2), KmitaPsal, GrochKal, KlonWor; -u : -e LibMal (3 : 4), PatKaz III (1 : 2), RejPs (9 : 9), RejRozpr (1 : 3), SeklKat (2 : 4), RejKup (1 : 2), KromRozm I (1 : 1), MurzHist (1 : 2), MurzNT (4 : 1), LubPs (18 : 7), KrowObr (3 : 5), RejWiz (6 : 6), Leop (5 : 16), OrzList (1 : 1), BibRadz (20 : 1), OrzRozm (2 : 3), BielKron (3 : 13), GrzegRóżn (54 : l), Mącz (2 : 2), RejPos (13 : 4), BiałKat (8 : 3), RejZwierc (7 : 1), RejPosWstaw (1 : 2), KarnNap (1 : 1), KochPs (4 : 1), MWilkHist (1 : 1), PudłFr (1 : 1), ArtKanc (1 : 1), GrabowSet (1 : 1), OrzJan (1 : 1), WujNT (37 : 1). ◊ V boże (2524). ◊ pl N bogowie (275), bogi (7); -i KuczbKat, GrabowSet; -owie : -i LubPs (3 : 1), BibRadz (17 : 2), KochPs (1 : 1), LatHar (2 : 1). ◊ G bogów (390); -ów (46), -(o)w (344). ◊ D bogóm (211); -óm (36), -om (3), -(o)m (172); -óm BiałKat (3), KochBr, KochPieś, PudłFr (2), GórnTroas (4), KochFrag (2); -óm : -om Mącz (15 : 1), KochMuza (1 : 1), GosłCast (7 : 1). ◊ A bogi (223), bogów (29); -ów SarnUzn (3), StryjKron (2), NiemObr (2); -i : -ów GrzegRóżn (17 : 13), BiałKat (2 : 2), WujJud (3 : 1), CzechRozm (6 : 2), CzechEp (4 : 2), KochEpit (1 : 1), PowodPr (2 : 1); -ów (3), -(o)w (26). ◊ I bogi (91), bogami (58), bogmi (1); -i BielŻyw, WróbŻołt, RejPs, RejKup, HistAl (7), KromRozm II, LubPs (4), KrowObr, RejWiz, BibRadz (11), BielKron (4), Mącz, Prot (2), RejAp (2), HistRzym, RejPos (3), GrzegŚm, KuczbKat (2), RejZwierc (2). PaprPan (5), KochPs (4), BielSen, KochTarn, GórnRozm, PaprUp, GrochKal, WitosłLut, SzarzRyt; -ami MurzNT (2), GrzegRóżn (4), BudNT, PowodPr (3), SkarKaz (2), SkarKazSej (4); -i : -ami Leop (4 : 2), BudBib (15 : 1), CzechRozm (3 : 15), SkarŻyw (2 : 5), CzechEp (1 : 11), KlonŻal (1 : 1), LatHar (1 : 1), WujNT (1 : 3); -i : -mi KrowObr (1 : 1). A a. I bogi (11). ◊ L bogach (10) GrzegRóżn (3), Prot, GórnDworz, CzechRozm, SkarŻyw, WujNT, SkarKaz, SkarKazSej, bogoch (3) BibRadz (2), RejZwierc, bodz(e)ch (1) Leop; -ach (9), -åch (1) GórnDworz. ◊ V bogowie (18), bogi (1); -owie : -i HistRzym (6 : 1). ◊ du (cum nm) G bogu (5) CzechRozm 62, 194v, CzechEp 188, 253, NiemObr 111. ◊ A bogu (10) GrzegRóżn B3, CzechRozm 199, CzechEp 190, 249 [2 r.], 250, 256, NiemObr 100, 111, 137. ◊ L bogu (3) CzechEp 190, 249, NiemObr 125.

Sł Stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Istota nadprzyrodzona będąca przedmiotem kultu religijnego; Deus Murm, Mymer1, Mącz, Calag, Calep, Cn (33525):
A. W religiach monoteistycznych w kręgu tradycji semicko-chrześcijańskiej (32110):
a. W religii chrześcijańskiej według Starego i Nowego Testamentu (32079): SWyatloſcy nyewimowna boze raczi my dac ſerce ſkruſone BierRaj 19, 19; March1 A4v; Tácy co łatwie zbieráią/ Nigdyć o Bogá niedbáią BierEz L3, I4v (45); Z laſki pochodzi boga vżywanijé [...] gdy ſie duſſa w boga wpoij OpecŻyw 187, 168v (146); OpecŻywList C2v (2); PatKaz I 3v (29); Otoxn ya poſlan ot boga kwam PatKaz II 64, 61 (86); PatKaz III 153 (87); Murm 1 (2); Mymer1 2v; HistJóz B4v (14); KlerPow 2 (5); MetrKor 46/175v; TarDuch B7 (30); FalZioł V 113v (2); BielŻyw 114 (28); GlabGad L4v (2); MiechGlab 20; KlerWes Av (2); Wyelebny wbodze Xyandz Ian Latalski Arcibiſkup Gneznienski LibLeg 6/79v; tho yvze nyemami czo czinycz poky ſſye nyevmyloſczywy bog odyacz naſſch od poganſkyey ranky. LibLeg 11/166, 6/191v (20); March3 V5; WróbŻołt 13/3 (29); RejŁas w. 40 (2); A wielkiem pochlepſtwem/ przywiodłá go ktemu/ áby ſie ſam wſobie kochał przepomniawſſy bogá RejPs 53, 144v (101); Wſſytko chce bráć day mu pſią máć A o bogu nic nieſłycháć. RejRozpr B2v, Ev (25); SeklWyzn f4 (9); RejJóz K7v (41); SeklKat O4 (44); Pretkyć bog ku rozgniewaniu Prze[t]ceiſzy ku zmilowauiu [!]. RejKup h2v, o7 (86); HistAl G4 (11); HistAlHUng A4; ábowim oddawa káżdemu Bog według yego vczynkow. KromRozm I H2v, I2v (51); Wiédźcie to na nás izechmy iuſz vmarli Bogu/ my ktorzyſmy kolwiek/ w roſpacz to ieſt do piekła sſtąpili MurzHist O2, Fv (83); MurzNT Matth 22/32 (30); Ponyeważ ſye przez to ſlowo/ Bog/ rzecz nawyſſſſa/ á od ktorey wſſyſtkye ine pochodzą/ záchowáne y rządzone bywáyą/ rozumye. KromRozm II r3v, i4v (77); KromRozm III A7v (92); Nyetrzimam ya thelko o thym bogu kthori nyebo y zyemye ſtworzil. LibMal 1554/187v, 190v (7); Diar 47 (2); MrowPieś A4v (3); BielKom E3 (26); GliczKsiąż O2 (44); Przyſpyeſz tu ná rátunk mnye vtrapyonego/ Gdyż ya nye mam nád cyę Bogá możnyeyſſego. LubPs Q3, ee6 (185); GroicPorz aav (7); GroicPorzRej C4; SeklPieś 31 (5); prawdá iż to ieſt rzetz niepodobna kiedyby dwá Bogowie byli według rozumu twego KrowObr 213v, 212 (272); Ale then Bog ni końcá ni pocżątku nie ma/ Niebo/ zyemię/ y wſzytko w ſwey możnośći trzyma. RejWiz 110v, 140 (133); Leop Gal 1/19, (289); OrzList h4v (6); KochZuz A4v (3); LeszczRzecz A4 (2); RejFig Dd7 (10); ZOłnierze z domu iádąc/ pięknie pokrzykáią/ A gdy w polu pomokną/ to y Bogu łáią. RejZwierz 103, 121 (26); Obroná moiá ieſt w Bogu/ ktory wybáwia ludźi práwego ſercá. BibRadz Ps 7/11; Cieſzą ſię ſpołu Bogiem. BibRadz Act 16 arg, Gen 6/11 (544); OrzRozm Cv (32); BielKron 443v (316); BielKronCies 477; A prżetoż podłożywſzy rozum słowu Bożemu wierzmy Pánu Bogu/ á nie przećiwko Bogu. GrzegRóżn K3v, N2 (254); KochSat C2 (6); Confessio fidei, Wyznánie yáko dzierży o Bodze y o wſiſtkich członkach wyáry Krześciáńskiey. Mącz 119c, 11b (21); Miły Orzechowſki/ dał ći Bóg pióro/ otworzył ći téż/ iáko widzę ná przvſzłé rzeczy/ ktoré ná Polſkę idą/ oko OrzQuin Z3, Z2v (79); A wierz mi że w ſwey dumie trzech Bogow nie kuię/ A z Aryuſzem lepiey niżli ty ſzyrmuię. Prot Cv, C3 (22); SarnUzn F6v (114); dla tegoć Bog dał zęby áby pierwey dobrze znimi ſtárł/ co maſz do żołądká poſłáć SienLek 13, 11v (3); A po trzech dnioch y połowicy duch żywotá od Bogá wſzedł w Proroki ony. RejAp 93v, 138v (59); A ták macie to w. m. wiedzieć/ iż z Bogá piękność ſie rodzi/ á ieſth nie oddzielona od ciobroći/ iáko gorączość od ogniá. GórnDworz L15, Z8 (30); Plato ták o Geometryév rozumiał/ iże tho ieſt Náuká y ſámemu Bogu przyſtoyna. GrzepGeom A3v, A3v; Bes wiáry nie podobno ieſt lubić ſie Bogu. HistRzym 108v, 75 (57); nie fráſuy ſie nic miły Moiżeſzu co maſz mowić/ia będę Bogyem mowiącym w vſciech twoich. RejPos 298, 140 (108); RejPosWiecz2 91v (20); RejPosWiecz3 96 (3); BiałKat d2 (92); Przed wſzyſtkimi Rzemioſły Gárncżarze wygráli/ Bogá ſtárſzego miſtrzá w ſwym Cechu wybráli. BielSat C3 [idem BielRozm 20], C3 (10); GrzegŚm 14 (63); A złych dzieći dwádzieſciá co Bogá nie znaią/ Iednegoż oycá mátki ſnadź nie vchowáią. HistLan A3v, Ev (11); Bo ponieważ Bog ieſt Duch/ niemożemy w nim nic ćieleſnego rozumieć. KuczbKat 55, 9 (33); PRze pychę ſtrąćił Bog z niebá Anyołá/ A cożby chłopá nie ſtłukł iáko wołá. RejZwierc 218v, 262 (151); RejZwiercPodw 183v; BielSpr 16(5); WujJud 94v (121); WujJudConf 181 (60); RejPosRozpr b4v (13); RejPosWstaw [212] (18); Podnieśmy ſerce náſze/ y ręce ku Bogu w niebo. BudBib Thren 3/41, Gen 1/21 (269); BudBibKaw A2; HistHel B2v (13); SOwićie Bog nádgradza káżdemu wiernemu/ Zywiąc w boiáźńi Bożey ſłużąc we wſzem iemu. MycPrz I A2, A4v (4); Strum Rr; WierKróc A2v; BiałKaz Fv (30); BudNT a4v (142); Obie ręce położył/ ná Ewányelią/ Aby mu ták Bog pomogł ná tę Profeſsyą. StryjWjaz C2, A2 (5); ludzie święći á Bogu mili/ w mnogich rzecżach błądzili/ y w wielu rzecżách grzeſzyli/ y vpor ſwoy przećiw Bogu pokázowáli. CzechRozm 69v, 149 (1144); Ale ty iáko Rycerz od Bogá przyſłány/ Weźmi pod ſwą obronę zacne Krześćiány. PaprPan Bv, N (59); KarnNap Dv (3); Bo gárdźić kim dla tego iż ſię nieurodźił śláchćicem/ á co inſzego ieſt/ iedno Bogá ſprawcę rodzenia milcżkiem ſtrofowáć ModrzBaz 57, 22 (121); ModrzBazBud ¶5 (2); Mieć Bogá zá oycá nie może/ ktory nie ma kośćiołá zá mátkę. SkarJedn 4, 400 (84); KochOdpr C3v (5); Król ćię dotyka/ á Bog ćię léczy Oczko 23v, 3 (17); Calag 252b; KochPs 104 (118); kto roſpraſza ná nędznych wſpomożenie/ ſkáńbi ſobie wniebie/ y lichwi Bogu SkarŻyw 102; Vmrźeć żołnierzowi zá Krolá á vmrżeć zá Bogá iáka rozność. SkarŻyw 131 marg, 460 (450); ZapKościer 26v; Gdźieby też ták kámienné ten Bóg ſerce nośił/ Żeby tám ſmutny człowiek iuż pie nie vprośił KochTr 14, 12 (3); Siedźiſz ſobie przekwintuiąc Z Bogiem/ by zrownym żártuiąc. MWilkHist E3v, E2 (6); Po Grecku Bog Theos/ á oni [Litwini] zową Dewos/ bo też przy Greciey byli nád Morzem Pontſkim. StryjKron 46, 110 (18); bo każdy brzemiącżko ſwe ponieśie/ y káżdy da zá ſię licżbę Bogu/ z głupiey ſwey zápálcżywośći y niećierpliwey powinnośći CzechEp 26; A oni/ iż iáwnie ná odpor Bogu cżynią/ będą ſię muśieli z ſwoim wiecżnym złym tego w dźień oſtátecżny wſtydźić CzechEp 80; Ieſli kto oycá y ſyná powieda być dwu Bogu/ niech będźie przeklęty CzechEp 249, 180 (799); CzechEpPOrz xx4v (5); KochJez A3 (6); Abowiemeśćie vmarli/ y żywot wáſz ſkryty ieſt z Chriſtuſem w Bogu. NiemObr 9; á my też iáko proſtacżkowie powolni y wierzący Bogu/ zá nim mowić będźiemy. NiemObr 98, 15 (170); KochEpit A3v (4); Czemu narn téż bóg tákiéy zgody niepozwoli/ Aby wżdy ieden ćieſzył/ gdy drugiégo boli. KochFr 56, 85 (15); KlonŻal B4 (3); KochDz 106 (7); KochMarsz 154 (2); KochMuza 26; KochSz C2v; á nie mogąc nic prośbą zyſkáć/ z płáczem do Bogá o pómſtę wołáli. KochWz 142, 140; Cnotá tu nas z Bogiem iedna/ Y do niebá drógá pewna KochMRot A2v, A2v (15); ReszPrz 8 (29); ReszHoz 130 (2); ReszList 183 (2); Pijańſtwo ieſt BOgu obrzydłe/ ćiáłu/ y duſzy/ y mieſzkowi ſzkodliwe. WerGośc 212 marg, 263 (5); porządne złącżenie Mężá y Niewiáſty od Bogá poſtánowioney WerKaz 280; WisznTr 4 (4); Ieden pod drugim zamki gwałtem tobie bráli/ Bogá/ cnoty/ y wiáry iuż práwie nie ználi. BielSen 17, 8v (6); BielSjem 11 (6); KochPam 84 (7); KochPieś 16 (23); KochSob 63 (4); KochTarn 75 (2); PudłFr 27 (22); Możny Boże wſzey rádośći/ rozmnożyćielu świátłośći/ oświeć náſze ćiemnośći. ArtKanc T3v, A4 (96); BielRozm 5 (9); GórnRozm I4v (10); V Bogá dekret leżał przed nogámi/ W mocżnym Mágneśie wykowan rękámi KmitaPsal A2, A3 (10); PaprUp E (5); KochProp 16; KochWr 34 (8); ZawJeft 39 (23); ActReg 75 (5); Calep 337a (10); GostGosp 152 (5); GostGospPon 169; GostGospSieb +4 (5); GrochKal 12 (8); Phil O4 (5); GórnTroas 30 (12); KochPij Cv (2); BOże/ day rátunek/ w moim vtrapieniu GrabowSet I4v; Boże miłośierny/ źrzodło wſzech lutośći GrabowSet Qv, F3v (102); Bogu táiemné nie ſą ludzkié ſpráwy/ Ten z niebá widźi/ kto krzyw/ á kto práwy. KochFrag 24, 54 (21); OrzJan 21 (11); OstrEpit A2v (2); WyprPl A3v (3); Boże S. Prorokow/ Boże S. Apoſtołow/ Boże S. Pánienek/ Boże wſzyſtkich wiernych/ proſzę ćię Oycże wynioſłego máieſtatu/ rácż mię wſpomoc miłośćiwie LatHar 19; y czego okrom ćiebie prágnąć mogę na źiemi/ Boże ſercá mego LatHar 607, 183 (149); KołakCath C (8); KołakSzczęśl A3 (15); RybGęśli Dv (10); Błogoſłáwiony krol nam od Bogá zeſłány. WujNT 89; ták też Duch Boży znáiąc Bozkie rzeczy/ muśi być wnętrzny y ſpołiſtny Bogu WujNT 582; Abowiem Bog nie ieſt Bogiem roſtyrkow/ ále pokoiu WujNT 1.Cor 14/33; GARDZACY kośćiołem y przełożonymi iego/ ſámym Bogiem gárdzi. WujNT Yyyyy 3, 825 (1042); WysKaz 14 (27); JanNKar Fv (4); JanNKarGórn G4 (7); SarnStat 424 (22); SiebRozmyśl K2 (14); WitosłLut A2; GrabPospR K3; Roznie Bog karze złośliwe grzeſzniki, Iednych gádziną, drugich tez y łyki. KlonKr B2v, B (7); KmitaSpit A2 (8); Nieznośne deſpekty bogá w przyśięgách Polſkich. PowodPr 48 marg, 75 (195); Powſtań Boże oſądź źiemię. SkarKaz 2b; Trzy ſą ſtrony/ Bog rozgniewány/ Chryſtus przepraſzáiący/ á człowiek ſię korzący y proſzący. SkarKaz 636b, 417a (260); VotSzl B3; CiekPotr 38 (14); Zá cżym ty Pánie mnie y moię ſpráwy/ Weś pod ſkrzydłá ſwoie iáko Bog łáſkáwy. CzahTr B3v, B (33); GosłCast 15 (12); PaxLiz D4 (3); Bog mátkę czćić roſkazał. SkarKazSej 665b; O niewyſłowiona pokoro ku Bogu/ iákoś byłá ſroga nieprzyiaćiołom. SkarKazSej 680b, 660a (53); KlonFlis B4 (6); SkorWinsz A3v (3); SapEpit B3 (5); Nie pámięta ná BOGA, nieśie to do Zydá/ Do Słomy/ do Szmuelá/ ábo do Dawidá. KlonWor 10, 79 (25); PudłDydo B6 (4); RybWit B3v (3); Zwiędła iuż twoiá młodość/ gotuy ſię do Bogá/ Ráczey niźli do świátá/ pewnieyſzać tám drogá. ZbylPrzyg B2v, B4v (6); WIekuiſta mądrośći/ Boże niezmierzony/ Ktory wſzytko poruſzaſz nie będąc wzruſzony SzarzRyt B3v, D3 (21); KochDryas A2v; KochPhaen 1 (6).

W połączeniach z imieniem [Bog + imię (22), imię + Bog (13)] (35): Ia Bog Sabaot od wieka Gdym ſobie Stworził Cżłowieka Iákam Láſke nadnjm ziawił Zemnu [!] wſſytko ku czcży ſprawił. RejKup y8v; LubPs S3v; Leop Esdr 9/46; Na pocżątku ſtworzyłeś ziemię o Boże Iehowá/ a ſpráwá rąk twoich ſą niebioſá. SarnUzn C5v, D (6); RejPos 144; Zywię ia/ mówi Iehowá Bóg/ mnie będźie koláno káżdé klękáło/ y káżdy ięzyk przyśięgał BiałKat d2, d2; A (ták) záprowadzę was zá Dámaſzek/ mowi Iehowá/ Bog Cewáoth imię iego. BudBib Amos 5/27, Ierem 15/16 (9); BiałKaz Gv (2); Jeſli ták ieſt iáko wykłádáią/ iż Bog Elohim/ nápocżątku/ to ieſt w ſynu ſtworzył CzechRozm 26v, 8 (6); Boácżmy [!] też Christuſá, od Bogá cżćią y chwałą koronowánego, y imieniem nád wſzytki imioná dárowánego znamy y po Bogu oycu iedynym, pánem ſwym y Bogiem Emánuelem wyznawamy CzechEp [402], 272 (6).

W połączeniu z imieniem Chrystus [Chrystus + Bog (12), Bog + Chrystus (6)] (18): yaka by to myala bycz panną która myala boga cryſtuſa porodzycz PatKaz III 88; KromRozm III G8v; KrowObr 11; Vmęczón Cipryan święthy od národzenia Bogá Chryſtuſá látá 249. BiałKat 241, 196 (4); toż fundáment náſz Chriſtus Bog przykázuie/ ktory mowę ſwoię prawdą/ á Diabłowę kłamſtwem być powieda. ModrzBaz 30; SkarŻyw 71; ieſliby kto Bogá Chriſtuſá/ przed wieki ſyná Bożego/ nie wyznáwał [...] niech będźie przeklęty CzechEp 196, 61 (3); WujNT 479 (3); SarnStat 914 (2); PowodPr 34.

W połączeniach z przymiotnikiem od nazwy etnicznej lub miejscowej [Bog + przymiotnik (155), przymiotnik + Bog (20)] (175): OpecŻyw 12v; Niechay nie będą poſromoczeni nademną/ Kthorzy ſzukaią ciebie Boże Izraelſki. TarDuch A6, A6; BielŻyw 156; WróbŻołt 40/14 (4); RejPs 62v; LubPs L3 (8); Teraz tedy odeymćie Bogi cudze z pośrzodku was/ á zkłonćie ſercá wáſſe Pánu Bogu Iſráelſkiemu. Leop Ios 24/23, Num 16/9 (45); BibRadz Ios 13/33 (41); Iulianus mu odpowiedzyał/ ty ſlepy ieſteś/ ani cię twoy Bog Galileyſki vzdrowi. BielKron 157, 28v (21); GrzegRóżn G2v; niemoże też nam nikt zárzućić ſłuſznie/ ábyſmy mieli Bogá Zydowſkiego albo Tureckiego. SarnUzn Hv, D7v; RejAp 108; RejPos 50 (3); Iehowá Bog Ebreyſki posłał mię do ćiebie BudBib Ex 7/16, 3.Esdr 1/47 (10); CzechRozm 13v (7); KochPs 61 (2); SkarŻyw 479 (3); CzechEp 31 (7); NiemObr 110; CIebie miłośierny proſzę Zbáwićielu/ O walecżny mężu/ Izráelſki Boże GrabowSet H; LatHar 45 (4); WujNT Matth 15/31 (8); SkarKazSej 703a.

W połączeniach z przydawką określającą wyznawcę: z przymiotnikiem dzierżawczym od imienia (169), z imieniem w dopełniaczu (10) [Bog + przydawka (170), przydawka + Bog (9)] (179): TarDuch D6v (3); WróbŻołt 47/10 (3); Wielkiem ſtráchem przyſluſſe/ ábychmy ſie ćiebie bali boże iákobow RejPs 111v; MurzNT Matth 22/32 (3); KromRozm III G5; Iedno w tobie moy pánie á Abráámow Boże/ Duſzycżká moiá záwżdy rozweſelić ſie może LubPs hh6; Kſiążętá z narodow ſpołu ſie zebráli/ Z Bogyem Abámowym mocnye ták zoſtáli LubPs M4v, hh4v (14); Wielki ieſteś Pánie Boże Dánielow Leop Dan 14/40, Matth 22/32 (16); BibRadz Gen 9/26 (11); Gdzye ieſt Bog Heliaſzow? BielKron [842]v, 14v (4); GrzegRóżn G2v (3); RejPos 22v (4); BiałKat 183v; GrzegŚm 4 (6); RejZwierc [203]; iam Bog oycá twego/ Bog Abráhámow/ Bog Izáákow/ Bog Iáákobow BudBib Ex 3/6, Iudic 5/3 (42); BudNT Matth 15/31 (13); Bog wſzechmogąey nie tylko ieſt Oycem ale theż y Bogiem Páná Iezuſowym. CzechRozm 10 marg, 19v (4); śpiewayćie Bogu Iákobá wſzyſcy po wſzytkim świećie Chrześćiánie. SkarJedn 312, 331 (3); KochPs 70 (2); Boże Heliaſzá y Ianá Krzćićielá/ pierwſzych żywotá tákiego miſtrzow: bądz przy mnie SkarŻyw 51, 479 (7); CzechEp 282 (9); Páweł ś. bowiem w liśćiech ſwoich/ cżęſto Bogá oycá/ Bogiem páná Chriſtuſowym wyſławiał. NiemObr 112, 109; Błogoſłáwiony cżłowiek/ co Iákubowemu/ Bogu vfa GrabowSet D2; LatHar 330 (4); WujNT Act 3/13 (18); SkarKaz 274a.

W połączeniach z zaimkiem dzierżawczym (2633): BierRaj 16 (3); OpecŻyw 180v (6); PatKaz II 20; PatKaz III 115v (3); HistJóz D; TarDuch D7v (6); á tedy więcz ią będę ſie badał przykazania boga mego. WróbŻołt 118/115, 145/10 (28); SPráwiedliwyś wewſſytkim bog náſz miły pánie RejPs 185v, 119v (35); RejJóz C2 (3); KromRozm I M (2); MurzNT A4; KromRozm II m4v (3); KromRozm III C6v; Nye ćirpże im o Boże moy wſſetecżeńſtwá tego LubPs S6, Q (103); GroicPorz pp2; KrowObr 111 (10); RejWiz 170 (5); Pan Bog wáż dał wam iuż odpoczynienie/ y tę wſſyſtkę źiemię. Leop Ios 1/13, Ex 20/1 (168); RejZwierz 35v; BibRadz 2.Par 32/8 (160); Twoia zyemiá moiá zyemiá/ thwoy Bog moy Bog/ thwoi przyiaciele moi przyiaciele/ twa śmierć moiá śmierć. [bibl. Ruth 1/16] BielKron 53, 84v (17); GrzegRóżn N (8); SarnUzn E8 (12); RejAp 111v (20); RejPos 250 (142); BiałKat 3v (6); GrzegŚm 44 (3); HistLan kt; KuczbKat 270 (2); RejZwierc 204v (15); BielSpr 58; WujJud 245 (2); WujJudConf 18; RejPosWstaw [412] (3); Dobro rzecż Pánu Bogu twemu ná każdy cżás BudBib Tob 4/20, 2.Mach 7/18 (195); HistHel B3 (2); MycPrz I A3v; niepráwośćy wáſze rozdźielieły miedzy wámy y Bogiem wáſzym BiałKaz A4v, Fv (3); BudNT Apoc 3/12 (4); Ták mowią poſpolićie do tych ktorym ſwiátłośći nie doſtáwa/ á Cżarownikow y Wieſzcżkow ſie dla boiáźni BOgá ſwego pytáć niechcą CzechRozm A, 207v (18); ModrzBaz 144v; SkarJedn 254 (4); Zdarz nam wſzytki náſze ſpráwy/ Zdarz/ o boże náſz łáſkáwy. KochPs 138, 44 (40); A iako ia ztákim miáłá bych mieſzkáć ábo iemu przyiazń pokázowáć/ ktory ieſt nieprzyiaćielem Bogu memu? SkarŻyw 151, 399 (58); KochTr 17; MWilkHist H3 (4); CzechEp 285 (26); NiemObr 104 (9); ReszPrz 69 (2); WerKaz 274; KochPam 87; KochPieś 8; ArtKanc G12v (38); ZawJeft 41 (5); GrochKal 27 (3); GrabowSet S2 (28); Boże móy/ tyś ieſt świadóm káżdey myśli moiéy WyprPl Cv; Nie máſz ktoby mię poćieſzył ze wſzech ktorzy pod niebem ſą/ iedno ty Pánie Boże moy/ niebieſki lekárzu duſzny LatHar 593, 155 (77); KołakSzczęśl B3 (3); RybGęśli D3 (2); WujNT Luc 4/8 (33); WysKaz 8 (4); JanNKarGórn G4 (3); SiebRozmyśl E (3); PowodPr 3 (6); Boże moy y żywoćie moy/ ożyw tylo duſzę moię SkarKaz 552b, 39b (32); CiekPotr 36; CzahTr C2v (13); GosłCast 19; Walczmy o lud náſz/ y o miáſto Bogá náſzego: á Pan niech cżyni co ſię iemu podoba. SkarKazSej 667b, 679b (19).

W formułach przysiąg (663): yakom ya [...] thako my bog pomosz yszwyanthy Crzyz. ZapWar 1529 nr 2368; Iakom ya. [...] Thako my bog pomosch y yego swyatha maka. ZapWar 1535 nr 2553, 1542 nr 2499 (607); Ja. N. przyſzyągam yſch[... ] thako my bog pomagay, panna Maria y wſzyſzczy swyączy MetrKor 38/287, 40/174 (5); Ia: N: przyſyęgam Pánu Bogu wſzechmogącemu/ iż [...] Thák mi Pánie Boże pomagay/ kthory theż mnie w Dźień Sądny y wſzytek Swiát ſądźić będźieſz. GroicPorz D2v; Ia. N. przyſyęgam Pánu Bogu wſzytkę prawdę powiedźieć [...] ták mi Boże pomagay. GroicPorz x3, b4v (27); KrowObr 36 (2); BielKron 329v; RejAp Ff2 (2); Przydawáią tę Clauſulę poſpolićie w przyśiędze: Ták mi Pan Bog pomoż/ y wſzyſcy Swięći. WujJud 61 v; WujNT 463 (2); Ia N. Przyśięgam: iż [...] Ták mię Boże wſpomoż/ y/ tá święta Ewángelia. álbo ten święty Krzyż. SarnStat 36, 1125 (15).

W porównaniach (26): WróbŻołt nn7; MurzNT 58v; LubPs S5v; GroicPorz b2; KrowObr 34; Aleć Bog wie/ iż iák ſkoro z niego ieść będźiećie/ othworzą ſię oczy wáſze/ á będziećie iáko Bogowie [eritis sicut dii] znáiąc dobre y złe. BibRadz Gen 3/5; w ktorego rádźie Pánowie naywyſzſzy nieśiedzą/ ále ziąwſzy bierety ſwe ſtoią/ iáko przed iákiem Bogiem. OrzRozm L4; BielKron 1v; Os humerosque Deo similis, Twarzą y zroſtem bogu podobny/ to yeſt ták piękny by bogiem był Mącz 393d; Eum venerantur, ut Deum, Máyą go w podćiwości by Bogá. Mącz 479d; GórnDworz K3y; HistRzym 75v; RejPos 101v (8); KuczbKat 100; RejZwierc 10 (2); SkarŻyw 261; kto ſię go rádźił/ iákoby ſię Bogá rádźił SkarKazSej 658b; Lecż miła Polſka na żyznym zagonie Záśiádłá/ iáko v Bogá ná łonie. KlonFlis Cv.

W utartych formułach modlitewnych, przykazaniach, sentencjach z Pisma świętego itp. (425): Boże boże móy ij cżemus mie opuſcil [bibl. Ps 21/2] OpecŻyw 102v, 161v (11); ktho myeſzka wmyloſzczy wbodze myeſzka a bog wnym PatKaz III 144v, 144v; Ktori z tobą żiwie y panuie w iednoſci ducha ſwiętego Bog przez wſzitki wieki wiekow Amen. TarDuch D2, A8 (8); WróbŻołt 55/1; Chwałá bogu oycu y ſynu y duchu ſwiętemu. RejPs 99v, 23 (99); RejJóz P7v; SeklKat A2v; MurzHist P2v; Będźiéſz miłowáł pana Boga twego ze wſzyſtkiego ſerca ſwoiego i ze wſzyſtkiei duſze twoiéi ze wſzyſtkiéi myśli twoiéi MurzNT Matth 22/37, Luc 18/13 (4); KromRozm II 12; BielKom B3; LubPs N3v (8); KrowObr 49v (2); Leop Matth 22/37 (5); ále tłukł [celnik] pierśi ſwe/ mowiąc/ Boże bądź miłośćiw mnie grzeſznemu. BibRadz Luc 18/13, Gen 14/20 (9); BielKron 12v (8); Swięty/ Swięty/ Swięty/ Pan Bog zaſtępow/ y pełna ieſt chwáły iego ziemiá. [bibl. Is 6/3] SarnUzn D8v; RejAp 49 (4); RejPos 13 (21); RejPosWiecz3 98 (2); BiałKat 1 (4); KwiatOpis B2v; Ná pocżątku było Słowo/ á Słowo było v Bogá/ á Bog był Słowo KuczbKat 30, 270 (4); WujJud 99v (5); BiałKaz E2; BudNT Luc 18/13; CzechRozm 200 (3); KarnNap E (3); Boże rácż to dáć/ Amen. SkarJedn 404; SkarŻyw 250 (11); CzechEp 46 (4); ReszPrz 83 (2); WerGośc 270; WerKaz 288 (2); Bądź/wiecżna chwałá Oycu wiecżnemu/ y Synowi iego iedynemu/ tákże theż y Duchowi Swiętemu/ Bogu w Troycy iedynemu. Amen. ArtKanc K17, T12 (22); GrabowSet H2v (4); CHwałá ná wyſokośći BOgu/ á ná źiemi pokoy ludźiom dobrey woley. [bibl. Luc 2/14] LatHar 86; RAcż nas wyſłucháć BOże wybáwićielu náſz LatHar 93; Zmiłuy ſię nádemną/ Boże/ á nie pámiętay ná niepráwośći moię. LatHar 141; Swięty Boże/ Swięty mocny/ Swięty nieśmiertelny/ zmiłuy ſię nád námi. LatHar 549, 8 (117); Ia PAN BOG wáſz/ ktory wywiodłem ćię z źiemie Egiptſkiey zdomu niewoley. [bibl. Gen 20/2] KołakSzczęśl B, B (3); Wierzę w Bogá Oycá wſzechmogącego/ ſtworzyćielá niebá y ziemie. WujNT 515, 305 (25); [św. Franciszek] bárzo cżęſto y długo ná modlitwie tych ſłow vżywał y one powtarzał: Deus meus, et omnia, Deus meus, et omnia. Bog moy y wſzyſtko/ Bog moy y wſzyſtko. WysKaz 8, 8; SarnStat 1020; SiebRozmyśl E (4); SkarKaz Bb (8); Boże zmiłuy ſię nád ludem twoim SkarKazSej 696a (6).

W charakterystycznych połączeniach: dom Boga (26); dobrorzeczyć Boga (8), odpychać (2), porzucić (3), (po)znać (125), sławić (11), zapamiętawać (9), zapomnieć (20); odwrocić się od Boga (10); wzdychać do Boga (4); dosyć uczynić Bogu (11), kłaniać się (30), korzyć się (14), łajać (6), obiecać (15), podobać się (41), pozyskać (29), sprzeciwiać się (9), wierzyć (56), złorzeczyć (3); weselić się w Bogu (8); Bog błogosławiony (87), dobry, dobrotliwy (28), litościwy (12), łaskawy (36), mądry (7), miłosierny (43), miłościwy (40), mocny (61), możny (61), nieogarniony (7), nieskońcźony (7), niezmierzony (10), sławny (6), społistny (7), sprawiedliwy (32), święty (47), wielki (45), wierny (52); od Boga darowany (9), obiecany (17), odrzucony (9), opuszczony (7), posłany (60), postanowiony (57), wybrany (11).

Przysłowia: [bibl.] á nic ſie áni bogá/ ani ludzi niewſtydáią RejPs 106v; LubPs I3v; RejWiz 7v; BielKron 222; Ludźi ſie nie ſromáią/ áni Bogá boią. BielSat Dv [idem BielRozm 24]; CzechEp 80; BielRozm 24; Aczći ſię Bogá nie boię/ y człowieká ſię nie wſtydam WujNT Luc 18/4, 2; CiekPotr 70; SkarKazSej 703b; KlonWor 58 (2) [ogółem 13 r.].

Pięknie ſie ten ſtroi/ co ſie Bogá boi. RejZwierc 239.

Nie boiſzli ſię Bogá/ zboiſz ſię powrozá, KlonWor 25. [bibl.] Niemożećie bogu służyć i bogactwu. MurzNT Matth 6/24; HistRzym 6v (2); RejPos 216v (3); ſzcżęśliwſzymi ſą ktorzy Pánu Bogu/ niżli ktorzy świátu ſłużą. KuczbKat 270; CzechRozm 213v; Nie możećie Bogu ſłużyc y mámmonie. WujNT Matth 6/24, Luc 16/13 [ogółem 10 r.].

[bibl.] Dáycież Ceſarzowi tzo ieſt ceſarzowo/ a tzo ieſt bożégo bogu. OpecŻyw 75; TarDuch B7v; LibLeg 7/69v; MurzNT Mar 12/17; KromRozm III P6v; KrowObr B2v; Leop Matth 22/21; BielKron 203; RejPos 46v (4); RejZwierc 35v (2); WujJud 18 (2); WujJudConf 18 (2); oddawáiąc co Bożego Bogu/ á co Krolewſkiego Krolowi CzechEp [394], [384]; Ceſárzowi czyńſz y pobor; á Bogu dzieśięćiny y ofiáry. WujNT 93, 93 (6) [ogółem 26 r.].

Bez bogá ſłába i cnothá. RejWiz 107 marg [idem] Cc4.

Kogo Bog miłuie tego w czyścu karze. WujNT Yyyyy2.

Dałlić Bog dáry/ Vżyway miáry. RejZwierc 238v.

[bibl. Matth 19/26] Co v ludźi niepodobno/ to P. Bogu podobno SkarKaz 457b.

Frons occipitio prior, proverbium, Stárſzy Bóg niż święty Marćin / álbo dáleko lepiey yeſt ſam przes ſie ſwey rzeczy doyźrzec/ niżli ſie na kogo ſpuſzczáć. Mącz 258b [idem] RejPos 269.

Ze złego nałogu/ trudno ku Bogu. BierEz P; Chceſzli być z Bogiem/ Wadź ſie z nałogiem. RejZwierc 238v; Przy złym nałogu/ Zmierznieſz y Bogu. RejZwierc 238v; Zwycżay z nałogiem/ Skárży przed Bogiem. RejZwierc 239 [ogółem 4 r.].

Ad Calendas Graecas, Ná ſwięty Bog wiedz/ nie możeli ſie dáley odwlec Mącz 148a.

Da Bog ná piecu komu chce. RejRozpr K2; RejPos 257; RejZwierc 231.

Napewnieyſza to wyſługá/ Co z Bogá idzie á s pługá RejZwierc 233v.

A gdy będziem ná pomoc mieli ſobie Bogá/ Pewnieć káżda vſtánie naſzkodliwſza trwogá. RejZwierc 253.

y tám we łbie trwogá/ Kto wſzytko puſzcża ná Bogá RejZwierc 232.

Bogu tylko ſlużyć inſſym nye płużyć. GliczKsiąż E8.

Dobrego y ſwiát y Bog záwżdy bacży RejZwierc 222.

á Wikárij iego/ powieda iż przez Swięte do Bogá? KrowObr 11v; przez pány do krolá/ á przez ſwięthe do Bogá. RejPos 133.

[bibl. Matth 19/24] trudnići [bogaczom] do boga niſz wielbrądowi [!] przes igielną dźiurę MurzNT 28v.

[bibl. Job 1/21] Pan Bog wziął Pan Bog dáć może RejZwierc 57, 57.

gdźie Bog tám zgodá OrzRozm C4; Prot Av; Gdźie zgodá tu Pan Bog/ á gdźie niezgodá tu Cżárt pánuie. WujJud 127.

[bibl.] Co tedy Bog złącżył/ cżłowiek niechay nierozłącża. Leop Mar 10/9 [idem WujNT]; BiałKat 183v; BiałKaz K; WerKaz 284; By ſię tego nikt nie ważył/ Rozłęcżáć, co Pan Bog złącżył. ArtKanc V2v; WujNT Matth 19/6, Mar 10/9 [ogółem 7 r.].

Zoná dobra od Bogá. RejZwierc 34v marg [idem] Bbb3v.

Frazy: »(Pan) Bog b(ł)ogosławi, ubłogosławi« [szyk zmienny] (69): y bogoſláwił pan bog domowi onego páná dla Iozefa HistJóz A3; WróbŻołt kk8v; RejPs 29v (2); LubPs K2 (3); Pan Bog błogoſláwi ſpráwam ſwym. BibRadz Gen 1 arg, 1/28 (7); BielKron 1v (4); RejPos 68 (4); BiałKat 386v (2); HistLan E2; RejZwierc 240 (4); WujJud 17v (2); BudBib Gen 1/22 (2); CzechRozm 163 (3); Nie máſz tám y zá ſzeląg pychy v żadnego/ Więc ná wſzem błogoſłáwi ſzcżęśći Bog każdego. PaprPan B3v; ModrzBaz 141v; KochPs 54; SkarŻyw 118 (3); NiemObr 91; WerKaz 282 (3); ArtKanc M4v; ActReg 24 (2); Kto tráfi w to/ á Bog mu błogoſłáwi z niebá/ Ten może mieć ſpotrzebę y złotá y chlebá. GostGospGroch kt; LatHar 21; KołakCath C5; KołakSzczęśl C3; SkarKaz 159b (8); CiekPotr 87; CzahTr A4; Iuż ćię moy miły ſynu/ Bóg niech błogoſłáwi PaxLiz E2; SkarKazSej 665b (3); SapEpit A4v; KochDryas A2.

»(bądź, idzie itp.) chwała (Panu) Bogu (Ojcu)« [szyk zmienny] (175): chwała waſza niech będzie w panie Bodze. WróbŻołt K7v (2); RejJóz P8 (2); GliczKsiąż Av; Iż z vmárłych ludzi żadna chwałá Pánu Bogu nie idzye iedno s thych/ ktorzy tu ieſzcże na ſwiecye żywą. LubPs aav marg; Leop 2.Mach 1/17; BielKron 412; RejZwierc 149 (2); KochPs 50; NiemObr 142; ArtKanc T5 (6); KmitaPsal Av; PaprUp D2; KochFrag 48; WujNT 2.Cor 9/14; BOgu ſámemu chwałá/ nam poſromocenie twarzy WysKaz X3. Cf »bądź cześć Bogu«, Wyrażenia.

»(bądź, jest itp.) (Panu) Bogu (Ojcu) cześć« [szyk zmienny] (26): LibLeg 10/62; O witay że moię dziecię z dawna poządliwe Panu Bogu czeſcz y chwałą iż cie widzę żywe RejJóz P7v; LubPs ffv marg; KrowObr 176 (3); Leop 1.Tim 1/17 (2); RejZwierz 110v; BibRadz 1.Tim 1/17; Sámemu mądremu Bogu cżeść y chwałá przez Jezuſá Kryſtuſa GrzegRóżn D3; RejAp 9 (3); Pánu bogu niechay cześć będźie na wieki KochPs 189; NiemObr 5; ActReg 12 (2); Iáko dobry żywot duchownych bárzo wſzytkich buduie/ y ieſt niemáłą czćią y chwałą Pánu Bogu WujNT 21, 16 (5). Cf Wyrażenia.

»(Pan) Bog dopuści, przepuści; od Boga przepuszczony« [szyk zmienny'] (188): PowUrb +; Bacż tu pilnie a rozważay iak miły bog przepuſſcżá na ſweé wybrané/ klopoty/ ſmutki/ ku rozmnożeniu odplaty. OpecŻyw 13v, 113 (3); PatKaz III 143 (2); MiechGlab 69; LibLeg 8/133; MetrKor 59/75 (2); WróbŻołt 124/3 (2); Dla czego pan bog przepuſſcza pogáńſką rękę ná krzeſćiány. RejPs 223v (2); SeklWyzn G2v; SeklKat D4v (10); ZapWar 1549 nr 2658; Aza, ſye nye náyduye w Moizeſfu nyedowyárſtwo/ dla ktorego mu Bog do źyemye obyecáney wniſć nyedopuſćił? KromRozm I C3v, G2; MurzHist G3; KromRozm III V3; GliczKsiąż H3v; LubPs B5v; GroicPorz 11 4v; KrowObr 63v (3); RejWiz 141; Leop Gen 31/7 (3); BibRadz Deut 18/14 (5); Piſzą kronikarze náſzy iż tho Bog przepuśćił ná krolá prze niewinność Barycżki. BielKron 375, 2v (32); OrzQuin O4 (4); Prot B2v; RejAp 92v; GórnDworz Bb4; HistRzym 45v (5); RejPos 49v (14); BiałKat 16 (2); BielSat D4v; GrzegŚm kt; KuczbKat 225 (3); RejZwierc 138v (2); WujJud 38 (2); WujJudConf 65v (2); BudBib Is 57/1; BudNT Hhv; CzechRozm 119 (6); KarnNap G2; SkarJedn 205 (4); Oczko 5v; SkarŻyw 225 (19); CzechEp 39; CzechEpPOrz x; ReszList 142; WerKaz 282; BielSen 13; ArtKanc M5 (2); BielRozm 32; ActReg 54; WyprPl B2; LatHar 576 (3); Gdy liſt ná drzewie chrośnie/ mniema by na niego/ Bog álbo nieprzyiaćiel dopuśćił co złego. KołakSzczęśl C2v; Dyabeł nie może więcey nád to co mu Bog dopuści WujNT Yyyyy2v, 740 (7); Potym, przyśięże ſámotrzeć rzeczony pozwány ná Rocéch [...] iż ná ten czás był niemocen prawdźiwą niemocą od Bogá dopuſczoną SarnStat 825, 825 (3); PowodPr 31 (6); SkarKaz 311b (5); SkarKazSej 660a (3). Cf Zestawienia.

»(Pan) Bog (jest) z nami« [szyk zmienny] (35): Oto panną pocżnie ij porodzi ſyna/ iemuż ijmiję będzie emanuel/ buog ſ nami. [bibl. Is 7/14] OpecŻyw 7v; RejJóz N6; KromRozm II ſ2 marg; BibRadz Matth 1/23 (2); Gdy Bog známi będzye/ kto ſie nam oprzeć może. [bibl. Rom 8/31] BielKron 31v; GrzegRóżn D3; Emanuel, Hebraica dictio, Latine Nobisum [!] Deus, Pan Bóg s námi. Mącz 102c; OrzQuin E3v (2); Prot A2; RejZwierc 254; RejPosWstaw [414]v; BudBib Iudith 13/13 (3); CzechRozm 61v (6); PaprPan L4v; CzechEp 71 (6); ArtKanc C (2); ActReg 167; WujNT Matth 1/23. Cf Zestawienia.

»(Pan) Bog (Ociec) (się) objawi, zjawi; Bog objawiony« [szyk zmienny] (75): otoſz y poganom bog panną obyauyl PatKaz III 103v, 99v (9); GlabGad L4; KromRozm II b2v (2); KromRozm III B4; Ale Pan Bog nád wyemym ſwą możnośc obyáwi/ Choćby wpadł w ręce yego yednák go wybáwi LubPs K2v, O2v; KrowObr 1v; Leop Philipp 3/15 (2); BibRadz Philipp 3/15 (3); BielKron 13. (9); GrzegRóżn kt; thenże Bog obiáwił ſie zá drugiego wieku Abráámowi we dwu tyſiącu lat SarnUzn C6v, C5; GórnDworz Z; RejPos 300v; KuczbKat 1; WujJud 61 (6); WujJudConf 141; BudBib b3; BudNT Act 3/18 (2); Bog obiáwiony w ćiele. CzechRozm 39v marg, 5v (7); SkarŻyw 131 (10); NiemObr 92; KochWr 23; WujNT 505 (7); ták Ianowi obiáwił P. Bog/ iż to był Chryſtus Boży/ ktory od niego chrztu prośił. SkarKaz 514b, 580a (3).

»(Pan) Bog (Ociec) odpuści, przepuści [= przebaczy]« [szyk zmienny] (109): OpecŻyw 144; Ieſzcże ſie grzeſny nie ſpowiada iedno iż ſlubuie a iuż pan bog odpuſzcża. WróbŻołt K6v; SeklWyzn b3 (6); SeklKat I2 (6); MurzHist I2v (2); LubPs T6; KrowObr A4 (5); BibRadz Eph 4/32 (3); y Bog Aniołom nie przepuśćił/ ále ie do przepáśći ſtrąćił BielKron 467, 41 (7); GrzegRóżn C3v; OrzQuin B2v (2); HistRzym 115; RejPos 54 (3); BiałKat 171 (3); Niechce pan Bog przepuśćić/ tákowey Kráinie/ Gdzie przes ſtárſzych niedbáłość/ niewinny lud ginie. BielSat N4v, D2 (3); KuczbKat 20 (2); RejZwierc 257v (2); WujJud 81v (13); WujJudConf 83 (2); BiałKaz II (2); CzechRozm 116v (5); KarnNap D; SkarŻyw 125 (9); CzechEp 348 (3); NiemObr 151; WerGośc 230; ArtKanc L9v; BielRozm 26 (2); ActReg 102 (2); GrabowSet T2; LatHar 132; Nie tylko ſam Bog grzechy odpuſzcza WujNT 130, 38 marg (7); WysKaz 23 (7); PowodPr 11; SkarKaz 385b.

»(Pan) Bog (Ociec) opuści; opuszczony od Boga« [szyk zmienny](42): OpecŻyw [34]; PatKaz I 63 (2); WróbŻołt 70/11; RejPs 103; LibLeg 11/14; Takiego pan Bog nie opuſci á pokolenie iego nie będzie żebrało chleba. SeklKat E3v; MurzHist I4v; KromRozm II v3v; BielKom F5v; A ty yák możny Bog nyezmyerney miłośći/ Nye opuſſcżay ſtárych lat y mey śiwości LubPs Q3, A4v (6); RejWiz 107; OrzQuin E3v; RejPos 42v (2); KuczbKat 375 (3); RejZwierc 257v (2); WujJud 118v; BudBib 2.Par 32/31 (3); HistHel D2; PaprPan Dd2v; KochPs 30 (2); SkarŻyw 100 (3); CzechEp 153 (2); ReszPrz 83; OrzJan 38; Więzniow Bog nie opuſzcza. WujNT Cccccc 4, 522.

Zwroty: »bać się, bojący się (Pana) Boga« [szyk zmienny] (277): Niewiáſtá która ſye bogá boi: będźię chwalona. [bibl. Prov 31/30] March1 A3 [idem March3 V]; BierEz Hv; OpecŻyw 13v (2); PatKaz II 60; HistJóz C2v; TarDuch A5v; Tego ſobie za krola wybierzcie ktory ſie Boga boi BielŻyw 148; KlerWes A2; March3 V; WróbŻołt qq7 (3); RejPs 224v (2); SeklKat E3v (4); RejKup h3; MurzHist L4 (2); KromRozm III P; BielKom B6; GliczKsiąż N5 (5); LubPs I2 (6); GroicPorz b3; KrowObr 37 (20); Pirwſza cnotá bać ſie Bogá RejWiz Dd2, 76 (8); Duch boiących ſie Bogá bywa ſſukan/ á przed oblicżnośćią iego będzie błogoſláwion Leop Eccli 34/14, Lev 19/14 (23); RejZwierz 75v; BibRadz Gen 22/12 (11); OrzRozm E2 (2); BielKron 2v (17); Eximere religionem idem quod exolvere, Religione tangi, Bać ſie Bogá. Mącz 351b, 351b; OrzQuin T3 (2); RejAp Dd3 (10); HistRzym 31; RejPos 40 (10); BiałKat 33v (2); BielSat Cv; GrzegŚm A2 (2); RejZwierc 205v (3); BudBib Tob 4/22 (5); BudNT 1.Petr 2/17 (2); CzechRozm 7v (7); ModrzBaz 29 (6); SkarJedn 190; KochPs 171; Báby ktore ſię Páná Bogá bały Pan Bog vbogáćił. SkarŻyw 477 marg, 69 (23); CzechEp 73 (6); NiemObr 61 (9); KochMRot A2v (6); PaprUp E2v; ActReg 31; Calep 1033a; GostGosp 6; Phil L2; GórnTroas 73; LatHar 725 (3); KołakSzczęśl B3 (4); Bogá ſię boyćie. Krolá czćićie. WujNT 1.Petr 2/17, Apoc 14/7 (14); WysKaz 3 (5); JanNKarGórn H (2); KmitaSpit Bv; PowodPr 76; SkarKaz 209b (4); CzahTr L4; Szcżęśćie Rzeczypoſp: lud cnoty miłuiący y Bogá ſię boiący. SkarKaz 686a marg, 661á (13); KlonWor 69.

»(Pana) Boga bluźnić, zbluźnić, (z)bluźnienie, bluźniący; imię Boga bluźnić; przeciw Bogu bluźnić, bluźnienie« [szyk zmienny] (114): Bowiem y mnie zeſromoćił/ Y náprzećiw Bogu bluźnił. BierEz A3v; WróbŻołt Z6v; ComCrac 20; SeklKat K3v (3); Nielży lgarzu niebluſn boga Nie po pieniądzachcy droga. RejKup 18v; LubPs C2v (3); GroicPorz 114v; A przeſto wtey wáſzey ſpowiedzi nic inſzego nietzynićie/ iedno Páná Bogá na każdy dźień bluznićie. KrowObr 159, 73 (53); Leop Apoc 13/6; OrzList e2v; BibRadz Apoc 16/11 (5); A gdy náſtał krol Báltázár Bábilońſki po Nábchodnozorze [!]/ ſkaran był od Bogá o bluźnienie przeciw Bogu BielKron 110v, 85v (3); OrzQuin Z (2); RejAp 136v (2); WujJud 64v (2); BudBib 4.Reg 19/16; HistHel Dv; SkarŻyw 50 (2); CzechEp 60 (4); NiemObr 110; WujNT 537 (5); Y ták potępiano o to ná śmierć ludźie w piſmie ś. iż Bogá zbluźnili y krolá. SkarKazSej 692b; Naprzednieyſzy grzech ieſt [...] zbluźnienie P. Bogá Chrześćijáńſkiego w Troycy iedynego SkarKazSej 703a, 699a (8). Cf Wyrażenia, Zestawienia.

»b(ł)ogosławić (Pana) Boga (Ojca)« [szyk zmienny] (36): PatKaz III 149v; bogoflaw [!] duſzo moia pana boga WróbŻołt 103/35, 133/1 (6); LubPs dd4v marg (2); Leop 3.Esdr 9/46 (5); BibRadz Ios 22/33 (3); RejPos 298 (8); RejZwierc 199v; Tedy Tobit wyſzedł przeciw twoiey niewieſtce/ weſeląc ſię y błogosłáwiąc Bogá wbranie Niniwitſkiej BudBib Tob 11/13, Ps 113/18; BudNT Luc 24/53; LatHar 2 (2); A wnet ſię otworzyły vſtá iego/ y rowiązał ſię ięzyk iego/ y mowił błogoſłáwiąc Bogá. WujNT Luc 1/64, Luc 2/28 (3). Cf Wyrażenia.

»być, przyść itp. z (od) (Pana) Boga« [szyk zmienny] (169): Od pocżątku ſwiata nieieſt ſlycháno aby kto otworzil tego ocży ktory ſie ſlepo narodzil/ wyiąwſſy ijżby ten cżlowiek od boga był. [bibl. Ioann 26/27] OpecŻyw 64, 52 (3); PatKaz III 146; BielŻyw 130 (3); RejKup e4v; KromRozm I F3 (3); Ten człowiek/ nieieſt od boga/ gdyſz ſobboty niezachowáwá MurzNT Ioann 9/16; KromRozm II pv (2); KromRozm III H6; GliczKsiąż C5v; GroicPorz pp4; Myſmy przyięli nie Duchá/ tego świátá/ ále Duchá/ ktory ieſt z bogá KrowObr 54, C3v (15); Leop Ioann 5/44 (4); RejZwierz 75v; BibRadz Gen 40/8 (5); OrzRozm L4v (2); GrzegRóżn Lv marg; Abowiem ſam Ocyec miłuie was/ iżeſcie wy też vmiłowáli mnie/ á vwierzyliſcie iżem od Bogá wyſzedł. RejPos 132, 285v (29); RejPosWiecz2 92v (2); BiałKat 28v; GrzegŚm 56; BielSpr 11v; WujJud 4v (2); BudNT Ioann 7/17 (3); CzechRozm 18 (17); Przeto słuſznie Socrates on wielce zacny Filozof powieda/ że y Filozofowie/ y Krolowie od Bogá ſą ModrzBaz 129, 59; SkarJedn 151 (2); SkarŻyw 30 (4); Wiara Papieska nie iest z Bogá. CzechEp 339 marg, 17 (20); Ano było trzebá/ z niebá poſtrychnąć ie miodem/ Aby znano iżeś z Bogá/ y z oney Polſki rodem. NiemObr ktv, 82 (7); ReszPrz 12; WujNT Ioann 6/46 (27); Ieśli ći ludźie nie ſą z Bogá: tedy zá cżáſem ſámi vſtáną y wyginą PowodPr 55, 55; SkarKaz 310b (3).

»chwalić, pochwalać itp. (Pana) Boga (Ojca); chwalenie, chwalący itp. Boga« [szyk zmienny] (472): Ale ſtoletz boży nitz inſſégo nie ieſt/ iedno panna maria/ przed ktorą kladli ſwé korony/ iéy chwálę cżynią/ a boga w ſobie ij w pannie Marij chwálątz. OpecŻyw 189v, 3 (14); PatKaz I 15v (2); PatKaz II 46v (3); dzyſz ſyą ſtal ſzwyatu początek zbauyenya chwal boga wſzytka zyemya PatKaz III 115; HistJóz E3v (2); MetrKor 46/46 (2); Boga chwal á przyiaciele wſpomagay, rodzice ſwe cżcý, á nikomu nie zazrzy. BielŻyw 34; MiechGlab 19; Pochwalaycie pana boga wſzelka ziemio/ ſpiewayćie á raduycie ſie y poycie iemu. WróbŻołt 97/4, 7/18 (36); RejPs 35v (6); RejRozpr Bv (2); Maciey Zaicz w Byſzinie podgorny Prorok: chwali Boga zſwą oſadą za wſzytkę Krzywaczką Gromadę. LudWieś ktv, A2; SeklWyzn a3v (7); RejJóz Q3; SeklKat E4v (7); HistAl I6; MurzHist O2 (4); MurzNT Matth 9/8 (6); KromRozm III B2v (2); Diar 21; GliczKsiąż P6v (2); Chwalcieſz Aniołowie Páńſcy/ Páná Bogá ſwoiego LubPs V6, A5v (22); KrowObr 64v (6); Ku ſpołecnemu w dni ſwięte Páná Bogá chwaleniu vpominánie. Leop Ps 99 arg, 1.Par 25/3 (23); OrzList a4v; LeszczRzecz A2 (2); BibRadz Gen 4/26 (12); OrzRozm D3; BielKron 466 (9); GrzegRóżn G3; Benedicere Deo, id est. laudare Deum, Chwálić Páná Bogá. Mącz 87a; OrzQuin V2v (3); SarnUzn C6 (3); RejAp 190 (3); HistRzym 132 (3); RejPos 13v (12); BiałKat b2v (7); GrzegŚm 47 (2); KuczbKat 295 (4); RejZwierc 32v (2); WujJud 46v (13); WujJudConf 21 (6); BudBib Tob 4/15 (7); HistHel A (2); MycPrz I [D]v (2); BiałKaz F3 (2); Y nagle było z ániołem mnoſtwo żołnierſtwá niebieſkiego chwalących Bogá y mowiących. BudNT Luc 2/13, 20; á ia tobie zá to dźiękowáć/ á Páná Bogá wychwaláć/ powinien będę. CzechRozm 224, 120v (22); ModrzBaz 32v; SkarJedn 236 (2); Oczko [40]v; KochPs 199; SkarŻyw 584 (44); CzechEp 6 (12); CzechEpPOrz *4v; NiemObr 17 (5); ReszPrz 57 (3); ReszList 158 (4); ArtKanc A9v (13); GórnRozm K2v; GrabowSet B4v (4); LatHar 572 (11); WujNT 26 (55); Ieśli tedy iednegoż Bogá y iednáko chwalemy: po nowey Konfederácyey nie PowodPr 39, 81 (7); SkarKaz 453b (2); SkarKazSej 678b (2). Cf Wyżenia, Zestawienia.

»dawać, czynić itp. chwałę (Panu) Bogu (Ojcu); oddawanie chwały Bogu; chwała (ku chwale) Boga« [szyk zmienny] (162): BierEz G2v; Dáy chwálę bogu/ botz my wiémy iż ten cżlowiek ieſt grzeſſny [bibl. Ioann 9/24] OpecŻyw 63v, 11 (4); PatKaz II 58v (2); PatKaz III 106; BielŻyw nlb 9; LibLeg 8/132v; WróbŻołt 64/14; RejPs 226 (5); LibMal 1544/84; Nienaydziez w polſce zadnego Claſtoru/ albo koſcioła/ oltarza/ y kaplice/ ktory by był ku chwale panu bogu zbudowan SeklKat E2; MurzNT Luc 4/8 (2); Diar 59; BielKom G4; LubPs V5 marg (8); KrowObr 220 marg (2); Leop Luc 18/43 (7); BibRadz 3.Esdr 9/8 (3); Achior wyrwawſzy głowę/ cżynił chwałę Pánu Bogu z dzyękámi BielKron 114, 265v (3); RejAp 155v (3); RejPos 18 (24); KuczbKat 295; RejZwierc 205; WujJud 234v; WujJudConf 236; RejPosWstaw [213]; Bo ćię on tego wſzyſtkiego náucży y w tym wſzyſtkim wycżwicźy: że wprzod záwżdy oddáwáć będźieſz chwałę Bogu Oycu ſwemu CzechRozm 204, 107v (5); KochPs 149 (2); SkarŻyw 285 (6); StryjKron 707; NiemObr 104 (2); WZdawaymyż wierni chwałę Bogu wiecżnemu/ cżyniąc záwżdy dźięki nieſkońcżone iemu ArtKanc K20; ActReg 57; Żyẃ y W. M. w dobrym zdrowiu y w fortunách wſzelákich: mnożąc Bogu chwałę w Páwłowicach GostGospSieb *4v; LatHar 302 (3); WujNT Apoc 11/13 (10); SiebRozmyśl H4; KlonKr F4; y dla chwały Bogá ſwego/ na oſtre żelázá nieprzyiaćioł nácierał. SkarKazSej 667b; ZbylPrzyg B2v. Cf Wyrażenia.

»(Pana) Boga czcić itp.; cześć Boga« [szyk zmienny] (16): PatKaz I 1v; BielŻyw 100; Bo wiera y naſzy tatuſiowie (cżcżąc Boga naprzod/ was y wyſokie prełaty) w ſwych kolendarzoch y łachmaniech po ty lata zbłądzili LudWieś ktv; Dijabeł dopuśći ććić y chwálić P. Bogá KrowObr 220; GórnDworz Hh6v; CzechRozm 161; SkarŻyw 69 (3); CzechEp 100; Więc wáſzy wożnowie iácy ſą/ chłop proſty/ ktory áni Bogá czći/ áni wie dla czego ſtworżon ſam ieſt GórnRozm F; kiedy z iedney ſtrony cżeść Páná BOgá twego zálecáią/ á z drugiey/ ſwięte iego niebieſkie/ y namiáſtki źiemſkie z godnośći y mocy/ n nie od Bogá włożoney/ ſzpetnie obnażáią. LatHar +4v, 132; WysKaz X3; SkarKaz 514a; SkarKazSej 657a.

»cześć (Panu) Bogu (Ojcu) da(wa)ć, wyrządzać itp.; ku czci, na cześć Bogu« [szyk zmienny] (98): A naprzod Bogu cżeść daway Swemu Pánu wiárę choway BierEz F4, H3; OpecŻyw 17v (2); PatKaz II 58 (3); MiechGlab [88]; prżynoſcie panu bogu czeſć y chwałę imieniowi iego WróbŻołt 28/2; RejKup k8 (3); KromRozm I N4v; GliczKsiąż G5; LubPs cc3 marg (6); KrowObr 219v (2); Leop Act 12/23 (4); KochZuz A5; RejZwierz A3 (2); BibRadz I *5 (2); Agdy [Mateusz św.] pánnę iednę Ephijenią Pánu Bogu ku czći krztem ſwiętym oświęćił ze dwiemá ſty pánien/ przebit od ſługi krolewſkiego rohátyną przed ołtarzem. BielKron 144, 14 (3); Mącz 166b; SarnUzn C3v (3); RejAp 156 (5); HistRzym 99v; RejPos 284v (5); BiałKat 148v (2); KuczbKat 220 (3); RejZwierc 182 (7); WujJud 46v; CzechRozm 123v; Bo kto prawdźiwą á świętobliwą przyśięgę cżyni/ cżeść Bogu wyrządza ModrzBaz 87, 86; SkarŻyw 180; CzechEp 11v; ReszList 161; ArtKanc T11v (3); GostGospSieb 1; LatHar 49; WujNT 89 (3).

»czynić się Bogiem (Ojcem), mędrszym nad Boga« [szyk zmienny] (20): O dobry cie vcżynek nie kamionuiemy/ ale ijże mowiſs przeciw bogu/ ij że ty będątz cżlowiekiem/ cżyniſs ſie bogiem. OpecŻyw 65v, 130; MurzNT Ioann 10/33; BibRadz Ioann 10/33; BielKron 164v; BudNT Ioann 10/33; Gdzie iż ſie mędrſzymi nád Bogá cżynią/ gdy ſie tego domyſláią cżego ſie Bog ſam domyſlic nie mogł CzechRozm 100, 215v; [Szymon] vdał ſię do Rzymu/ y tám Bogiem ſię cżyniąc y ſynem Bożym/ do tego Rzymiány przywiodł/ iſz mu ſłup iáko Bogu ſtáwili/ y ofiáry cżynili. SkarŻyw 361, 601; CzechEp 283 (5); NiemObr 101; WujNT 716 (4).

»(d)ufać (w) (Panu) Bogu, w Boga; (d)ufający, ufność ku (w) Bogu; ufanie w Boga; (d)ufanie mieć itp. w Bogu« [szyk zmienny] (104): OpecŻyw 55 (2); TarDuch A6; Telok ty naprzod w panu Bogu dufay á themu wierz yż ta wodka ma tę mocz FalZioł II 5d; W miłym bodze mam duphanie WróbŻołt 10/2, H8v (7); RejPs 169v (4); SeklKat D4v, MurzHist K4 (5); Ktorzy też odſtąpiwſzy vfánia ſwego w Páná Bogá vdáli ſie zá żądzámi ſwymi cieleſnemi. LubPs C3v, ff3 (16); KrowObr 149 (2); RejWiz 83; Leop 2.Par 20/20 (6); BibRadz 2.Par 13/18 (6); BielKron 304v (2); GrzegRóżn G2; RejPos 289 (2); BiałKat 48v; WujJudConf 213v; Żeby pokłádáli w Bogu vfánie ſwoie/ á nie przepomináli ſpraw Bożych BudBib Ps 77/7; BiałKaz F3v (3); CzechRozm 249; W nieſzczęśćiu/ y w káżdéy trwodze Náſzá vfność záwżdy w bodze. KochPs 89, 88 (6); SkarŻyw 373 (11); CzechEp 66 (4); CzechEpPOrz xx4v; KochPieś 37; GrabowSet G2 (2); Wiele bicżow ná grzeſznego/ lecż vfáiącego w Pánu Bogu miłośierdźie ogárnie. KołakSzczęśl B4, C2; WujNT Matth 27/43 (6); SkarKaz 41a; CzahTr A4; SkarKazSej 658a.

»iść, przyść itp. do (Pana) Boga (Ojca)« [szyk zmienny] (29): Yam ieſt prawda/ dzwierze/ droga/ a zaden nieprzydzie do Boga oyca iedno przes mie [bibl. Ioann 14/6] SeklKat Pv, O3 (3); KrowObr 181v (8); BibRadz 1.Petr 1/13; RejPos 302v (2); KuczbKat 380; Abo iákoby też y oni wſzyſcy [...] przezeń do Bogá przychodzić nie mieli. CzechRozm 24, 23v (12); ReszPrz 60; [Jezus] wiedząc iż wſzytko dał Oćiec w ręce iego; á iż od Bogá wyſzedł y do Bogá idzie: wſtał od wieczerzey/y złożył ſzáty ſwe. WujNT Ioann 13/3.

»kusić, pokuszać (Pana) Boga; kuszenie Boga« [szyk zmienny] (40): MurzNT Luc 4/12; BielKom F3; A wſſákoż oni przedſię s ſerczá vpornego/ Nye przeſtáli pokuſſáć Bogá nawyzſſego LubPs Sv, S (4); Nie będzieſz kuſił Szátánie Páná Bogá twego. KrowObr 216, 216; Leop Deut 6/16 (3); BielKron 113v; RejPos 230 (10); BiałKat 48v; RejZwierc 11v; RejPosRozpr b3v; BudBib Mal 3/15 (3); CzechRozm 31 (3); SkarŻyw 194; Vporne kuſzenie P. Bogá ſwego iákiekolwiek. LatHar 113, +9v; WujNT Matth 4/7 (5); Prożno P. Bogá kuśi/ kto o mądrość prośi á ſam ſię o nię nie ſtára. SkarKazSej 663a.

»mieć, kłaść itp. nadzieję w (Panu) Bogu (Ojcu); nadzieja (jest) w Bogu itp.; u Boga nadzieję czynić itp.« [szyk zmienny] (87): PowUrb +v; Boć mam nadzieię w Bodze, żeć on twą moc vmgli á ciebie poniży BielŻyw 152; WróbŻołt 55/11 (9); LibLeg 10/124v (2); Nadzieię ſwą pokłáda vpełną wbogu RejPs 64v, 224v (9); RejJóz I4v (2); SeklKat Ev; RejKup Ccv; HistAl Cv; KromRozm I N; MurzHist K3; BielKom G5 (2); Bo ten ktory nádzyeię ſwą w Pánu Bogu ſwym kłádzye/ Ten iuż iście nie omylnie wygrał ná tym zakłádzye LubPs ff2, R6 (5); Leop Ps 145/5 (3); oſtátnia nádźieiá náſzá w Pánie Bodze/ á w mądrości Krolewſkiey/ á w tey Exekucyey ieſt OrzRozm A3, Lv; BielKron 62v (2); OrzQuin R2; RejPos 341v (3); KuczbKat 260; CzechRozm 90 (4); KarnNap F (2); SkarJedn 378 (2); KochPs 52 (3); SkarŻyw 103 (2); CzechEp 342 (4); CzechEpPOrz ** (2); Zwyćięſtwo w ręku wáſzych/ mam nádźieię w Bodze. KochJez B2; ArtKanc Q10 (2); KmitaPsal A3v; ActReg 122 (2); LatHar 53 (4); WujNT 116 (5); SkarKaz 350b (4); CiekPotr 89.

»(Pana) Boga przed oczyma mieć, kłaść« [szyk zmienny] (28): WróbŻołt dd5v; Tu prorok nárzeka ná ludzi beſpiecznego ſerca ktorzy áni ſtráchu/ áni bogá przed oczymá niemáią RejPs 79, 222; LibLeg 10/150v; GliczKsiąż P6; GroicPorz aa3v (4); KrowObr 220; OrzRozm E; BielKron 299v; Religionem colere, Pánu bogu pilnie służić [...] Mieć Bogá przed oczymá. Mącz 351b, 301d (3); Ktęmuć wiodą to troie przykazánié: któré człowiekowi Páná Bogá przed oczy kłádą. BiałKat 51; RejZwierc 239v; BiałKaz K2; KarnNap F; ReszPrz 94; KołakSzczęśl A3v; Sądźic máią ſpráwiedliwie [...] Bogá y ſpráwiedliwość iego świętą/ przed oczymá máiąc. SarnStat 854, 469 (7).

»za Boga mieć, być itp.« [szyk zmienny] (31): A miedzy inymi ieden cżłowiek/ ktorego iá ij ijnij dobrzi ludźie za boga mámy dźiáno mu Iezus ForCnR A3; SeklKat D2v (2); KromRozm II i3v (2); á ty Pánie byłeś im zá Bogá. BibRadz 1.Par 17/22; BielKron 138v (2); GrzegRóżn L2v; BiałKat 180v; KuczbKat 405; CzechRozm 34v (3); SkarJedn 390; SkarŻyw 62 (4); CzechEp 237; y wynieśie ſię nád to wſzytko co Bogiem zową ábo zá Bogá chwalą WujNT 716, 551 (8); PowodPr 14; SkarKaz 275a; CzahTr Gv.

»miłować, rozmiłować się itp. (Pana) Boga; miłujący, miłowanie Boga« [szyk zmienny] (127): a to oboie od milego boga bez wątpieniá otrzimáſs/ ieſtli [...] wſſytkim ſercem boga ſie rozmiluieſs OpecŻyw [170], 187 (5); PatKaz III 148 (2); Mądry miłuie Boga, á Bog duſzę mądrego. BielŻyw 131; SeklWyzn a4v; SeklKat B3v (4); MurzHist K3v (3); KromRozm II k3; GliczKsiąż P6; zgárdzenie y niemiłowánie Páná Bogá wſercách ludzkich vtwierdził/ y podwyſſſył KrowObr 53v, C4 (7); Leop Deut 6/5 (7); Zdrayce/ ſkwápliwi/ nádęći/ w roſkoſzach ſię kocháiący rádſzey niż Boga miłuiący. BibRadz 2.Tim 3/4, 2 (9); OrzRozm E4; BielKron 45v; Prot D4; HistRzym 51v (4); RejPos 99 (12); RejPosWiecz2 92v; RejPosWiecz3 99 (2); GrzegŚm 31; KuczbKat 395; RejZwierc 128v; WujJud A2v (2); BudBib Tob 14/8; BudNT 1.Ioann 5/2; Bogá więcey nád dekret vrzędowy miłował y ſłuchał CzechRozm 252, 231 (4); ModrzBaz 113v; SkarJedn 246 (2); O dziwne młode ſercá/ iáko ſię Bogá zámiłowáły SkarŻyw 180, 209 (12); CzechEp 17 (2); KochMRot B3v; PudłFr 46; ArtKanc M3; LatHar 559 (2); KołakSzczęśl C3v (3); W tymći ieſt miłość: nie iżbyſmy my vmiłowáli Bogá; ále iż on vmiłował nas WujNT 1.Ioann 4/10, Matth 22/37 (11); PowodPr 85; SkarKaz Oooo2b. Cf Wyrażenia, Zestawienia.

»modlić (się) itp. (ku) (Panu) Bogu (Ojcu); modlić się do Boga; Boga modlić; modłę Bogu dawać itp.« [szyk zmienny] (180): a iátz od was malucżko poydę/ pomodlę ſie bogu oyttzu. OpecŻyw 98v, 32v (11); PatKaz II 51v (4); PatKaz III 152 (2); modl ſie Bogu wſzechmogącżemu á temu ſie porucżay FalZioł V 66; BielŻyw 130 (3); dawaycie panu bogu modłę w prżybythku ſwięthym iego. WróbŻołt 28/2, E5v (3); LibLeg 11/44v; RejPs 220 (4); Z żywymi ſwiętymi mam ſię weſpołek modlić do pana boga SeklWyzn e4; SeklKat G2 (2); MurzHist Sv (3); KromRozm III F3v; GliczKsiąż D8v (2); KrowObr 214v (5); Leop Iudith 12/5 (4); Modl ſię prośimy ćię Panu Bogu náſzemu zá námi. BibRadz Ier 37/3, Ex 10/17 (10); BielKron 38 (29); Vota facere, est orare, Modlic ſie pánu bogu/ prośić páná bogá. Mącz 508a, 60a (4); OrzQuin Z2 (2); SarnUzn B2; SienLek 12; RejAp Dd4v; GórnDworz Ii3v; HistRzym 132v (6); RejPos 213v; GrzegŚm 44 (2); KuczbKat 365 (4); WujJud 201 (6); WujJudConf 227v; BudBib 2.Esdr 2/4; BudNT a4v (4); StryjWjaz Cv; CzechRozm 2v (7); CZęſto ten Bogá modli nie o chleb o piwo/ A też go ták wybornie wyſłaẃia co żywo. PaprPan Z4v; ModrzBaz 59 (3); SkarŻyw 601 (18); CzechEp 288 (6); NiemObr 10 (3); ReszList 161 (3); ArtKanc D12; LatHar 85 (3); [był rotmistrz] pobożny [...] á Bogu ſię záwżdy modlący. WujNT Act 10/2, 573 (3); SiebRozmyśl B3 (3); SkarKaz 350b; KlonFlis B.

»z (Pana) Boga narodzić się itp.; narodzony z Boga itp.« [szyk zmienny] (32): Leop l.Ioann 3/9 (2); KTokolwiek wierzy Iezuſá być Kryſtuſem/ z Bogá ſię narodźił BibRadz l.Ioann 5/1, 3; Ale iż Bog Oćiec nigdy nie ieſt Synem Bożym/ to ieſt/ z Bogá vrodzonym Bogiem GrzegRóżn C, Lv (6); Mącz 456d; BudNT 1.Ioann 3/9 (3); SkarŻyw 180; CzechEp 17; NiemObr 162 (2); Co ſię kolwiek národźiło/ po drugie z Bogá zrodźiło/ muśi trudnośći znośić ArtKanc O4v, N3; LatHar 106 (2); KołakSzczęśl C3v; WujNT 550 (9).

»do (Pana) Boga (na)wrocić się itp.; nawrocić się ku Bogu; nawrocony do Boga« [szyk zmienny] (39): SeklWyzn f4v; MurzHist I2; Abyſmy w zbawięniu naſzym nieroſpaczali/ gdy śię nierychło ku panu Bogu nawrocięmy MurzNT 96, Luc 1/16; KrowObr 70; Leop Deut 30/10 (3); BibRadz Os 12/6 (2); Ale ieſli ſie obroćiſz ku Bogu ſercem ſkruſzonym [...] wywiedzye cię z ięctwá y zmiłuie ſie nád tobą BielKron 45, 90 (3); LeovPrzep b3; HistRzym 47v; KuczbKat 205; WujJudConf 246v (2); BudBib Iudith 5/17 [Vulg 5/23]; BudNT Act 14/14; CzechRozm 218 (3); wroććie ſię do Páná Bogá ktory w pokoiu w milośći y w iednośći mieſzka SkarJedn 332, 365; SkarŻyw 558 (4); NiemObr 27; ArtKanc S4; LatHar 686; KołakSzczęśl B4; WujNT Act 15/19 (4); WysKaz 24; Kátolicy cáłym ſercem przez práwą pokutę do Bogá ſię náwróćiwſzy/ gniew iego modlitwámi błagáli. PowodPr 56.

»(Pana) Boga obrazić, obrażać; obrażający Boga« [szyk zmienny] (36): HistRzym 102 (2); iáko troiáko Páná Bogá obrażamy/ ſercem/ ięzykiem/ y vcżynkiem WujJud 93; MycPrz II A4; SkarŻyw 172 (2); WerGośc 227; GórnRozm G2v (4); ActReg 57; gdziekolwiek z opilſthwá rzecży ſzkáráde/ nieprzyſtoyne/ Páná Bogá obrażáiące przedſię bierze. Phil L4; GrabowSet G3; LatHar 135 (2); KołakSzczęśl C2v; WujNT 21 (4); Zbytne bieśiady y nie ná cżás iáko Bogá obráżáią. PowodPr 74 marg, 49 (9); SkarKaz 348b (2). Cf Szeregi.

»(Panu) Bogu (się) odda(wa)ć; Bogu oddany, oddawający« [szyk zmienny] (43): RejPos 56 (2); Nie giną pewnie wierni/ ále śię oddáią Pánu Bogu do żywothá wiecżnego przechodząc GrzegŚm 28, 22; WujJud 181; RejPosRozpr e2v; dáleko więcey tá potępiona będzie/ którá świátá nieſkoſztowawſzy/ w pánieńſtwie ieſt Bogu oddaná SkarŻyw 457, 507 (12); ArtKanc O3v (2); Consecro – Offiaruię, oddaię bogu y ſzwietim rzecząm. Calep 245a; Tę [Mszę] ná vcżcżenie świętych Bożych Pánu Bogu oddawano. LatHar 76, 744 (8); WujNT 252 (7); SarnStat 205; SkarKaz 454a (5); PaxLiz D4.

peryfr. »ducha (duszę) (Panu) Bogu (Ojcu) (od)dać« = umrzeć [szyk zmienny] (24): MiechGlab 47; KrowObr 49v; A on zakonnik duſzę P. Bogu oddał. SkarŻyw 100, 58 (19); KochSz B4; LatHar 320; Zyiąc lat wiele w pánieńſkiey czyſtośći, Dał duchá Bogu, ziemi z ćiáłem kośći. KlonKr D3.

peryfr. »w Panie Bodze odpoczywać; odpoczywać, odpoczywający z Panem Bogiem« = być w niebie [szyk zmienny] (5): KromRozm I G4; Vmárł potym [Ioiadas] máiąc lat wieku ſwego ſto y trzydzyeśći/ w Pánie Bodze odpocżywał. BielKron 86v, 90; ten świát przez ſześć tyśięcy lat trwáć miał/ á śiodmego tyśiącá wſzyſcy wybráni máią odpoczywáć s Pánem Bogiem wiecznie LeovPrzep G4v; LatHar 325.

»odstąpić, odstępować (od) (Pana) Boga (Ojca); odstąpienie Boga« [szyk zmienny] (42): RejPs 156v; MurzNT 31; therasz Bog oczyecz wſſythkye sprawy poruczil ſynowy wſchakze rok przed ſſadnym dnyem ſyn odſtapi boga oycza LibMal 1554/ 189v, 188v; DiarDop 103; Co zá ſlepothá ieſt złych/ iż dla bogactw á roſkoſzy ſwieckich odſtępuią boga LubPs Rv marg; OrzList a4v; BibRadz Is 59/13; BielKron 43; RejPos 140v (7); RejZwierc 258 (2); BudBib Ez 4/6 (2); Cżemuśćie P: Bogá/ to ieſt/ iednośći y miłośći Chrześćiáńſkiey odſtąpili SkarJedn 335, 332 (3); KochPs 24; SkarŻyw 557 marg (9); Wtora przycżyná vpadku Pańſtw Krześćiáńſkich/ ieſt zuchwáłe odſtąpienie Bogá/ religiey/ y przykazánia iego PowodPr 26, 26; SkarKaz 518b; SkarKazSej 683a (3). Cf Wyrażenia.

»ofiarować (Panu) Bogu (Ojcu); (u)czynić itp. ofiarę Bogu; ofiarowany, ofiara Bogu« [szyk zmienny] (254): Pcżołá gdy miod vdziáłáłá/ Bogu go ofiárowáłá. BierEz L, L3 (4); W Betleiem ieſt narodzon/ w Ieruzalem donieſion/ bogu tam ofierowán OpecŻyw 21v, 69v (7); PatKaz II 38 (3); PatKaz III 112 (4); TarDuch C6; BielŻyw 156 (2); A będę pełnił panu bogu żądliwe ofiary moię przed wſzytkim ludem iego WróbŻołt 115/14, G3 (8); RejPs 165v; SeklWyzn a2v (3); SeklKat Y3v (2); HistAl C2v; KromRozm I Iv (3); KromRozm II k4v (4); GliczKsiąż D7; LubPs Z2; Offiárá Panu Bogu Duch záſmucony/ ſerce ſkruſzone. KrowObr 238v, 91v (33); Vpominánie ludzi wiernych/ áby oni offiárowáli Pánu Bogu offiáry duchowne. Leop Ps 28 arg, Gen 8 arg (13); BibRadz I 3a marg (7); OrzRozm H2; BielKron 13 (12); offerre significat, Dáć ofiárę/ Ofiárować co pánu Bogu ku czći. Mącz 123d, 170c; RejAp 14 (4); HistRzym 99v; RejPos 47 (34); BiałKat 351; KuczbKat 245 (7); RejZwierc 264v (2); WujJud 238 (10); RejPosWstaw [1103] (6); ModrzBaz 64v; Ták ten wielki S. oddał ofiarę ſwoię Bogu ſwemu SkarŻyw 356, 510 (24); CzechEp 101 (2); ReszPrz 19 (2); Ktorym práwem rodźice dźiatki zábiiáią/ Y oné zá ofiarę Bogu ślubną dáią? ZawJeft 33, 6; LatHar 76 (5); ták też ćiáło iego [baranka] nie mogło być iedzione/ áżby pierwey Bogu ofiárowáne było. WujNT 287, 286 (24); WysKaz 39; SkarKaz 638a (3); SkarKazSej 668b. Cf Zestawienia.

»opuścić (Pana) Boga« [szyk zmienny] (31): SeklKat D4 (3); Lecż iż oni opuśćili Bogá ſprawcę ſwego/ Więc odſtąpili zbáwienia ſwoiego wdzyęcżnego. LubPs gg4v, Z6v (4); KrowObr 156; Ale opuśćili bogá oycow twoich/ y w niecźyſtoćie chodzili zá Bogámi ludzi they źiemie Leop 1.Par 5/25, 2.Par 7/22; OrzList c2v; BibRadz Os 4/13 (4); BielKron 87v (3); GrzegRóżn O; RejPos 257 (2); HistHel A (2); CzechRozm 66 (2); SkarJedn 387; Bo y práwo świeckie tego niedopuśći/ y karze tych/ ktorzy opuśćiwſzy Páná Bogá/ do Dyabłá ſię vciekáią. SkarŻyw 172, 504 (3); SkarKazSej 703a.

»(po)dziękować (Panu) Bogu (Ojcu); dziękowanie, dzięka itp. Bogu; dzięki czynić itp. Bogu« [szyk zmienny] (332): LibLeg 4/26; Náſycenichmi podźiękuymyż pánu bogu March1 A4v [idem March3 V6]; BierEz A3v (2); Takież ij kielich z winem wziąwſſy/ motzą ſwoią poſwięciwſſy/ vcżyniwſſy podziękowanié bogu oyttzu/ dál ijm rzekątz OpecŻyw 93, 90 (17); PatKaz II 75 (6); Pat Kaz III 142 (4); GlabGad P8v; KlerWes Av; March3 V6; RejPs 49 (3); SeklWyzn Fv (2); RejJóz A5 (3); SeklKat A5 (6); RejKup r4v (2); MurzHist O3 (4); MurzNT Sekl A2; KromRozm II p2v; Pirwey niżli ku ſobye przijdzyetá/ Pánu bogu dzyękowáć będzyetá BielKom G6, G5v; GliczKsiąż C7v; Nápominánye wſzytkiego koſciołá ku cżynyeniu dzyęk Pánu Bogu. LubPs P3 marg, ee (26); KrowObr 150 (14); RejWiz 73v (2); Leop Ioann 6/23 (9); RejFig Bb7v; BibRadz Tob 10/15 (7); OrzRozm D (3); BielKron 245 (31); GrzegRóżn C3v; Mącz 119a (3); Ktokolwiek dźiękuie Bogu zá Króla/ tenze też iemu dźiękuie zá Kápłaná. OrzQuin K marg, A4v (8); Prot A4v; SienLek 164 (2); RejAp Ggv; GórnDworz R7v; HistRzym 46v (4); zá ktore tu Pan Bog twoy dzyęki dawa Bogu Oycu ſwemu RejPos 288v, 184v (6); BiałKat 273v (4); GrzegŚm A2 (2); HistLan E2; KuczbKat 35 (2); RejZwierc 172v (3); WujJud 94 (4); RejPosRozpr b3v; RejPosWstaw [1432]; BudBib 2.Mach 9/20 (3); Strum H4v; BiałKaz D (2); BudNT Philem 1/4 (4); StryjWjaz B4; CzechRozm 55 (3); PaprPan X2v; KarnNap C2; A przetoż/ y dźięki wielkie Pánu Bogu máią być cżynione ModrzBaz 36v; SkarJedn 269 (2); Oczko 23 (2); A tym cżáſem/ głowę mu ściął Theodor/ y podziękował Pánu Bogu. SkarŻyw 187, 74 (31); CzechEp 69 (3); NiemObr 17 (4); ReszPrz 92; ReszList 145; KochTarn 77; ArtKanc M11 (3); PaprUp H4v; ActReg 57 (3); GórnTroas 45 (2); LatHar 402 (12); WujNT 707 (39); SiebRozmyśl E2; SkarKaz 351b (7); CzahTr K4; PAnu Bogu dźiękowáć mafz zá takie dáry PaxLiz E, E3; SkarKazSej 692b (2); SkorWinsz A3.

»(po)jednać, (z)jednoczyć (się) itp. z (Panem) Bogiem (Ojcem); (po)jednanie, pojednany itp., zjednoczony z Bogiem« [szyk zmienny] (74): Iuz wam wſzytko odpuſzczam z Bogiem ſie iednaycie RejJóz P6; SeklKat O2v; RejKup o6; MurzHist F; KromRozm II b2v; O Stzepanie chorąży/ nas wyſluchay/ y zbogiem poiednay KrowObr 217, 218 (22); Leop Eph 2/16 (2); BibRadz 2.Cor 5/20; BielKron 215; OrzQuin N3 (2); HistRzym 47v; RejPos 152v (4); RejPosWiecz3 96 (2); BiałKat 21; Boć inſzy ieſt vrząd przepowiádánia ſłowá Bożego/ á inſzy odpuſzcżánia grzechow/ ále z obu ſtron kápłani ſą ſłużebnicy tego to poiednánia z bogiem WujJud 87v, 88 (4); WujJudConf 116 (3); CzechRozm 216 (4); KarnNap (4); ModrzBaz 127v (3); SkarŻyw 482 (4); ArtKanc I4v (4); LatHar 169 marg; K temu ſam Pan Chriſtus ieſt pośrzednikiem odkupienia y przeiednánia z Bogiem WujNT 723, 632 (6).

»(Panu) Bogu (Ojcu) (się) polecać, zalecać« [szyk zmienny] (37): y polyeczyleſz duſchą twoyą naſzfyątſchą bogu oczczv PowUrb +2; BierEz H3; MIly Iezus iako rychlo bogu oyttzu duſſę polécil OpecŻyw [162], 7 (6); PatKaz II 63; DiarDop 104; BielKom C7; KrowObr 189; BielKron 273 (4); Deum salutare, Pánu Bogu ſie polećić Mącz 366a; OrzQuin Aav; BiałKat 386v; BielSat G; KuczbKat 410 (2); BudNT Act 20/32 (2); CzechRozm 245; ModrzBaz 2; SkarJedn 220; położyli ſię w polu y ſpali/ Pánu Bogu drogę y zdrowie ſwoie polecáiąc. SkarŻyw 356, 185 (8); WerGośc 205; BielSen 13.

»(po)przysięgać na, przez (Pana) Boga, na Bog; w Bodze przysięgać« [szyk zmienny] (33): LibLeg 3/33v (3); Poprzyſięgám cie przez boga żywégo/ aby nám powiedziál ieſtlis ty kryſtus ſyn boga żywégo? OpecŻyw 114; MurzNT 21; KrowObr 73 (4); Leop Gen 21/23 (3); BibRadz Gen 24/3 (4); BielKron 46v; GrzegRóżn L3; RejAp 86 (2); Hnet ow ná bog żywy przyſiągł GórnDworz T4v, S7; KuczbKat 285 (2); BielSpr 11v; WujJud 62; RejPosWstaw [213]; BudBib Gen 21/23; BudNT Mar 5/7; StryjWjaz A4; CzechRozm 5v; Ku krzywdźie ludzkiéy przyśiągł na bog żywy krzywo KochFr 107; WerGośc 248.

»(Panu) Bogu (Ojcu) (się) poruczyć; poruczanie Bogu« [szyk zmienny] (80): FalZioł V 32v; LibLeg 8/133v (2); Napierwei duſchą swą bogv wſzechmogączemu, pannye Mary, y wſchitkim swiethim poruczil MetrKor 59/75; Z dobrą nadzieią poruczanie panu bogu. RejPs 43v marg, 89 (4); RejJóz B2v (11); RejKup f6v; BielKom C7; KrowObr C4v; Pánu Bogu ſie porucż/ inemu nikomu. RejWiz 80, 32v (6); RejZwierz 64v; BielKron 384 (3); Mącz 206c; Prot D; SienLek 1; HistRzym 46v; RejPos 104v; BiałKat 56; KwiatOpis A2v; RejZwierc 257v (10); BiałKaz M4v; StryjWjaz A2; ModrzBaz 15v; Calag 253a; Y porucżywſzy ſię Pánu Bogu wſtąpił z oną corką ſwoią/ ábo młodzieńcem do klaſztoru. SkarŻyw 183, 511 (4); KochTr 12; MWilkHist B3; CzechEp 11 (2); KochDz 109; ReszList 170; ArtKanc O3v; ZawJeft 22; ActReg 32 (4); WujNT 140 (4); SiebRozmyśl H4; Tradność poięćia P. Bogu poruczamy SkarKaz 485a; CzahTr I2v; SkarKazSej 663a (2).

»(po)ślubić itp. (Panu) Bogu; Bogu poślubiony itp. [także w znaczeniu zakonnik lub zakonnica]; poślubienie Bogu; ślub Bogu uczynic itp.«: [szyk zmienny] (93): Moijżeſs przikázál aby każdy to ſpelnil tzo bogu ſlubil. OpecŻyw 4, 3v (5); PatKaz III 104v (2); WróbŻołt Sv; RejJóz E6; Toć y S. Auguſtyn o byałych głowach pánu Bogu poſlubyonych nápiſał. KromRozm I Cv, D4v(5); GliczKsiąż L4; KrowObr 150v; Leop Deut 12/17 (2); BibRadz Deut 23/21 (2); BielKron 80 (5); Mącz 85b (5); RejAp 175; ia mężá mieć niechcę/ bom ſlubiłá Pánu Bogu zá mąż nigdy ſie nie wydáć. HistRzym 106, 111v (5); RejPos 54 (5); BiałKat 215v (2); KuczbKat 240 (2); WujJud 210; włożyłá na ſię zakonną záślubionyeh iuſz Bogu pánienek/ kápicę SkarŻyw 510, 93 (18); StryjKron 537 (2); ZawJeft 34 (3); ActReg 40; LatHar 126; WujNT 845 (11); SiebRozmyśl F3; PowodPr 49 marg; Sluby czyſtośći y inne Pánu Bogu czynione SkarKaz Oooo2c; SkarKazSej 668b. Cf Wyrażenia, Zestawienia.

»(Panu) Bogu (się) poświęcić; poświęcony, poświęcenie Bogu« [szyk zmienny] (19): OrzQuin Mv; A ták y fam ſiebie/ y ſyná ſwego/ y wſzytek dom ſwoy on nędzny cżłowiek/ przez wiárę ſwoię/ poſwięćił Pánu Bogu ſwemu. RejPos 244v, 350v (4); WujJud 212v; BiałKat M4v; ModrzBaz 55v; SkarŻyw 76 (4); Iż káżdy ktory ślub cżynił w zakonie/ á chćiał ſię poświęćić Pánu Bogu/ muśiał ię wſtrzymáć od winá/ y od wſzego napoiu pijánego. WerGośc 258; Poydźieſz fortunnie [...] przed ołtarz Bogu poświęcony GrochKal 26; SkarKaz 454a (3).

»prosić itp. (od, u) (Pana) Boga (Ojca); prośbę uczyku Bogu« [szyk zmienny] (405): BierEz L2 (5); Iako kaplani boga proſyli iżby ijm wziawil tzo by ſtą panna dzialatz mieli. OpecŻyw 4 [id.m OpecŻywSandR 2], 14 (12); OpecŻywSandR 2; KlerPow 11; MetrKor 46/47v (2); TarDuch D2v; BielŻyw 159; LibLeg 7/42 (4); RejPs 189 (2); RejRozpr G; LudWieś A4v; SeklKat F4v (5); RejKup c3 (5); Ty do tąd proś Bogá/ by nam obyemá łáſki ſwey vżyczyc raczył KromRozm I P3, K2 (3); MurzNT 28v; KromRozm II q2v (3); KromRozm III E7 (2); Diar 49; BielKom F6; GliczKsiąż C2 (2); LubPs G2v (5); GroicPorz B; KrowObr 40 (14); Leop Eccli 50/21 (9); OrzList b (2); RejFig Ee2; RejZwierz 121; BibRadz Gen 20/17 (4); OrzRozm F2 (2); BielKron 84 (32); Vota facere pro aliquo, Prośić páná bogá zá kogo. Mącz 508a; 122d (7); OrzQuin R2 (4); Prot C3v (2); SienLek 196; LeovPrzep a4 (3); GórnDworz T3v (6); HistRzym 82 (2); pokorną prosbę vcżynił ku Bogu Oycu ſwemu RejPos 46v, 61 (11); BiałKat 231 (2); KwiatOpis D2; GrzegŚm 67; HistLan B2; KuczbKat 390 (10); RejZwierc 162 (9); WujJud 55 (12); WujJudConf 215v; BudBib I c4 (2); HistHel C3; BiałKaz C (6); BudNT Iac 1/5 (3); StryjWjaz B4; CzechRozm 66v (11); KarnNap D (2); ModrzBaz 23v (7); Idzćie dziatki á prośćie od Páná Bogá miłośierdzia SkarJedn 387, 304 (6); KochOdpr B2v (3); Oczko B; KochPs 106 (2); Niepłodney iedney/ domu zacnego Kaſtilionow w Florencyey/ błogoſłáwieńftwo rodzáiu v Páná Bogá vprośił. SkarŻyw 412, 28 (58); CzechEp 45 (5); CzechEpPOrz *; NiemObr 66 (3); KochSz C2v; ReszPrz 51; ReszHoz 123; ReszList 147 (2); WerGośc 248; WerKaz 288; PudłFr 65 (2); ArtKanc N17v (2); GórnRozm I4v (3); PaprUp L4 (2); KochWr 39; ZawJeft 42; Phil K4; GrabowSet A3 (2); KochFrag 49; KochFragJan 4; OrzJan 127; WyprPl B2v; LatHar 110 (15); KołakCath C2v; KołakSzczęśl B3; RybGęśli B4 (2); Prośi Bogá zá domowniki Onezyforowe/ że mu wiele dobrego czynili. WujNT 734, 714 (14); WysKaz 3; SiebRozmyśl A2 (3); PowodPr 6 (2); SkarKaz 40b (13); VotSzl Bv; CiekPotr 6; Ná ktorego ia pomſty tu od Bogá proſzę CzahTr K, E4 (4); GosłCast 9; SkarKazSej 657a (10).

»przyczyniać się do (Pana) Boga (Ojca); przyczyńca, przyczynianie do Boga« [szyk zmienny] (26): SeklKat O3v; gdzie ktory Prorok Boży/ álbo Apoſtoł Swięty vtzynił thákowy rozdział/ o Iednatzu y przytzyncy do Bogá? KrowObr 208, 214 (16); BielKron 62v; WujJud 56v; BudNT Rom 11/2; CzechRozm 182; Sława iego wielka/ ktora ſię co dźień ſzerzyłá/ ſług P. Bogu ktorzy świát opuſzcżáli przycżyniáłá. SkarŻyw 250, 92 (3). Cf Zestawienia.

»przysięgać (Panu) Bogu; przysięgać przed Bogiem« [szyk zmienny] (11): BierEz I4v; Bo przyſięgam przed Bogiem, żeć chcę kroleſtwo y doſtoienſtwo twe wrocić BielŻyw 153; LibLeg 6/158v (2); MetrKor 61/35; SeklWyzn g4; GroicPorz aav; OrzRozm M2; Peierat per sancte, Przyśięga bárzo pánu Bogu. Mącz 366d; KochPs 195; SarnStat 458.

»(Panu) Bogu rownać się itp.; z Bogiem (z)rownać się; czynić się rownym Bogu; rowny, przyrownany (ku) Bogu« [szyk zmienny] (20): PatKaz III 87; WróbŻołt 88/7; Przeto też Papieſz rownáiąc ſie Bogu nawyſſſzemu/ tákowy Kanon o ſobie nápiſał KrowObr 25, 13 (3); RejWiz 18v; Leop Iob 9/1 (2); Mącz 440a; RejPos 149v; Nie miał ſobie Chriſtus zá łup/ álbo zá wydárek/ choćby ſię rownał Bogu. [bibl. Philipp 2/6] BudNT Kk3, b6v; CzechEp 247 (2); Szemráli Zydowie przećiwko niemu gniewáiąc ſię/ iż Bogá zwał Oycem twoim/ zádawáiąc mu to/ Bogu ſię rownym cżyniąc. NiemObr 104, 154 (5); LatHar 482.

»słuchać (Pana) Boga« [szyk zmienny] (27): PatKaz III 144v; SeklWyzn f4; ktorego [kościoła] kto nyeſlucha/ Bogá ſámego nyeſlucha KromRozm I [P2], N4; GroicPorz a2; KrowObr 8 (4); BielKron 226; nie ſłucháć BOgá ćiężſzy grzech ieſt niźli ſie guſłámi/ ábo wrożenim páráć. CzechRozm 238v; SkarŻyw 600 (2); CzechEp 55 (3); Ieſliż ieſt ſpráwiedliwa przed Bogiem/ was rádſzey niżli Bogá ſłucháć WujNT Act 4/19, 5/29 (5); SkarKazSej 688b. Cf Zestawienia.

»służyć, przysłużyć się (Panu) Bogu (Ojcu); służący Bogu; posługę, przysługę Bogu (u)czynić; służba (ku) Bogu« [szyk zmienny] (183): OpecŻyw 89 (3); OpecŻywList 6; PatKaz I I4v; thakoſz poſzedl yoachym napuſzczą do ſwych ſtad/ tam yuſz chczącz panu bogu ſluzycz do ſzmyerczy wczyſtoſzczy PatKaz II 63, 63; WróbŻołt ff3v (2); RejPs 79v (3); SeklWyzn f4; RejJóz C; SeklKat H4v; RejKup X; HistAl K; KromRozm II 12v; GliczKsiąż G8v (4); LubPs B2; GroicPorz a2v; KrowObr C4 (8); RejWiz 60v; Leop Ios 24/18 (5); [krew Chrystusowa] ocżyści ſumnienie wáſze od mártwych vcżynkow ku ſłużbie Bogu żywemu? BibRadz Hebr 9/14, 12/28 (7); OrzRozm L4v; BielKron 48 (3); Mącz 351b; OrzQuin M3; HistRzym 30 (4); A tu dopiro wdzyęcżną poſługę vcżyniſz Pánu Bogu ſwemu RejPos 226v, 240 (5); KuczbKat 310; RejZwierc 95; BielSpr 11v; WujJud 143v (7); WujJudConf 209; RejPosWstaw 144; BudBib Ex 3/12 (2); HistHel B; BudNT Act 18/13; A ták ten ſpoſob vſpráwiedliwienia Bogu nie ſłuży. CzechRozm 217v, 36 (13); KarnNap B4v (3); SkarJedn 23; A tym ſię więcey przyſłużyſz Pánu Bogu. SkarŻyw 183, 461 (16); StryjKron 275 (2); CzechEp 272 (14); NiemObr 3; KochMRot A3v (2); WerGośc 259; Szymku by to prawdá byłá/ Dobrzebych Bogu ſłużyłá KochSob 61; ArtKanc S17 (4); Calep 336b; GrabowSet M4 (2); Duchowne to było/ y Bogu ſłużące poyźrzenie. LatHar 721 marg, 596 (7); KołakSzczęśl C3; WujNT 200 (13); SkarKaz 421b (3); CzahTr L4v; PaxLiz B2; SkarKazSej 685b (4). Cf Wyrażenia, Zestawienia.

»sta(ną)ć przed Bogiem, przy Bogu, w Panie Bodze« [szyk zmienny] (5): RejKup c4; GliczKsiąż K8v; OrzList d3v; Moiżeſz máiąc ſerce dobre/ vpominał Zydy áby byli ſtali w Pánie Bodze BielKron 31v; Przyśięgą lud obwiązał/ áby przy Bogu ſwym ſtali. SkarŻyw 504 marg.

»szukać, szukający (Pana) Boga (Ojca)« [szyk zmienny] (34): PatKaz III 145; Szukaycie Boga á będzie żyła duſza waſza. [bibl. Ps 68/33] TarDuch A7v; WróbŻołt 13/2 (3); MurzNT 3v; LubPs F2v (3); Leop 2.Par 31/21 (3); BibRadz Ier 50/4 (4); RejPos 289 (7); GrzegŚm 51 (2); WujJud L13v; BudBib 1.Esdr 4/2; KołakSzczęśl B4; nie máſz rozumieiącego/ nie máſz ſzukáiącego Boga. WujNT Rom 3/11, Act 17/27 (3); WysKaz 10; PowodPr 3; SkarKaz 519a.

»(przed) (Panem) Bogiem świadczyć; Boga świadkiem (na świadectwo) przyzywać itp.« [szyk zmienny] (14): BierEz H2; raczysz WKM powinowactwo swe krolewskie rozpomnieć, na ktoreś się nam zdawna obwiązawszy Panem Bogiem poświadczył Diar 21; Leop 3; Deum habere testem, Panem bogiem świadczić. Mącz 452a; Obtestari Deos, Ná świadectwo á pomoc bogá wzywáć. Mącz 452d, 452b; KuczbKat 285 (2); IA lepak świátkiem Bogá przyzywam ná moię duſzę BudNT 2.Cor 2/1 [1/23]; ModrzBaz 86 (2); WujNT 2.Cor 1/23; SarnStat 710.

»(Pana) Boga (u)błagáć; ubłagający, ubłaganie Boga; Bog ubłagany« [szyk zmienny] (29): Dáry, żaden nye vbłaga Páná Bogá ſwego LubPs N2; BielKron 115v; KochSat ktv; Prot B; KuczbKat 225; WujJud 93; BudBib Ez 45/17 (2); StryjWjaz A2; przeto też Bogá ná on cżás błágać nie mógł/ gdy tego byłá potrzebá. CzechRozm 222; ModrzBaz 79 (2); ieſt ofiárá/ y słuſzbá bezkrewna y ofiárowánie vbłagáiące P. Bogá. SkarŻyw 278, 491 (3); GrochKal 15; LatHar 76; WujNT 699 (4); SarnStat 431; Gdy Bog vbłagány/ moc ſwoię od nas odwroćiwſzy/ ná Pogáńſtwo ią obroći/ ná tym iuż wſzyſtko zwyćięſtwo záwiſnie. PowodPr 82, 56 (4); SkarKaz 116a (2).

»uciekać się do (Pana) Boga (Ojca); uciekać się, ucieczka ku Bogu« [szyk zmienny] (26): Niewiedzątz tzo ſtym vdzialatz/ ku bogu ſie vtziekli OpecŻyw 4, 6; RejPs 81 (2); RejKup n6v; KromRozm II m2v (2) KromRozm III L3; BielKom D4v; Vćiekayćie ſie nie bożątká/ vćiekayćie ſie do Páná Bogá KrowObr 96v, 62v; A ták w vtrapieniu tákowym ma vćieczkę ku Bogu BibRadz Ps 68 arg, I 138d marg; BielKron 51 (7); RejPos 172; MycPrz I C3; CzechEp 87; PowodPr 56.

peryfr. »umrzeć, umierać w Panu Bogu« [szyk zmienny] (3): BielKron 6 (2); Błogoſłáwieni vmárli ktorzy w Pánu Bogu vmieráią. [bibl. Apoc 14/13] LatHar 52.

»(u)wielbić (Pana) Boga (Ojca); wielbiący Boga« [szyk zmienny] (29): Widzątz to záſtępowie/ báli ſie a wielbili boga OpecŻyw A3v, 44v; Leop Dan 5/23; Wielbi duſzo moiá Paná Bogá BielKron 137, 78 (7); RejPos 221 (3); BiałKat 21; BiałKaz D; CzechRozm 220; SkarŻyw 363 (5); LatHar 251; Abowiem ſłyſzeli ie mowiące ięzykámi y wielbiące Bogá. WujNT Act 10/46, Luc 18/43 (3). Cf Zestawienia.

»(u)wierzyć w (Pana) Boga (Ojca)« [szyk zmienny] (121): OpecŻyw 177v (2); SeklWyzn f2; Kto nie wierzy w boga wtroycy iedinego ten niebędzie zbawion SeklKat Ov, O (7); RejKup Yv (2); KrowObr 142 (3); Leop Ioann 14/1; BibRadz Ioann 14/1; BielKron [842]; GrzegRóżn M2 (4); Prot C2; SarnUzn F8v (3); RejAp 136v; HistRzym 47; RejPos 292 (11); KuczbKat 271 (2); RejZwierc 128v; Wierzymy y w Swięte/ ácżkolwiek dáleko inácżey niż w Bogá WujJud 57 marg, 57v (5); WujJudConf 57; BudBib Ps 77/22; BiałKaz F3v (3); CzechRozm 198; KarnNap B4v; Powiedzą Licyniuſzowi/ iſz iuſz lud wſzyćiek przez tego Theodorá w Bogá vwierzył SkarŻyw 189, 150 (4); CzechEp 24 (2); NiemObr 119; WujNT 364 (3); Ieſli w Bogá wierzyćie/ y w mię choć mię człowiekiem być widźicie/ wierzćie. SkarKaz 548a, 274a (7); SkarKazSej 684b. Cf Wyrażenia, Zestawienia.

peryfr. »wyprawić do Boga« = zabić: Albo ſkóro przehuka co miáłá niebogá/ To by ią rad co rychléy wypráwił do Bogá. PudłFr 76.

»(Pana) Boga (Ojca) wyzna(wa)ć; Bogiem wyznawać; wyznawający, wyzna(wa)nie Boga« [szyk zmienny] (73): A to wſſyſtko yeſt wyárá/ á wyznawánye bogá KromRozm III E8v, B5 (3); LubPs L4v (4); KrowObr 159v (2); RejWiz 114; BibRadz Eccli 2 arg; BielKron 134v; GrzegRóżn Ov(3); OrzQuin O4; Dziwno nam thedy/ że niedoſmiewáią trzech bogow wyznáć? SarnUzn H, G3v; RejPos 148v (4); RejPosWiecz2 92; BiałKat 198v (4); KuczbKat 10; RejZwierc 235 (2); WujJudConf 23 (2); BiałKaz D [2 r.]; CzechRozm 13 (2); SkarJedn 308; CzechEp 82 (3); Bogá oycá bowiem/ iednym/ ſámym Bogiem wyznawa NiemObr 127, 101 (8); KochWr 23 (2); GrabowSet Kv; KochFrag 39; LatHar 377 (2). Cf Wyrażenia, Szeregi.

»(Pana) Boga (Ojca) wzywać; wzywający, wzywanie Boga, ku Bogu« [szyk zmienny] (79): OpecŻyw 4v (2); FalZioł V 95; Pana boga nie wżywali [!] WróbŻołt 13/5, 52/6; SeklKat E4v; HistAl Cv; KromRozm I L4; MurzHist K; LubPs N5v (2); KrowObr 209 (4); Y kámionowáli Szcżepaná wzywáiącego Bogá y mowiącego Leop Act 7/58, 1.Par 5/20 (3); BibRadz Gen 13 arg; BielKron 98; Supplicationem indicere, Poſpolitą proźbę á wzywánie ku pánu Bogu vſtáwić. Mącz 87c; OrzQuin E2v; BiałKat 241 (2); KuczbKat 365; RejZwierc 210v; WujJud 57v (7); WujJudConf 55; RejPosWstaw [212] (2); BudBib Bar 2/17 (2); MycPrz I C3 (5); WierKróc Bv; Arcybiſkup modlitwą nád nim Bogá wzywał. StryjWjaz C2v; CzechRozm 199 (12); KochPs 18 (3); StryjKron 522; CzechEp 87 (2); CzechEpPOrz x3; ArtKanc M4; KochProp 6; ZawJeft 21; Phil S5; WujNT 559 (2); P. Bogá wzyway. radź ſię rozumu/ á oney zapálczywośći mieyſcá nie day. SkarKaz 314a; KlonFlis H4v. Cf Wyrażenia.

»(za)przeć (się) (Pana) Boga (Ojca); zaprzenie Boga« [szyk zmienny] (40): Pirwſzi był Adam ktory nieiakim obyczaiem zaprzał ſie pana Boga WróbŻołt E, E; KrowObr 38; BibRadz 4.Esdr 8/56; A przeto kto przy iednego ſámego Bogá Oycá/ tedyć przy y Kryſtuſá Bożego Syná GrzegRóżn E4v, G3 (10); RejAp 66; BudBib 4. Esdr 8/56; CzechRozm 175 (3); SkarJedn 286; Koniec Heretykow Celeſność a záprzenie Bogá. SkarŻyw 59 marg, 305 (9); CzechEp [402] (2); LatHar 442; Niektorzy ſię Bogá przą vczynkámi. WujNT 743, 869 (3); SkarKaz Oooo2b. Cf Wyrażenia.

peryfr. »w Bogu zasnąć« = umrzeć po chrześcijańsku: Y ták miedzy owcámi ſwemi wkoło obtocżony/ w Bogu záſnął SkarŻyw 336.

Wyrażenia: »bliski Bogu, Boga; Bogu, Boga bliski« (8 : 6): Przeto dóſtoynas abys byla bogu náblizſſá/ bo nienaruſſenijé cżynij bogu barzo bliſkiégo. OpecŻyw 183, 181, 183; PatKaz II 28v (4); PatKaz III 116v (2); BielŻyw 31; ModrzBaz 143v; Kto tu ieſt bliżſzy Bogá/ kto Chriſtuſá/ kto Chriſtiáńſtwá/ y zboru Apoſtolſkiego? CzechEp 25; Phil G; SkarKaz 608a.

»Bog u Boga« (6): gdyż mowi iż było iákoby zákryto ono ſłowo/ Bog v Bogá CzechEp 257, 257 (4); WujNT 723 (2).

»Bog z Boga« (120): KromRozm III C4v (2); Symbolum Niceńſkie y Aryuſzá y Sábelliuſzá obala ktorym mowá twárda ieſth Bog z Bogá/ á kthora też dwu Bogow rozdźielnie mowiąc nie ſtánowi GrzegRóżn C3 marg, E4 (66); SarnUzn Ev marg (2); RejPos 272v (4); BiałKat b2v (6); RejZwierc 11v (2); WujJud 25 (2); CzechRozm 23 (2); SkarJedn 278 (4); SkarŻyw 271 (6); Fundáment ſwoy wſzytek ná tym Iezuśie Chriſtuśie Bogu z Bogá przedwiecżnym/ Bogu oycu ſpoliſtym y we wſzem rownym zákłada CzechEp 224, 218 (16); NiemObr 133 (4); LatHar 90 (2); SkarKaz 516a (2).

»Bog nad Bogi« = Deus deorum Vulg (10): WróbŻołt 49/1; RejJóz C2; Leop Dan 10 arg; BibRadz Dan 3/90 (2); A pomnicie ná tho/ iż Bog wáſz ieſth Bog nád bogi/ á Pan nád wſzytkimi pány RejPos 243v; CzechRozm 3v (2); KochPs 7 (2).

»Bog Bogow« = Deus deorum Vulg (4): CzechRozm 5v; CzechEp [401] (2); BOże bogow Pánie/ nád złośćią ćierpliwy/ Wiem że iáwnie przyidźieſz Sędźia ſpráwiedliwy GrabowSet V3v.

»od (Pana) Boga (Ojca) dan(y), nadany, oddany, podany; dan(y) od (Pana) Boga« (161 : 26): PatKaz I 11; PatKaz II 69v; PatKaz III 114; GlabGad A2v; KlerWes A2v; WróbŻołt H2v; RejJóz E6; SeklKat H2; KromRozm II i2v (3); KromRozm III F4v (2); KrowObr 50v (8); A ták duſzá ieſt to duch od Bogá nádány/ Iáko ogyeń do lámpy RejWiz 119v, 32 (4); Leop 3.Esdr 9/39 (3); LeszczRzecz A4; BibRadz Deut 9/6 (2); OrzRozm D3v (3); BielKron 263v (3); GrzegRóżn A2v; Mącz 91c; OrzQuin L4v; LeovPrzep E4v; RejAp 4 (2); GórnDworz Ffv; RejPos 23v (3); BiałKat 373v (2); KuczbKat 25 (2); Ia ſie o to nie gniewam nie/ Kto mi będzie prawdę mowić/ Bo prawdá ieſt miotłá ſroga/ A práwie dána od Bogá. RejZwierc [233]v, 254 (6); BielSpr 46; WujJud 111 (2); WujJudConf 98 (2); RejPosWstaw [213]v (2); MycPrz I C3v; BudNT Rom 15/15; CzechRozm 47 (38); KarnNap ktv; ModrzBaz 9 (5); SkarJedn A8 (12); Oczko A3v (3); Duchá prorockiego hoynie miał danego od P. Bogá. SkarŻyw 311, 227 (14); CzechEp 123 (24); NiemObr 94 (2); ReszPrz 107; ArtKanc E20 (2); GórnRozm Fv (3); KmitaPsal A2v; ZawJeft 36; Záśiądź ſzcżeśliwie ná ſwym złotym Thronie/ Od Bogá dány Polakom Pátronie GrochKal 27; KołakSzczęśl A4v; WujNT 132 (6); PowodPr 4; SkarKaz 81a (2); SkarKazSej 662a (4); KlonFlis C2; SapEpit A3.

»gniew (Pana) Boga (Ojca)« (23): LudWieś A4; SeklKat O2v; BibRadz Iudith 8/10; Otho nieboracżku cieſz ſie tym [...] iżći iuż przeiednan ieſt gniew Bogá Oycá twego. RejPos 10, 2 (19); RejZwierc 261v.

»imię (Pana) Boga (Ojca); Boga imię« = nomen (Domini) Dei Vulg [w tym: w imię Boga (17)] (67 : 1): OpecŻyw 154v; WróbŻołt 19/8 (3); SeklKat B2 (2); LubPs A 5v (3); GroicPorz k2; KrowObr 71v (2); Leop Ex 20/7 (6); Nie przyſięgayćie fáłſzywie przez imię moię/ á nie lżyćſe imieniá Bogá wáſzego BibRadz Lev 19/12, Deut 5/11 (6); GrzegRóżn E3v (3); RejAp 40v; á przynioſł mu wielkie vpominki [...] ſłyſząc iż wiele dźiwow dzyáłał w imię Bogá ſwoiego RejPos 218, 10v (4); BiałKat 41; RejZwierc 264; HistHel C; BudNT Apoc 3/12; SkarJedn 255 (2); SkarŻyw 567; NiemObr 112; Apoc 3/12; SkarKazSej 681a. Cf Zestawienia, Szeregi.

»jeden, jedyny (Pan) Bog (Ociec); (Pan) Bog jeden, jedyny« = solus, unus Deus Vulg (468 : 170): PatKaz II 74; BielŻyw 114; MiechGlab 20; SeklWyzn B; RejJóz C3; SeklKat N3v (7); Powieć że mi Popie tluſty Ktos może dacz ty odpuſty. Albo zgladzyć naſze wyny Iedno ſam Pan Bog iedyny. RejKup k2, f3v; HistAl Kv; KromRozm I K3v; MurzNT 103v; KromRozm II m4v; KromRozm III O2; LibMal 1554/188v; LubPs F; KrowObr 17v (6); Leop 1.Cor 8/6 (2); OrzList c; BibRadz I 86 marg; BielKron 246 (2); Jeden Bog we Trzech Perfonách. Trzy Perfony w Jednym Bogu. GrzegRóżn H2, Dv(184); OrzQuin O3; Prot C2; SarnUzn E (22); RejAp Ee3 (12); RejPos 151 (3); BiałKat 183v (23); RejPosWiecz3 98v; GrzegŚm Av; KuczbKat 15 (2); RejZwierc 9v (2); WujJud 25 (2); WujJudConf 23 (4); RejPosWstaw [1432]v (2); BudBib Ps 85/10 (2); BiałKaz Fv (3); Nikt dobry/ tylko ieden Bog. BudNT Luc 18/19, Rom 3/30 (3); CzechRozm 13 (56); SkarJedn 21 (6); SkarŻyw 152 (18); CzechEp 190 (65); CzechEpPOrz *; NiemObr 138 (14); KochMRot B4; ReszPrz 97 (3); ReszList 184; ArtKanc H7v (10); GrabowSet X3; LatHar 112 (2); KołakSzczęśl Bv (2); WujNT 350 (11); PowodPr 5; SkarKaz 548b (17); SkarKazSej 690a. Cf Frazy, Zwroty, Zestawienia, Szeregi.

»kościół Boga« = wierni; templum Dei Vulg (10): KromRozm II t; Bo wy ieſteśćie kośćioł Bogá żywego/ iáko mowi Bog Leop 2.Cor 6/16; RejAp 40v (6); kto zwycięży/ vcżynię go ſłupem wkośćiele Bogá mego BudNT Apoc 3/12 [idem] WujNT Apoc 3/12.

»Bog krześcijański« (28): Przeto iáwnie mowili/ lepſzy Bog Krześćijáńſki niżli náſz Máchomet. BielKron 460v, 460v; RejZwierc 262 (2); SkarŻyw 179 (17); O Boże Chrześćijáńſki/ rácz Zydy y Turki y heretyki oświećić SkarKaz 279b, 516a (4); SkarKazSej 703a (3).

»łaska (Pana) Boga« = gratia, manus Dei Vulg [w tym: z łaski Boga (20), za łaską Boga (16)] (62): FalZioł V 90v; KromRozm I [H3]v; Diar 76; LubPs O2v marg; RejWiz 194v; BibRadz 2.Esdr 2/8 (2); BielKron 136v; GrzegRóżn C3v; OrzQuin I2v; SarnUzn F6v; RejPos 129 (2); KuczbKat 390; RejZwierc 265v; Może cżłowiek vſpráwiedliwiony/ zá łáſką miłego Bogá doſyc vcżynić Zakonowi/ to ieſt Przykazániu Bożemu. WujJud 76v, 77 (4); WujJudConf 104v (2); RejPosWstaw 22; BudBib 2.Esdr 2/8; BiałKaz H2 (4); CzechRozm 21lv; KarnNap A2; CzechEp 66; NiemObr 91 (3); A też tu z łáſki miłego Bogá tácy ſą Krolowie że o zniewoleniu poddánych ſwych nigdy nie myślą. GórnRozm C2v; ActReg 133; WujNT 2.Thess 1/12; VotSzl A2v (2); CzahTr A3v. Cf Zwroty, Szeregi.

»majestat (Pana) Boga (Ojca)« [w tym: przed majestatem Boga (8)] (11): RejAp 65v; RejPos 265v (4); [Chrystus] dźiś przed Máieſtatem Boga Oycá przyczynia ſye wedle człowieczeńſtwá zá námi BiałKat 161. Cf Zwroty.

»mierziony, obmierzły, przemierzły (Panu) Bogu, przed (Panem) Bogiem; Bogu mierziony« = Deo odibilis Vulg (9 : 2): BielŻyw 100; Szalona á nie z wiary obietnicza/ ieſt ci mierziona przed panem bogiem. SeklWyzn f2v, g3; bo ten lud ieſt bárzo przewrotni/ złoſćiwy y ſmrodliwy y bogu bárzo mierzionv HistAl M4; KromRozm I Iv; CzechEp 133 (4); NiemObr 11; Obmowce/ Bogu przemierzli/ potwarce/ pyſzni WujNT l.Rom 1/30.

»miłosierdzie (u) (Pana) Boga (Ojca); Boga miłosierdzie« = misericordia Dei Vulg (18 : 4): OpecŻyw 12v; MurzNT Luc 1/78; KromRozm II kv; Bo z żadney iney ſtrony duſze náſze vſpokoione być nie mogą/ iedno gdy ſie vciecżemy do miłoſierdzya Páná Bogá ſwego. LubPs B4v; BibRadz Luc 1/74 [78]; RejPos 7 (11); ArtKanc A18v; LatHar 46. Cf Zestawienia, Szeregi.

»miły (Pan) Bog (Ociec); (Pan) Bog mił(y)« (179 : 18): OpecŻyw 33 (32); PatKaz I 5v (2); PatKaz II 64v; PatKaz III 149v (2); FalZioł V 66; KłosAlg D2; KlerWes Av; March3 V5; WróbŻołt 31/11 (18); LibMal 1544/86; PAnie Macieiu Cżeczuga/ chceſz poſluchać pioſnki Czo ią mili Bog składał LudWieś A2v, A3; RejJóz P (2); RejKup o3v (2); MurzNT 51; daremno byś innego co omyśliwać w krolestwie swoim miał, puki pierwej krolestwa miłego Pana Boga pilnować nie zaczniesz Diar 84, 53 (6); GliczKsiąż C7; LubPs A3 (3); SeklPieś 18v (2); RejFig Dd; moẃ iedno prawdę ták iákoć Bog mił. OrzRozm R; BielKron 458v; Mącz 126a; OrzQuin Z2 (3); LeovPrzep F4v (2); RejPos 133v (2); BielSat G3v; GrzegŚm 6 (4); RejZwierc 191v; WujJud A5 (3); WujJudConf 179v; RejPosRozpr b3v (7); RejPosWstaw [212] (7); Cżemuż tedy ták bárdzoć ma bydź ſtráſliwá śmierć/ gdy wież że zwoliam miłego Bogá vmieraſz? BiałKaz C2, Kv; KarnNap E; NiemObr 73; ReszPrz 97; BielSen 17; ArtKanc L7; PaprUp L2v; ActReg 14; OrzJan 20; WyprPl A4; WujNT 396 (2); SarnStat 1019; VotSzl A2v (11). Cf Zwroty, Zestawienia, Szeregi.

»(Panu) Bogu miły; miły (Panu) Bogu, przed Bogiem« = dilectus, placens Deo Vulg (83 : 13): OpecŻyw 4v (2); PatKaz II 26 (4); PatKaz III 148; BielŻyw 25 (2); LibLeg 8/133; WróbŻołtGlab A4v; SeklKat Y2; GliczKsiąż C3; KrowObr 226v (2); RejWiz 41v (2); Leop Eccli 34/21 (3); BibRadz 2.Esdr 13/26 (3); BielKron 265v (2); Prot D4; RejAp 1; HistRzym 47v (2); WujJud 239v; RejPosWstaiv [213]v; BiałKaz C4v (3); bywali też mężowie zacni/ święći/ bogu mili/ ktore ſobie Bog vlubił CzechRozm 103v, 74 (5); SkarJedn 153 (2); SkarŻyw 71 (6); CzechEp 269; KochMRot C2v; ReszPrz 19 (10); ReszList 149 (2); WerKaz 283; KochSob 56; ArtKanc P20v; ZawJeft 11; GrabowSet x2; LatHar 204 (9); WujNT 1.Rom 1/7 (13); KlonKr D2; Nie zálecać nas pokarm Pánu Bogu/ ále poſt nas záleca/ ktory ná wielkich y BOgu miłych cnotách rośćie. SkarKaz 120b, 383a (5).

»moc (od) (Pana) Boga (Ojca)« (40): OpecŻyw 11v; RejPs 225v; RejKup Hv (2); Mocna wiárá wiernego o wybáwieniu z rąk złych ludzi/ mocą Páná bogá ſwoiego. LubPs ee2v marg; KrowObr 174; BibRadz I 288v marg (2); BielKron 128v; RejPos 16v; WujJud 166v (2); BudNT Kk3; SkarJedn 30 (3); SkarŻyw 490 (2); CzechEp 199 (2); SkarKaz 515b. Cf Zestawienia, Szeregi.

»(Pan) Bog (Ociec) na(j)wyższy; na(j)wyższy Bog (Ociec)« = Altissimus, excelsus, summus Deus Vulg (85 : 47): OpecŻyw 8v; PatKaz II 57 (5); TarDuch A8v; WróbŻołt 91/2; MurzNT 181; pan Kryſtus będąc bogyem nawyſſſſym/ dla nas w oſobye álbo poſtáći ſwey ſye vniżył KromRozm II x4; LubPs E (6); GroicPorz ppv; KrowObr 9 (3); Leop Gen 14/22 (5); RejZwierz 103v; BibRadz Gen 14/18 (10); GrzegRóżn B (9); SarnUzn A4v; GórnDworz Mm6; RejPos 142 (5); BiałKat 198v; GrzegŚm 24; BudBib Eccli 24/26 [32] (3); BudBibKaw A2v; BudNT Mar 5/7 (2); CzechRozm 35 (10); WAm wielmożni pánowie życżąc dobrá wſzego/ Proſzę naprzod o zdrowie Bogá nawyzſzego PaprPan Vv, Dd3 (3); ModrzBaz 11v; KochPs 122 (4); CzechEp 291 (2); NiemObr 97 (7); WisznTr 29; ArtKanc J17; GórnRozm E2; LatHar 595 (7); KołakCath C4 (2); KołakSzczęśl A3v; WujNT Hebr 7/1 (9); SarnStat 155; SiebRozmyśl F3 (3); SkarKaz 156a (3); CiekPotr 62; SkarKazSej 703a. Cf Zwroty, Wyrażenia.

»(Pan) Bog (Ociec) (z) nieba, na (w) niebie, niebiesiech; z nieba Bog« = Deus in caelo; (Pater) caelestis Vulg (43 : 3): RejJóz I4v; KrowObr 191v; RejWiz 107v(4); Leop Eccle 5/1; KochZuz A2; RejZwierz 62; BielKron 11; GrzegRóżn A4 (2); HistRzym 97; RejPos 231; BielSat [I4]v; RejZwierc 211v; niemáſz podobnego tobie Bogá na niebieſiech zwierzchu/ áni ná ziemi ná ſpodku BudBib 3.Reg 8/23; KochOdpr B; KochPs 174; CzechEp 315 (3); NiemObr ktv (2); BielSjem 15; KmitaPsal Av; KochWr 31; OrzJan 14; KołakCath B4v; KołakSzczęśl C4v; WitosłLut A6; Przeſtańćieſz ſie fráſowáć: gdyż cżego potrzebá/ W rzecży dobrey pomoże/ y ſam Pan Bog z Niebá. PaxLiz B3v. Cf Frazy, Zestawienia, Szeregi.

»Bog nieba i ziemie« = Deus caeli et terre Vulg (3): Leop 1.Esdr 5/11 (2); ktory káżdemu nieprzyiaćielowi ſwemu będźie ſie do gárdłá bronił [...] wzywáyąc k temu ſobie na pomoc Bogá niebá y źiemie BielKron [3323]v.

»(Pan) Bog (Ociec) niebieski; niebieski Bog« = Deus caeli Vulg (252 : 10): Raczy dzyſzya roſzchyrzycz y offyerowacz twoyą gorzką ſzmyercz bogu oczczu nyebyeſſzkyemu ſathego thymraſz vmyerayączego czlowyeka PowUrb +2, +v (3); OpecŻyw 26v (4); PatKaz II 43; RejRozpr B4v; SeklKat T2 (2); LubPs Bv (5); GroicPorz cc3; KrowObr 12v (4); wzgardzáią niſkość ſwiátá omylnego/ Przypátruiąc ſie ſpráwam Bogá niebieſkiego. RejWiz 76v; Leop 2.Par 36/23 (8); BibRadz Gen 24/7 (5); BielKron 224v; LeovPrzep F4; RejAp 94 (2); RejPos 247 (134); RejPosWiecz3 99; WujJud 19; RejPosWstaw 21v (2); BudBib 1.Esdr 7/21 (3); BiałKaz G4; CzechRozm 175v (3); MWilkHist H4; CzechEp 328; NiemObr 119 (2); ArtKanc A19v (5); LatHar 615 (2); KołakSzczęśl Cv; SiebRozmyśl Kv (3); SkarKazSej 678b. Cf Zwroty, Zestawienia, Szeregi.

»(Pan) Bog nieśmiertelny; nieśmiertelny Bog (Ociec)« = incorruptibilis Deus Vulg (12 : 8): A gdźye to wpiſmye iż Bog nye śmyertelny álbo bez początku? KromRozm I L4v; GrzegŚm 67; KuczbKat 80 (3); RejZwierc 42; CzechRozm 3v; ModrzBaz 55 (4); Wielki/ niewyſłowiony/ nieśmiertelny boże/ Zaden rozum/ żadna myśl obiąć ćię niemoże. KochPs 210, 189 (3); SkarŻyw 63; CzechEp 214 (2); KochEpit A3v; LatHar 671; WujNT 1.Rom 1/23.

»obliczność, oblicze (Pana) Boga (Ojca)« = conspectus Domini Dei, facies Dei Vulg [w tym: przed oblicznością Boga (29)] (38): WróbŻołt 67/1 (2); RejPs 34v (2); Tuć ſie ſławna moc w oblicżu Bogá náſzego ziáwiłá LubPs Z6v; KrowObr 190; Leop Deut 12/7 (9); BibRadz Gen 3/8; GrzegRóżn C3v; RejAp 8v (4); RejPos 222v (11); BiałKaz B3v; Nie áby ſie przed ludzmi z tym popiſáli/ ále áby to iáko przed oblicżnośćią Bogá ſámego cżynili. CzechRozm 71v; CzechEp 187; LatHar 471; WujNT Apoc 12/10; Zaden [...] ſzkody czynić źiemi twey nie będźie/ gdy trzykroc do roku przychodźić y vkázowáć ſię oblicznośći P. Bogá twego będźieſz. SkarKaz 41a.

»(Pan) Bog ojcow, ojca« = Deus patris, patrum Vulg [przeważnie z zaimkiem dzierżawczym] (73): bog waſz y bog oycá waſſego dał wam ſkarby w worzech waſſych HistJóz D, Ev (3); LubPs gg2v; Leop Gen 31/5 (14); á ták ſynowie Izráelſcy nie walczćie z Pánem Bogiem oycow wáſzych BibRadz 2.Par 13/12, 19/4 (8); BielKron 18v (4); SarnUzn F6; BudBib Ex 3/6 (15); HistHel C2; BudNT Act 3/13 (2); SkarŻyw 558 (5); CzechEp [404] (4); Błogoſłáwiony ieſteś Pánie Boże oycow náſzych. LatHar 67; WujNT Act 22/14 (4). Cf Zwroty, Zestawienia, Szeregi.

»podobny, podobien (ku) (Panu) Bogu; ku Bogu podobien, podobny« = similis Deo Mącz (10 : 9): KromRozm II r2; KrowObr 40; RejWiz Cc4v (2); Co też záſye może być trudnieyſzego/ nád ſpráwy Krolow dobrych/ którzy w ſpráwách ſwych Krolewſkich/ podobnemi Bogu być chcą? OrzRozm A2v; Mącz 270d (2); BiałKat 31; KuczbKat 100; Thym iedno ludzye ku Bogu podobni/ Iż ſą roſtropnym rozumem ozdobni. RejZwierc 214, 225v (5); ModrzBaz 7v; CzechEp 43 (2); KochFr 128; KochDz 106.

»(Pan) Bog pokoju, pokoja« = Deus pacis Vulg (17): Abowyem nye yeſtći Bog roſtyrku ále pokoyá [bibl 1.Cor 14/33] KromRozm I C, C; KrowObr 74 (2); BibRadz Philipp 4/9; WujJud 5; SkarJedn 329; ReszPrz 93; ReszList 179 (2); LatHar 56; A Bog pokoju niechay zetrze ſzátáná pod nogámi wáſzymi w rychle. WujNT l.Rom 16/20, 15/33 (6).

»prawdziwy, prawy (Pan) Bog (Ociec); (Pan) Bog (Ociec) prawdziwy, prawy« = verus Deus Vulg (379 : 255): OpecŻyw 133 (3); TarDuch D3 (2); BielŻyw 149; GlabGad L8; RejPs 74v (3); SeklWyzn b3v; SeklKat P (5); MurzNT 91 (3); KromRozm II b2v (5); KromRozm III A6v (4); LibMal 1554/190v; Weźmimy wzor á formę od pogánow/ ktorzy nye znáyąc prawdziwego Bogá/ záwſfe zá dzyatki nowonárodzone nyeco ofiárowáli bogom ſwym GliczKsiąż C7v; LubPs M4 (15); GroicPorz b2v; KrowObr C3 (6); RejWiz 186; Leop Rom 3/4; Ktho chce być błogoſłáwionym ná źiemi/ błogoſłáwionym będźie w Bogu prawdźiwym BibRadz Is 65/16, I2 (4); OrzRozm Mv; BielKron 85 (3); GrzegRóżn G3 (56); KochSat Bv; Prot C2 (2); SarnUzn F3 (9); SienLek T4; LeovPrzep K (2); RejAp 21 (11); RejPos 145 (28); RejPosWiecz2 92 (8); BiałKat 201 (18); GrzegŚm 44 (3); KuczbKat a2 (2); RejZwierc 11v (10); WujJud 176 (8); WujJudConf 45; RejPosWstaw [213]v (3); BudBib Ier 10/10; HistHel B (2); MycPrz I A4; BiałKaz Gv (16); BudNT d3v (2); CzechRozm 9v (61); PaprPan Bv (2); KarnNap B3v (2); ModrzBaz 143v; SkarJedn 398 (2); KochPs 95 (17); SkarŻyw 348 (40); MWilkHist 13; StryjKron 542; CzechEp 117 (43); Iáko dwa BOgowie prawdźiwi/ ták dwie wierze prawdźiwe być nie mogą. ReszPrz 99, 78 (5); ArtKanc L12v (7); ZawJeft 17; GrabowSet C2v (2); LatHar 348 (19); KołakSzczęśl C3v; WujNT Ioann 17/3 (41); SiebRozmyśl G (6); [Władysław Jagiełło] Odwiodł poddáne od błędu pierwſzego, Samze ich vcząc znáć Bogá práwego. KlonKr E3v, C4v; PowodPr 39 (4); SkarKaz 417a (45); SkarKazSej 657a (5); SapEpit A4v. Cf Zwroty, Szeregi.

»prawica (u) Boga Ojca« = dextera, a dextris Dei Vulg [w tym: siedzieć na prawicy Boga (33)] (60): PowUrb + 3 (2); OpecŻyw 174v (2); WróbŻołt P5 (3); RejPs 224v; SeklWyzn Bv; SeklKat O2 (2); KrowObr 10 (7); BibRadz I 7; BielKron 139v; RejAp 46v; HistRzym 102; Bo nie rozumiey by to táka práwicá byłá Boga Oycá niebieſkiego iáko cżłowieká proſtego/ która ſie dáley iedno ná łokciu álbo ná dwu roſciągnąć nie może. RejPos 78, 144v (19); RejPosWiecz3 97; RejZwierc 197v; RejPosWstaw [1433]v; ReszPrz 87; WujNT Xxxxx4v; SiebRozmyśl E3; Pan I E Z V S Bog náſz/ wedle nátury ludzkiey w niebo wſtąpił/ y śiedźi ná práwicy v Bogá Oycá. SkarKaz 242a, 242b marg. Cf Zestawienia, Szeregi.

»(Panu) Bogu (Ojcu) przyjemny; przyjemny (Panu) Bogu« = acceptabilis, placens Deo Vulg (30 : 20): OpecŻyw 26v (2); PatKaz I 6 (2); FalZioł IV 58a; BierRozm 18; WróbŻołt B2; SeklWyzn b3v; SeklKat N2v; Toć yeſt práwa á Bogu przyyemną náuká y mądroſć: ku ktorey yáko mamy przychodźić KromRozm II p2v, m2 (6); KromRozm III B4v; BielKom E8v; Co gdy ſie ſtánye/ káżdemu ſie tho podobáć musi y Bogu prziyemno/ y ludzyom dobrze ſie widzyeć będzye. GliczKsiąż O; LubPs Gv (4); KrowObr 150v; Leop Tob 12/13; BibRadz Zach 7 arg; BielKron 25; HistRzym 41; RejPos 139v; KuczbKat 425; WujJud 209v; WujJudConf 185; RejPosWstaw [213]; CzechRozm 214 (2); KochPs 77; CzechEp 291; LatHar 426 (3); WujNT 1.Petr 2/5 (9); PowodPr 66; SkarKaz 350b.

»przykazanie (Pana) Boga« = mandata, praecepta Domini Dei Vulg (6): KrowObr 108v; my záisthe ſtrzeżemy przykázánia Páná Bogá náſſego/ kthoregośćie wy odſtąpili. Leop 2.Par 13/11, Deut 11/28 (3); BibRadz Deut 28/13; PowodPr 47 marg.

»rowny, rowien (Panu) Bogu (Ojcu); Bogu (Ojcu) rowny« = qui aequabitur Domino, aequalis, similis Deo Vulg (34 : 19): PatKaz III 98v; WróbŻołt 88/7; SeklKat P3 (4); HistAl I 8v; KromRozm II q4v (2); RejWiz 133; OrzRozm C2; BielKron 165; GrzegRóżn K4; SarnUzn F4v; RejAp 42v; przez tego złodzieiá może ſie rozumieć Lucyper iáſny/ ktory chćiał być rowny Bogu HistRzym 93; BiałKat 118v; BudNT Ii8v (3); CzechEp 231 (8); WujNT Philipp 2/6 (21); Chryſtus [...] będąc Bogiem/ nie chlubił ſię z tego iáko z łupu ábo z wygráney bitwy/ iż był rowny Bogu SkarKaz 84a, 117a (4). Cf Zwroty, Zestawienia, Szeregi.

»(Pan) Bog sędzia; sędzia Bog« = Deus iudex Vulg (6 : 1): MurzHist Q2v; W kthory cżás cżłowiek poznawa iż pan Bog ſędzya práwy/ ktory okrutniki gromi. LubPs O3v marg; Leop 2.Mach 12/5; BibRadz Hebr 12/23 (2); CzechEp 40; WujNT Hebr 12/23.

»(Pan) Bog (Ociec) stworzyciel; stworzyciel Bog« [w tym: stworzyciel nieba i ziemi (9)] (60 : 3): PatKaz II 54v; GlabGad A4v; RejPs 215 (2); SeklKat D4; tzemuſz ták Páná Bogá ſtworzyćielá ſwego ſromoćićie/ y iego Swięte ſpráwy wywrácaćie KrowObr 221v; BibRadz Iudith 13/23; BielKron 111; GrzegRóżn G4v (2); RejPos 141v (2); RejPosWiecz2 91; Náſześ thy Oćiec/ Boże ſtworzyćielu: boś nas przywłaſzczył ſobie zá ſyny BiałKat 203v; WujJudConf 63; BudBib Iudith 13/23; BiałKaz E3v; BudNT C2v (2); CzechRozm 7v marg (5); ModrzBaz 48v; CzechEp 184 (4); ArtKanc I6v; PowodPr 17. Cf Zwroty, Zestawienia, Szeregi.

»syn Boga (Ojca); Boga syn« = fitlus Dei Vulg (118 : 4): O Panie Iezu Kriſte ſynu boga żywego/ ienżes od żydow dobrowolnie ięt ij dzierżán bytz rácżyles. OpecŻyw 107, 30v (9); KromRozm II k; GrzegRóżn Ov (2); RejPos 272v (5); CzechRozm 50; CzechEp 269 (4); WerGośc 209; A ty Pánno przybądź/ y proś Syná Bogá/ By mnie przemoc nie mógł/ żal/ bol/ płácż/ y trwogá. GrabowSet S; LatHar 44 (4); WujNT Mar 14/61; SiebRozmyśl B2. Cf Wyrażenia, Zwroty, Szeregi.

»(Pan) Bog (Ociec) w Trojcy jedyny; w Trojcy jedyny Bog« [w tym: Bog w Trojcy (14)] (135 : 1): KlerWes A; SeklKat F4; KromRozm III A8v; BielKron 164v; GrzegRóżn H2 (3); OrzQuin Z2 (2); HistRzym 6v; RejPos 89 (3); RejPosWiecz3 99; BiałKat a2v (8); GrzegŚm 29 (2); WujJud 86v (2); WujJudConf 12; SkarJedn 287 (3); Ná wyznániu Bogá w Troycy iedynego/ wſzytko iáko y inni Kátholikowie/ piſanie y náukę ſwoię funduie SkarŻyw 336, 152 (21); CzechEp 236 (6); NiemObr 95 (10); WerKaz 282; ArtKanc J7v (3); OrzJan 94; A wiárá powſzechna ná tym należy/ ábychmy iędnemu BOgu w Troycy/ á Troycy w iednośći pokłon cżynili. LatHar 371, 10 (6); WujNT 174; PowodPr 33; SkarKaz 274a (11); SkarKazSej 683a (3). Cf Frazy, Zwroty, Zestawienia, Szeregi.

»(Panu) Bogu (Ojcu) wdzięczny; wdzięczny (Panu) Bogu« = dilectus Dei Vulg (32 : 16): Ofiáráć to Bogu wdzięcżna/ Modłá dobrych vſtáwicżna. BierEz K3v; OpecŻyw [192]; BielŻyw 113; RejPs 226; RejRozpr B2v; SeklWyzn F; RejJóz C4 marg; SeklKat L (2); LubPs A2v (3); GroicPorz kk3; KrowObr 189v (3); BibRadz Rom 14/18 (5); RejPos 229; ArtKanc L9v; ná on czás Bożnicę zbudowáć byłá rzecz dobra/ Bogu wdzięczna WujNT 221, 326 marg (25).

»(przed)wiecżny, wiekuisty (Pan) Bog (Ociec); (Pan) Bog (Ociec) (przed)wiecżny, wiekuisty« = Aeternus, aeternus Deus Vulg (99 : 92): BierRaj 423; PowUrb +2 (2); TarDuch Dv (2); RejPs 129; SeklKat P2v; MrowPieś ktv (3); LubPs E2 (5); SeklPieś 19 (2); KrowObr 72 (3); RejWiz 152v; Leop Gen 21/33 (2); BibRadz Bar 4/34 (3); Prot Bv; SarnUzn B4v (2); RejPos 34v (6); RejZwierc 235; BudBib Deut 33/27 (3); HistHel B; WierKróc B3v; BiałKaz E3; BudNT C2v (2); CzechRozm 27 (2); PaprPan V2; Ciebie żywégo/ wiecżny bożè/ zdroiá Vprácowána prágnie duſzá moiá KochPs 62, 30 (37); SkarŻyw 241 (2); o Bogu przedwiecżnym ſpoliſtnym y we wſzem Bogu oycu rownym duma CzechEp 225, 227 (8); NiemObr 117 (8); ArtKanc L2v (14); Sſtąpięli ná dná morſkie/ tám wiecżny Bog władnie/ Skryięli ſię w otchłánie/ y tám naydźie ſnádnie. GrabowSet K4v, C2v (23); KochFrag 54 (2); LatHar 401 (26); WujNT Rom 16/26; WysKaz X3v (2); SiebRozmyśl E2 (2); PowodPr 34; CzahTr B2 (2); SapEpit A4; Lecz błędy wſzytkie kto ſwe wiedźieć może? Ty mię ſam oczyść wiekuiſty Boże SzarzRyt A3v. Cf Zwroty, Zestawienia, Szeregi.

»wola (Pana) Boga (Ojca); Boga wola« = voluntas Dei Vulg [w tym: z woli Boga (5), według woli Boga (7)] (53 : 2): SeklKat Z3; abyś WKM jako chrześcijański krol woli miłego Pana Boga pilnując to naprzod naprawił, co się przeciw rozkazaniu Jego świętemu w państwach WKM dzieje Diar 84, 34 (5); Leop Gal 1/3; RejAp 1v; RejPos 142v (42); RejZwierc 261v; CzechRozm 53 (3); [Władysław Herman] z woley Bogá ſwego, Rozłączywſzy ſię z nędzą świátá tego. Roſkoſz zázywa wiecznie trwáłych w niebie, Y tám [...] czeka ćiebie. KlonKr C3v.

»(Pan) Bog (Ociec) wszechmogący, wszechmocny; wszechmogący, wszechmocny (Pan) Bog« = omnipotens Deus, Omnipotens Vulg (557 : 101): BierRaj 18v (2); OpecŻyw 5 (13); PatKaz II 21 (15); PatKaz III 152; HistJóz C4v (2); TarDuch D3 (3); FalZioł V 66; WróbŻołt 43/1; RejPs 33 (27); LibLeg 11/11; kyedi myli pan bog wſchechmogaczi yeſzdzyel po ſzwyathu na ſzwoym oſſyelku, thedi mu oſzyelek wiwinal noſchką LibMal 1549/148v, 1544/84v; SeklWyzn ktv (3); RejJóz N8; SeklKat D2 (8); RejKup r8; MurzHist F3v; KromRozm III O2v; GliczKsiąż C3; LubPs E2v (30); GroicPorz i2 (3); KrowObr A3v (15); RejWiz 172 (7); Leop Ez 10/5 (11); LeszczRzecz A5 (3); RejFig Cc2; BibRadz Ex 6/3 (13); Pan Bog wſzechmogący [...] pocżynał goſpodárſtwo ſwoie/ iáko práwy ociec cżeládny. BielKron 1, 77v (9); GrzegRóżn A4 (4); Mącz 323a; OrzQuin O3v; SarnUzn A3 (6); SienLek 42; LeovPrzep F3 (7); RejAp 134 (15); A ták iáko ná niebie ſłońce [...] ták tu ná ziemi dobrze podobnieyſzy contrafet ieſt wſzechmocnego Bogá owi cnotliwi Kſiążętá/ ábo Krolowie GórnDworz Gg4v; HistRzym 52 (9); RejPos 131 (53); RejPosWiecz3 99 (2); BiałKat 158v (6); GrzegŚm 54; KuczbKat 145 (2); RejZwierc 254 (7); KochMon 30; WujJud 218v; WujJudConf 3v (2); RejPosRozpr b3 (4); RejPosWstaw [413]v (4); BudBib Bar 3/1 (4); MycPrz I B4 (3); będźieli mi pan Bóg wſzechący zdrowia vżyczyć raczył. Strum R4v; BiałKaz A4v (3); BudNT C2v (5); CzechRozm 41 (12); PaprPan B2; KarnNap C2v (5); ModrzBaz 69 (3); SkarJedn 270; KochPs 114 (2); SkarŻyw 337 (13); MWilkHist D3v; StryjKron 522 (3); CzechEp 176 (16); NiemObr 4 (9); ReszPrz 77 (8); ReszList 149 (2); WerGośc 207 (3); WerKaz 292; ArtKanc A3v (28); GórnRozm H2; PaprUp D; PM7 G; GórnTroas 11; Nie zeydę z świátá: áż hoynie/ dobrego/ Záżywę/ z łáſki Bogá wſzechmocnego. GrabowSet D2v, T4v (7); LatHar 138 (42); KołakCath C (3); KołakCathOkuń A2v; KołakSzczęśl A3v (4); WujNT Apoc 15/3 (10); WysKaz X3v (3); SiebRozmyśl M (2); SarnStat 3 (5); KlonKr F4; SkarKaz 2a (3); CiekPotr 77 (2); CzahTr G4; przeyźrzenie Bogá wſzechmocnego/ Potka wſzędźie cżłeká niebácżnego. PaxLiz E4, E2 (3); SkarKazSej 686a (2); RybWit [A]v; SzarzRyt B3. Cf Frazy, Zwroty, Zestawienia, Szeregi.

»(Pan) Bog (na) z wysokości« = Deus excelsus in (de) excelsis Vulg (9): Bo Pan Bog na wyſokoſczy Widzącz twoje wſſytky złoſczy [...] Iuż ćie był odſtąpił prawie RejKup p7v; LubPs Cv (2); RejPos 3v; RejZwierc 128v; BudBib Iob 22/12; PaprPan Gg; Groźnieyſzy morzá/ y wſzech nawáłnośći Bog zwyſokośći. KochPs 141, 4; SkarŻyw 284.

»zakon Boga (Ojca)« = lex Dei Vulg (19): Leop Dan 6/5 (2); A gdyżeś zápominał zakonu Bogá twego/ ia theż zápomnię ſynow twoich. BibRadz Os 4/6, 1.Esdr 7/26; BielKron 93v; RejPos 57 (2); BudBib 1.Esdr 7/25 (3); Piotrá wzgárdzicielá nie zwyciężonych Ceſarzow/ dla zakonu Bogá ſwego/ roſkázuię ná krzyż wbić. SkarŻyw 41; CzechEp 220; PowodPr 30. Cf Zestawienia, Szeregi.

»(Pan) Bog zastępow« = Dominus Deus exerciluum Vulg (48): o moy Pánye wſſech zaſtępow Boże/ Boże náſz Izráelſki ktoć ſye oprzeć może LubPs O4; KrowObr 34v (2); Leop Is 1/24 (6); Abowiem dzień ten Páná Boga záſtępow/ dźień ieſt pomſty BibRadz Ier 46/10, Is 10/23 (9); SarnUzn D8v (3); KuczbKat 280; CzechRozm 5; imię Bogá zaſtępow od ſamjchże Chrześćian zbluznione ieſt SkarJedn A2; SkarŻyw 112 (2); KlonŻal B3v; ArtKanc K7; LatHar 88; SkarKaz 158a (2); KlonWor 11. Cf Frazy.

»(Pan) Bog zbawicieł; zbawiciel Bog« = (Dominus) Deus salvator Vulg (26 : 1): ſpiewaymy panu bogu zbawicielowi naſzemu. WróbŻołt 94/10, 97/24; Leop 1.Tim 2/3 (2); BibRadz 1.Tim 1/1 (2); BielKron 467v; Boć to dobra rżecz ieſt/ y przed Bogiem zbáwićielem náſzym przyiemna y wdźięczna. BiałKat 196, d2; RejPos 304 (2); BudBib 1.Par 16/35 (2); BiałKaz D4v; CzechRozm 122v; ModrzBaz 55v; ArtKanc I7; LatHar 15 (4); WujNT Tit 3/4 (5); SkarKaz 580b.

»(Pan) Bog żywy, żywiący; żywy, żywiący (Pan) Bog« = Deus vivens, vivus Vulg (255 : 24): OpecŻyw 11v; TarDuch A8 (4); BielŻyw 114 (3); RejJóz B4; RejKup o6v (3); KromRozm I D4v; MurzHist F4v (3); MurzNT Ioann 6/69; KromRozm III N2; y obatzyłeś/ iáko y kiedy ſię Antykryſt/ na przećiwko Bogu żywemu podwyſſſzył KrowObr C, 14 (15); RejWiz 124; Leop Deut 5/26 (6); RejZwierz 103v (2); BibRadz Ioann 6/69 (3); BielKron 111 (11); GrzegRóżn B2v (7); Mącz 290b; OrzQuin Y2v; SarnUzn F6v (2); RejAp 66v (18); RejPos 18v (21); BiałKat 46; GrzegŚm 6; RejZwierc 205 (10); WujJud 122v (2); WujJudConf 119v (3); Jeſteſcie liſtem Páná Kriſtuſowym [... ] nápiſánym nie inkauſthem/ ále Duchem Bogá żywiącego RejPosRozpr b4v; RejPosWstaw [213]; BudBib 4.Reg 19/4 (2); HistHel B4; BiałKaz ktv (2); BudNT 1.Tim 6/17; CzechRozm 64 (10); ModrzBaz 128; SkarJedn 69; KochPs 119 (7); SkarŻyw 207 (11); CzechEp 26 (4); CzechEpPOrz xx3v (4); NiemObr 107 (5); WerKaz 279; KochPieś 33; Otoż śię národźił Kryſtus obiecány/ Syn Bogá żywego, Pan nád wſzemi Pány ArtKanc B19v, F6 (6); ZawJeft 18; OrzJan 19; LatHar 251 (19); WujNT 861 (24); SiebRozmyśl E2v; SkarKaz 117a (2); Do ćiebie ia Boże żywy/ Vćiekam ſię nieſzcżeśliwy. CzahTr H3v. Cf Zwroty, Zestawienia, Szeregi.

Zestawienia: »Bog Człowiek« (3): PatKaz III 98; CzechRozm 55v; IEzus Kryſtus Bog cżłowiek/ Mądrość Oycá ſwego/ racżył tu wiele ćierpieć w świećie dla grzeſznego ArtKanc D12.

»Bog dał« = Deusdedit [kalka łacińskiego imienia]: Deus dedit/ to ieſt/ Bog dał/ był Papieżem lat czterzy BielKron 164v.

»Bog Duch Swięty« = Deus spiritus sanctus Murm (8): Murm 1; iż Bog w Troycy iedyny nie ieſt/ ále iż ſą trzey między ſobą w náturze rozni/ Bóg Oćiec/ Bóg Syn/ Bóg Duch S. OrzQuin V3v; SarnUzn F8v (2); ArtKanc I6; LatHar 14; WujNT 828; SkarKaz 280b.

»Bog Ociec; Ociec Bog« = Deus pater Murm, Vulg (2070 : 22): BierRaj 22 (2); OpecŻyw 132 (51); Matka ſtoiątz pod krzyżem z żaloſcią vſkárżá bogu oyttzu OpecŻywSandR nlb 5; PatKaz I 6v; PatKaz II 25v (25); PatKaz III 88; Murm 1; TarDuch Dv (2); WróbŻołt C4 (17); RejPs 29v (5); SeklKat L3 (16); RejKup o8 (4); KromRozm I F3v; MurzNT 126; KromRozm II b4v (3); KromRozm III H2; Jeſliſch bog oczyecz był na Nyebye thenczi nyeſtąpowal nazyemyą Any ſzyą za naſch dal mączicz. LibMal 1554/189v, 1554/ 189v; Diar 70; MrowPieś A4v; LubPs E4v (5); SeklPieś 6v; KrowObr 51v (13); Leop Ioann 6/27 (5); BibRadz Is 53/4 (7); BielKron 155v (3); Nie ſtworzył niebá y źiemie Bog Iſtność ábo Troiáki/ ále Bog Ociec przez Syná ſwego w Duchu S. GrzegRóżn H4v, B2 (63); OrzQuin V3v (2); SarnUzn H (3); RejAp 180 (20); HistRzym 87; iż ocżkolwiek záwołamy ku Bogu Oycu w imię tego iednacżá á przycżyńce náſzego/ wſzytko nam będzye dano y odpuſzcżono. RejPos 181v, 36v (260); RejPosWiecz2 92 (4); BiałKat 303v (14); GrzegŚm 29 (3); KuczbKat 15 (3); RejZwierc 197 (2); WujJud 57v (15); WujJudConf 68v (3); RejPosWstaw [213]v (3); BiałKaz E3 (11); BudNT C6v (3); CzechRozm 199v (62); KarnNap E2; SkarŻyw 206; MWilkHist L; CzechEp 18 (163); Bog Oćiec ieſt żywotem doſkonáłym/ máiąc żywot ſam w ſobie NiemObr 109, 112 (26); ReszPrz 9 (11); ReszHoz 122 (2); WerGośc 210 (3); ArtKanc B10 (27); LatHar 19 (14); KołakSzczęśl B (2); WujNT Philipp 2/11 (30); SiebRozmyśl H3v (8); Apoſtołowie wyznawáią iż w Duchá ś. wierzą/ tákże iáko y w ſyná/ y w ſámego Bogá Oycá. PowodPr 34, 71 (4); SkarKaz 117b (4). Cf Zwroty, Wyrażenia, Szeregi.

»Pan Bog« = Dominus Deus Vulg (9936): BierRaj 19 (2); Salomon. Pan bog dał mądroſć wuſciech moich/ gdyż niemaſſh mnie rownego powſſytkieij źyemi. March1 A3, A4; BierEz A3v (7); OpecŻyw 14 (15); OpecŻywSandR 2; PatKaz I 15v (2); PatKaz II 84 (49); PatKaz III 88(11); HistJóz C (4); Szcżedrze mu pan Buog pocżął Fortunę Dał mu w krotce kſięſtwo y korunę KlerPow 9; TarDuch E3v; FalZioł IV 41a (4); ZapWar 1535 nr 2410; BielŻyw 166 (2); GlabGad A2v (7); MiechGlab 48; KłosAlg A2 (4); KlerWes A2 (2); LibLeg 9/54v (23); March3 V3v (2); WróbŻołt 40/4 (206); WróbŻołtGlab A3 (2); RejŁas w. 36; RejPs 16 (92); RejRozpr A4v; Darowała nas pani Goſpodyni ſzeſcią złotych na kraſną wiecżerzą/ Aby thak darowała [...] Aby ią pan Bog omyſlił kraſnym ſynem/ Piękną dziewoią. LudWieś A3v, A2; SeklWyzn c4 (53); RejJóz A8 (54); Mąż powinien miłować zonę ſwoie/ tak też zona powinna być poſluzna męzowy ſwemu w panie bodze/ Iako Sara była poſluſna Abramowy SeklKat H2v, D3 (172); RejKup 6v (44); RejKupSekl a4 (5); HistAl G (3); HistAlHUng A3 (2); KromRozm I L2 (2); MurzHist E3 (27); MurzHistSekl ktv; MurzNT 3v (16); MurzNTSekl A2[ 2 r.]; Vſlyſſeli/ rozumyey Adam z Yewą/ głos páná Bogá chodzącego w ráyu KromRozm II m4v, k3v (3); KromRozm III B3 (3); LibMal 1554/ 188v (12); Diar 47 (23); DiarDop 109 (3); MrowPieś A4; BielKom G6 (17); GliczKsiąż A3 (74); LubPs Lv (238); A ieſli nieſpráwiedlwie przyſyęgam/ áby mię Pan Bog zátráćił/ ktory w Korabiu ośmioro ludźi czáſu Potopu záchował. GroicPorz h3, n4v (32); GroicPorzRej C3; SeklPieś 6; KrowObr 170 (278); RejWiz 13 (39); Leop Ex 20/1 (161); OrzList h3v (8); KochZuz A3v; LeszczRzecz A2 (6); KSiądz kazał w wielki piątek/ iáko zli żydowie/ Męcżyli páná Bogá/ okrutni łotrowie. RejFig Bb5v; RejZwierz 73 (10); BibRadz Gen 19/33 (153); OrzRozm F2v (31); BielKron 70 (579); GrzegRóżn K3v (5); Mącz 494a (24); OrzQuin X4 (40); Prot B4 (2); SarnUzn H3v (9); SienLek 195 (3); LeovPrzep C2 (13); RejAp 101v (20); Pan Bog ná Polſkę gniew ſwoy oſtrzy/ kiedy iey godne ludzi bierze. GórnDworz Dd8v, Ii8 (24); GrzepGeom A3 (3); HistRzym 28 (36); á wżdy Pan Bog z dobrotliwośći ſwoiey/ pásie ony nikcżemne źwirzątká ſwoie/ áby owſzem cżłowiek nędzny więtſzą pociechę miał RejPos 81, 133 (169); RejPosWiecz2 95 (5); RejPosWiecz3 99 (4); BiałKat 108v (123); BielSat G (7); ZapMaz VII Z 8/99; KwiatOpis C3 (7); GrzegŚm 46 (15); HistLan A4 (9); KuczbKat 400 (150); RejZwierc 122 (117); RejZwiercTrzec Aaa 2v; BielSpr 15v (8); WujJud 62v (167); WujJudConf 198v (51); RejPosRozpr c (20); RejPosWstaw 42 (39); BudBib Tob 11/14 (13); BudBibKaw Av (3); HistHel C2 (10); MycPrz II B2v (13); Strum Q4v (6); WierKróc B2 (2); BiałKaz D2 (61); BudNT Luc 1/28 [Vulg 1/32] (3); StryjWjaz C2v; CzechRozm 1 (18); PaprPan Ee3v (3); Bo tám Pan Bog otrze wſzytki łzy z ocżu wybránych ſwoich KarnNap E2, F2 (40); ModrzBaz 37 (7); SkarJedn A5v (66); Oczko A4 (2); KochPs 67; SkarŻyw 500 (807); ZapKościer 40 (12); MWilkHist F2 (3); StryjKron 6 (12); CzechEp 63 (46); CzechEpPOrz xx; NiemObr 174 (43); Pánom y dobrodźieiom łáſkáwym: Author/ wſzego dobrá od Páná Bogá zycży/ y ſłużby ſwe ofiáruie. KlonŻal A2; KochMRot B4v (4); ReszPrz 13 (18); ReszHoz 138 (13); ReszList 189 (16); Co oni vkorzywſzy ſię Pánu Bogu po tey ſwey przygodźie/ wyználi błąd ſwoy przed Biſkupem WerGośc 220, 232 (18); WerKaz 292 (45); WisznTr 17 (2); BielSen 14; BielSjem 32 (4); PudłFr 27 (5); ArtKanc I16 (49); Będziemy ſpołu wołáć [!] y roześlem wići/ Iż Pan Bog świát zawieśił na ćieniuchney nići BielRozm 2, 26; GórnRozm E3v (11); KmitaPsal A4v; KochWr 35 (2); PaprUp L2v (14); ZawJeft 39 (3); ActReg 23 (37); GostGosp 146 (2); Phil S4v (8); GórnTroas 23 (3); KochCzJan A3; GrabowSet H3 (2); KochFrag 16; OrzJan 107 (19); iuż teraz cny rycérzu wśiądź ná koń w pokoiu/ Niech ſam pan Bóg twé ręce ſpráwuie do boiu. WyprPl C3v; LatHar 195 (216); KołakCath B3 (5); KołakSzczęśl B3 (18); RybGęśli Bv; WujNT 354 (130); WysKaz 4 (26); JanNKar B; SarnStat *3v (33); SiebRozmyśl [A2] (8); KlonKr D2; PowodPr 81 (122); Bo gdy Pan Bog po potopie ludźiom mięſá dozwolił: záraz roſkazał áby krwie bydlęcey nie iedli SkarKaz 314b, 350b (312); VotSzl A2 (14); Y oto ćię podpomogł Pan Bog, y ieſzcze cię Podpomoże. CiekPotr 89, 39; CzahTr K4 (3); GosłCast 5 (3); PaxLiz D3 (6); SkarKazSej 660b (172); KlonFlis B3v (6); SapEpit [A4]v (3); KlonWor 11 (3); ZbylPrzyg A3; SzarzRyt A4 (4). Cf Zwroty, Wyrażenia, Szeregi.

»Bog Słowo; Słowo Bog« = Deus verbum [bibl. Ioan 1/1] (38 : 27): GrzegRóżn B3 (5); Abowiem gdyby Jezus Pan ſyn prawdziwy Boży/ miał być pierwey Słowem Bogiem [..,] tedyby ſie wżdy kędyſzkolwiek do tego był przyznał CzechRozm 43v; iż nie Bog ſłowo przed wſzytkimi rzecżami będący z ſtał ſie cżłowiekiem: ále iż ſie cżłowiek ſtał Bogiem náſzym/ Wybáwićielem y odkupićielem nam od Bogá dány y poſtánowiony. CzechRozm 58, 41 (51); Bog ſłowo dla ludzkiego zbáwienia/ w ćielony z Ducha S. národzony z ćiebie dziewice Máryey. SkarŻyw 172; CzechEp 146 (8).

»Bog Syn; Syn Bog« = Deus filius Murm (22 : 1): OpecŻyw 9v; Murm 1; SeklKat P2; KromRozm I L4v; OrzQuin V3v; SarnUzn F8v (2); BiałKat b2v; Kśiądz Kánonik cżęſtokroć mowiąc/ o ſwym ſpoliſtnym y we wſzem Bogu Oycu rownym ſynu Bogu/ mowi CzechEp 286, 190 (8); ArtKanc I6; Rácż też máluchną tę niegodney modlitwy moiey ofiárę/ z Bogiem Synem y Bogiem Duchem ś. łáſkáwie przyiąć y przypuśćić LatHar 14, 32; WujNT 754 (2); Vkaż nam Boże Synu twarz twoię/ á zmiłuy ſię nád námi. SkarKaz 280b, 486a.

»Wierzę w Boga« = tytuł modlitwy (14): BiałKat 73v; KuczbKat 9 (2); Byłá iedná niewiáſta/ która cżytáć nieumiáłá/ tylko paćierz/ Zdrowę Máryą/ Wierzę w Bogá SkarŻyw 312; LatHar 43 (10).

Szeregi: »(Pan) Bog i (a) Baranek; Baranek i Bog« (6 : 1): RejAp 117; A ći wykupieni ſą iáko pirworodną ofiarą ze wſzythkich ludzi/ Pánu Bogu y Báránkowi RejPos 342v, 147; WerKaz 293; WujNT Apoc 7/10, 14/4; SkarKaz 516b.

»(Pan) Bog, (a, i) bliźni« (39): SeklKat Mv (4); Chceſzli wniść do żywotá/ choway przykazánya: A ty wſſyſthye ſye w miłoſci Bogá y bliźnyego zámykáyą KromRozm II k2v, n2 (3); KromRozm III H2v; LubPs K4v (2); Leop Eccli 13 arg (2); OrzQuin Y2 (2); HistRzym 98; RejPos 209v (2); KuczbKat 225; RejZwierc 147; WujJudConf 102v (2); CzechRozm 89v (3); KarnNap D3v; SkarŻyw 481 (4); CzechEp 251; ReszPrz 7; ReszHoz 132; ReszList 148; WujNT 823 (2); Ty śćiány [kościoła] pozłacaymy miłośćią gorącą ku Bogu y bliźniemu. SkarKaz 457a, 209a (3); Y tym práwem niepráwnym ſobie pobłażaćie: Choć Bogá y bliźniego cżęſto obrażaćie. KlonWor 64.

»(nie) bog abo (ani, i) bostwo; bostwo i (abo, a nie) bog« (5 : 4): Co wſzytko nie ſłuży Bogu ábo boſtwu od ludźi zmyślonemu CzechEp 311, 70 (7); SkarKaz 276a [2 r.].

»Bog (Ocieċ), (a, i) (Pan) (Jezus) Chrystus; Chrystus i Bog (Ociec)« (141 : 9): PatKaz III 109v; SeklWyzn e4; KromRozm III O2V; DiarDop 101 (2); KrowObr B4v (5); Leop Gal 1 arg (4); BibRadz l.Thess 1/1 (4); Wierzę w Bogá Oycá y w Jezuſá Kryſthuſá Syná iego. y w Ducha świętego. GrzegRóżn K, E2 (8); Zywot náſz ieſt zákryty w Kriſtuſie y w Bogu. SarnUzn F6v; RejAp 97 (2); WujJud 44 (2); Pobożnemu cżytelnikowi Symon Budny tych kśiąg tłumácż łáſki y pokoiu od Boga oycá naſzego y Pana Iezuſa Chriſta żąda. BudBib B; BudNT Philem 1/3 (6); iż to ieſt proſtſza wiárá y ſnádnieyſza náuká/ ták o Bogu y o Jezuſie Chriſtuſie wierzyć y vcżyć CzechRozm 65v, 46 (20); SkarJedn 44 (2); SkarŻyw 328; Ieſliſmy Ofiárownikámi Bożymi y Chriſtuſowymi/ kogoż więcey nád Bogá y Chriſtuſá náśládowáć mamy. CzechEp 131, 80 (48); ieſli by chćieli pokoiowi temu docżeśnemu folgowáć/ y zgody z niewiernymi ſzukáć/ muśieliby ſię Bogá y Chriſtuſá záprzeć/ cżego Pánie Boże vchoway. NiemObr 11, 10 (13); Bog Oćiec y Pan Chriſtus iedno ſą. WujNT 362, Philipp 1/2 (24); PowodPr 35; SkarKaz 577a (2); SkarKazSej 681b.

»Pan Bog a nie czart, nie Bog ale czart; czart a nie Bog« (2 : 1): BielKron 464; Bo pomniąc ná to co vcżynił/ á iáko mu Pan Bog a nie cżárt/ nágrodził onę zelżywość iego dwoiáko: [...] tedy ſię ſam w ſobie grzyść y wielce ſmućień być pocżął. SkarŻyw 172; WujNT 1.Cor 10/20.

»Bog i (a) cżłowiek; cżłowiek i Bog« = o Chrystusie (89 : 10): PowUrb +v; OpecŻyw 185v (3); PatKaz I 12v; PatKaz II 45v (21); PatKaz III 103 [2 r.]; RejPs 64; SeklWyzn b2v; MurzNT A4; KromRozm II b4v; KromRozm III B3v; DiarDop 103; LubPs Z2v (3); A thá chwałá nienależy żadnemu tzłowiekowi/ iedno tilko ſámemu Pánu Iezu Kryſtuſowi Synowi Bożemu/ Bogu y tzłowiekowi prawdziwemu. KrowObr 12, 214 (6); BielKron 155 (2); GrzegRóżn I3v; Prot C2; SarnUzn E5; RejAp 161 v: HistRzym 40; RejPosWiecz2 91 (2); BiałKat 226 (5); GrzegŚm A3; KuczbKat 40; WujJudConf 93; CzechRozm 22v (3); KarnNap D2v; SkarŻyw 101 (2); StryjKron 145; CzechEp 346 (11); NiemObr 110 (3); ReszPrz 76; WerGośc 208; Ktory ſię pocżął z świętego/ Ducha náśláchetnieyſzego/ práwy cżłowiek y Bog iſty/ národźił ſię z Pánny cżyſtey. ArtKanc M10v; LatHar 373 (8); WujNT 724 (6); SkarKaz 276b.

»Bog (Ociec) i (a) człowiek, lud, ludzie; (nie) człowiek, lud, ludzie (i, ale) Bog« (199 : 67): Nikomu ślubu nie trzyma: Powiedáiąc iż nie wádzi/ Gdy ludzi y Bogá zdrádzi. BierEz I2v; OpecŻyw 167v (4); PatKaz I 12; PatKaz III 148v; BielŻyw 152; SeklWyzn Av; RejJóz F2; SeklKat I; KromRozm I D (2); MurzHist A3; MurzNT 76; KromRozm II k4 (2); KromRozm III M (7); Diar 46; BielKom E8 (2); GliczKsiąż O3 (4); LubPs A2 (2); KrowObr 158v (13); RejWiz 190 (11); Leop Gal 1 arg (7); OrzList d3 (2); KochZuz A3 (2); RejZwierz 63 (2); Moiżeſz ieſt poſrzednikiem miedzy ludem y Bogiem. BibRadz Deut 5 arg, Ex 31 arg (11); OrzRozm R4v (3); BielKron 9v (12); GrzegRóżn L (3); Mącz 494d (4); OrzQuin Z; GórnDworz Ee3v (2); RejPos 19v (5); RejPosWiecz3 96; BielSat G4; GrzegŚm 24; KuczbKat 245 (2); RejZwierc 84v (17); BielSpr 11v; Spowiedź dwoiáka/ przed Bogiem y przed cżłowiekiem. WujJud Nn3v, 35 (5); WujJudConf 57v (2); RejPosRozpr b3v (2); RejPosWstaw [414]v; BudBib Eccli 45/1 (5); MycPrz II Dv; CzechRozm 59 (8); ModrzBaz 108 (9); SkarJedn 291 (2); SkarŻyw 185 (4); MWilkHist I4 (2); CzechEp 275 (23); NiemObr 89 (4); ReszPrz 76 (2); WerGośc 212 (2); WerKaz 301; KochPieś 79; GórnRozm F3; ZawJeft 12; GórnTroas 39; KochPij C; GrabowSet A3v; OrzJan 23; Kozerą ſie nie paray/ áni żadnym zbytkiem/ Bo káżdy łotr v Bogá/ y v ludźi brzytkiem. WyprPl C3; LatHar 554 (2); KołakSzczęśl Cv; Może być cżłowiek ſpráwiedliwy nie tylko przed ludzmi/ ále y przed Bogiem. WujNT Cccccc, 634 (35); SarnStat 607; SiebRozmyśl Kv (2); KlonKr 3; PowodPr 79; SkarKaz 548b (3); VotSzl C; GosłCast 59; SkarKazSej 701a (2); KlonWor 50.

»nie (Pan) Bog ale (albo) dyjabeł; między Bogiem á między dyjabłem itp.« (12): GlabGad M; SeklWyzn Av; MurzNT 31; KrowObr C2; BibRadz 1.Cor 10/20; GrzegRóżn J4; 130c; OrzQuin N4 (2); Duch známionuie Cżłowieká z Bogá álbo z Diabłá nátchniohnego GrzegŚm 56; MWilkHist F; Heſuſius Krolewiecki [...] piſze de Mathia Flacco Illyric iż trzymał y wierzył/ że duſzę cżłowiecżą nie Pan Bog ále Dyabeł ſtworzył. ReszPrz 76.

»Bog (Ociec) i (a) Duch Święty« (41): BierRaj 21 (2); TarDuch E2; Skąd możeſz rozumyeć iż tám Bogá y ducha S. nyemáſz/ kto nyepokoy á roſtyrki ſyeye. KromRozm I C, C2v (3); Abowim trudno człowyekowi poznáć/ kto od bogá á duchá śwyętego náukę zbáwyenną y wykład piſmá S. ma/ kto nye ma. KromRozm II ſ2v; KrowObr 219 marg (2); RejAp B4v (2); winnichmy vpadác ná koláná ſwoie/ gdyż on ieſt Bog iedney władzey á iedney możnośći z Bogyem Oyczem y z Duchem ſwiętym twoim bez pocżątku y bez końcá. RejPos 34v, 87v (29); WerGośc 270.

»Bog a(l)bo Elohim« (2): BudBib I 1 marg; A co ſie tknie tego iż go Jákob Bogiem ábo Elohimem názwał (o ktorym imieniu wieſz iżći ſie iuż doſyć powiedáło) iáko názwał Tomaſz Jezuſá Bogiem ſwym CzechRozm 48.

»Bog abo Emanuel«: Iezus ieſt ſynem B. ieſt Chriſtuſem/ ieſt Bogiem ábo Emánuelem moim CzechEp 341.

»Bog, (i) ewanjelija« (3): OrzRozm M2v; CzechEp 64; Vtwierdzćie Confederácią y Proces iey: odwoływáiąc ſie też w tym ná Bogá/ y Ewángelią iego. PowodPr 43.

»Bog i (a) Jehowa« (2): Bo ieſſliże ſam Ociec tylko ieſt Bogiem á Iehową/ iákoż tedy Syn Boży będzie Bogiem? SarnUzn D4; CzechRozm 8.

»(Pan) Bog i Kościoł« (21): MurzHist Nv; iż grzéſzny pokutuiący cżłowiek/ iuż ſye z pánem Bogiem y z Kościołem święthym poiednał y porównał BiałKat 376; WujJud 127 (3); SkarŻyw 335 (3); CzechEp 358 (3); ReszPrz 108; LatHar 513; WujNT 626 (2); JanNKar A2v; Wtora [skaza]: vmyślna rebellia przeciw Bogu y Kośćiołowi iego PowodPr 17, 31; SkarKaz 119b; SkarKazSej 700b; Drugi rozum ſtráciwſzy ſtał ſię gnuśnym wołem/ Co też zuchwále walcżył z BOGIEM y z Kośćiołem. KlonWor 11.

»(Pan) Bog, (a, i) krol; krol, (a, i) Bog )Ociec)« (19 : 16): a wſſakoż to wſſytko tzo wonégo miał/ bogu milému offiarowál [...] wyznawaiątz go bytz bogiem ij krolem ſwym ięzykiem. OpecŻyw 144v, 104; WróbŻołt 43/5 (3); RejPs 2I3v; Otoſz Bog moy á Krol moy wyecżny od pocżątká/ Pocyeſſył opuſſcżone ſwoye nyebożątká LubPs R3, S6v (6); BibRadz Ps 68/25 (2); SarnUzn E3; RejAp 80v; Pánie boże krolu mocny/ ktoryś nym dał przykazánie [...] przydź ku wybáwieniu nas. HistRzym 76; RejPos 238v (8); BudBib Ps 5/2 [3] (2); SkarŻyw 319 (4); LatHar 269 (3); SkarKazSej 678b.

»Bog, (i) Mesyjasz« (3): gdy ták mowi: iż Bogá/ Meſyaſzá (żydowſzcży przełożeni) [...] zámordowáli. CzechEp 142, 151 (3).

»mistrz i Bog; Pan Bog i mistrz« (4 : 1): OpecŻyw 92; KromRozm II f; SkarJedn 41; iednák cię widzieć pragnę/ nieprzebrány wmiłośierdziu y łáſce nád grzeſznemi/ Miſtrzu y Boże moy SkarŻyw 599; SkarKaz 488b.

»Bog i (a) natura« (6): Rzek [!] by my czemu bog y natura wloſy dala czlouyekouy odpouyedam yſz dla okraſy PatKaz III 119v; GlabGad L7v; SeklKat K4v; RejZwierc 274v; CzechEp 183; JanNKar A4.

»Bog, (i) obrońca« (3): WróbŻołt 70/3; A ták y ią tę rádę przed ſie wezmę ábych mu ſie poruczył á wziął go zá bogá y zá obrońcę ſwego RejPs 136; Poſpieſz ku rátunku memu tyś Bog moy obrońcá LubPs H2.

»(Pan) Bog, (a, i) Ociec; Ociec, (i) Bog« (122 : 11): KromRozm II r3v; KromRozm III H6v; KrowObr 243 (3); Leop 1.Thess 1/3 (2); SeklKat N4; BibRadz Eph 4/6 (9); GrzegRóżn L3 (2); RejAp 6 (2); ábychmy z nabożnemi á vniżonymi myslámi weźrzawſzy w niebo do ciebie Bogá á Oycá ſwego záwołáli RejPos 203, 16 (20); RejPosWiecz2 94; GrzegŚm 42; Nabożeńſtwo cżyſte y niepokaláne v Bogá y Oyca to ieſt/ śieroty y wdowy w ich vciſkach náwiedzáć. [bibl. Iac 1/27] KuczbKat 300, 435; RejZwierc 11; RejPosWstaw [1434]; BudNT 1.Thess 3/13 (3); CzechRozm A2v (39); SkarJedn 313 (3); CzechEp 248 (10); CzechEpPOrz xv; NiemObr 111 (8); ArtKanc M10v (2); O Qycże/ o Boże/ Zaż Anyoſ/ á nie cżłowiek/ wyſłowic to może? GrabowSet S4; LatHar 553 (2); WujNT 2.Cor 1/3 (16); SkarKazSej 671b.

»Bog, (i) ojczyzna; ojczyzna i Bog« (2 : 1): RejZwierc 24v; A ty zacna coro/ w dźielnych cnotách twoich/ Zyy Oyczyznie y Bogu ZawJeft 43; SzarzRyt D4.

»Pan, (a, i) Bog (Ociec); Bog, (a, i, abo) Pan« (117 : 55): ty bog ij pán panow/ ty król nad krolmi OpecŻyw 91v, 167 (7); WróbŻołt 34/23; RejPs 64 (3); RejJóz N2v (2); Będę ſłuchał co rzecże ku mnye Pan á Bog moy LubPs Tv, N (14); GroicPorz av; KrowObr 214v; Abowiem on ſam ieſt Bog á Pan wiecżney mądrośći BibRadz I *3, Esth 16/17 [18]; BielKron 320v; GrzegRóżn D2v; OrzQuin G (2); RejPos 118 (16); BiałKat 351; RejZwierc 199v; WujJud 149; BudNT 2.Thess 1/12 (2); CzechRozm 18v (9); KarnNap B2; SkarJedn 156 (3); KochPs 19 (3); SkarŻyw 440 (20); MWilkHist I2v; CzechEp 218 (9); NiemObr 104 (4); ArtKanc A14v; GrabowSet K2 (6); LatHar 372 (19); W Krákowie v ś. Bárbáry/ 20. dniá Kwietniá. Roku od Národzenia Páná y Bogá naſzego. MDXCIII. WujNT 28, Ioann 20/28 (12); SarnStat 1272; PowodPr 42; SkarKaz 1a (19); GosłCast 17 (2); Temi łáncuchy y związkámi Chryſtus Bog y Pan náſz do zgody y iednośći nas powiązał. SkarKazSej 672b, 664b (5).

»Bog i pasterz« (2): Pan ieſth ſam Bogiem y páſterzem náſzym á mychmy ſą ludem wyernym y owyecżkami yego. LubPs V4 marg; RejPos 124.

»(Pan) Bog i Pismo (Święte); Pismo Święte i Bog« (3 : 1): Deus et sacrae literae permittunt, Pan Bóg y piſmo ſwięte dozwala. Mącz 226d; CzechRozm 49 (2); CzechEp 275.

»(Pan) Bog, (a, i) prawda« (6): RejPos 323v (2); Iáchał Athánázyuſz ná on ſąd/ Bogá tylko y prawdę zá ſobą maiąc. SkarŻyw 390, 389; Rozſądki ſwe ſpráwiedliwe/ iáko ſtrzały ogniwe/ wypuśćił przeciw ſercu złemu/ Bogu á prawdźie odpornemu. ArtKanc A13; SkarKaz 517a.

»(Pan) Bog i (a) prawo« (12): WróbŻołt S6v; RejJóz E8v; RejKup r7v; GroicPorz i2v; Ale rycerſtwo widząc iż to iuż przeciw Bogu y práwu/ rzućili ſie nań wſzytcy y zabili go przed Krolem BielKron 352v; Aram tenere, Bogiem á práwem ſie cieſzić. Mącz 13d; HistLan F2v; SarnStat 789 (2); Po trzećie zowie ſię ſpráwiedliwość/ ſerdeczne wedle P. Bogá y práwá/ y woley iego vſpráwiedliwienie. SkarKaz 310b, 488a (3).

»(Pan) Bog i przykazanie« (3): SeklKat I; Która [nauka] yeſli ſye nye ſćyąga ku Bogu y przykazányu yego [...] toć yeſt zły owoc KromRozm I C4v; KrowObr 88.

»Bog i rzeczypospolita« (4): OrzQuin Mv; RejZwierc 187 (2); Małżenſtwo teſz poſtánowił/ y wychowánie dziátek/ áby znich godni ſłudzj Bogu y rzecżypoſpolitey rośli. SkarŻyw 482.

»Bog i sędzia; sędzia i Bog« (3 : 2): GroicPorz b2; KarnNap Fv; [S. Wojciech] wiełkim [!] obrońcą y pátronem zoſtáie: przed ſędzią y Bogiem náſzym Iezuſem SkarŻyw 356; CzechEp 73 (2).

»(Pan) Bog, (i) Słowu (jego)« (11): KromRozm I [H3]v; ábowiem kto zle tzyni/ háńbi y ſromoći Páná Bogá y ſlowo iego. KrowObr 64v, B2v (6); CzechRozm 218v (2); CzechEp 345 (2).

»(Pan) Bog (Ociec), (a, i) stworzyciel; stworzyciel, (i) (Pan) Bog« (14 : 3): OpecŻyw 115v; RejPs 121 (2); GliczKsiąż Cv; LubPs X2 marg; Otho ia Bog oćiec/ ſtworzyćieł niebá y ziemie/ tobie N. odpuſztzam grzech twoy pierworodny KrowObr 46v; SarnUzn C5v; RejPos 57v (4); KuczbKat 20; RejZwierc 199v; Lecż ſtworzyćiel y Pan Bog náſz ktory vtráty náſzey nieprágnie/ iedno cżeka pokuty: wſpomniał na święty przeſzły żywot iego SkarŻyw 172, 119; A ták iuż nie on ſam przez ſię/ ále Bog oćiec/ y ſam będźie przednieyſzy y ſam z śiebie Bogiem y ſtworzyćielem wſzechmocnym. CzechEp 199; VotSzl A4.

»(Pan) Bog, (i) sumienie; bez sumienia, bez Boga« (14 : 1): SeklWyzn g4 (3); GroicPorz f3v (4); Niebędę nie rádził náiwyſſſzemu Biſkupowi y niebędę ſię podpiſował/ iedno według Bogá y ſumnienia moiego. KrowObr 36; OrzQuin G4; SkarŻyw 479; CzechEp 73; GórnRozm B4; PowodPr 45; Ná Bogá y ſumnienie ſwoie przeſtrzegam cię Y proſzę, żebyś wioſki v páná moiego Nie kupował CiekPotr 41; KlonWor **3.

»(Pan) Bog (Ociec) a (i) Syn (Boży); Syn, (i) Bog (Ociec)« (76 : 10): Wiem ijżes wierny buog a ſyn boży dziwny/ cżemuſmi tego niepowiedziál? OpecŻyw 33; SeklKat P2; KromRozm II rv (2); KromRozm III O5 (2); SeklPieś 6v; KrowObr 133v (2); GrzegRóżn Bv (12); OrzQuin L3v; SarnUzn F7; RejPos 140 marg (3); Ieſli poznánié Bogá Oycá y Syná ieſt nam żywot wiecżny: tedy potrzebá/ áby Bóg Oćiec y Syn byli iednéy iſnośći. BiałKat b3, b2v (5); BiałKaz F (3); CzechRozm 260v (9); SkarŻyw 242; CzechEp 153 (7); NiemObr 100 (6); LatHar 5; ániołowie ſą ſłudzy/ á Chriſtus Synem y Bogiem. WujNT 754; SiebRozmyśl G2; SkarKaz 579a; SkarKazSej 699b. Cf Zwroty, Wyrażenia.

»Bog Ociec, (i) Syn (Boży), (i) Duch Święty; Bog Ociec, Duch Święty i Syn« (37 : 1): PowUrb +4v; SeklWyzn d3v; SeklKat G4v; LibMal 1554/89v; ábowiemeśćie w tym mſzale wáſzym Dijabelſkim ták nápiſáli/ iż Pánná Márya porodziłá Bogá Oycá y Syna y Duchá Świętego/ wſzyſtkę Troycą Swiętą KrowObr 219, 10v (7); GrzegRóżn A4v (8); SarnUzn G7; HistRzym 100v; A iż iuż tám widzyał y rozumiał być Bogá Oycá/ Duchá ſwięthego/ y Syná onego od wiekow z nym w iego Boſtwie záczętego. RejPos 232v, 343v, (6); BiałKat 266 (5); RejZwierc [283]v; WujJudConf 8; BiałKaz N; CzechRozm 43; Bogu Oycu, y Synowi, y Duchu świętemu/ niechay będźie wiecżna cżeść chwałá/ iáko Bogu wſzechmogącemu. AMEN. ArtKanc V13; WujNT 649.

»nie (Pan) Bog ale szatan, między Bogiem a szatanem itp.« (8): MurzNT 31 (3); BiałKat 13v; Gdźie zgody niemáſz w Wierze Chriſtuſowey/ tám nie Bog ále Szátan pánuie WujJud 127v; Kto cżyni grzech z ſzátáná ieſt/ á miedzy Bogiem/ á Sátánem/ wiecie zgody żadney być nigdy niemoże. BiałKaz A4v; ReszList 184; WujNT 55 marg.

»(Pan) Bog i zbawiciel; zbawiciel a (i) Bog« (16 : 2): WróbŻołt 61/3 (2); Leop 1.Tim 1/1; RejPos 221v (2); Miłowáć Páná Bogá/ nic inſzego nie ieſt/ iedno iemu ſámemu ſłużyć/ iego ſámego Bogiem y zbáwicielem náſzym wyznawáć RejPosWiecz3 99, 98v; BiałKat 266 (2); KuczbKat 255; RejPosWstaw 21v; SkarJedn 172; [Anna] poznáłá/ zbáwicielá y Bogá wćiele SkarŻyw 114, 102; ReszPrz 30; LatHar 642; WujNT Tit 2/13 (2).

Wyrażenia przyimkowe: »dla (Pana) Boga« (41): dlia pana Boga proſchą abi iny tfio przepuſczicz raczil. ZapMaz V S 2/335; SeklKat S4v; LibMal 1554/ 89v; Diar 46; GliczKsiąż M6v; KrowObr 22 (4); Leop Tob 5/9 (2); OrzRozm C3v; przyſzłá Kśiężná Przemyſka kniemu proſząe dla Bogá áby odpuśćił wdowie BielKron 301v, 231v (5); GrzegRóżn N3; Obsecro, Przes co świętego proſzę/ dla Bogá proſzę/ to yeſt bárzo niewymownie proſzę. Mącz 363d, 84a (3); OrzQuin D3v; HistRzym 29 (2); HistLan C4v; WierKróc A3; BiałKaz M3 (2); ModrzBaz 143v (2); SkarJedn 258; SkarŻyw 134 (4); ReszPrz 97; ActReg 54 (2); OrzJan 71; Zadną miárą tákiégo ciężaru nieznioſę/ Wymyślćie co lekſzégo/ dla Bogá was proſzę WyprPl Bv; PowodPr 85.

»prze (miły) Bog, (Pana) Boga« = w imię boże; niekiedy = darmo [w tym: prze Bog prosić (31), (roz)da(wa)ć (12)] (47): ij każdemu ktokolwiek prze bog proſil ialmużnę dáwál OpecŻyw 5, 152v (3); ForCnR D3 (2); PatKaz III 143; ComCrac 1540/21; ZapWar [1544] nr 2609 (2); kazal tho odebracz y prze mylibog dacz vbogim LibMal 1554/192v, 1545/103; RejJóz O8 (2); SeklKat M (2); I prosili prze Pana Boga, aby się i JKM [...] lepiej jeszcze namyślić raczył. Diar 60, 88; RejWiz 19 (3); KochZuz A3; RejFig Aa5; niektore poimano/ drugie puſzcżano prze Bog widząc ich nędzę BielKron 418, 319v (4); Mendico, Zebrzę/ bierzę prze bóg. Mącz 216a, 507b (4); GórnDworz Q3v (5); HistRzym 88v (2); HistLan C4 (2); KochFr 115; ReszPrz 72; Bráctwo też ieſt iedno/ ktore domy máią po temu/ w ktoryeh wdowy vbogie prze miły Bog w doſtátku chowáią ReszHoz 131; WerGośc 248; ArtKanc O4v; GórnRozm D (2); GosłCast 56.

»pod Bogiem« [z comp.] (5): PatKaz I 18v (2); marya panna taką czyſtoſzczą ſlynąla yſch pod bogyem uyączſſa nyemoze bycz nalyezyona PatKaz III 145, 87v (3).

»po Bodze, Bogu« = zgodny z wolą bożą, miły Bogu (7): OpecŻyw 185v; nycz nyeyeſt tak pozytecznego po bodze yako ſpomynanye maryey PatKaz III 127v; Mącz 378a; CzechRozm 46v; WujNT 397; CzahTr F3; Więc cżuie y przez ſkorę; gdźie dom nie po Bodze/ Gdźie máło dba o mężá niepewna Goſpodze. KlonWor 58.

»po Bodze, (Panu) Bogu« [przy określaniu gradacji ważności] (15): PatKaz II 67; BartBydg 79b; BielŻyw 31; BudNT a3; CzechRozm 55; Człowiek rzeczam w náturze po Bodze Pánem. Oczko [41]v, 3v; niemiał nic po Bogu/ wcżym by ſię kochał/ iáko w ſynie onym SkarŻyw 285; GrochKal 5; iż téż po Bodze nie w inſzym ieno w ſáméy oſobie wáſzéy kró: M. nádzieiá nam zoſtáie. OrzJan 91; LatHar 39; WujNT 796; PowodPr 2; Tegoż tobie po Bogu naprzod vważayćie/ A iemu ſwą cżeść wiárę moeno záchowayéie. CzahTr Fv; SkarKazSej 691b.

»według, wedle (podług) Boga« = zgodnie z prawem bożym; niekiedy = dobrowolnie (84): MurzNT 111; KromRozm III O; BielKom G4; KrowObr 64v; Leop 2.Cor 7/11 (6); BibRadz Rom 8/27 (3); BielKron 193v; Mącz 447a; RejPos 146 (2); s káżdym ſie ſam bez práwá/ bez przymuſzenia/ iedno wedle Bogá á ſwiętey prawdy iego/ y rozſądził y poſtánowił. RejZwierc 35v; RejPosWstaw [1103]v; BudNT 2.Cor 11/17; CzechRozm 213 (6); PaprPan F2; Poki zachodne páńſtwá bacżyły/ iż im wedle Bogá y zpożytkiem dobrego rządu ich pánuią/ poſłuſzeńſtwo im cżynili SkarJedn 205, 202 (5); Bo ie wedle Bogá á nie wedle świátá miłowáłá. SkarŻyw 63, 262 (11); Przetoż mi ſię zda: iż y w tym X. K. nie wedle Bogá poſtępuie CzechEp 58, 88 (16); NiemObr 8 (4); OrzJan 121; Páśćie ſtádo Boże ktore ieſt w was/ doglądáiąc go nie poniewolnie/ ále dobrowolnie wedle Bogá WujNT 1.Petr 5/2, s. 635 (9); SarnStat 458 (5); PowodPr 59 marg (4); SkarKaz 310b; GosłCast 7.

α. W religijnych tekstach polemicznych jako przedmiot dyskusji, sporów itp. (334):

W połączeniach z przydawką utworzoną od imienia twórcy sekty (5): Aryuſzow Bog. GrzegRóżn G3 marg; Bog Wálentego/ Bythus/ Demiurgus/ Metropator/ Apator/ Horus/ także Pleromá GrzegRóżn G3, [M4] (5).

W porównaniu (1): gdy ták iáwnie Papież ieden/ iáko Bog wielki/ nád nimi iáko máłymi Bożęty/ przewodźi. CzechEp [387].

Zwroty: »za Boga chwalić« (24): A krotko mowiąc/ ten ſmrodliwy Oley zá Bogá chwalićie? KrowObr 84, 183v (14); GrzegRóżn C4v; OrzQuin N4v, O4; LeovPrzep b2v; WujJud 46v (3); CzechEp [421]; NiemObr 165; WujNT 716.

»mieć za Boga« [szyk zmienny] (15): KrowObr 8 (5); GrzegRóżn N3 (3); [my] nie obrázy zá Bogi mamy/ ále przez nie vpomnieni Bogu ſámemu/ álbo Swiętym iego cżeść wyrządzamy. WujJud 46v, 57; CzechRozm 14 (3); SkarŻyw 189; ReszPrz 64.

»(na)z(y)wać (się) Bogiem« [szyk zmienny] (5): KrowObr 8 (2); Nużeſz ſłuchamyż też ieſzcże y Mikołáiá Papieżá/ ktory ſię naprzod/ y ſwe przegoleńce/ pocżął Bogiem názywáć CzechEp [387], 388 (3).

»zmyślać Boga, zmyślony Bog« [szyk zmienny] (20): KromRozm III A6; KrowObr 41 v; [Żydzi] Bogá też zmyſlonego y wyrodka iákiegoś máią GrzegRóżn K4, F2 (8); Ale powiedz mi ieſzcże/ ktorzy ſą Bogowie tákże zmyſleni/ Papieżnikom z pogány ſpolni? CzechRozm 6v; tedy Bogu mocy vymuiecie: y dwu tobie wybáwićielow/ á pogotowiu y Bogow zmyſlacie y cżynićie. CzechRozm 122, 10 (7); CzechEp 270 (3).

Wyrażenia: »Bog Antykrystow; Antykrystow Bog« (3 : 1): GrzegRóżn G3 marg (3); Moyżeſzowi [...] nie śniło ſie nie o tákim Bogu Antichriſtowym CzechRozm 14v.

»fałszywy Bog«: áby tám co w iego Kośćiele dobrego było/ Fáłſzywy Bog/ nie właſny Kryſtus/ á żywot omylny GrzegŚm 28.

»i(n)ny, inszy, inakszy Bog; Bog inszy, iny« (42 : 6): RejPs 127v; RejKup o6v (2); KrowObr 112 (6); GrzegRóżn G2v (7); SarnUzn F8 (3); záplotłeś ſerce ſwoie w rozmáite rády á w rozmáite nádzyeie Bogow inych RejPos 180v, 236v marg; CzechRozm 22 (7); SkarŻyw 567 (3); CzechEp 271 (12); ArtKanc K7; WujNT 305; gdyż káżda ſektá/ á cżáſem káżda głowá/ według oſobnego zdánia ſwego inákſzego Bogá ábo religią/ [...] ſobie tworzy PowodPr 28; [Pan Jezus] nie cżynił ſię inſzym Bogiem áni drugim Bogiem/ ále iednym z Oycem y z Duchem ś. SkarKaz 276a, Oooova.

»(jeden) Bog w istności« (15): SeklWyzn B; y zowiem go popolſku Troycza ſwięta dla tego yż ieſt troiaki w perſonach á ieden Bog wiyſnoſci SeklKat P4v, D3 (3); KromRozm I [H3]v; GrzegRóżn E3v (2); SarnUzn D3v (6); CzechRozm 14v; NiemObr 122.

»kacerscy Bogowie« (2): trwáć będźiemy [...] zárzućiwſzy wſzytki pogańſkie/ Zydowſkie/ Tureckie/ káperſkie/ Sofiſtyckie/ y Antykryſtowe Bogi GrzegRóżn Jv, G2v.

»mnodzy Bogowie« (14): gdyż oni potwarżą mnogich Bogow z námi walcżą GrzegRóżn D, J4v (14).

»nieprawy Bog«: Abo nie práwy twoy Bog/ ábo mu nie wierzyſz Prot Cv.

»Bog nieznajomy« (6): GrzegRóżn E3v (5); Y nie będźie Potym [...] inſzego ſobie zmyślał z Antychriſtem bogá nieznáiomego CzechEp 287.

»nowy, nowotny Bog« (9): Toć ſą záſię nowi Bogowie wáſzy/ przed ktorymi iáko powiedaćie/ Dijabli drżą/ y vćiekáią. KrowObr 89; GrzegRóżn H4v (6); Nowotnego iákiegoś/ Bogá Zydom zyáwił. HistHel Bv; CzechEp 217.

»Bog obrotny« (2): ábowiem ták ſię ten Bog obrotny odmienia/ iż niekiedy bywa w Perſonách/ poniekąd záſię Perſony w nim GrzegRóżn J2, Kv.

»papiescy Bogowie; Bogowie papiescy« (2): Papieſcy Bogowie. CzechRozm 3v, 6 marg.

»pożyczany Bog« (2): Iuż Kriſtá Páná ſwego Boſtwá odſądzili/ Iuż go nam pożycżánym Bogiem vcżynili. RejZwierc 250, 235a.

»rozmaici Bogowie« (6): Rozmáite Bogi Papieznicy maią/ ktoremi Duchy nietzyſte odganiaią. KrowObr 96v marg, Vu; GrzegRóżn H2 (3); NiemObr 159.

»Bog Sofistycki, Sofistow; Sofistyccy Bogowie« (2 : 1): Thym tylko ſpoſobem/ ten Bog Sofiſticki może mieć nieiákie mieyſce v nich GrzegRóżn Cv, N3 marg (3).

»Bog Trojaki, Troisty; Trojaki Bog« (29 : 1): w pośmiech wiárę dawa ktobykolwiek z thego mieyſcá chciał Bogá Troiákiego dowodźić. GrzegRóżn J3v, K (28); GrzegŚm [A]v; CzechEp 274.

»Bog trzysłowny«: gdyż on ſam tego Bogá trzysłownego/ ábo Trinomium na inſzych mieyſcách broni. GrzegRóżn J3.

»Bog turecki; turecki Bog« (2): Turecki Bog nie ieſt ſtworzyćielem wſzythkich rzecży/ ále ieſt Báłwan w mozgu Máchometowym vbudowány GrzegRóżn G2v, Jv (4).

»wiele, wiel(k)ość Bogow; Bogow wiele« (18 : 4): RejKup o6v; GrzegRóżn N2 (2); SarnUzn H (4); BiałKaz Fv (2); CzechRozm 122V (5); ále [Heretykowie] máią nędzny wiár wiele/ y zátymże Bogow wiele. SkarJedn 20, 35; CzechEp 179 (3); WujNT 305; SkarKaz 276a; Iáko wielość bogow żadnego Bogá nie cżyni: ták wiele pánow żadnego páná nie ma SkarKazSej 690b.

peryfr. »Bog ziemski« = papież (9): A Więc ſie ten ieſztze nie tzyni Bogiem ziemſkim/ ktory nád Krolmi/ nád Ceſárzmi/ nád Pány/ y nad wſzyſtką zwierzchnośćią/ tzyn ſię przełożony y nawyſſſzy? KrowObr 8v, 7v (8); CzechEp 39.

Zestawienia: »Bog Bytum«: tedyć muſi mieć y Oćiec nád ſobą Bogá/ ktoregoby był iáko poniekąt Bog Bytum miał Demiurga/ kthorego Wálentinus kácerz zmyſlał być nád Bogiem GrzegRóżn K2.

»Bog Essencyja« (2): Nie obiáwił ſię tu przy krzćie Kryſtuſowym/ żaden Bog Eſseiitia/ ábo Iſność GrzegRóżn A4v, B3.

»Bog Istność« (65): Abowiem Tygurynowie z Kálwinem y z inſzemi/ Jednego Bogá Jſtność być powiedáią GrzegRóżn D; Antykryſt zábiiáiąc wierne/ y o Bogu Jſtnośći ábo iednym Troiákièm dyſputuiąc/ nie zna Bogá Oycá/ áni Syná iego GrzegRóżn Gv; Jáko też y pod nazwiſkiem Bogá Jſtnośći ſzátan bywa chwalon GrzegRóżn J4, A4v (64).

»Bog Trojca« (9): Nowy ten Bog Troyca/ vrodżił Sofiſtam Troiákiego Kryſtuſá. GrzegRóżn L4, J2 (9).

Szeregi: »bogowie i bałwany«: Y by nie Antychriſt ſprzećiwiájąc ſie w twarz Chriſtuſowi/ nowych ſobie Bogów y báłwánow nie był wymyſlił CzechRozm 95.

»Bog a czart«: Yáko były v pogánow towárzyſtwá álbo cechy/ ktore [...] zmyſlonemu Bogu á czártowi álbo báłwánowi ſyę poſwyącáły KromRozm III A6.

»Bog abo Essencyja« (2): Páweł Duchem świętym mowiąc nie kłádźie mnogich Bogow ábo Eſenciy GrzegRóżn B4.

»Bogowie i Panowie« (2): iż przedſię nie ſą trzey Bogowie y Pánowie/ ále tylko ieden. CzechRozm 18v, 123v.

β. O szatanie (8):
Wyrażenia: »ciemny Bog«: Páthrzayże záſię nacż cie on twoy ciemny bog powiedzye/ ábyś zábił/ ábyś vkradł/ ábyś nicżego dobrego nie cżynił. RejPos 180v.

»Bog niewiernych«: Zowie też piſmo Duchy Angioły/ y diabły/ ále owy świętymi/ cżyſtymi/ á te nie cżyſtymi/ owy ſłużebnikámi wybránych: A ty zwodnikámi/ Pány y Bogi niewiernych. GrzegŚm 55.

»Bog świata (tego)« (6): KromRozm II o3v; iednák na tymże też świećie y Szátan kroluie: bo ieſt Kſiążęćiem y BOgiem świátá tego CzechRozm 184, 8; NiemObr 84; WujNT 2.0or 4/4, Xxxxx3.

γ. W jednostkach frazeologicznych o charakterze wykrzykników, życzeń, pozdrowień itp. (1299):
Frazy: »tak (jako) (Pan) Bog chciał, chce« [szyk zmienny] (25): MurzHist T3v; RejWiz 141; A w thym (ſnadź tak Bog chćiał) przyſzły nowiny BielKron 406v, 422 (5); O utinam tunc cum Lacedaemona classe potebat, O by ſie to było ſtáło/ o nie chciał tego Bog. Mącz 256a, 504b; Ey by był Bog nyechciał/ nie byłbych ią był nigdy złym ánibych był potępion. RejZwierc 5, 5v (7); SkarŻyw 99; KochTr 6; PudłFr 54; KochProp 10; ActReg 166; Nie przeto/ żem ieſt od pańſtw oddalony/ A/ iż ták Bog chce GrabowSet H4v; KochFrag 53; GosłCast 45; PudłDydo B3.

»chwała (Panu) Bogu« [szyk zmienny] (53): LibMal 1543/76; RejRozpr F2; RejJóz B3v; A czos teſz znaſſego rodu Naſſi gorą chwala bogu RejRozm 391; RejKup i4v (2); MurzHist K3v; KromRozm III N8v; RejWiz 54v (2); Leop Zach 11/5; RejFig Bb7v; RejZwierz 105v; OrzRozm E2 (2); Salva res est, To dobrze chwałá bogu. Mącz 366b, 353a (4); OrzQuin A4v; BielSat B4; RejZwierc 234c; WujJud 209v (3); CzechRozm 6v (2); SkarJedn 241 (3); SkarŻyw 98 (3); MWilkHist C; CzechEp 82; lecż chwałá Pánu Bogu/ iż nie tákich ludźi pan Bog ſędźiámi poſtánowił NiemObr 113, 82 (3); GórnRozm I2v; ReszPrz 6; KochSob 67; BielRozm 2 (2); ActReg 113; WujNT 288 (3); SarnStat 454; VotSzl A4v; CiekPotr 5 (2); PaxLiz E3v; dawno nam groźićie/ á nie nie máſz chwałá Bogu. SkarKazSej 706b.

»da, dał(by) (Pan) Bog« = utinam Mącz, Calep, Cn; dii faciant Cn [szyk zmienny] (142): BierEz N4v (2); OpecŻyw 28v; LibLeg 11/14 (3); RejKup r6; KromRozm II y3; Diar 90; GroicPorz z4v; RejWiz 18v (4); KochZuz A3 (2); Lepiey ſie ma niżli krol ieſli to zeznawa/ Iż iuż na tym co Bog dał z ochotą przeſtawa. RejFig Aa; RejZwierz 65 (3); BibRadz I *4v; KochSat Cv; Mącz 510á; Prot Cv (3); SienLek 196 (2); RejAp AA4 (2); GórnDworz Ee6v; HistRzym 132 (2); RejPos 40; BielSat H2v; GrzegŚm 67; HistLan E3 (3); A dałby to Pan Bog/ byśćie tho z ſercá mowili/ łátwiebychmy ſie zgodźili WujJud 157v, 135; BudBib C3; MycPrz I A2v (3); WierKróc B3; BudNT c5 (6); StryjWjαz B3 (2); Przeto ćię iuż dziś wolnym od rozmowy cżynię/ á iutro da Pan Bog ieſzcżec zádam kilká wywodow CzechRozm 121, 223v (5); PaprPan Ee3; ModrzBaz 42v (3); ModrzBazBud Vv; KochOdpr A4v (2); KochPs 22 (13); SkarŻyw 134 (2); KochTr 5; MWilkHist H3; CzechEp 10 (8); NiemObr 143; KochEpit A3v; BielSenJoach 4; Nie długo docżekamy da Bog tey nowiny KmitaPsal A4v; PaprUp F3v; ActReg 14; Calep 1145a; GórnTroas 34 (5); KochCzJan A3 (2); KochFrag 43; OrzJan 44 (5); JanNKar B; SarnStat 4 (6); KlonKr A4v; PowodPr 10 (2); VotSzl F; by to Bog dał, ábyś ſię zdrow wrocił CiekPotr 46, 11; CzahTr K2v (5); GosłCast v 46; SkarKazSej 675b (2); SkorWinsz A3 (4); PudłDydo B5; RybWit C2v; ZbylPrzyg ktv; SzarzRyt C2 (2).

»(nie) daj (Panie) Boże (Ojcze); daj Bog« = utinam Mącz, Cn; Deus faxit Calag [szyk zmienny] (313): BierEz B3 (2); OpecŻyw [192]v (2); PatKaz III 132; LibLeg 6/79 (3); Day Boże y mnię chociay docżekać takich lat RejJóz Qv, N5v (10); SeklKat Fv; RejKup h5 (4); KromRozm I B (3); MurzHist V3 (3); MurzNT 76 (2); KromRozm II v4; GliczKsiąż hhv; LubPs hhv (2); Ieſliże nie ſpráwiedliwie przyſyęgaż/ day Bog áby ná ćię ſpádłá śiárká/ ſmołá/ y ogień pałáiący GroicPorz aa2v, aa2 (4); SeklPieś 6v (2); KrowObr 54v (44); RejWiz 170v; OrzList g4v (2); RejZwierz 11 (3); BibRadz I *5 (7); OrzRozm E3 (5); Rzekł Ieremiaſz/ Amen/ to ieſt/ Boże day by to było BielKron 94v, 173 (10); Ne sim salvus si aliter scribo ac sentio, Day bych boże zdechł yeſli ynáczey piſzę niżli dzierżę. Mącz 243b, 225a (32); OrzQuin A4v (10); Prot B3 (2); LeovPrzep D; RejAp 163v; HistRzym 37v (6); RejPos 137v (3); BiałKat 236 (3); KwiatOpis B (5); HistLan C4v; KuczbKat 45 (2); RejZwierc 177v (4); RejZwiercTrzec Aaa 2v; WujJud 8 (7); BudBib I B3 (2); BudBibKaw A2v; MycPrz I C (3); CzechRozm 6v (4); KarnNap A2; ModrzBaz 24 (11); ModrzBazBud ¶ 6; SkarJedn 349 (4); KochOdpr B3 (2); Calag 253b; KochPs 27 (2); nie day Boże áby ſię ták krew ludzka rozlewáć miáłá. SkarŻyw 271, 36 (21); CzechEp 106; KochFr 20; ReszPrz 99; WisznTr 7; PudłFr 8 (2); ArtKanc H14v (2); Polacy z Turkiem walczyć muſzą/ ábo mu (czego nie day Boże) hołdowáć. GórnRozm M2, H3v; KochWr 36 (3); PaprUp L; ZawJeft 21 (2); ActReg 61 (2); Phil D (2); KochFrag 47 (2); KochFragJan 3; OrzJan 137 (2); WyprPl A4v; RybGęśli C; WujNT 821 (13); SarnStat 834 (6); GrabPospR K4; KlonKr F4; co Seymik ábo Seym/ to w Polſzce gorzey: y Boże day lepiey záginęły/ niż tákie bydź máią. PowodPr 53, 47 (4); SkarKaz 383a (3); VotSzl B2v; CiekPotr 56 (2); CzahTr G4v (2); PaxLiz D4; SkarKazSej 658b (3); SapEpit A4v (2); KlonWor **2v; PudłDydo B2v; KochDryas A2.

»daj (ci) Boże szczęście; Boże poszczęść itp.«. [szyk zmienny ] (9): Dij bene vertant, Pánie Boże Poſzczęść Mącz 83d, 59a (8); Owa Boże day ſzczęsćie/ choć ſię bic będźiemy/ Choćia ná przywitánie domá zoſtániemy; Prot B4v.

»daj (ci) Boże zdrowie« [szyk zmienny] (4): BielKron 434v; Deos quaeso, ut sit superstes Boże day mu zdrowie. Mącz 419d; Iedná nie wádźi/ dayći boże zdrowié/ By ièno iedná/ doktor ná to powié. KochFr 33; CiekPotr 43.

»dali Pan Bog« (12): a ſſam dali pan bog szerzey wſthnye wszythky rzeczy rospowyem LibLeg 9/54v; MurzHist 14; MurzNT A4; Diar 76; LubPs A5v; OrzRozm F2v; GrzepGeom B3v; KochPs 36; CzechEp 364; A ták my ſię dali pan Bog ná tym nie omylimy NiemObr 112; CzahTr A3; SkarKazSej 682b.

»dzięka (dzięki) Bogu« (4): Lecz dźięká Bogu/ ktory nam dał zwyćięſtwo przez Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá. WujNT 1.Cor 15/57, 2.Cor 2/14 (4).

»idź (jedź) itp. z (Panem) Bogiem« (8): OpecŻyw 158v; ForCnR B2; Więc rzkomo iedni płácżą/ á drudzy ſie śmieią/ Powiedáiąc/ złyć też był/ niechay z Bogiem idzye RejWiz 84; RejFig Aa8, Ccv; [owa wdowa żebrakowi nic nie dała ani mu rzecze] idź z Bogiem GórnDworz O4; CzechRozm 21; Drugi raz nie wywabiſz/ iédź ſam w drógę z Bogiem PudłFr 34.

»(o)broń (Panie) Boże« [szyk zmienny] (7): Broń nas Boże/ dla zaſlug ſwiętego Piotrá/ ſwiętego Páwłá/ niechay nas wſzyſtkich ſwiętych zaſlugi wſpomogą. KrowObr 160v; Tego téż nie opuſczáiąc: iż ieſliby Władyſław Król przerzeczony (czego pánie Boże obroń) przez potomſtwá zéydź miał SarnStat [994]; SkarKaz 159b; SkarKazSej 692b (4).

»(Panie) Boże (Bog) (ci) odpuść« (4): Bog ći odpuſc March2 7; KromRozm II y3; pánie Boże odpuść/ że thák choć nie rád dla niezbożnikow mowic muſzę. CzechRozm 100v; PaprUp G3.

»pomaga Bog« = salve Mącz, Cn; salvus sis Mącz, Cn (16): Pomaga bog mily panie Iż leziczie to złe znamie RejKup f7, v3 (5); RejWiz 96; OrzList h4v; Salve, Bądź zdrów/ też obyczay yeſt mowienia/ że zá pozdrowienie mowiemy/ pomaga bóg. Mącz 356b, 87a (5); RejZwierc 234d; Com miał rzéc pomagabóg/ toć bógżegnay powiem. KochFr 113, 113; GostGospPon 170.

»(Panie) Boże (Bog) pomoż, pomagaj itp.«. [szyk zmienny] (33): Towárzyſzu Bog ći pomagay/ Z námi ná chwilę pogaday. BierEz B2v, A3v (4); LibLeg 11/56 (4); RejRozpr D2v; RejJóz K6v; SeklKat F2v; RejKup c6v (2); BielKom C7v; Ieſliżeś ſpráwiedliwie przyſyągł/ ták tobie pánie Boże pomoż GroicPorz aa2, aa2v; RejWiz 191v (2); OrzRozm O2v; Mącz 408d; OrzQuin Aa2; RejPos 71v; PaprPan Z; ModrzBazBud Vv; Tedy nań záwołáli: Bog ćię wſpomoſz S. mężu SkarŻyw 30, 46; MWilkHist C2v (2); KochJez A2v; KochPieś 45; KlonFlis G2; KlonWor 44 (2).

»(po)żal się (Panie) Boże (Bog)« [szyk zmienny] (40): BierEz B4v; WróbŻołtGlab A5; Panie Boże tey naſzey/ prżygody ſie pożal. RejJóz B5v, M4v (5); SeklKat F2v (2); RejKupSekl a3; BielKom F5; OrzList dv (2); GrzegRóżn O; OrzQuin L2 (2); SarnUzn F6; RejAp 197; A Vrząd ſpi nie karze tego ſwowoleńſtwá/ Ach żalże ſie dziś Pan Bog tego wſzetecżeńſtwá. HistLan F2v; SkarJedn 171 (4); Calag 254b; ReszPrz 42 (3); BielSen 15; Córy ſzlácheckié (żal ſye mocny Boże) Pſóm Biſurmánſkim brzydkié śćielą łoże. KochPieś 37; KochWr 22; PaprUp D4v (2); ActReg 54; GórnTroas 73 (2); PowodPr 52; SkarKaz 381b; PaxLiz B4; SkarKazSej 694a (2).

»strzeż (Panie) Boże« [szyk zmienny] (33): Bo bárzo zły wiatr ſtey dziury A ſtrzeż boże gorſſey chmury RejRozpr I4v; RejJóz M7 (2); DiarDop 105; OrzRozm A3 (2); OrzQuin K4 (4); RejAp 137v; RejPos 159v (4); RejZwierc [193]v; á strzeſz Boże by nas Turek nie rozwádźił MycPrz II Cv, B4v; GórnRozm Kv; KochWr 37; ActReg 13 (2); PowodPr 50 (4); ſwawola y roſpuſtá Kozácka/ im dáley tym więtſzą moc weźmie/ á ſtrzeż Pánie Boże/ by nas do czego dźiwnego ábo do zguby nie przywiodłá. VotSzl Fv, A2 (6); CiekPotr 46.

»(Panem) Bogiem świadczę; Bog (jest) świadkiem, świadek« = Deum testor Mącz [szyk zmienny] (26): Leop l.Thess 2/5; BibRadz 1 *2v (3); Bogiem świadczę że ćie z płáczem ſłucham OrzRozm M3v; BielKron [3323]v; KochSat B2; Mącz 151c (4); OrzQuin G3; HistRzym 131v (3); HistHel B2 (3); SkarŻyw 141 (3); Chcąc to záwżdy pokázác: iż my ná Mágiſtracie od Bogá nam z inſzymi dánym rádźi/ Bog tego ieſt świádkiem/ przeſtawamy CzechEp [394]; ActReg 173 (2); WujNT Rom 1/9 (2).

»(Panie) Boże (Bog) uchowaj zachowaj« [szyk zmienny] (175); HistJóz D3; WróbŻołt 40/3 (2); LibLeg 11/13 (2); ConPiotr 35 (2); SeklKat S3v (2); ZapWar 1548 nr 2669; KromRozm I F (2); Vchowái nás panie Boże takiego gniewu ſwego MurzHist F4v, B3v (3); MurzHistSekl ktv; KromRozm II b3 (2); Diar 77 (2); DiarDop 113 (2); KrowObr 32 (7); Coſz tedy rzecżemy? Cżyli nieſpráwiedliwy ieſt Bog? Vchoway Boże. Leop Rom 9/14, 3/3 (6); OrzList f2v; BibRadz Iob 34/10 (3); OrzRozm B3v (6); BielKron 48 (7); Gdiż młodziencżykowie naſzy Boże zachoway/ dla wielkiey roſkoſzy lenią ſię vcżyc KwiatKsiąż E4, Q2v; Mącz 263b (7); OrzQuin B4v (4); ProtStoj E2; GórnDworz H7v (3); BiałKat 46 (2); RejZwierc 27 (6); WujJud 113; RejPos Wstaw [1103]; HistHel D; MycPrz II A3 (2); BiałKaz G4; CzechRozm 126 (7); ModrzBaz 24v (3); SkarJedn 137; Calag 118b; SkarŻyw 153 (5); CzechEp 106 (2); CzechEpPOrz 3v; NiemObr 11 (5); KochFr 61; ReszPrz 106; PudłFr 21; ArtKanc R20; czego nas vchowa Pan Bog/ bo tám y winne/ y nie winne palą. GórnRozm D2, B4 (14); KochWr 36; PaprUp D2; ActReg 50 (4); GórnTroas 3; WyprPl C2; WujNT 329 (5); SarnStat 424 (10); PowodPr 84 (3); SkarKaz 45a (6); VotSzl Dv (4); CiekPotr 39 (5); SkarKazSej 660a (5); KlonFlis F2; Przą ſię ich przyiaciele/ rodzay nie pomoże: Plugáwe to przymioty/ záchoway ich Boże. KlonWor 37, 68.

»(Pan) Bog (to) wie« = tylko sam Bóg wie, Bóg świadkiem [szyk zmienny] (40): A ſkryte ſą tego przycżyny/ Sam ie Bog wie á nie inny. BierEz Cv; ZapWar 1535 nr 2413; RejRozpr E2 (2); Tuchmy panie na drodze też tego doſtali Bog wie zechmy dwadzieſcia zań ſrebrnikow dali RejJóz B8v, M7v (3); RejKup c7 (4); RejWiz 39 (2); RejZwierz 58; BibRadz 2.Cor 12/2 (2); OrzRozm Ev; BielKron 269; Prot B3; RejPos 350; RejZwierc 67 (2); ModrzBaz 62; KochPs 49; A on ſię wymawiaC pocżął mowiąc bárzo ſkromnie: Pánie moy Bog Ci wie iſz nie ſkłámam. SkarŻyw 99, 62; StryjKron A6; CzechEp 54 (2); BielSen 15; KochPieś 29; BielRozm 31; á nie zmyślam Bog wie/ prawdźiwa to rżecz ieſt GórnRozm D; ActReg 185; GórnTroas 44 (2); OrzJan 137; WujNT 2.Cor 11/11 (3).

»(Pan) Bog wie« = nie wiadomo, nikt nie wie [szyk zmienny] (70): tedj potim bog wye yak ſye ſtanie LibLeg 11/57, 6/190 (5); RejŁas w. 29; RejRozpr A2v (3); RejJóz N2v (4); RejKup h6v (4); po śmierći wie tho Pan Bog co będzie. LubPs ee6 marg; RejWiz 73v (2); RejFig Bb4v; OrzRozm I4v; BielKron 91v (5); Prot C4v; GórnDworz D5v (5); RejPos 316v (6); RejZwierc 259v (5); BielSpr 75v; WujJud 8; Strum L4; BiałKaz K2; CzechRozm 267v; SkarŻyw 36 (2); KochTr 23; CzechEp 110; WisznTr 22; GórnRozm H3v (4); KochWr 35; boto sam Pan Bog wie kiedy ten sąd doidzie ActReg 169, 50 (6); GrochKal 10; GórnTroas 64; VotSzl D2v; SkarKazSej 659a; PudłDydo B3v.

»Bog (Boże) zapłać« (18): I Bóg się pożali, że umarła ta mać, Która nam mogła takie syny dawać: Boże jej zapłac! RejŁas 42; RejRozpr Bv; OrzRozm P; BielKron 67; Vt salutas ita re salutaberis, Iáki pomagabóg/ táki Bóg zápłáć/ yákie pozdrawiánie tákie podziękowánie, Mącz 366b; RejZwierc 44 (2); SkarŻyw 135 (4); KochFr 76; PudłFr 38 (2); GrabowSet A2v (2); KochFrag 40; Y ták wiele pieniędzy bierze on chorąży/ Ze káżdemu/ BOG ZAPLAC mowić nie nádąży. KlonWor 49.

»zdarz(y) (Pan) Bog (Boże)« = Deus faxit Calag; proficiat BartBydg [szyk zmienny] (31): BartBydg 231b; RejPs 73v; Zdarz bog moy łaskawy panie na wſzem ſzcżęſcie tobie RejJóz L6, A7v (8); RejKup c4 (4); RejWiz 39v (6); RejZwierz 87v; Day Boże/ et Zdarz Boże. Deus faxit. Calag 253b; ZawJeft 20; GrochKal 6; KochFrag 29; RybGęśli Bv; KlonKr F2; CiekPotr 49 (2); Zdarz to miły Pan BOG teſz y tobie/ Byś był rowien Oycewſkiey oſobie. RybWit C2v, [A2]v.

»(Pan) Bog zna« [szyk zmienny] (9): Thedy my zna bog nyevyemy, gdzie ſzią podzieym LibLeg 6/191v; GliczKsiąż E6v (2); PudłFr 9; ActReg 53 (4); Acż mi to/ Pan Bog zna/ moy Miłośćiwy Pánie/ ze wſtydem wielkim przychodźi o ſobie ſámemu przypomináć CzahTr A3.

»(Pan) Bog żegnaj« = vale Mącz, Cn; salve Cn (17): BierEz M3v; RejJóz F4v; RejWiz 43 (3); Vale, salutantis vox in digressu, Miey ſie dobrze/ Bóg żegnay/ czołem też my mowiemy/ Day W. M. zdrów był. Mącz 474a; OrzQuin G3; Prot Bv; RejZwierc 271v (2); Com miał rzéc pomagabóg/ toć bogżegnay powiem. KochFr 113, 73 (4); KochPieś 26; Wſzyſcy mię porzućili. Bog was żegnay kśięgi/ Widzę żeśćie wy ſczęśćiu mému załóg tęgi. PudłFr 49; CzahTr I2v; KlonFlis G2.

Wyrażenia: »(ach, ba, o) miły Boże« (47): LibLeg 11/13v; GliczKsiąż N6v; GrzegRóżn F4; Mącz 338a (2); Y miły Boże trzebáſz tu było wiele diſputaciy? SarnUzn E4, H4; GórnDworz T3 (3); RejZwierc 222v; Wujlud 256; Calag 254b; Ach miły Boże/ toć to nikcżemne á bezecne opilſtwo/ rozmáite przygody ludźiom ſpráwuie WerGośc 257, 246 (3); GórnRozm E (2); CiekPotr 64.Cf »o Boże«, Frazy, Wyrażenia przyimkowe.

»(ach moj) mocny Boże« (3): RejWiz 81v; mocny Boże/ Iż z człowieká ptak być może. KochSob 65; PudłFr 22.

»o (a) (Panie) Boże (moj)« (40): KlerPow 7; MurzHist P4v (3); MurzNT 88v; Mącz 500c (2); O Boże iakowem ią to rodźice miał? HistRzym 34, 28 (3); PaprPan B3; ModrzBaz 102 (2); SkarŻyw 75; GórnRozm G3v; GórnTroas 61 (3); LatHar 151 (4); RybGęśli B2; O Boże moy/ iáki ſąd ponieśiem. SkarKaz 312b, 315a (6); CiekPotr 39 (2); CzahTr F; O Boże moy/ iákie nam Kátholikom w tym kroleſtwie krzywdy poczynili heretycy. SkarKazSej 685a, 671a (8).

Wyrażenia przyimkowe: »dla (Pana) Boga« (42): RejKup q7v (2); KochSat A4v; Mącz 18d; RejAp 57v; RejPos 262v (2); Krolu dla miłego Bogá miey ſie ná piecży/ bo ácżći tho woyſko wielkie/ ále bárzo nierządne á ſwowolne RejZwierc 50; MycPrz II B4 (2); BiałKaz M3; ModrzBaz 144v (3); Dla bogá niezábiiayćie/ Ráczey żywo poimayćie. KochFr 117, 115; KochWz 142; ReszPrz 96; WerGośc 261 (2); hey dla Boga Woloſka á Multanſka to ſprawa bela PaprUp L2, H4 (4); ZawJeft 41; ActReg 12 (4); OrzJan 11 (4); Przeto dla Páná Bogá zá cżáſu radźmy o ſobie WysKaz 12; PowodPr 62 (2); VotSzl D3; CiekPotr 46; GosłCast 39; SkarKazSej 673b; KlonWor 40; Prawdęć mowię/ dla Bogá odpuśććie mi proſzę ZbylPrzyg B4.

»prze (Pan) Bog, prze (Pana) Boga« [w tym: prze Boha (1), pro Boha (1)] (104): LibMal 1545/103; Prze Bog pomni ty ſlowa/ ktore Ruben mowił RejJóz B4v, B3v (7); RejKup c2 (7); GliczKsiąż M6v; RejWiz 33v (3); Prze Páná Bogá/ Iáko to/ miły Pánie Oleſznicki Krowickiemu wyćierpieć możeſz? OrzList e2, h4v (3); RejFig Aa5 (4); RejZwierz 90 (3); Obsecro te, quid agimus? Prze miły pán Bog coż chcemy s tym dáley począć? Mącz 363d, 18d (4); GórnDworz O7v (7); RejPos 253v (4); RejZwierc 26v (2); KochOdpr B2 (2); Ale ia com ieſt? com ieſt/ prze Bog żywy? Robak/ nie człowiek: robak nieſzcześliwy. KochPs 30, 16 (6); KochTr 18 (4); Pro Boha/ coż wżdy dźiáłamy By ná gwałćie ták wołamy. MWilkHist C4v, D (10); KochFr 74 (4); KlonŻal A3v; KochMarsz 153; ReszPrz 98; WerGośc 247 (2); KochPieś 15 (3); KochTarn 76; GórnRozm I4v (4); ZawJeft 20; KochAp 5; WyprPl B2v; CiekPotr 10 (3); Milcz przebóg/ á opuść té máło mądré mowy GosłCast 25, 19 (11); PaxLiz C3; KlonWor 42.

b. W religii mahometańskiej (31): Wiielkii, Viſſus Viſſi. ſlowem nad ſlowi. pomaganym. vboga. pieczączia od boga na prorocztwo [...] zprorokow naiviſchi. li yeſteſz mahometh mvſtapha. MetrKor 46/117, 46 (7); Wyelÿkyey Ordi wyelkiego Czarza Sahibkyereya ſlowo. poczynamy ymyeniem wielkiego boga ktori ſzczescze roſdaye. LibLeg 10/95, 98v (5); TVrcy iednego Bogá wyznawáią być/ ktory ſobie rownego niema/ á Prorok iego nawiernieyſzy Máchomet. BielKron 260, 316 (4); GrzegRóżn K3v; OrzQuin Y3v; RejAp 170v; gdy ſie máią kłáść wołáią ku Bogu Háłłá/ Háłłáh/ Hálán BielSpr 54.
Zwroty: »modlić się Bogu« (2): Pięć rázy [Turcy] przez dźień modlą ſie Bogu obroćiwſzy ocży na południe. BielKron 260, 259v.

»Boga prosić«: O toć záwżdy Turcy Bogá proſzą/ áby miedzy Krześćijány nigdy zgody nie było BielSpr 60.

»wierzyć w Boga«: [Skanderberg pisał do Amurata] wierzyſz w iednego Bogá BielKron 246.

Wyrażenie: »jeden Bog« (2): BielKron 246; y Turcy iáko y Zydźi/ do iednegoż tylko Bogá ſie odzywáią. PowodPr 34.
Szereg: »Bog a (i) Mahomet« (2): vdał ſie ná to áby ſłużył Bogu á Mácłiomethowi Prorokowi iego. BielKron 459, 245v.
B. Istota najwyższa w religiach niechrześcijańskich: bóstwo pogańskie, bożek, posąg, bałwan; człowiek uważany za boga; deus Mącz, Cn; numen Mącz, Cn (1415): BierEz H (7); PatKaz III 104; na pamiątkę ołtarz nie znaiomemu bogu poſtawili Attenianie. BielŻyw 25. 105 (12); BielŻyw Glab nlb 12; GlabGad M (2); MiechGlab [89] (3); WróbŻołt 85/12; RejPs 203 (4); SeklKat E (2); przykazał bog wſzechmogący dwiemá goram [...] á złácżáiąc ſie przybliżyły ſie do ſiebie HistAl M3v, C6v (64); MurzNT 103v (3); GliczKsiąż F5 (4); LubPs hh5v (7); KrowObr 110 (12); RejWiz 20v; Leop 2.Par 32/13 (18); RejZwierz 111v (3); Y vyzryćie w Babilonie Bogi żłote/ y ſrebrne/ y drzewiáne kthore noſzą ná ramionách/ á ktorży ſą na poſtrách pogánom. BibRadz Bar 6/3, Lev 19/4 (27); á zá tym ſłowem/ ono wſzytko pobrał/ y połupił był Bogi. OrzRozm Ov, Ov marg (5); Perſowie Koniá palili ku chwale Słońcu/ mowiąc: prętkiemu bogu prętkiey ofiáry trzebá. BielKron 24v; to bogowie ná nas plagi przepuſzcżáią żeſmy ich odſtąpili BielKron 158v, 272v (92); GrzegRóżn Dv (3); KwiatKsiąż N2; KochSat A2 (2); Dii terrestres, Bogowie ziemſcy/ ná ziemi mieſzkáyący. Mącz 451c, 267c (23); Prot C3 (4); mieli Bogá głupiego/ w ktorym ſie kocháli SarnUzn H2, C6 (2); RejAp 106v (6); GórnDworz Gg2 (2); A wſzákże tonąc przes was Bogi miłośćiwe byłem wybáwion y poćieſzon. HistRzym 26v, 21 (8); RejPos 331 (8); BiałKat 13v (4); HistLan F2v [2 r.]; RejZwierc 169 (11); KochMon 30 (15); WujJud 54; Bogow lanych nie vcżyniſz ſobie. BudBib Ex 34/17; Bo ieſli ſię gdzie ogień werwie w dom tych złotych śrebrnych y drzewiánych bogow/ tedy kápłani ich vćiekáią/ á oni iáko bierzmá pogoráią. BudBib Bar 5/54 [6/54], 56 (41); HistHel C (5); BiałKaz E4; CzechRozm 7 (4); [Konstantyn] Chociaż to bogi kupcżył ábo prorokámi/ Ale náſz zyemſkiem hándlem kupcży y wioſkámi PaprPan F4v, V4 (25); ModrzBaz 91 (3); KochOdpr C3v (3); Oczko 11v; Calag 252b; Bogow ſobie z kámieniá nowych nákowáli/ Y nikczemnym ſzaleni ſłupom ſye kłániáli. KochPs 118, 146 (6); Dopiero, włoſy Stároſtá rwáć y ſzáty drzeć ná ſobie/ y łáiác Bogom ſwoim pocżął. SkarŻyw 152; y popalili Bogi náſze. SkarŻyw 429, 490 (48); á Włoſſa Báłwána/ ktory był mian zá bydlęcego y leśnego Bogá [...] kazał w wychod poſpolity wrzućić/ y w nieczyſtośćiach vtopić. StryjKron 140, 161 (23); CzechEp 251 (3); KochJez A4v; NiemObr 159; Sczęśliwy Rádźiwile/ maſz chętliwé Bogi KochEpit A2v, A2v; KochFr 80 (5); KlonŻal D4v (10); KochMuza 26 (2); BielSen 8; KochPieś 25 (2); KochTarn 76 (2); PudłFr 71 (17); GórnRozm N (9); KochProp 13; ZawJeft 44; Apotheosis Miedze bogi policzenię. Calep 82b, 336b (4); [Król] Wyrzući ćiernie/ y niepłodne głogi/ Y przywiedźione z obcych kráiow Bogi GrochKal 16, 11 (3); Phil G4 (6); GórnTroas 47 (25); GrabowSet G (2); O práwo krzywdy pełné/ o nieznośna kśieni Mdłych bogów/ y pod źiemię mieſzkáiących ćieni. KochFrag 52, 46 (6); OstrEpit A3 (3); KołakCath B3v; KołakSzczęśl Bv (2); WujNT 26 (6); JanNKar G4; WitosłLut A4v (3); KlonKr A3v; KmitaSpit B3; PowodPr 15 (4); SkarKaz 274b (6); GosłCast 18 (17); SkarKazSej 657a (6); KlonFlis B3 (5); SapEpit A2; [Verres] plundrował Ratuſze/ Kośćioły/ y Bogi: Sżláchtę/ Kupce/ Mieſzcżány/ náwet y złe wrogi. KlonWor 18; PudłDydo B2v (9); SzarzRyt B4v.

W charakterystycznych połączeniach: częstować (2), kupczyć bogi; łajać bogom; połupić, popalić, popsować, psuć, ukraść bogi; bog bydlęcy, drzewiany (8), nieznajomy (4), prędki, srogi (3); bogowie brzydcy, chętni, chętliwi, chlebowi, głusi (2), głupi (2), gorni, kamienni (z kamienia) (4), lani (2), leśni (3), lici, łaskawi, malowani, martwi (2), mali, miedziani, miłościwi, nieubłagani, niemi (2), niżsi, nowi (3), podziemni, ryci (3), rzezani (5), sprośni (2), srebrni (ze srebra) (11), ślepi, wodni, wymyśleni (3), wyżsi, ziemscy (10), złoci (ze złota) (12), żelaźni, (nie)życzliwi (3), źli.

W połączeniach z imieniem [bog + imię (93), imię + bog (6)] (99): Sſtáło ſie teyże nocy/ vkazáł ſie Filipowi bog Hamon leżący z żoną iego Olimpią HistAl A4v, B6v (20); GliczKsiąż B6 (3); Leop Act 7/43; Gdy Filiſtynowie wzyęli ſkrzynię álbo Arkę Bożą Zydom/ poſtáwili ią v ſwego bogá Dagon w Azocie. BielKron 63; Szedł potym do Delfu pytáć bogá Apoliná/ dobreli práwá á trwáłe vſtáwił w oycżyznie. BielKron 121v, 23 (22); GrzegRóżn G2 (5); Terminalia, Swiętá tego iſtego bogá Terminuſa. Mącz 450b, 66c (31); RejAp 30 (4); GórnDworz V4; ON bog Bachus rad cżynił kto go o tho żądał PaprPan O; o náſzych Bogách Iowiśie y Merkuryuśie co trzymaſz? SkarŻyw 147; Zaś modli ſie do czwartego Bogá Pilwitá/ áby raczył dáć wſzytki zboża pięknie pożąć y do gumien zgromádzić StryjKron 161, 160 (4); CzechEp [410] (2); Calep 326b; WujNT Act 7/43; Cireniacy Bogá Achorá też proſzą Aby ich od much bronił KmitaSpit A3v.

W połączeniach z nazwą miejscową (3): Gdźie ieſt Bog z Emáth y z Arphát/ gdźież ieſt Bog z Sefárwáim? BibRadz Is 36/19, 19; [Król Achaz] ofiárował bogom z Dámáſzku od ktorych był poráżon BibRadz 2.Par 28/23.

W połączeniach z przymiotnikiem od nazwy miejscowej lub etnicznej [bog + przymiotnik (22), przymiotnik + bog (5) ] (27): HistJóz B3; Perkun to ieſt piorun Bog Zmodzſki. MiechGlab **4; Dárius krol [...] ktory ſwieći weſpołek s Perskiemi bogi/ ſlużebnikowi náſzemu Alexandrowi opowiádamy. HistAl C3v, C5 (3); Leop Ios 24/15; BibRadz I 111 marg (3); koniá poſłáli Grekowie ofiárowáć bogu Troiáńſkiemu BielKron 61, 287v (6); GrzegRóżn Dv (3); Osiris, Bog Aegypski ktory w poſtácie wołu był chwalón Mącz 271a, 11d (3); BudBib Ex 12/12 (3); Zda ſię iż to Antyochowi nie ſłuży/ ktory Iowiſzowi y BOgom Greckim vſługował CzechEp [401], [403]; KlonWor **2v.

W porównaniach (2): Pánowye zwirzchni dla ſwey dobroći á cnoty byli by bogowie/ ći nie żadnemi práwy álbo ſtátuty opiſánemi ſpráwowáli lud ſwoy/ ále rozumem GliczKsiąż H2v; OrzRozm Q3.

Zwroty: »bać się bogow« [szyk zmienny] (2): Strzeżćież ſię thedy abyśćie nie byli podobni cudzoziemcom/ á nie boyćie ſię Bogow onych. BibRadz Bar 6/4; KmitaSpit C5.

»bluźnić bogi« (2): HistAl E6v; á wodzono ie po Rzymie/ z wołánim tákim wozniego: nie blużnićie Bogow: zá to was karzą. SkarŻyw 63.

»błagać bogi (boga)« (4): ModrzBaz 88; Y Buſiris bezbożny/ kiedy błagał bogi/ Nie dźiéćię ofiárował/ lecz to co ma rogi. GórnTroas 71, 27, 51.

»chwalić bogi (boga), chwalenie bogow; chwałę dawać itp. bogom, na chwałę bogom« [szyk zmienny] (21): HistAl I8 (3); KromRozm III A6; LubPs gg4v (2); Leop Dan 5/23 (5); Niechwalże Bogow ich/ áni im ſłuż/ y nienáſláduy ſpraw ich/ Ale ſprzewracaſz y pokruſzyſz obrázy ich. BibRadz Ex 23/24, Iudith 8/12; Chwalili potym pogáni bogá nád bogi nawyſzſſego Apoliná Delfickiego BielKron 274v, 8v (5); A ná pámiąthkę tám bycia ſwego/ á ná chwałe bogom ſwoim/ zbudowáli koniá wielkiego z drzewá RejZwierc 167v; PaprPan O3v.

»chwalić (jako) za boga; za bogi chwaleni« [szyk zmienny] (54): Oſkarżon był Socrates prred [!] poſpolſtwem Attenſkim, iakoby ſie naſmiewał z Dębu, ze pſa y z kozła ktore oni za bogi chwalili BielŻyw 54, 34; BierRozm 17; SeklKat Ev; Gdi tho Ałexander mowił pocżęli go Perſowie chwalic iáko bogá HistAl G5, G5v (5); GliczKsiąż F5; LubPs Y3; KrowObr 87v; Leop Ex 8/26 (3); RejZwierz 88; BibRadz Iudith 3 arg; BielKron 318 (20); GrzegRóżn G2v; Mącz 224d (3); RejAp 108 (2); RejZwierc 48 (3); Iákieś ſproſne báłwány/ ſobie pocżynili/ Ty iák ini pogáni/ zá Bogi chwalili HistHel B; CzechRozm 6 (2); gdy vyrzał á oni w báłwochwálſtwo ſproſne wpádli/ y vlanego cielcá zá Bogá chwalili SkarŻyw 482; ReszPrz 96; WujNT 392 (2); KlonKr B4v.

»czynić, uczynić itp. bogi; czynione bogi« [szyk zmienny] (18): SeklKat F4 (2); HistAl Kv; Leop Acto 7/40; BibRadz Ier 16/20; Primus in orbe deos fecit timor/ to ieſt/ boiaźń napirwey pocżyniłá bogi ná ſwiecie. BielKron 98, 32v (5); RejPos 236v; BudBib Is 44/17; Lud ſię wzburzył y kazał ſobie bogi cżynić Aaronowi. SkarŻyw 490 marg, 490; WujNT Act 7/40; SkarKaz 487a (2); SkarKazSej 685a.

»(d)ufać bogom« [szyk zmienny] (2): W ten cżas/ oycże/ áni iuż bogom ſwym dufay/ Ani śię poświęconych ołtarzow łápay. KochOdpr D2, A4v.

»kłaniać się bogu« [szyk zmienny] (7): LubPs hh5; Ieſliże ták ieſth/ iáko powiedaſz/ iż ſie nie temu Drewniánemu Bogu kłániaćie/ tzemuſz go tedy tám ſtáwiáćie? KrowObr 93v; BibRadz Ps 81/10; BudBib Deut 29/26; mam Páná Bogá mego Iezu Chryſtá/ brzidkim Bogom wáſzym kłániáć ſię niechce. SkarŻyw 21, 151 (3).

»mieć, miany za boga« [szyk zmienny] (23): SeklKat Ev; Było też y ſnadź yeſſcze yeſt wyele ludźi/ ktorzy bogá nyeznáyą/ á ſtworzenye yákye zá bogá máyą KromRozm III B8v; KrowObr 116v; BibRadz I 213c marg; BielKron 68v; In Deos aliquem reponere, Pokłádáć álbo policzáć kogo zá bogá. Mącz 311d, 83d (4); Prot A3; Przetoſz pogáńſtwo/ Herkuleſa zá Bogá miáło SkarŻyw 189, 75 (6); CzechEp 242; WerGośc 259; Páwłá z Bárnábaſzem zá Bogi miano. WujNT 453, 506 (4); PowodPr 28.

»modlić się bogom«: modlił ſie bogom proſząc o zwyćięſtwo nad nieprzyiaćielmi BielKron 321v.

»od starych bogow odstąpić«: Ieſli ſie iáka przygodá w źiemi vkazáłá/ albo nieurodzay/ albo iáka ſzkodá/ Krześćiány winiono/ iáko ty ktorzy od ſtárych bogow odſtąpili. BielKron 288v.

»ofiarować (się) bogom; ofiarę bogom czynić; ofiarowanie bogom« [szyk zmienny] (53): MiechGlab 41; Alexander thedy poſtánowił ſie tám z woyskiem ſwym/ y bogom ſwym ofiáry cżynił HistAl H8v, H (10); GliczKsiąż C7v; Leop Ier 44/15; BibRadz 4.Reg 3/27; BielKron 120 (4); Mącz 41b (8); HistRzym 132v; Gdy ofiáry cżyniłá onym bogom ſwoim/ thákże ich prośiłá/ áby to onym ſynom zá onę poććiwość co iey vcżynili cżyni dobrym oddáli RejZwierc 169; BudBib Ex 34/15 (2); Roſkazáli miłośćiwi Pánowie/ áby wſzyſcy Chrześćiánie/ ábo Bogom ofiárowáli/ ábo mękámi rozmáitymi zgubieni byli. SkarŻyw 40, 126 (22); StryjKron 81.

»(po)dziękować bogom; dzięki bogom czynić« [szyk zmienny] (5): BielŻyw 87; Dzięki cżynię wam Bogom y Boginiam/ żeśćie mnie vćieſzyli/ á tho moię miłe dziećię ku mnie przywroćili. HistRzym 26v; RejZwierc 167v; [Lacena] Bogom dzięki cżyniłá zá to/ iż tákiego ſyná podáłá na ſwiát Phil N2; GosłCast 65.

»poruczać się bogom«: á ſpráwiwfzy to poruczáią ſie Bogom/ y idą do Domow ſwoich. StryjKron 162.

»prosić boga, uprosić u bogow« [szyk zmienny] (17): BierEz K3v; HistAl M3v (2); Leop Dan 6/7; Tyeſtus prośił bogovr v Delfu/ áby mu obiáwili iákoby ſie miał pomśćić thákiey okrutnośći. BielKron 26v, 110 (5); RejZwierc 39v (5); SkarŻyw 179; To chce/ żebych v bogów co mu vprośiłá/ A dłużſzy czás w vpadku po świećie chodźiłá. GórnTroas 32, 66; GosłCast 22 (2).

»przysięgać przez bog« [szyk zmienny] (7): BielŻyw 154, 158; Przyſięgám thobie preſz [!] namocnieyſze bogi moie HistAl F8v, G4v (4); KrowObr 41v.

»(s)cudzołożyć (się) z bogi« (3): á lud then prziydźie ktemu iż ſie ſcudzołoży zbogi cudzymi w oney źiemi BibRadz Deut 31/16, Iudic 2/17; HistRzym 102.

»służyć bogom; służba bogow« [szyk zmienny] (17): Thy nieſlużyſz iednemu Bogu ktori kroluie w niebie ále wielu bogom HistAl K, K2; KrowObr 167; Leop Deut 29/26 (5); BielKron 102; A tám służyć będziećie Bogom roboćie rąk cżłowiecżych/ drewnu á kámieniu BudBib Deut 4/28, Esth 14/6; SkarŻyw 150 (3); PowodPr 39; GosłCast 36 (2).

»szukać bogow« (2): LubPs S4v; Przecżżeś ſobie ſzukał bogow ktorzy ludu ſwego nie wydárli rąk twoich? BudBib 2.Par 25/15.

»uciekać się do bogow« (3): RejPs 66v; Vcyekli ſie Rzimiánie do ſwych bogow z ofiárami/ áby im then gniew y plagę odpuśćili. BielKron 120, 141.

»(u)czcić bogi, cześć bogom czynić itp.; ku czci bogu« [szyk zmienny] (18): My ku ćći Bogom bydłá nie zábiámy/ koſciołow nie buduiemy HistAl I8v; LubPs gg4v; BibRadz 1.Cor 9/25; BielKron 288; Mącz 198c (8); ieſliż kto wątpi iák bogi cżćić winien [...] O tákowym nie trzebá rozmyſłu długiego/ Iedno iż záwżdy winien karánia ſrogiego. HistLan F2v; BudBib Sap 14/15; [Cesarz] rzekł ná koniec do Theodorá: proſzęćię vcżći Bogi moie dniá dziśieyſzego/ ofiárę im cżyniąc. SkarŻyw 188, 553 (3); GosłCast 17.

»bogiem (u)czynić« (2): Y wnet mu dał policżek/ ten rzekł com przewinił/ Krol rzekł/ przeto żeś zełgał/ boś mię bogiem cżynił. RejZwierz 16v; Ten Cekrops napirwey w Greciey bogiem vcżynił Iowiſzá y ołtarz mu poſtáwił BielKron 27.

»wzywać bogow« [szyk zmienny] (4): Moẃcie głośniey wzywáiąc bogow ſwoich na pomoc BielKron 84v, 84v (3); GórnTroas 71.

Wyrażenia: »bog cudzy; cudzy bog« (47 : 14): Nuż bychmy zábacżyli imyenyá Bożego/ A wznośili ręce ſwe do bogá cudzego LubPs M2; KrowObr 112 (5); Teraz tedy odeymćie Bogi cudze z pośrzodku was/ á zkłońćie ſercá wáſſe ku Pánu Bogu Iſráelſkiemu. Leop Ios 24/23, Deut 11/28 (3); BibRadz Ex 23/13 (20); SarnUzn C8v (2); RejZwierc 258; WujJud 45; BudBib Ex 20/3 (15); CzechRozm 13; Ieſlibychmy imięnia twégo przebaczyli/ Albo cudzemu bogu ofiárę palili KochPs 66; SkarŻyw 504; ArtKanc M6; WujNT Act 17/18 (3); PowodPr 6 (5); SkarKazSej 683a.

»fałszywi, fałeczni bogowie; bog fałszywy« (10 : 7): BudBib Ps 77/13 [76/14]; BiałKaz D; CzechRozm 51v; SkarŻyw 531; StryjKron 59; ZawJeft 5; BALVVAN ieſt obraz Bogá fałſzywego/ y przetoż nie nie ieſt. WujNT Xxxxx 2, 374 (4); świát wſzytek do prawdźiwego ſię Bogá obroćił/ y wſzytki czynione y fałſzywe bogi y wſzytko báłwochwálſtwo potępił. SkarKaz 487a, 40a (3); SkarKazSej 688b (4).

»i(n)ny, inszy bog; bog i(n)ny, inszy« (46 : 24): RejPs 143v (3); Obiecuie pan Bog ſrogo ſię mſczić nat timi [...] ktorzi tego przikazania niechczą pełnić/ á czinią ſobie yne bogy SeklKat E2, D3 (6); GliczKsiąż C3v; LubPs V5 (8); Leop 1.Par 17/20 (4); BibRadz Deut 18/22 (4); Nie będzyecie mieć Bogá inego przed obliożnoſcią iego. BielKron 44, 24 (9); SarnUzn C8v (2); RejAp 197v; HistRzym 45v (2); RejPos 341v (5); Owo wſzyſcy/ którzy źle vfáią pánu Bogu/ y czáſu ſwego nieſzczęśćia v inſzych Bogów/ ktorym vfáią/ wſpomożenia ſzukáią. BiałKat 48v, 43v (6); RejZwierc 205; CzechRozm 9v; SkarJedn 208; KochPs 143 (4); SkarŻyw 481 (3); StryjKron 161, CzechEp 239 (3); KochBr 151; ArtKanc Q10 (2); GrabowSet M3v; WujNT 387.

»krewny bogom« (2): Dáryus krol nád krolmi/ przyaciel krewny bogom/ tobie Alexándrowi ſłudze náſzemu przykázuiemy y powiedamy BielKron 124, 124.

»bog nieśmiertelny; nieśmiertelny bog« (4 : l): BielŻyw 91; HistAl G7; Ktoby oycżyznę á mieyſce vrodzenia ſwego rozſzerzył [...] áby w licżbie Bogow nieśmiertelnych był. GostGospSieb x3; Phil Fv; Męztwem Alcides do niebá ſie doſtał/ Y Pollux bogiem nieśmiertelnym zoſtał. KochFrag 17.

»bog obcy; obcy bogowie« (20 : 10): WróbŻołt 43/21; Poidźmy á náſláduymy bogow opcych/ ktorych nye znaſz/ á ſlużmy im KromRozm II ſ4v; LubPs S4v; Leop Deut 6/14 (2); BibRadz Ier 7/9; GrzegRóżn M4v; gdyż s tobą nie mowi iáko Bog ſrogi/ iáko Bog obcy/ iedno iáko miłośćiwy Ociec z wdzyęcżnym ſynacżkiem ſwoim. RejPos 172, 258v; KuczbKat 275; WujJud 61v; BudBib Deut 8/19; CzechRozm 13v (3); KochPs 123; Spytaná o wiárę Chrześćiáńſką/ wyznawáłá ſtátecżnie/ iſz Chryſtuſową ieſt ſłużebnicą/ y obcemi Bogámi y ſłużbą báłwochwálſką gárdzi. SkarŻyw 341, 348 (4); CzechEp 31; WerKaz 296; PowodPr 58 (2); SkarKaz 40a; GosłCast 61; SkarKazSej 683a (4).

»omylni bogowie; bog omylny« (2 : 1): LubPs dd4; Iuż on bog omylny ciemnośći tych ſwiátá tego zwiedzye á záſlepi ocży twoie RejPos 223; KochPs 20.

»bog pogański; pogański bog« (30 : 7): dzieći ſwoie ofiárowáli báłwánom ich wylewáiąc krew niewinną na ofiárę martwem bogom pogáńſkiem. RejPs 158, 205 (4); MurzNT 73v; KrowObr 141v; BibRadz Is 36/18; Zydzi ołtarze/ ſłupy Pogáńſkie/ ná cżeść bogom pogáńſkim wymyſláć pocżęli. BielKron 265v, 274 (7); GrzegRóżn G3v (5); RejPos 133 (2); W Delfie pogańſki bog głoſem wyznawał/ Iż tho namędrſzy gdy ſie ſam kto poznał RejZwierc 219, 262 (3); BudBib Ps 96/5 [Vulg 95/5] (3); CzechRozm 6 (2); KochPs 198; SkarŻyw 188 (3); StryjKron 145 (2); Aza ſię záwſtydáią Pogáńſcy Bogowie/ Gdy was vyźrzą poſpołu w zgodźie á miłośći CzahTr E4v.

»bogowie postronni« (3): RejPs 122 (2); Sam pan záwżdi ſławnym wodzem był ludu ſwoiego A nie chce by mieli nádeń Bogá poſtronnego LubPs gg4.

»bogu poślubiony, poślubić« (4): Sto wołow Bogu poślubił/ By go z niemocy vzdrowił. BierEz I2v; Sacra illorum deorum Inſula, Wyſpá tym bogóm poślubiona/ to yeſt/ w ich obronie ſtoyąca. Mącz 363a, 210c (3).

Wyrażenia peryfrastyczne na oznaczenie bogów w mitologiach i religiach pogańskich; definicje i tłumaczenia imion: [bog bogactw = Mammon (4), brzeżny bog = Portunus (2), bog bydlęcy = Wlosus (1), bog chorych = Auschlawis (1), bogowie domowi = lary, penaty (3), bog języka, handlu, kupiecki, nauk = Merkuriusz (4), bogowie leśni = Satyrowie (5), bog małżenskiego złączenia = Hymenus (1); bog milczenia = Harpokrates (2), bog morski, morza = Neptun (13), bog much = Beelzebub (2), nawyższy bog, wszytkich bogow bog = Jupiter (7), bog niebieski = słonce (4), bog obżarstwa, winny = Bachus, Liber (4), bog odpędzający nieszczęścia = Averruncus (1), bog ognia i żelaza = Wulkanus (4), bog ogrodny, wierzbowy = Priapus (3), bog pasterski = Pan (6), bog piekielny, bogactw, ziemie = Pluto (7), bog poetycki, lekarski, słońca, zdrowia = Apollo (2), bog prorokowania = Vaticanus (1), bog rodzenia = Genius (1), bog szkodzący = Veiovis (1), bog światlości = Swaistix (1), bog walecznych = Janus (2), bog wiatrow = Eol (1), bog wodny = Tryton (2), bog wojenny, zwycięstwa = Mars (6), bog ziemny = ogień (1)] (86): BartBydg 163; BielŻyw Glab nlb 12; Mymer2 28; Merkuriuſa [powiadam być] bogiem ięziká/ iż rad wiele mowił. HistAl K; O Iupiter boże nawyſzſzy/ y dla cżegos dni moię w máłym cżáſie poſtánowił HistAl M8v, F5v; GliczKsiąż B5v; BibRadz II 7 b marg; Przeto zwáli [Persowie] ſłońce bogá niebieſkiego/ á ogień boga zyemnego. BielKron 7v; [Wulkanus] cżynił zbroię bogom przećiw Gigántom/ przeto rzecżon bog żelázá y ogniá. BielKron 24, 54 (19); Apollo Bóg zdrowia/ Praktikowania/ y lekarſtwá. Też/ Słońca. Mącz 12c; Bacchus Bóg vynny/ to yeſt piyańſtwá á obżárłośćy Mącz 22c; Hymenus Deus nuptiarum creditus est, Bóg małżeńskiego złączenia był mian. Mącz 160c; Panisci, dij sylvestres olim crediti, Lieśni bogowie Sátyry rzeczoni. Mącz 276a, 210b (36); Prot A2; RejAp 111v (4); RejPos 79; Wloſus Bog Ruſki bydlęcy. StryjKron 140 marg; Trzeći raz prośi wielmożnego Bogá Swaiſtixá Bogá ſwiátłośći StryjKron 161; proſzą [Litwini] Auſchlawiſá Bogá chorych y niemocnych/ áby ſie przy czyniał do inſzych Bogow StryjKron 161; Płácżą też po ogrodźiech niewymownie owi Co przyſzli z Helleſpontu bogowie wierzbowi. KlonŻal B; Chćieliſmy twe gęśli oddáć páſterſkiemu Bogu KlonŻal B3, B2v (6); WerGośc 260; PudłFr 22; GórnRozm N3v; Calep 598a; GrochKal 24; GórnTroas 58; MERCVRI wſzytkich hándlow y przemyſłow Boże: Ktoż twoię mądrość poiąć y wyſłowić może? KlonWor 1.
Szeregi: »bałwany i (a) bogowie; bogowie i bałwanowie« (4 : 4): Na then cżás ſzedł był Lában ku ſthrzyżeniu owiec/ á Rachel ukrádłá báłwány y bogi oyća [!] ſwego. Leop Gen 31/19; Mącz 9a; RejZwierc 46v; CzechRozm 51v, 95; Odpowiedział święty Gordyanus: y owſzem dla pożytku Rzecżypoſpolitey to cżynię/ y by byli inni Bogowie y báłwánowie wáſzy w mocy mey/ wſzytkibych potłukł y popſował. SkarŻyw 429; WujNT 479; SkarKaz 454b.

»bogowie i boginie« (3): Ná to weſele Peleuſowo/ prośił Iupiter wiele bogow y bogiń BielKron 21v; HistRzym 26v; GórnTroas 58. Cf »(po)dziękować bogom«.

»bogowie i (abo) ludzie; nie tylko ludzie ale i bogowie« (8 : 4): Záprawdę my ieſteſmy możni zwycięſce/ iż nie tylko ludzie ále też y bogowie imieniu náſzemu vſluguią HistAl G7, G8 (3); KrowObr 213v; Leop Dan 6/12; Odpowiedzyał Romulus/ byłoby to przećiw bogom y ludzyom/ żony od mężow komu bráć. BielKron 99v, 151 (6); PaprPan Gg3a.

α. W jednostkach frazeologicznych o charakterze wykrzyknikowym (7):
Frazy: »chwała bogom«: Chwałá Bogóm: baliſmy ſie obudwu głowy. GosłCast 56.

»świadczę bogi (memi); bogowie wami świadczę« (2 : 2): Swiádſzę bogi memi iż ieſliby ſie ktho z was podnioſl przećiwko nam/ zá tobyſmy ſie nań nie gniewáli HistAl D7; Mącz 380b; Bogowie wámi świátczę/ mężu drogi tobą/ Iż nie ſobą mnie ſyn mił/ ále twą oſobą. GórnTroas 46, 9.

Wyrażenie: »mili bogowie«: Y przecż mili bogowie to tho przepuſzcżenie iádowite ná mię przyſzło? HistRzym 20 v.
Wyrażenie przyimkowe: »prze bogi«: Mówże co otwórz vſtá: poyźrzy ſám prze bogi/ Vżal ſie ſtáréy bábki/ ſtroſkánéy niebogi. GosłCast 28.
a. Półbóg, heros (1): Semideus – Poł boga. Calep 965a.
2. Istoty posiadające cechy boskie; wybrancy boży, święci; przełożeni (przeważnie w pl) (154): ludzye bogouye dla cznot rzeczeny ſą a zly gorſzy yeſt nyſz która beſtya PatKaz III 141, 144v; WróbŻołt 94/3 (2); RejPs 158v (2); RejJóz C2; MurzNT 233v (2); Leop Is 41/23; O Báltáſsár kſiążę nád wſzemi mędrcy/ wiem iz duch Bogow świętych ieſt w tobie BibRadz Dan 4/6, 5 (9); GrzegRóżn G2v; Mącz 434b; GórnDworz Ee5 (3); HistRzym 40; RejPos 243v (8); Przez bogi/ wybráne Bożé święté rozumiey/ ktorzy w obcowánie Bożé weſzli BiałKat 141, 141; KuczbKat 100 (2); WujJud 32v; BudBib Dan 4/5 (8); BudNT Ioann 10/34; CzechRozm 6v (19); KochPs 7; SkarŻyw 207; Bog ſtánął w zgromádzeniu Bogow/ ſądząc w pośrzod Bogow. [bibl Ps 81/11] CzechEp 282, 80 (13); GrabowSet V3v; Bogi/ to ieſt te wſzytki ktore ludźie máią zá bogi/ ábo Bogu w mocy y zwierzchnośći podobne LatHar 15 marg, 15 marg (3); Zali nie ieſt nápiſano w zakonie wáſzym: Iż iam rzekł/ Bogowie ieſteśćie? WujNT Ioann 10/34, 35 (5); PowodPr 40; Bo nie ludzki ſąd ſpráwuiećie/ ále Bozki (To ieſt/ nie śiedźićie tu iáko ludźie/ ále iáko bogowie.) SkarKaz 2a, 2a; SkarKazSej 692b.
Zwrot: »nazywać, zwać Bogami, Bogi« [szyk zmienny] (35): LubPs S5; Bo ácż też ſą/ ktore Bogámi zową/ choć w niebie/ choć ná źiemi [...] wſzákże nam ieden Bog oćiec z ktorego wſſyſthkie rzecży/ y my w nim. Leop 1.Cor 8/5; Prot C2; BudNT Ioann 10/35; O Aniolách ábo duchách dobrych [...] wątpliwośći nie máſz/ że ie piſmo święte Bogámi názywa CzechRozm 7v, 49 (17); KochPs 124; CzechEp 212 (5); LatHar 379; [anioły] też mnieyſzymi Bogámi zwáli WujNT 693, 1.Cor 8/5; Y przetoż ná wielu mieyſc ſędźie źiemſkie zowie Pan BOG bogámi SkarKaz 2a, 2a; y piſmo dla tego krole y przełożone bogámi zowie: iż ſą od P. Bogá iáko ſtároſtámi y namieſtnikámi iego. SkarKazSej 698b, 665a (3).
Wyrażenie: »ziemski Bog; Bog ziemski« (11 : 8): WróbŻołt 47/10; RejPs 123 (2); Iáko záwżdy ſrodze ty zyemſkie bogi/ to ieſt przełożone/ pan Bog káráć racży. LubPs S5v; RejWiz 17v (2); KwiatKsiąż E; [dworzanin] páná ſwego prawdziwie miłowáć/ y we cżći iáko ziemſkiego bogá mieć będzie GórnDworz K5v, Gg4; Ma być podobien ku Bogu bliſkoſcią/ Bog ziemſki/ cnotą á ſpráwiedliwoſcią. RejZwierc 225v, 70 (3); SkarŻyw 259; PaprUp Kv; LatHar 364; O wielmożni Pánowie/ o źiemſcy bogowie/ mieyćie wſpániáłe y ſzerokie ſerce ná dobre bráćiey ſwoiey/ y narodow twoich SkarKazSej 670a, 665a (4).
Szereg: »Bogowie i panowie; panowie i Bogowie« (5 : 1): Leop 1.Cor 8/5; iż acżkolwiek ieſt wiele Bogow y Pánow ná niebie y ná źiemi: wſzákże żadnego nie máſz nád tego iedynego CzechRozm 5v, 6 (4); WujNT 1.Cor 8/5.
3. Na oznaczenie najwyższej wartości życia [w tym: o brzuchu (15)] (17): Taki był bogacz y takowych ieſt doſſyc ktorych Bog ieſt ich tłuſty brzuch [bibl. Philipp 3/19] SeklKat R2v; MurzHist T3; KrowObr C3 (6); Leop Philipp 3/19; BibRadz Philipp 3/19; OrzQuin Aa3v; RejPos 346; Biedá wam kthorych brzuch Bogiem ieſt/ á ni o cżym iedno o nim piecżą macie. RejZwierc 63; RejPosWstaw 44; pokić ſię gorzałká/ wino/ álbo piwo po gárdlé wlecże/ podiąć ták wielkie męki dobrowolnie y ćięſzkośći muśiſz/ y dla pána kuflá/ Bogá ſtworzycielá ſwego/ zdrowie/ y pieniądze ſtráćić? WerGośc 227, 203; WujNT Xxxxx3; Iedni áby chowáli/ y zá bogi pieniądze mieli: drudzy áby hárdości ſwey y wynioſłości/ vtrátámi y prożnośćiámi doſyć czynili. SkarKazSej 704b.

Cf BOGARODZICA, BOGARODZICIELKA, BOGOBOJNIE, BOGOBOJNOŚĆ, BOGOBOJNY, [BOGOBYTNY], BOGOCHWALCA, [BOGOCHWALNOŚĆ], BOGOMODLCA, BOGOMODLNY, BOGOMODLSTWO, BOGOMOWCA, BOGOMYŚLNIE, BOGOMYŚLNOŚĆ, BOGOMYŚLNY, BOGONOŚNY, [BOGOSTYDLNOŚĆ], BOGOWOJNY, BOGUBICZ, BOGUWOLA, BOHOMODLEC, DALIBOG.

JW, JZ, SB