Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: CHUTLIWOŚĆ

Następne hasło: CHUTNIE »

CHUTLIWY (64) ai

comp chutliwszy (6).

Fleksja

sg
m	N	chutliwy, chutliwszy	f	N	chutliwå, chutliwszå	n	N	chutliw(e)
	G			G	chutliw(e)j		G
	A	chutliw(e)go, chutliwsz(e)go		A	chutliwą		A	chutliw(e)
	I	chutliwym, chutliwem		I	chutliwą		I	chutliwym, chutliw(e)m

pl
N	m pers	chutliwi, chutliwszy
A	m pers	chutliw(e), chutliwsz(e)
A	subst	chutliw(e)
I	m	chutliwymi, chutliwszymi

sg N m chutliwy, chutliwszy (11). ◊ A chutliw(e)go, chutliwsz(e)go (4). ◊ I chutliwym (2) GroicPorz, Mącz, chutliwem (1) BibRadz ◊ f N chutliwå, chutliwszå (11). ◊ G chutliw(e)j (2). ◊ A chutliwą (6). ◊ I chutliwą (4). ◊ n N chutliw(e) (3). ◊ A chutliw(e) (4). ◊ I chutliwym (3), chutliw(e)m (2); -ym Diar, WisznTr; -ym : -(e)m BibRadz (1 : 2). ◊ pl N m pers chutliwi, chutliwszy (4). ◊ A m pers chutliw(e), chutliwsz(e) (4). subst chutliw(e) (1). ◊ I chutliwymi, chutliwszymi (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w.

Znaczenia

1. Chętny, ochoczy, skłonny do czego, gorliwy (50)
- a. Z oceną ujemną (1)
2. Łaskawy, uprzejmy, wdzięczny, życzliwy, kochający (12)
3. Pożądliwy, żądny czego (2)

1. Chętny, ochoczy, skłonny do czego, gorliwy; addictus, deditus, impensus, lubens, propensus, studiosus, voluntarius Mącz (50): Diar 76; Skąd WKM łaskę bożą, miłość poddanych z chutliwym posłuszeństwem i wieczną sławę mieć będziesz raczył DiarDop 110; LubPs I3v marg, aa6 marg, bb5v marg, dd6 marg; BibRadz 1.Par 28/9; naydźieſz w nim że tá wieś zá chutliwe ſłużby przodkowi twemu od Krolá byłá daná. OrzRozm N3v; BielKron 405; Dobrowolnego/ áz ſwey woley chutliwego poduſzczáć. Mącz 31b; Nieták bych łatwie mógł tráfić nápilnieyſzego y chutliwſzego. Mącz 115d, 197d, 288b [2 r.], 310d, 350b, 423d [2 r.], 506b; RejPos 112v [2 r.], 133; KwiatOpis A2v.

chutliwy do czego (1): Snadźbyſmy do wſzytkiego z nich chutliwſze mieli PaprPan E2v.

chutliwy ku komu, ku czemu (9): Podobienći ieſt 1wowi ktory ieſt chutliwy ku porwániu BibRadz Ps 17/12; Mącz 288b [2 r.]; RejPos 349v; áby Chrześcijánie ku świątobliwości tego Sákrámentu chutliwſzy byli. KuczbKat 150, 270; RejPosRozpr [c4]; BielSjem 15; ArtKanc A3v.

W charakterystycznych połączeniach: chutliwy (-a, -e) myśl (2), prośba, staranie, umysł, wiara, wola (2).

Wyrażenia: »chutliwa miłość« [szyk 8: 1] (9): iuż nie ták chutliwą miłość ku bliźniemu. LubPs A3, A5, aa6v marg, ccv; z zawiſney á chutliwey bárzo wielkiey miłości [zelo magno] karałem Ieruzálem y Syoná. Leop Zach 1/14; Bo thego im poſwiadcżam/ żeć chutliwą miłość máią ku Bogu [aemulationem Dei habent] Leop Rom 10/2; Ez 16/42; BibRadz II 72a marg, Ps 69 [68]/10.

»chutliwe serce« [szyk 3 : 3] (6): LubPs hh6v; BibRadz I *4 [3 r.], BielKron 414; idź s ſercem chutliwym/ Niewątpiąc nic WisznTr 28.

Szeregi: »dobrowolny a chutliwy« (1): Przetoż theż modlitwá wiernych [...] ma być y vſtáwicżna/ ktemu dobrowolna á chutliwa. RejPosWstaw [1434]v.

»pochopny i chutliwy« (1): ábychmy ſerce pochopne y chutliwe ku piſmam świętym przynoſili BibRadz I *4.

a. Z oceną ujemną (1):

Wyrażenie: »chutliwa chuć« (1): á oná iego chutliwa chuć przedſię máło zá vcżynek nie ſtoi. RejZwierc 98.

2. Łaskawy, uprzejmy, wdzięczny, życzliwy, kochający; expositus, promptus Mącz (12): y zá pobożnym a chutliwym żądániem oświęconego Kſiążęćiá [...] muśielichmy końcżyć tę świętą pracą BibRadz I *4v; BielKron 194, 331 v; Mącz 389b.

chutliwy k(u) komu (4): Ieſli tho v ćiebie vproſimy/ á chuthliwego ćię k ſobie poznamy/ żadny nakład/ żadna nędzá nam nie będzye cięſzka BielKron 393, 235; Mącz 389c, 423b.

chutliwy przeciw komu (1): Ták tedy chutliwi przećiw wam będąc [desiderantes vos]/ żądáliſmy wam vżycżyć nie tylko Ewánieliey Bożey BibRadz 1.Thess 2/8.

Wyrażenie: »chutliwa miłość« (1): A chutliwa miłość Páná wſzech zaſtępow to ſpráwić ma. RejPos 15.

Szeregi: »łaskawy, łacwy a chutliwy« (4): áby w wyſłuchániu obudwu ſtron iednákim/ łaſkáwym/ łacwym/ á chutliwym był GroicPorz c2.

»przychylny a chutliwy« (1): áby zá żywothá ſwego ſpuśćił Ceſárſthwo z Rákuſkiego domu themu/ ku komu byli przychylni á chutliwi Rzeſzánie. BielKron 235.

»chutliwy a uprzejmy« [szyk 1 : 1] (2): BibRadz I *4; Defero tibi promptam et expositam voluntatem meam, Ofiáruyęć chutliwą á uprzeymą wolą ſwą. Mącz 325b.

3. Pożądliwy, żądny czego (2):

chutliwy ku komu (1): Słyſząc to Achilles/ tym więcey był chutliwy ku pánnie BielKron 58.

Wyrażenie: »chutliwe serce« (1): A oni wnet z ochotą yedli do ſytości, [...] Acż chutliwe ſerce ich ſnadź yeſzcże prágnęło LubPs R6v.

Synonimy: 1. dobrowolny, gorliwy, gotowy, ochoczy, skłonny, skory, skwapliwy, skwapny, układny, ustawiczny; 2. baczny, miły, przychylny, przyjemny, uprzejmy, życzliwy; 3. chciwy, pożądliwy.

Cf CHĘTLIWY, CHĘTNY, CHUTKI, CHUTNY, NIECHUTLIWY