[zaloguj się]
[pdf]

DOPIERO (847) av i pt

av (427), pt (420).

dopiero (655), dopiro (188), dopirzo (3), dopioro (1); dopiero BierEz (16), FalZioł (15), BierRozm, KłosAlg (2), MetrKor (2), RejPs (2), RejRozpr, RejJóz (3), RejRozm, RejKupSekl, MurzHist (4), MurzNT (4), MurzOrt, DiarDop, KrowObr, KochZuz, GrzegRóżn (2), GrzepGeom, KuczbKat (3), KochMon, MycPrz (3), Strum (6), CzechRozm (81), KochOdpr (2), MWilkHist (4), StryjKron (12), CzechEpPOrz (3), KochJez, KochFr (2), KlonŻal (2), KochDz, KochPhaen, KochMRot (2), ReszPrz (7), ReszHoz, ReszList, WerGośc (6), KochPieś (2), KochSob, KochTarn, PudłFr, GórnRozm (21), KochProp, KochWr, PaprUp (4), ZawJeft, ActReg (8), Calep, GostGosp (5), GrochKal, GórnTroas (5), KochCz (5), KochAp, OrzJan (8), WyprPl (2), LatHar (5), SarnStat (27), WitosłLut (2), KlonKr, KmitaSpit, SkarKaz (17), CzahTr, GosłCast, SkarKazSej (4), KlonFlis (2), KlonWor (6), ZbylPrzyg; dopiro OpecŻyw (3), HistJóz, BielŻyw, GlabGad (3), MiechGlab (3), ComCrac, KromRozm III (4), LubPs, RejWiz (4), RejZwierz, KochSat, Prot (4), RejPosWiecz2, GrzegŚm, HistLan, RejZwierc (15), RejPosWstaw, PaprPan (3), JanNKarGórn, PudłDydo (2); dopirzo Calag 302b; dopiero : dopiro WróbŻołt (1 : 2), LibLeg (4 : 5), LibMal (2 : 3), RejKup (1 : 1), KromRozm I (1 : 2), Diar (1 : 2), GliczKsiąż (2 : 5), Leop (4 : 1), BibRadz (4 : 1), OrzRozm (1 : 1), BielKron (2 : 4), Mącz (35 : 2), SarnUzn (3 : 3), SienLek (6 : 1), RejAp (1 : 3), GórnDworz (42 : 13), RejPos (3 : 51), BiałKat (1 : 1), WujJud (6 : 10), WujJudConf (1 : 1), BudBib (1 : 1), BudNT (1 : 3) ModrzBaz (7 : 6), KochPs (6 : 1), SkarŻyw (62 : 3), KochTr (1 : 1), CzechEp (61 : 1), NiemObr (9 : 2), WujNT (19 : 1), PowodPr (10 : 1), CiekPotr (6 : 3); dopiro : dopirzo KromRozm II (1 : 2; h [2 r.]); dopiero : dopioro SkarJedn (16 : 1; 247).

Oba o jasne; -é- (88), -e- (38); -é- GrzepGeom, BiałKat, Strum (6), KochPs (6), KochTr, KochJez, KochFr (2), KochDz, KochPhaen, KochMRot (2), KochPieś (2), KochSob, KochTarn, PudłFr, KochProp, KochWr, ZawJeft, GórnTroas (5), KochCz (5), KochAp, OrzJan (8), WyprPl (2), SarnStat (27), GosłCast; -e- MurzHist (4), MurzOrt; -é- : -e- MurzNT (2 : 2), Mącz (6 : 29), SienLek (1 : 2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) – XVIII w.

Znaczenia
I. Przysłówek (427):
1. Przed chwilą, niedawno, od niedawna, świeżo, ostatnio, dopiero co; (w tekście:) powyżej; modo (nunc), nuper Mącz, Cn; adhuc Mącz; paulo ante, primulum, proxime Cn (83): FalZioł I 113c, V 36; MiechGlab kt; MurzHist A3v, B4, Ev, Q4; MurzNT 13v, 56; MurzOrt B2; GliczKsiąż F6; ábowiem ſię byli niedawno wroćili z więzienia/ y dopiero ſię był wſzytek lud zgromádził z Zydoſthwá ku oczyśćiániu naczynia y ołtarzá [et nuper omnis populus congregatus fuerat ex Iudaea] BibRadz Iudith 4/2; BielKron 361v; Non dubito cupere te legere hunc adhuc musteum librum, Mam za to żeby podobno rad czitał ty nowe á dopiero świeżo vczinione xięgi. Mącz 238d; Vestigia recentia, Tropi nowe/ dopiéro vcziniona ſtecká. Mącz 348b, 150d, 156c, 167d, 251d, 348b [3 r.] (16); SarnUzn E; potym ſtłukſzy ná żywot pod pępkiem przykłáday ćiepło/ ná ſurowym przędźiwie/ ktore dopiero z motowidłá zięto SienLek 100; Albo możeſzli doſtáć łábęćiá młodégo/ co ſye dopiéro z iáiá wywáliło SienLek 143v, 179; GórnDworz E5v; GrzepGeom Kv; KochMon 33; ktory [Augustyn św] iáſnie przećiw temu błędu wáſzemu one ſłowá nápiſał/ iákomći ie dopiero przywiodł WujJud 260, 162, 202v, 237, 240v; Był Dawid iáko dopiero vrodzony gdy był z rąk wſzech nieprzyiaćioł wyrwány [...] choćiaſz iuż przed tym dawno żył ná świećie CzechRozm 140, 140 [2 r.], 141v; SkarJedn 28; SkarŻyw 30, 46, 517, 572; CzechEp 199, 341, 342; KlonŻal B, D2; A który był dopiéro v niéy [fortuny] pod nogámi/ Pátrzayże go pochwili/ á ón gárdźi nami. KochPieś 10; KochProp 7; ActReg 31; Pánie corká moiá dopiero ſkonáłá [filia mea modo defuncta est] WujNT Matth 9/18, Act 18/2, s. 487, 1.Petr 2/2; PowodPr 12; SkarKaz 637a; CiekPotr 67, 80, 84, 88; KlonWor 6, 22; ZbylPrzyg Bv.

Połączenia: »dopiero... ali« (1): Fortuná śklána dopiero swiećiłá, Iáko z śklenice, áli z niey ſłtuk [!] śiłá. KlonKr D4v.

»dopiro znowu« (1): A dla tego gwáltownégo ſerwaniá/ odnowily ſie wſſytki iego rany/ iakby dopiro mu znowu zadány byly. OpecŻyw 135.

»dopiero... dopiero... już« (1): Dopiérom poimána/ y w niewolą wźiętá/ Dopiéro włożoné ſą ná mé nogi pętá. Iuż co mąk ieſt pod ſłońcem/ ná wſzytkiém wydáná GórnTroas 65.

»dopiro... a już« (1): dopiro ſię vrodziło/ á iuſz nań Pánie y ná nas trudnośći przepuſzcżáſz? SkarŻyw 244.

Szereg: »świeżo a dopiero« (1): A chcąc widzieć co piſał/ tenże liſt świeżo á dapiero [!] nápiſany nálezli. SkarJedn 294.
a. Z przeczeniem: Od dawna, dawno już, nie od dziś (6): NIe dopiéro to wiedzą/ że dobrze miłowáć KochFr 73; Iużem práwi ná swiećie nie dopiero GórnRozm D3v; LatHar 510.
Szeregi: »nie dopiero, ale dawno« (2): nye dopiro ále dawno ſporká o tym nyemáła byłá. GliczKsiąż I4v; CzechEp *2v.

»nie dopiro, ale jeszcze za [kogo]« (1): A then błąd o ſámey wierze vſpráwiedliwiáiącey nie dopiro/ ále ieſzcże zá Apoſtołow náſtał WujJud 103v.

2. Teraz, obecnie, w tej chwili, właśnie; nunc Vulg, PolAnt (24): Et dixi nunc cepi: hęc mutatio dexterae excelſi. Rzekłem w ſercżu/ otoſći dopirom nacżąl rozumieć iż to ieſt z mienienie prawice nawyſſzego pana. WróbŻołt 76/11; [on pytał] wielie moze livdv bicz dopyro przi panach waschich ktorzi wiyachaly teras dla ogranyczenya tich granycz. LibLeg 11/85, 10/61, 11/92v; RejWiz 184; Ocży moie vyzrżą ią/ (á) dopiero będzie zdeptániem [nunc erit in conculcationem] iáko błoto ná vlicy. BudBib Mich 7/10; Nie vſtał Szábát prawdziwy [...] ále owſzeki práwie dopiero ożył. CzechRozm 71v, 6v; po wielu wygránych bitew/ teraz ią [stolica Carogrodzka Rzym] s ſobą ná woynę wyzywa/ á dopiero iey chce wiáry vcżyć/ (corká mátkę) nád wſzytko przyrodzenie. SkarJedn 390, 389; SkarŻyw 185; Kleophás. (‒) Dopierom przyſzedł ku ſobie Pan to w piełgrzymſkiey oſobie. MWilkHist K3; SkarKaz 550a, b; CiekPotr 51.

Połączenia: »ino dopiero« (3): ktore [ziemie] ony ſtego wſitky sdawna miewaly [...] Ino dopyero poddany naschi Bialahrodzkii owcze swoye chczą tham pothim poliam pvſczacz y Bvdi sobie miecz yako przed thim bilo LibLeg 10/61, 10/60v, 11/184v.

»tu dopiro« (1): Wołaſz zmiłuy ſie nádemną/ á tuś dopiro obacżył co to ieſt żeś ſie też ty nád żadnym zmiłowáć niechciał. RejPos 164v.

»dopiro już« (1): A nic mię nie żáłuycie/ [...] Bo dopiro iuż práwy Krol ſie wam nágodzi. Ktory wam iuż w pokoiu będzie roſkázował RejZwierz 34v.

»dopiero ... dawno« [szyk 2 : 1] (3): Ták dawno wiárá Krześćiáńſka ſtoi/ á dopiro o niey wąthpią y o niey ći mizeracy pocżynáią bádáć SarnUzn F2v; SkarŻyw 403; Wam dopiéro/ mnie dawno Troia wywróconá GórnTroas 32.

a. Zaraz, natychmiast; tu z przeczeniem: nie od razu (1): Nie dopiero mowmy trudno/ nie ſpráwiem nic: Aſz gdy nádtym poſiedziem/ porobiem/ y potu náſzego y nakłádu przyſadziem SkarJedn 382.
3. Dodatkowy wyznacznik nawiązania wprowadza wypowiedzenie wyrażające czynność następującą po innej, poprzedniej czynności lub z niej wynikającą: wtedy, potem, następnie, w następstwie tego, więc, wskutek tego, dzięki temu (312):
a. W wypowiedzeniu samoistnym (91): FalZioł V 1v, 115; BielŻyw 43; KłosAlg E3v, F2; Prot A3; chcę/ áby [dworzanin] miał kſtałt/ y dobre poſtánowienie w ciele [...] Dopiero chcę/ áby był dobrze wyćwicżony w tym wſzytkim/ co żołnierzewi vmieć należy GórnDworz Ev, Q5, R3, S6v, T2v, T6, Ff8; SkarJedn 81 [2 r.]; KochPs 159; on ſtroſz dziwował ſię bárzo/ iſz ći w zimnie żywi zoſtáią/ á ten w ćieple vmárł: dopiero zrozumiał/ iſz ten ſobie dla nádzieie żywotá krotkiego/ koronę onę ſławy y máieſtatu niebieſkiego/ vtráćił SkarŻyw 208, 152, 270, 311, 334, 354 (12); WerGośc 248; Aż ogień po łokieć [...] prżyſzedł. Dopiero chory o prże Bogá ćię proſzę/ iuſz vtni/ ábo vpiłuy/ ábych iedno żyw zoſtał. GórnRozm K2; GrochKal 14; Ieſli o zakład idźie, iurare debent vt teſtes: dopiéro condemnatur reus. SarnStat 1295, 101; WitosłLut A5v; SkarKaz 315a, 420a, 519a, 577b; Ták lichwiarz otrzáſkány/ doić nie przeſtánie; Aż w żyłách krwie y duſze [...] nieſtánie [...] dopiero zemdlony vpada Lichwodawcá KlonWor 76.

Połączenia: »a dopiro« (1): iuż będzie vmocniona nádzieiá wáſzá/ [...] ták iż wſzytko weſele wáſze y pociechy wáſze będą wam obiáwiony. A dopiro poznacie iákiego Bogá á iákiego Oyczá miłośćiwego nád ſobą macie. RejPos 134.

»i dopiero« (2): A tu bácż iż mowi dzień iego/ [...] Y dopiero przydáie/ mowiąc: Widział (pámiętayże iż dzień) y weſelił ſie. CzechRozm 30v; SkarŻyw 481.

»(a) tam dopi(e)ro« (6): BielKron 307v; RejPos 106v; Niechay [nieprzyjaciele twoi] będą do końcá z źiemie wygłádzeni. Tám dopiéro poznáią/ że/ pan/ imię tobie KochPs 126, 160, 190; Z nowu onych ſámych pyta: á wy kim mię być powiedaćie? Tám dopiero Piotr imieniem wſzytkich [...] powiedział CzechEpPOrz **3v.

»toż dopiero« (5): A ona záś rzekłá: Bá iuż niechay nie bedzie [dziecię] áni mnie áni thobie/ ále niech ie rozetną. Toż dopiero Krol odpowiedział y rzekł Leop 3.Reg 3/27, 1.Mach 13/47; MycPrz II C2v; ModrzBaz 93, 104v.

»(a) tu dopiero« (7): RejPs 157v; gdyż tho ieſt nawiętſza iego chwałá niewinne ſerce cżłowieká ſpráwiedliwego [...] A tu dopiro wſzytki żywnośći/ wſzytki bogáctwá nam ſie ſzcżęśćić będą/ ktore nam poydą z łáſki ſwiętey iego. RejPos 72v, 172v, 190, 226v; RejZwierc [283]v; SkarŻyw 151.

»tuż dopiero« (1): Po powſzedniey ſpowiedźi/ powiedz iákoś ſię dawno ſpowiádał [...] Tuż dopiero wylicżay grzechy ſwoie LatHar 136.

»więc dopiero« (1): Stánął/ y obeyźrzał ſye: páni w tym zniknęłá. Więc dopiéro chce gónić/ á oná niebogá: Cóżeś y mnie/ y ſobie vczynił prze Bogá? KochTarn 76.

»tam też dopiero« (1): gdy iuż ſłońce weſzło/ przyſzedł Lot do Zoár: A tám też dopiero ſpuśćił Pan ná Sodomę y Gomorę iáko deſzcż siárki y ognia CzechRozm 42v.

»toż tam dopiero« (1): iż dopiero ze pniá onego pozoſtáłego látoroſłká y kwiatek ten wyniknąć miał. Toż tám dopiero właſnośći tego kwiatká ze pniá Izáiego wyroſłego/ opiſuie CzechRozm 179.

»(a) tu już dopiro« (3): RejAp 173v; (marg) Cżego było proſtemu ſwiátu potrzebá wiedzieć tho Pan wykłáda. (‒) A tu iuż dopiro Pan wykłádáć racży/ cżego było nędznemu ſwiátu przez Duchá ſwiętego rozumieć potrzebá RejPos 129v, 7.

»dopiero już« (2): A owo gdy drugi raz konie licżyć pocżęto/ wſzytki ſię nálázły. Dopiero iuſz táić miłośći ku niemu rodzice niemogąc/ [...] rzekli mu SkarŻyw 527, 570.

»dopiero więc« (1): Oni nátychmiaſt ſtępieli/ Tey rzecży nie zrozumieli: Dopiero więc Krol żáłował/ Iż Ezopá ſtrácić kazał. BierEz F3v.

»a dopiero więc« (2): Támo w wielkim ſtráchu byłá/ Ledwie do rzeki tráfiłá: A dopiero więc poznáłá/ Iáko głupie vdziáłáłá. BierEz R4v; GórnDworz G2.

W pozycji enklitycznej (19): MiechGlab 60; á Wáłaſzy drogi zárębowáli/ iż trudne przebyćie było: [...] Krol Olbrácht dopiero obacżył zdrádę Wáłáſką BielKron 398v; GórnDworz S, S7; Powiedzyał im Pan Iezus: Záprawdę záprawdę powiádam wam/ iż ieſzcże Abráám nie był kiedym ia ieſth. A oni dopiro pochwyćili kámienia [Tulerunt ergo lapides Vulg Ioann 8/59] RejPos 84, 72; Y rzecże P. Bog do Abráhámá: cżemu ſię śmieie Sará żoná twoiá [...] A Sárá ſię dopiero przelękłá SkarŻyw 285, 68, 81, 102, 235, 238, 373, 453; Niechże ſię dopiero X. K. iuż nie ná mię/ ále ná tych ſwoich gniewa CzechEp 265; WerGość 248.

Połączenia: »też dopiero« (1): A ich nieprzyiaćioły [...] Wracáiąc ſye ná mieyſce ſwé morze zálało [...] Ci téż dopiéro ſłowom páńſkim vwierzyli KochPs 160.

»tu dopiro« (1): Słuchayże tu dopiro/ dla cżego ten Pan twoy vdał ſie był ná tę puſzcżą RejPos 71.

»tuć już dopiro« (1): Thuć iuż mogli dopiro zrozumieć/ iż tho muſiał być ten głos wołáiący ná puſzcży/ o ktorym im Ezáiaſz y Máláchiaſz powiedał RejPos 12v.

b. W drugim lub dalszym członie wypowiedzenia złożonego współrzędne (lub w szeregu współrzędnych składników) (84): On z tego więtſzą śmiáłość brał/ Dopiero kráść iáwnie pocżynał. BierEz L4; BielKron 320; RejPos 112v, 116, 131; Strum E4; CzechRozm 236.

Połączenia: »a dopiero« (5): tedi wezmi żagawki á vparzay to mieſtcze nie cżuyne aż ſie wezdmie: á dopiero namaż FalZioł V 116v; CzechEp 298; GórnRozm K4; tedy ſzácuią wieleby koſztowáło ono budowánié: á dopiéro młodſzy ſpłáca bráćiéy, y zgadza ſie z nimi. SarnStat 1266, 90.

»i dopiero« (7): śmierć moiá wzbudzi ſercá pogáńſkie/ y dopiero pożytek przyśćia y náuki/ y męki moiey/ pádnie ná nie/ iſz mię poznáią. SkarŻyw 384, 29, 89, 118, 243; Tedy rzecż tę I. M. pochwalę/ y dopiero co ná nię nápiſzę. CzechEp [393], [400].

»(a) tam(że) dopiero« (5): OpecŻyw 138; Wroćcie ſie do ſądu/ á tám dopiero poznacie Ich fáłſz KochZuz A4v; SkarŻyw 369; WujNT Mar 3/27; SarnStat 90.

»też dopiero« (1): áż dniá wtorego niebo od wod á wody od źiemie były odłącżone/ gdźie też dopiero ono iedno od drugiego odłącżenie názwano niebem/ źiemią/ wodámi. CzechRozm 148.

»toż dopiero« (7): FalZioł IV 45d; przedſie iednák ieſzcżeſie pomſzcźę nád wámi/ toż dopiero przeſtánę [et tunc quiescam]. Leop Iud 15/7; RejPos 147v, 344v; CzechRozm 242; SkarKaz 157b, 314a.

»toż też dopiero« (1): przetoż ieſzcże niektore z nich [zawad] muſzą być nákrotce pokazáne y odrzucone: toż też dopiero do fundámentu przyſtąpiemy. CzechEp 202.

»tu już dopiero« (1): iakoby y na potim nienaydował przyczyny do nas abychmy byli powinni odſtępic od oblicznoſci twoiey ſwiętey: abowiem tu by iuſz dopiero zginęło nabyte dobro naſze RejPs 147v.

»(i) dopiero znowu« (2): bo gdy prokuratorowie cztą, tedy co inego wtaczają, co we przy nie było i dopiero znowu prze czynią a to zawsze sądy trudni. Diar 93; PudłFr 72.

»pi(e)rwey ... dopiero« (5): DiarDop 108; SkarŻyw 71; Sędźiowie przyśięgáią ſądźić piérwéy wedle ſpráwiedliwośći, dopiéro wedle práwá SarnStat 1287, 645, 772.

»naprzod ... a dopiero« (1): to by náprżod niechay było/ żeby go [zbrodnia] káżdemu vrżędowi zá vniverſalem Krolewſkiem poimáć roſkazano/ á dopiero ieſliby wielkie crimina były/ żeby praeſentem czći odſądzywáno/ y gárdłem karáno. GórnRozm Lv.

»naprzod ... też dopiero« (1): ále koni naprzod biegánim mordowáli/ áż ná nogach stać niemogły/ też ich dopiero palili. StryjKron 156.

»naprzod ... toż dopiero« (1): á naprzod [zanieś się myślą] ná boleśći/ y fráſunki zbáwićiela twego [...] Toż dopiero/ vważ v śiebie przycżyny przerzecżone fráſunkow od Páná Bogá dopuſzcżonych LatHar 578.

»naprzod ... tuż dopiro« (1): iż więzniowie ktorzi długo w ciemnici bywaią, będąc wypuſzcżeni naprzod ſie raduią ſwieżemu powietrzu, ktorego gdy w ſię nabierzą tuż dopiro pokarmu żądaią. GlabGad F5.

»pierwej ... a dopiero« (2): tego rzec nie możeſz áby Anániaſz y Páweł byli pierwey iſtotnie y ćieleſnie w niebie/ á iż dopiero z niebá ná świát poſłáni przyſzli. CzechRozm 33; CzechEp 223.

»pierwej ... i dopiero« (1): Albo iáko kto może wniść wdom ſilnego y nacżynie iego rozchyćić/ iesliby pierwey nie związał ſilnego/ y dopiero dom iego rozchwytawa [et tunc domum illius diripiet]? BudNT Matth 12/29.

»pi(e)rwej ... toż dopiero« (28): FalZioł V 101v; LibLeg 11/185v; potrzebá pirwey mieć piecżą o ciele/ toż dopiero o duſzy: y pirwey o żądzy/ potym o rozumie. GórnDworz Hh4, V2v, Ff2v [2 r.], Hh4 [2 r.]; RejPos 170, 298; BudBib c4; SkarJedn 7, 216; KochOdpr B2; SkarŻyw 134, 312, 363, 442; Ale ſię pierwey ſtárguiem Toż dopiero ważyć każem. MWilkHist C3; CzechEp 132; NiemObr 147; SarnStat 849, 1304; SkarKaz 122b, 158a, 457a; SkarKazSej 678b, 682b.

»naprzod...i zaś...dopiero znowu« (1): gdyby kto chćiał mieć wiádomość práwá Duchownégo, muśi naprzód weyźrzeć w Literę A. [...] Y záś ná końcu w literze S. Sacramenta, Sacrilegium: dopiéro znowu wróćić ſie ná śrzodek SarnStat *6.

»pierwej... a dopiero...a tam dopiero« (1): ieſlibyś ſie pierwey w tym wſzytkim nie záprzał [...] A dopiero [...] iáko iedná owiecżká pokorna do niego nie przyſtał: A tam go dopiero náſládował CzechRozm 234.

»potym ... toż dopiero ... a nakoniec« (1): Potym [...] wezmi przed ſię punkt ktory/ to ieſt cżąſtkę hiſtoryey [...] y około oney pámięć y rozum zábaw: [...] Toż dopiero/ niechay ſię wola twoiá pobudzi/ [...] A nákoniec/ [...] proś Páná BOgá o cokolwiek LatHar 665.

»zasię ... tuż dopiero... na koniec« (1): Záſię policżkowánie iuż w licżbie trzećie. Tuż dopiero wtore ná twarz Páńſką plwánie. Nákoniec trzćiną głowy świętey iego [...] bićie. LatHar 318.

»naprzod ... potem ... dopiero ... a blisko końca« (1): Nád to ieſcze/ juſté położono náprżod/ potem ſecundum Deum, dopiero w poſrżodku położono jus ſcriptum, á bliſko końcá záś położono aequitatem. GórnRozm G.

»naprzod ... zasię ... dopiero ... i zasię ... dopiero« (1): gdy kto chce w Ziemſkim práwie niéco wiedźieć, tedy pátrzą naprzód tytułu, Actor: á Reus záśię áż ná końcu obiecádłá znaydźie [...] dopiéro Iudex, y záśię Sub. iudex ná końcu: dopiéro Notarius we śrzodku. SarnStat. *6.

c. W członie nadrzędnym wypowiedzenia złożonego podrzędnie (129):
α. Przy zdaniu okolicznikowym czasowym (73):

Połączenia: »gdy ... dopiero« (25): Lekarz gdy ſwego chorego/ Widział iuże vmárłego: Dopiero iął z onemi gádáć/ Ktorzy go mieli pogrzebáć. BierEz K2v, O; FalZioł V 29, 41v; ComCrac 13; RejJóz I4v; RejWiz 190; Sergius gdy był Papieżem/ dopiro ſie nád vmárłym Formozem pomśćił BielKron 173; GórnDworz R2, V4v; RejPos 131, 179v, 224v; RejZwierc 100v; SkarŻyw A5v, [236], 333; StryjKron 285, 340; CzechEp 255; NiemObr 170; SarnStat 21; PowodPr 84; SkarKaz 455b; SkarKazSej 667a.

»kiedy ... dopiero« (5): BierEz K2v, M3; GórnDworz V7v, Y6; bo kiedy mu [łatanemu workowi] ſię lepiey przypátrzyſz/ dopiero w. m. poznaſz/ że ieſt co vważyć KlonWor ded **2.

»aż ... toż dopiero« (7): á káżdy zwas mąż woienny/ niecha ſie przepráwi przez Iordan zbroyno/ áż Pan poráźi á wywroći nieprzyiaćiele ſwoie/ á będzie mu poddaná wſſyſtká źiemiá: toż dopiro [tunc] będziećie práwi v Bogá y v ludu Iſráelſkiego Leop Num 32/22; GórnDworz L18v; Owa cáłą noc nie ſpiąc áż świtáć pocżęło/ Toż dopiro dziádowſko málucżko záſnęło. HistLan C3; SkarŻyw 338; ActReg 142; SkarKaz 578a; PudłDydo A2.

»gdy ... toż (ci) dopiero« (5): BibRadz II 52 marg; GórnDworz F7v; A gdy [Cum autem] ſię to iuż o popráwieniu y ſtánowieniu praw ſkońcży/ toż dopiro [tum] to trzebá vſtáwić/ áby nic przećiwko práwam niemogło być ważno ModrzBaz 100v; CzechEp 51, 233.

»gdy ... tu dopiro« (1): Ale gdy was ten [Duch św.] ſpráwi/ tu dopiro zrozumiecie co to ieſt miłowáć mnię RejPos 134.

»gdy ... dopiero więc« (1): Ale gdy kowal ieść pocżął/ Dopiero więc pies ſie ocknął BierEz K2.

»gdzie [= gdy] ... toć dopiro« (1): Gdźye ſye ty rzeczy wſſyſtki ſeydą/ toć dopiro znák/ iż yeſt vſtáwá álbo zwyczay poſpolitego koſćyołá KromRozm I F3v.

»kiedy ... ali dopiero« (1): A kiedy Tátárzyn w niewolą wſzyſtko y z ludem zábrał/ áli dopiero wylicżáli one doſtátki/ ktore nieprzyiaćiel wynioſł. PowodPr 84.

»kiedy ... to dopiero« (1): á kiedy [piękność] nie ma z nicżym ſpołki/ iedno ſámá ieſt w ſwey iſthnośći/ to dopiero ieſt práwie doſkonáłośći zupełney. GórnDworz Mmv.

»gdy ... to już dopiro« (1): Ale gdy ták iuż ſpráwion będzyeſz/ toś iuż dopiro pewien á iſt RejPos 141v.

»aż gdy ... dopiero« (4): Aſz gdy im niewola y nędzá wielka doięłá: dopiero ocży ná grzech ſwoy otworzyli SkarŻyw 558; GórnRozm Ev, H; SkarKaz 159a.

»aż kiedy ... dopiero« (1): Aż kiedy ieleń w leśie był/ Dopiero go lew pogonił. BierEz Kv.

»aż gdy ... toż (już) dopiro« (2): iż to wſzytko ieſzcże nie koniec/ áż gdy będzie obiáwiona Ewányelia z nowu wſzytkiemu ſwiáthu/ ná ſwiádectwo tym ktorzy nie wierzyli/ thoż ſie iuż dopiro końcá nádziewaycie. RejAp 87v; RejPos 259v.

»aż kiedy ... toż dopiero« (1): Aż kiedy twárdy muńſztuk przyſtąpi z oſtrogą/ Tóż dopiéro [koń] iść muśi nie piérzchliwie drogą ZawJeft 5.

»gdy potym ... toż dopiero« (1): Lecż gdy potym ieden y. drugi ſolicytowáć pocżął/ [...] ábych wżdy co koniecżnie odpiſał/ pilnie mię vpominał: to żem dopiero w nie [w „Wędzidło”] wględáć pocżął CzechEp *3.

»(nie) dopiero gdy« (7): Rurał dopiro gdy przecyąg zmyerzył/ obacżył że błąd GliczKsiąż H8; CzechRozm 42v; SkarŻyw 63, 528; Pierwſzego dniá po Soboćie káżdy z was niech odkłáda v śiebie/ chowáiąc co mu ſię podobá: áby niedopiero gdy przyidę/ ſkłádánia były [ut non, cum venero, tunc collectae fiant] WujNT 1.Cor 16/2; SarnStat 543; SkarKaz 387b.

»dopiero ... kiedy« (5): BierEz N; RejJóz G8; KochMRot C2v; GostGosp 36; Dopieroby weſelſza ćień od drzew pádáłá/ [...] Kiedy południ wiátrek lekko zmorzá wſchodźi WitosłLut A5v.

»tam dopiro gdy« (1): A tám dopiro Duch ſwięty gdy obacży chutliwe ſtáránie twoie/ [...] obiáśni ſerce twoie RejPos 112v.

»tu dopiero gdy« (1): Tu dopiero gdi obaczil Yſz ſie wten bląd tak wdacz raczil Stoy patrzi wierczi piętą RejRozm 403.

»a tu dopiro gdy ... już« (1): A thu dopiro gdy ták vcżyniſz/ iuż wiedz pewnie/ że áni ſobie/ áni iemu nic winien nie zoſtánieſz RejPos 181.

»dopieroć więc ... kiedy« (1): Dopieroć się więc lękają, Kiedy przyjaźni nie znają BierRozm 12.

β. Przy oznajmieniu imiesłowowym czasowym (45): BierEz G4v; a ſlyſſątz ijż on wſſytko ſkromnie cirpi/ [...] dopiro poznál ijż on byl wierny ſyn boży. OpecŻyw 150v; MiechGlab 60; LibLeg 11/132; LibMal 1548/144v; KochSat Cv; Prot D2v; SarnUzn F8 [2 r.]; RejAp 165; GórnDworz P3, Dd3v; RejPos 128, 190v, 235; á potym to zrozumiawſzy/ y przecż tákiego rozdziału vżywáią wybácżywſzy/ dopiero ná pytánie odpowiedzieć. CzechRozm 97v, 32v, 179v; SkarŻyw 249, 250, 259; StryjKron 602; CzechEp 368, [398]; NiemObr 59; DOpiéro chcę piſáć żárty/ Przegrawſzy pieniądze w kárty. KochFr 12; PaprUp I3; GostGosp 66; KochAp 5; SarnStat 716; PowodPr 4; SkarKazSej 663b.

Połączenia: »dopiro ... dopiro ... dopiro« (1): Przełotrowawſzy wſzyſtko, przegrawſzy, przepiwſzy; Dopiro chce bydź rządnym : dopiro ráchuie, Dopiro kretę pſuie CiekPotr 34.

»tam dopiero« (4): CzechRozm 69v, 138v, 227; Tám dopiero Erdziwił będąc w Ruſkim brzegu ſam z wálnym vphem ciągnął pozad StryjKron 265.

»toż dopiero« (2): OrzRozm B4; Máiąc wiádomość/ toż dopiero łáduy. KlonFlis E3.

»tu już dopiero« (1): Tu iuż dopiero Niemiec podumawſzy/ Y tę Láćinę dobrze zrozumiawſzy. [...] (rzecże) KlonFlis H3.

»dopiero więc« (1): Y widząc śię ták nędznego/ A śmierći bárzo bliſkiego: Dopiero więc iął żáłowáć/ Iż śię śile chćiał przećiwiáć. BierEz O2.

»wprzod ... dopiero« (1): to wprzód równo rozdźieliwſzy: dopiéro oyczyzná im w równy dźiał przychodźi SarnStat 1266.

»pierwey ... toż dopiero« (1): ále wypytawſzy ſię o wſzyſtkiem pierwey/ y wiádomość doſtáteczną wźiąwſzy/ ták goſpodarż/ iáko Oćiec/ toż dopiero ták ſądźi/ iáko wie GórnRozm F3v.

γ. Przy zdania okolicznikowym warunkowym (11):

Połączenia: »gdyby ... dopiero« (2): á gdyby ſkoſztował/ áby dopiero poznał/ iż dáleko ieſt od onego/ co mnimał by było łatwie. GórnDworz G; CzechRozm 179.

»jeśliby ... dopiero« (1): ieſliby vpornie [dygnitarze] w tym leżeli, dopiéro ich deponuią SarnStat 165.

»gdzieby (= gdyby) ... toż dopiero ... to dopiero« (1): Gdzie bi tho krol iego.m. mlody wſchithko to ym postąmpil y vczinyl thoz dopiero znowu myeli go za pana wzyąncz tho dopiero kroliowi iego m. myely wſſitko poſtempicz. o czo bi ich zandal MetrKor 61/224.

»jeśliby (a. jeśliże) ... toż (by) dopiero« (3): Ieſliże [si] niemáſz nádźieie o ich zgodźie/ toż dopiero [tum vero] ſędźia/ [...] niech vcżyni táki wyrok/ żeby ſię [...] Bogu podobáć mogł ModrzBaz 87v, 91, 104.

»jeśli ... tożby już dopiero« (1): Abo ieſli rękę moię Włożę/ w boku iego ránę. Tożbych iuż dopiero wierzył Iż tu Pan y miſtrz v was był. MWilkHist L2.

»gdyby wprzod ... tożby dopiero« (1): Co gdyby ſie wprzod wſzyſtko z nimi mowiło y porządnie rozebráło: tożby dopiero zoſobná do Páná Iezuſá przyſtąpić CzechRozm 70.

»ażby pierwej ... toż więc dopiero« (1): Abo iáko może kto wnidź do domu mocarzowego/ [...] áżby pierwey związał mocarzá onego? toż więc dopiero dom iego ſplundruie [nisi prius alligaveret fortem? Et tunc domum illius diripiet]. WujNT Matth 12/29.

d. W ostatnim członie ciągu wypowiedzeń współrzędnych, wyrażającego kolejność, następstwo, gradację — dopiero uwydatnia koniec tego ciągu: wreszcie, na koniec, na samym końcu (8):

Połączenia: »potym ... dopiero« (1): Act zápiſawſzy, pozew miáſto propoſitiiéy áktykuią: potym producta wſpomináią manu probationis, [...] dopiéro co ſtroná pozwána przećiwko temu mówiłá y replikowáłá, doſtátecznie wpiſuią SarnStat 1300.

»naprzod ... potym ... dopiero« (1): Vmyſł naprzód/ y iego dáry vmiłowáć: Potym dobrá ćieleſné plác máią zá témi: Dopiéro ſczęśćie idźie z przypadki ſwoiémi. KochDz 105.

»potym...potym...potym...zaś...dopiero« (1): Potym [ciągnął] Trocki/ Wołyńſki Woiewodowie [...] Potym Pan Wileńſki Oſtafi Wołowicz [...] Potym Rot Polſkich iezdnych 5000. Záś Węgrow 4000. iezdnych/ Dopiero ſam Krol z Dworem StryjKron 787.

»pierwej ... potym ... a tam dopiero« (1): ále pierwey/ plác on ná ktorym budowáć myśli/ pilnie rozmierza [...] potym też y w głębią źiemię kopáiąc gruntowi ſię przypátruie: [...] á tám dopiero onego ſię dokopawſzy/ ná nim fundáment zákłáda CzechEp 103.

»pierwej ... potym jeszcze ... a dopiero« (1): by pierwey ſłowem Bożym to było pokázáć/ iż Iezus Chriſtus ieſt nieprzyiaćielem Bożym [...] Potym ieſzcże/ iż Iezus Chriſtus ważył ſie ſam z ſiebie co cżynić/ cżego by Bog ſam przezeń nie vcżynił. A dopiero o tym/ y to opátrznie/ mowić. CzechRozm 81.

»pierwey... potym ... a dopiero też i« (1): ále pierwey dách zrzuca potym śćiány rozwala: á dopiero też y grunt wybiera zły CzechEp 224.

»naprzod ... a potym ... a nakoniec ... a dopiero« (1): Gdźie więc nielża záraz ſtrzaſkiem/ y iednego roku wſzyſtkiego wypráwić: ále tylko co grubſzego y więtſzego naprzod wzruſzyć: á potym zlekká y powoli korzenie/ á nákoniec y perze szkodliwe wybráć. A dopiero broną dobrze vpráwić. CzechRozm 235v.

»wprzod ... potym ... a nakoniec ... toż dopiero« (1): ále wprzod gáłęźi okrzeſze/ potym ſkorę obija/ á nákoniec pod ſznur ſztáchuie/ y ćieſze [...] Toż dopiero porządnie fundáment záłożywſzy/ iedno na drugie kłádźie. CzechRozm 235v.

** Bez wystarczającego kontekstu (8): Iam adverbium temporis, Teraz/ dopiero/ też wnet álbo hnet/ też yuż. Mącz 163b; Tum magis, id dicas, Ty byś więcey dopiero rzekł. Mącz 204a, 81c, 163b, 254a, 468d; Ietzund. Teraz. Dopirzo. Iam. Calag 302b; Modo – Teraz, dopiero. Calep 667b.
II. Partykuła (420):
1. Dodatkowy wyznacznik uwydatniający (341):
A. Wskazuje, że czynność nastąpiła zbyt późno lub po pewnym czasie i wyróżnia związany z nim składnik (lub wypowiedzenie) jako najwcześniejszy możliwy termin albo nieodzowny warunek nastąpienia faktu, o którym jest mowa w wypowiedzeniu: nie wcześniej, nie prędzej niż; (nunc, tum) demum, (iam, nunc) primum Mącz, Cn; (tum) denique Cn (277):
a. Przy okoliczniku czasu (135): pothym poſrzodek twardnieie á liſty ſie ſpołu zraſtaią/ á dopiero we ſtu lat owocz dawaią FalZioł III 20a, V 103; GlabGad O5; LibMal 1545/103v; tedy to błąd okrutny/ áby Luter/ dopiro przed trzemádźyeſty lat zyáwiwſſy ſye w Witembergu/ krzeſćiyańſtwo [...] oświećił KromRozm I Fv; KromRozm II h; KromRozm III N5; á nie ſłychałem nic o tym iedno dopiero dźiś [et etiam ego non audivi praeter hodie]. BibRadz Gen 21/26; De Praenestinorum defectione, eo anno primum fama exorta est, O odſtániu preneſtinorum tego roku dopiéro sławá powſtáłá. Mącz [269a], 396c; SienLek 125; GórnDworz E2; KuczbKat 270; RejZwierc 103v, 161; WujJud 137; CzechRozm 140, 148v, 167, 193; Obacż iſz dopioro po tyśiącu lat Grekowie o przaſuy [!] chleb niesłuſznie przygániáć Láćinikom pocżęli. SkarJedn 247 marg, [176], 178, 260, 277; WCżorá dopiero oddano mi obádwá liſty záraz ktoreś W. M. do mnie około they Trágedyey piſał. KochOdpr A2; SkarŻyw A5, 271, 293 [2 r.]; StryjKron 161, 782; CzechEp 256, 320, 353; ReszPrz 98 [2 r.]; ReszList 157; A dopiero od rżądu Iſzpańſkiego/ wielkiem ſię żegnáćie krżyżem. GórnRozm D3, E, H; ActReg 41, 48; KochCz A4v, Bv; WujNT 14 przedm, 361, 854; SarnStat 1282; SkarKaz 550a.

Połączenia: »aż(e) dopiero« (7): Koń áże we trzydźieśći mieśięcy/ dopiro zęby średnié puśći SienLek 188; Co ſie nigdy przedtym w żadnym potomku Abráhámowym niepokazáło/ áż dopiero w Pánie náſzym Iezuſie Chriſtuſie CzechRozm 168, 122v, 148v; CzechEp 255, 354; NiemObr 137.

»natenczas dopiero« (1): Gdyż też ná ten cżás dopiero Bog przez ſyná ſwego mowić pocżął CzechEp 250.

»potym dopiero« (10): Naprzod wezmi ſerwatki koziey/ warz w niey lakriciją/ fijołki/ rozynki/ potym dopiero wezmi mirabolanow Emblici, á warz ie w tey ſerwatcze FalZioł I 122c, V 99v; CzechRozm 76v, 77v, 105; CzechEp 103, 291; ReszHoz 135; GostGosp 108; WujNT 323.

»tedy dopiero« (9): BierEz N; FalZioł V 107; Vkaſz to żeby tám były ſluby dziewictwá/ tedy dopiero będzieſz mowił iż to piſmo knam należy KrowObr 141v; GrzegRóżn [C4]; RejPos 25v; CzechRozm 232; SkarŻyw 263; StryjKron 66; CzechEpPOrz *3.

»teraz dopiero« (21): OrzRozm K2; Nunc demum literis tuis rescribo, Teras dopiero odpiſuyę. Mącz 81c; Advenis modo? Terasżeś dopiero prziſzedł? Mącz 481a, 81c, 227d, 254a [2 r.], 392c; GórnDworz P3; WujJud 10; CzechRozm 14; SkarJedn 308, 389; CzechEp 14, 360; co to prze Bog zá ſzaleńſtwo/ teraz dopiero nam iákąś mądrość odkrywa/ ktora byłá zá cżáſow Páná Chryſtuſowych zákryta? ReszPrz 98; PaprUp I2v; OrzJan 77; SarnStat 1061, 1190; KlonWor 79.

»toż dopiero« (2): Y ták tę rzecż ſpráwuią/ áż przygánie żadney mieyſcá niebędźie: Toż dopiro puſzcżaią wotá [Tum demum in suffragia itur]. ModrzBaz 46; ActReg 79.

»wtenczas dopiero« (1): Ita demum mihi satis facies, si. etc. W ten czás dopiero ná twoyey ſentenciey przeſtánę. Mącz 81c.

»zatym dopiero« (2): WujJud 195v; Naprzod tedy potrzebá áby Kátolicy [...] do Bogá ſie náwroćiwſzy/ gniew iego modlitwámi błagáli. [...] á zátym dopiero miłośierdźia prośili. PowodPr 56.

»aż naonczas dopiero« (1): A iż ták pewnie á nieomylnie áż ná on cżás dopiero źiemia Izráelſka opuſzcżona byłá/ od Krolow ſwych CzechRozm 141v.

»potym też dopiero« (1): tedy mu trzebá pierwey náucżyć ſię lepiey poznáć ſyná Bożego/ Iezuſá Chriſtuſá [...] A potym też dopiero o zſtąpieniu iego z niebá/ y wſtąpieniu do niebá mowić CzechEp 346.

»tam zatym dopirzo« (1): Co ſye przez Anániaſſá z roſkazánya Bożego wypełniło/ á tám zá tym dopirzo [św. Paweł] wźyął duchá ſwyętego. KromRozm II h.

»tedy tam dopiero« (1): Tedy tám dopiero do Piotrá iednego/ rzecż ſwą obráca: vkázuiąc w nim iednym/ to wſzyſtko/ co ſie z nimi dziáło CzechRozm 236v.

»toż potym dopiero« (2): Kthory [Chrystus] naprzod/ máło przed tym/ o pożywiániu [!] ciáłá y krwie ſwoiey/ zwolenniki ſwe vcżył. Toż potym dopiro [...] ſwiątość ciáłá ſwoiego/ y ſwiątość krwie ſwoiey/ vſtáwić á poſtánowić racżył. RejPosWiecz2 90v; CzechEp [380].

»toż tam dopiro« (1): potym po niemáłych cżáſiech zábito kilkánaſcie wnukow iego [Achaba]/ toż tám dopiro Pan powiedzieć racżył/ iż ſie iuż teraz nácieſzyłá duſzá moiá nád domem Achábowym. RejZwierc 10v.

»toż też dopiero potym« (1): ále rychley każe mu [Pan słudze] ieſzcże ſobie coby iadł nágotowáć: [...] toż też dopiero potym onemu to ſłudze każe ieść y pić. CzechRozm 212v.

»dopiero aż« (2): a podcżaſzy dopiero wſpomniał Iożepha az w rok RejJóz K3; BudNT b8v przedm.

»dopiero niedawno« (1): iż Kátholiká ich záwżdy byłá [...] ieſzcże od ſámych Apoſtołow: á náſzáby ſię dopiero náleść nie dawno miáłá. CzechEp 359.

»dopiero potym« (3): A dopiero potym pod nowym przymierzem nád tymże domem [...] poſtánowił y przełożył [...] Iezuſá Chriſtuſá. CzechEp 290, 269, 299.

»dopiro tedy« (1): Dopiro tedy y on Vrząd właśnie [Sic autem] doſtoynośćią názwan będźie/ ktory cżłowiekowi godnemu/ [...] będźie dan ModrzBaz 44.

»dopiero teraz« (7): BierEz S2v; LibLeg 11/49v; GórnDworz Ff5v; CzechEp 358; OrzJan 88; WujNT 88; Ták dawno od Olbráchtá o tym porządku zſtróny żebraków rádzóno, á exequutiiéy nie było, dopiéro teraz zá Zygmuntá III. SarnStat 518.

»dopiero wtenczas« (1): ktory [św. Jan] dopiero w ten cżás [...] to ieſt w ſzoſtym mieśiącu od pocżęćia ſwego/ dał ſię pocżuć w żywoćie mátki ſwey CzechEp 149.

»dopiero zatym« (1): Dopiero zatym obmowe vczynic tym ze sposobem y dac sprawę iako Hospodarowi Wołoskiemu. ActReg 122.

»dopiro już wtenczas« (1): A dopiro yuż w ten cżás ten moy wſzechmocny Pan/ W ſpráwiedliwych ſądziech ſwych będzie od wſſeh [!] poznan LubPs C2.

»dopiero też potym« (1): że ták mowiemy. Wierzę w iednego Bogá oycá wſzechmogącżego ſtworzyćielá niebá y źiemie [...] A dopiero też potym mowiemy: Y w Iezuſá Chriſtuſá ſyná iego iedynego CzechEp 199.

»nie dopiero(ć) ... ale« (3): Abowiem nie dopieroć dźiś znáć mądrość twoię/ ale [non in hodierno die ... sed] wnet w pierwſzych lećiech twoich wſzyſcy ználi roſtropność twą BibRadz Iudith 8/18; O niedopieroć Pan Bog prawdę ſwoię świátu oznáymić racżył/ przez Doktory wáſze: ále w nowym Teſtámenćie WujJud 4; WujNT 174.

»nie dopiero wtenczas ... [ale]« (1): Non tum demum incipit lex esse scripta, sed tum orta est, Nie dopiero w ten czas poczina/ etć. Mącz 468b.

»nie teraz dopiero ... ale jeszcze za [kogo]« (1): Boby nie teraz dopiero vpáść był muśiał [zbór wierny]/ po ześćiu Apoſtolſkim/ ále ieſzcże zá ſámych Apoſtołow CzechRozm 184v.

Przysłowie: Dopiéro po ſzkodźie Polak mądr Strum E4.
b. Przy okoliczniku miejsca (42): FalZioł V 108v; Dopiroby ná cudzym chciał ſie vcżyć rządow RejWiz 69; GórnDworz F4v, P5v, S2v; BudNT d3 przedm [2 r.]; SkarŻyw A5; CzechEp 176, 256, 287 [2 r.]; Ale y ſámi Grekowie między ſobą/ y Láćinnicy też tákże między ſobą [barzo często się nie zgadzają]. [...] cżemum ſię ia dopiero z tych kśiążek przypátrzył CzechEpPOrz **3; Nád tąż Lowoćią woyſko kilká dni ćiągnęło/ Y dopiéro w Kolomnéy z tobą odpoczęło. KochJez B3v; [Konstantyn Wielki] dopiero ná śmiertelney pośćieli ochrzcżony był. NiemObr 147, 58, 71, 137; GórnRozm H4; ActReg 103; SarnStat 1296.

Połączenia: »aż dopiero« (1): ktory [zakon] ſię też áż w wtorych dopiero kśięgách pocżyna opiſowáć CzechEp 158.

»gdzie dopiero« (1): ále iż do krztu S. bywáią [dziatki] przywiedzione/ gdzie dopiero bywáią poświęcone. WujNT 595.

»stamtąd dopiero« (1): ktory to cżłowiek [...] miał [...] w práwey [ręce trzymać] okrutny kubek/ do kthorego wſzytki rzeki kthore z oney gory płyną/ zbiegáć ſie miáły/ á ſtámtąd dopiero w morze ſie wálić. GórnDworz Ii3.

»stąd dopiero« (1): [musi Dworzanin] od obacżánia czudnośći w iednym ciele/ poſthąpić do obacżánia czudnośći we wſzytkich ná ſwiecie rzecżach/ y ſtąd dopiero przyść do oney iedyney/ iſtotney/ á naiwyſzſzey/ od kthorey wſzytki pięknośći ſwą piękność biorą GórnDworz Mm4v.

»tam dopiero« (12): KromRozm III C7v, D2v; RejZwierc 13; CzechRozm 3, 63v, 182, 254; GórnRozm G3; OrzJan 69; Tám dopiero będzie rozłączenie. Bo tu ná tym świećie dobrzy y zli poſpołu żyli. WujNT 108; Y nieśmiał mu nikt nic rzéc. Do żeláznéy brony [...] áż był przywiedźiony: Tám dopiéro żáłować iego ſprzećiwnośći/ [...] Począłem GosłCast 73; PudłDydo A4.

»tu dopiero« (3): GórnDworz Mm6; GórnRozm H; Bo to imię Polak/ nowé ieſt/ y tu dopiéro w tych kráiach vroſło: od polá bez chyby KochCz B2v.

»aż tam dopiero naonczas« (1): Iam ták záś mniemiął [!]/ żeby PAN Chriſtus/ áż tám [w królestwie niebieskim] dopiero ná on cżás vrząd ſwoy krolewſki wykonywáć miał CzechRozm 182.

»naprzod ... potym ... dopiero zatym« (1): Bo w niey [nawie morskiej] náyduie ſie naprzod Máſzt [...] Potym záśię oſtátnią á nád inſze wyſtáwną cżęść iego/ ośiada ſam Zeglarz [...] Dopiero zátym ſą rozmáići vrzędnicy y pomocnicy PowodPr 2.

c. Przy zdaniu okolicznikowym czasowym lub jego równoważniku (71): RejRozpr I2v; MurzNT 88v; Dopiro ſłáć do Węgier y dáley po Konie/ Gdy widźim przećiw ſobie iuż dobyte bronie. Prot B4; iż łatwiey ieſt thákowym burzliwym ludziom/ niedopuśćić vrość/ niż kiedy iuż wielkimi vroſtą/ chcieć im dopiro rogow vcieráć. GórnDworz Hh8v; RejZwierc 158v; Strum R3; NiemObr 125; KochMRot B4v; GórnRozm M2; GostGosp 90; WyprPl B3v; Gdy przypádnie vćiſk/ będą dopiero chćieć wetowáć pokoiu: á iuż go nie będzie. PowodPr [86], 10.

Połączenia: »aż dopiero« (8): thák zli á ſkáżeni ludzie/ rzadko ſie cżym nieprzyſtoinym popiſzą/ áż dopiero kiedi ná vrząd wnidą GórnDworz Gg6; CzechRozm 23, 24; CzechEp 181, 256; GostGosp 5; KochCz A4v; Bá wiele nas/ cochmy ich [żołnierzy] przedtym niewidáli/ Aż dopiéro gdy náſzé ſnopki wytrząſáli WyprPl A2.

»natenczas dopiero« (3): Leop Matth 13/26; Dicam tibi tum demum quando usus poscet, Ná tenći czás dopiero przipomnie/ gdy czas będzie potrzebował Mącz 81c; SarnStat 1002.

»tam dopiero« (5): BierEz P4; KromRozm II vv; WujJud 86v; StryjKron 467; A kiedy z polá zbierzemy/ Tám dopiéro odpoczniemy KochSob 63.

»tedy dopiero« (8): GórnDworz Hh4; A kiedy ty iuż od Stáwu poiedźieſz y ludźi roſpuśćiſz/: tedy ón dopiéro po nié [po ryby] idźie álbo Nocy czeka. Strum I; CzechRozm 237; Potym gdy vyrzał Metelluſa cżłowieká nieſpokoynego/ á on ſię tego vrzędu dopraſzał/ tedy y on dopiro prośił [ipse quoque candidatus in campum descendit]/ áby onym ſwoim vrzędem/ mocnie ſię byſtrośći y nádętośći Metelluſowey záſtáwił. ModrzBaz 43v, 116v; CzechEp 233, 335, [402].

»wtenczas dopiero« (5): GliczKsiąż H2, O7; OrzJan 11, 38; A gdy ćię nieſláchetna w tym nędzá ogárnie/ W ktorey iáko cię ludźie będą ważyć márnie. W ten cżás dopiero poznaſz iák ma nędzá rogi CzahTr C.

»tedy tam dopiero« (1): Iż gdy nieſtáło plemienia Sálomonowego/ [...] tedy tám dopiero Ioáſá wźięto ná kroleſtwo CzechRozm 151.

»tedy więc dopiero« (2): á tedy więc dopiro będę naſyczon gdy ſie vkaże chwała twoia [satiabor, cum apparuerit gloria tua]. WróbŻołt 16/15, 52/7.

»tedy wtenczas dopiro« (1): ále gdy przez przedłużenié czáſu przez ſwé grzéchy óno dźiecię ſprzećiwi ſye woléy Bożéy: tedy w ten czás ma do chrztu dopiro przychodźić BiałKat 253v.

»toż tam dopiro« (1): [aż gdy] on [Abraam] mocno vwierzył temu/ toż tám dopiro/ [...] w tym vſpráwiedliwienie iego. RejPos 179v.

»aż dopiero natenczas« (1): A ták muśi to być błąd wielki/ ták o nim [o Chrystusie] trzymáć/ żeby iſtotnie nie miał być/ áż dopiero ná ten cżás gdj ſie z Máryey národził. CzechRozm 22v.

»aż(e) dopiero potym« (3): aże dopiro potim gdy cżłowiek wſtanie wſtępuie [pokarm] do żołądka GlabGad K8v; CzechRozm A4v, 72.

»tedy dopiero zatym« (1): kiedy iákmiarz wſzyſcy ludźie ſproſnie śie byli w báłwochwálſtwo vdáli/ tedy dopiero zá tym nierychło miedzy ludźi Przyśięgá śle [!] záwźięłá. KuczbKat 285.

»dopiero naonczas« (1): iże [Saul] ſie dopiero ná on cżás iákoby nowo vrodźił/ gdy z podłego narodu y nieznácżnego domu/ znácżnym y wielmożnym zoſtał CzechRozm 140.

»(nie) dopiero natenczas« (4): tedy iuż przedtym był: á nie dopiero ná ten cżás gdy ſie z Máryey Pánny národził. CzechRozm 35v; ktorzyby [aniołowie] go [Chrystusa] dopiero ná ten cżás gdy ſie w ćiele okazał vyźrzeli. CzechRozm 40, 141; CzechEp 254.

»dopiero teraz« (1): iż to nie ſą nowe iákie rzecży dopiero teraz, gdy Bog Lutera przećiw niezbożnym iármárkom frymárkom y inſzym kupiectwam Papieskim pobudził, zmyślone CzechEp [406].

»dopiero wonczas« (1): Gdźie iednák ćięſzko grzeſzą ći/ ktorzy dopiero w on cżás niemocnego pomázowáć chcą/ kiedy iuż żadney o zdrowiu iego nádźieie niemáſz KuczbKat 230.

»dopiero wtenczas« (3): A śmierć dopiéro w ten czás nam należy/ Gdy iuż k nam bieży. KochTr 16; JanNKarGórn H2; PowodPr 34.

»nie dopiero(ć) ... ale« (4): CzechRozm 222, 259; Nie dopieroć Iudaſz zginął/ kiedy Páná przedał. Ale oto pierwey był złodzieiem WujNT 358, 783.

»nie natenczas dopiero ... ale« (1): iż nie ná ten czás dopiero wyniſzczył [Chrystus] ſam śiebie/ gdy ſię dał poimáć: ále kiedy przyiął ſłużebniczą poſtać WujNT 688.

Przysłowia: Aquam infundere cineri, Proverb. Dopiro gáśić kiedi yuſz zgorzalo. Mącz 13b.

Apud aram consultare. Proverb. Dopiro ſie radźić/ gdy ſie yuſz rzecz poczęłá. Mącz 13b.

Bo niewie cżłowiek kiedy co ma iáko to ſmákuie/ áż dopiero gdy to ſtráći/ toż to cukruie. GostGosp 5; iż w ten czás dopiéro poznaſz ſczęśćie ſwoié/ kiedy ie vtráćiſz OrzJan 38.

ktorżyby [senatorowie] gdy chorobá iáká ná R. P. prżiydźie/ [...] mogli wſkok rádźić o zdrowiu iey/ nie dopiero ſzukáć Doktorow/ gdy ſię do śmierći prżybliża GórnRozm K.

Szereg: »dopiero i pod ten czas« (1): A ziáwił ſię [Czech z Lechem] w tych kráiách dopiéro/ y pod ten czás/ kiedy nowo té kráie nowé ośiadáli KochCz B.
d. Przy oznajmieniu imiesłowowym czasowym (6): á przeto co on śiał/ nieprzebieráiąc/ ále ták weſpoł miecąc: thom ia dopiero pożąwſzy/ przebieráć muśiał SienLek 44v; á [Chrystus] dopiero wykonawſzy wolą oycá ſwego wźięty ieſt do chwały oney wiecżney iego CzechRozm 28v; SkarŻyw 285; ActReg 98; Co náſzy Hetmáni y Pánowie pomocni będą/ ieſliż my/ máiąc iuż nieprzyiaćielá przed oczymá/ dopiéro diſputowáć będźiemy o Przywileiach y práwiéch náſzych? OrzJan 69; PowodPr 37.
e. Przy zdaniu okolicznikowym miejsca (2):

Połączenia: »tam dopiero« (1): przedſię tám gdzie bych przeſtał/ tám by mi dopiero pocżąć potrzebá. SkarŻyw 47.

»dopiro tam« (1): Pátrzayże co tu widziſz tę ná dole iáſność/ Dopiro tám gdzye Pan ieſt iuż dziwnieyſza ſwiátłość. RejWiz 153v.

f. Przy zdania okolicznikowym warunkowym (11):

Połączenia: »tam dopiero« (2): KromRozm III L5; á tám dopiero/ ieſliżby byli w fałſzu doznáni/ karánie ná ſobie odnośili. CzechRozm 233.

»tedy(ć) dopiero« (5): RejKupSekl a4v; SienLek 147; Co gdyby ſie ták z nimi przedrábowáło [...] tedybym dopiero z nimi do Meſyaſzá przyſtąpił CzechRozm 70; Lecż ieſli ſię ich nieſzcżęśćie imie/ tedy dopiro [tum quidem] wſzytkie wády ich pokázuią ſię ná iáśnią ModrzBaz 40v, 104v.

»toż dopiero« (1): á gdźie by [ubi] ono [filozofskie panowanie] prze ludzką złość było zániedbáne/ toż dopiero [tum primum] niech ſię wynurzy Krolewſka władza. ModrzBaz 129.

»wtenczas dopiero« (2): A ieſli tego dowiedźie/ y pokaże: w ten cżás dopiero/ niechay nam zá złe ma NiemObr 94; OrzJan 107.

»więc tam dopiero« (1): á gdźieby do práwá trudno było/ áboby go nie ſtáło: więc tám dopiero lewem CzechRozm 233v.

g. Przy podmiocie: pierwszy, nikt inny wcześniej (10): Wſzyſey [!] zábłądźili/ mychmy dopiero przeyrzeli. WujJud 117, 4 [idem (2)], 10, L13; Przetoż Apoſtołowie S. záſłony y przegrody v ołtarzá nie mieli/ dopiero Bázyli wielki wſchodnych kośćiołách to zácżął SkarJedn 237; StryjKron 91; lecz tego [murów] ná ták wielkie Kroleſtwo nie wiele było: Niemcy dopiero w Polſcze mury rozmnożyli. GórnRozm L4; PaprUp C2, C4v; Który zwyczay dopiéro káſſował Iágełło. 1423. SarnStat 591.
B. Wyraża ograniczenie, wyłączność; tylko, jedynie, wyłącznie (37): A ktorzy temu vwierzą/ dopiero tych klucżow vżywáć máią. RejAp 16v; ábowiem to ieſt dopiero práwe ożycie/ Kiedy ktho ſławnie vmrze GórnDworz G4v; Y dopiero w thákiey pięknośći/ niechay ſie kocha GórnDworz Mm4, L, L8, Hh7v; CzechRozm 122v, 167; Dopiro zá pomocą tu Krolá Polſkiego/ Wygnał Turki s ſwoiego páńſtwa Wołoſkiego. PaprPan Ee4, Bv [2 r.J; CzechEp 188 [2 r.], 256; NiemObr 146; KochPhaen 24; tym dopiero ſpoſobem nápełnićie źądánie náſze. ReszPrz 111, 103; GórnRozm B3v; Prośi/ w koſztowné ſzáty żeby ią vbrano/ Głowie iżby ozdobę naypięknieyſzą dano. To dopiéro ma zá ſzlub GórnTroas 62; to dopiero doſkonále głádźi grzechy. WujNT 275; A dopiéro gołotá zoſtawa poymány SarnStat 549; CiekPotr 79.

Połączenia: »aż dopiero« (1): ktorych [spraw duchownych] żaden inſzy że [!] wſzyſtkich potomkow Adámowych/ [...] nigdy wykonáć nie mogł/ áż ten dopiero/ ktory też nád wſzytkie inſze duchem bes miáry miał być pomázány y nápełniony. CzechRozm 178v.

»tak dopiero« (10): Przeto Páweł S. każe ſye doświádczáć/ ſumnienie oczyśćiwſzy/ á ták dopiéro pożywáć ćiáłá Páńſkiégo BiałKat 336; GrzegŚm A3; Bo ták dopiro Kátholikámi álbo Powſzechnikámi będźiemy [...] ieſli będźiem náśládowáć Powſzechnośći y Stárożytnośći á Zezwolenia. WujJud 37v; WujJudConf 255v; CzechRozm 83v, 225v, 227; CzechEp 32, 103, 232.

»tam dopiero« (1): ále tám dopiéro beſpieczeńſtwo ieſt/ y rząd dobry/ gdźie ludźie nie dla boiáźni iákiéy/ álé z cnoty ſwéy dobrze czynią KochWr 24.

»toż dopiero« (1): A ták to coś powiedźiał/ nic nie wáży: trzebáby tu iákiego iáſnego przykłádu w cżym go y iáko wierzący weń wzywáli: tożby to dopiero mogło nieco ważyć. CzechRozm 196.

»dopiero aż« (1): Bo ieſliby ſię [Bóg] gniewał/ á dopiero áż kwoli ſynowi miłował/ tedyby to było przećiw regulam X. K. CzechEp 188.

C. Wyróżnia dany składnik jako znak, że wyrażony w zdaniu fakt jest wczesną, początkową fazą dłuższego procesu: zaledwie, na razie, zrazu, jeszcze (27): yeſth pacholek nyſky a dopyero mv ſzyą waſz ſipye LibMal 1547/129, 1544/93v, 1545/94v; Vngves etiam dicuntur, Soſziki á gáłąski które ſie dopiero poczynáyą puſzczáć. Mącz 503c; Florentinowie walcżąc przećiwko Pizie miáſtu/ wydáli byli pieniądze wſzytki s poſpolitego ſkárbu/ [...] á woyná ſtátecżna/ dopiro ſie w ten cżás pocżynáłá GórnDworz P3v; RejZwierc 177; WujJudConf 214v; Mowi/ Vrodziłáś/ á oná dopiero pocżąć miáłá CzechRozm 133v, 31v, 133v, 135 [2 r.], 149; A Kniáź Roman dopiero ſwych w vphy ſpráwuie/ Polſkie woyſko gwałtownym pędem przyſtępuie/ Niedáli mu ſię ſpráwić StryjKron 240; CzechEp 273; S. Marćin dopiero też ná krześćiáńſtwo probántem był/ gdy Ceſárzowi Rzymſkiemu woynę ſłużąc/ niemiał iednák wyſługi żołdu ſwego/ iedenże płaſzcż PowodPr 63.

Połączenia: »tylko dopiro« (1): Ieſzcze [oliwka mała] áni gáłązek/ áni liſtków rodząc/ Sámá tylko dopiro ſzczupłym prątkiem wſchodząc KochTr 6.

»już ... dopiero« (1): iż nie wierzył/ áby Meſſyaſz iuż ná świát przyſzedł/ ále iż dopiero przyść ma. ReszPrz 78.

»już ... jeszcze dopiro« (1): Iedni iuż ná Gránicy głowy náſtáwiáią/ Drudzy ſię ieſzcze domá dopiro żegnáią. Prot B4v.

»dopiro ... już« (1): Ceſarz dopiro groźi á my iuż dawno ſie pomśćili. BielKron 186.

»aczci dopiero ... ale też potym« (1): ácżći ſię dopiero/ iáko y Antyoch/ nie tylko [...] chytrośćią ſwą ná Rzymſkie máiętnośći y ośiádłośći tárgáć pocżęli: Ale też potym y Ceſárze z Rzymá wypiſáli: á ſámi ná ich ſtolcu záśiedli. CzechEp 370.

a. Przy bliżej określonym odcinku czasowym (6): On rzekł iaćiem nie ták ſtáry/ Dopieroć mi mieśiąc wtory BierEz M2; á bo wiem dopiro dwye liećie yáko ſię glod potzął á yeſſtze będzýe pýęc lat ktorych (áni będą orać ani żąc) HistJóz D4; RejPosWstaw [412]v; á dziewecżka śiedm lat dopiero miałá. SkarŻyw [236], 552.
Wyrażenie: »dopiro rosłe lata« = wczesna młodość, lata dziecięce (1): Dla cżego y ten obycżay był/ że dzieći nye w domach/ ále po polach myedzy zyelſki ſypyáły/ nic w głowy nye kłádąc áby ták wemdlonych á wdopiro roſlych lecyech/ ku pracy robocye yákiey [...] przyzwycżayáć ſie mogli. GliczKsiąż E5.
2. Partykuła emfatyczna potęgująca zabarwienie uczuciowe wypowiedzenia (79): RejKup m2v; KromRozm I N; GliczKsiąż C3; GórnDworz S7v [idem WerGośc 249], Bb6v; Aniołá Bog do niego [św. Józefa] poſłał/ áby mu obiáwił/ cżyſtość y niewinność małżonki iego [...] Rozumiey z iáką dopiero ochotą ſłużył małżonce ſwoiey/ y temu co nośiłá. SkarŻyw 243, 41, 305; Ieſlićby Kryſtus zmartwychwſtał/ Dopieroćby ſwoy błąd rozśiał. MWilkHist D2; Ale gánię y przymawiam tym wſzytkim co przećiw woley Bożey y ich [wiernych]/ po śmierći ich [...] onych dopiero ná niewiedźieć iákie vrzędy ſtáwiáią/ onym niewiedźieć co przycżytáią CzechEp 83; WerGośc 235, 249; A tá [Europa] dopiéro zlękła ſye niebogá/ Gdźie poyźrzy zewſząd morze/ zewſząd trwogá. KochPieś 7; GórnRozm F4v [2 r.]; ále widźieć zábitą mátkę y zápaloną oyczyznę/ dopiéro do bólu piérwſzégo/ więcéy bólu y żalu przybędźie. OrzJan 136; KmitaSpit C4v.

Połączenia: »dopiero ... dopiero« (3): Bo każdy w takich zamieszkach dopiro chce nad nieprzyjacielem swym się mścić, dopiro chce imienie, ktore mu było posiędziono, wydrzeć Diar 66; GórnDworz Dd4v; Dopiéro niebożętá do paná wzdycháli/ Dopiéro ſye do niego z płáczem vćiekáli. KochPs 116.

»dopiery ... dopiero« (1): Aże kiedy ſpuśći Staw/ áno w Stáwie máło [ryb]/ dopiéry będźie mówił/ [...] dopiéro będźie zápráwiał/ budował Strum P3.

»tam dopiero« (6): GórnDworz Gg5v; Pátrzayże záſię/ gdy iuż potrzeby nie będzie/ á rozłożą ie [żołnierzy] po leżach/ iákiey tám dopiro roſkoſzy y ćwicżenia vżywáć będą. RejZwierc 26v; MycPrz II B; CzechRozm 173v; GórnRozm D2; KlonWor 21.

»to(ć) dopiero« (4): RejKup z3; A gdy o inſzych rzeczách powiedaiąc/ [Sokrates] do rozumu człowieczego przyſzedł/ toć dopiéro miary niemá wokazowaniu przeciwko człowiekowi łaſki bożyi MurzNT 103v; BibRadz 2.Reg 13/16; GórnDworz I4.

»toż dopiero« (7): iż powoli niechcemy ſie przypátrowáć temu Pánu ſwemu/ [...] áż práwie ſtáną przed progiem náſzym przygody á vpadki náſze/ toż dopiro wołamy á krzycżymy nárzekáiąc do niego. RejPos 244, 244; RejZwierc 80, 134, 261v; MycPrz II C2v; Owcá/ ſchyliwſzy ſię ná doł/ wrzeſzcży: á wilk w zgorę ku niebu łeb podniożſzy ná powietrze toż dopiero wyie. CzechEp 37.

»tu(ć) dopiero« (5): GrzegRóżn F4v; Tu dopiero było z nim turnieiu doſyć/ kiedy zbroie ná ſię kłáść/ [...] żadnym obycżáiem niechciał GórnDworz O7v; RejPos 72, 106; RejZwierc 30v.

»tu dopiero ... tu dopiero« (2): Ale gdy go [Syna Bożego] porownywáią z Oycem/ thu dopiero obacżyſz że błąd/ tu dopiero żądło ſwe vkażą. SarnUzn H4; RejPos 131.

»tu dopirko ... tu dopiro« (2): tubyś dopirko ſam ná ſię miał zápłákáć/ á nie płákáć/ nád tym Pánem ſwoim/ á tubyś ſie dopiro żáłobliwie miał rozlitowáć/ okrutney á niekrześćiáńſkiey ſpráwy ſwoiey RejPos 100v, 114v.

»tuć dopiro ... tuć dopirko« (1): A Ták gdy iuż tám będzieſz miedzy onemi roznemi ſtany/ [...] thuć ſie będzie dopiro pilno rozumu chwytáć/ tuć dopirko trzebá będzie pilno y vważáć y rozeznawáć/ gdzie ieſth álchimia á gdzie práwy bránt RejZwierc 20.

»to dopiero aż« (1): á gdy mu do tego w koźi rok/ [...] zágráią/ y w ſzkápi brzuch kiymi zábębnáią/ to on dopiero áż ná łbie/ choć kárku ſobie náruſzy/ dotáńcuie. WerGośc 235.

»dopieroby tym bardziej« (2): CzechRozm 29v; A byś ieſcze/ co ztobą dźiać ſie ma/ wiedźiáłá/ Dopiérobyś tym bárźiéy królewnie zayźrzáłá. GórnTroas 64.

»dopiero tym więcey« (2): GórnDworz T5; Chłop że go Ceſárzem zowią/ dopiero tym więcey ſię dźiwuie WerGośc 245.

»to dopirko ... to dopirko ... to dopiro« (1): iż gdy ná ktorego przydzye ſtrách iáki bliſkyey ſmierći iego/ to ſie dopirko kręći/ to ſie dopirko fráſuie/ tho dopiro będą dziwne rozmyſły w oney błędney duſzy iego RejPos 248v.

»toż tam dopiro ... toż tam dopiro ... toż tam dopiro« (1): Toż tám dopiro wielka rádość byłá/ toż thám dopiro wielka roſkoſz byłá/ thoż tám dopiro wielkie nabożeńſtwo y wielka pociechá ſie zyawiłá RejPos 116.

a. Przy równoważniku zdania [w tym przy bezokoliczniku (6)] (11): Przydzie potrzebá iáka dopiro ſie wiercieć RejZwierc 61v; Abowiém to ieſt wielka praca/ kiedy Staw łowić/ dopiéro łowiſko chędożyć. Strum F.

Połączenia: »tućby dopiro« (1): A thák tućby dopiro zápłákáć moy miły brácie á nędzny cżłowiecże/ rozmyſliwſzy ſie ná zły á ná ſwowolny żywoth ſwoy RejPos 106.

»to tu dopiero« (1): Ale záś gdy przyidźie ku żywotowi Chriſtiáńſkiemu y ku záprzeniu ſie ſámego ſiebie/ to tu dopiero trudna łáćiná CzechRozm 247v.

α. Częściowo przy równoważniku zdania (bezokoliczniku) (7):

Połączenia: »toż dopiro ... toż dopiro ... toż dopiro« (1): A gdy iuż bliſki poſeł przypádnie/ á iż ſie iuż vkaże bliſki vpadek náſz/ toż dopiro zwyklichmy byli biegáć/ ſzukáć/ ráthunku v ludzi ſwiętych żywych ábo vmárłych/ toż ſie dopiro obiecowáć polepſzyć/ toż dopiro ſzukác oleiu RejPos 342.

»toż dopiro ... toż dopiro ... toż dopiro ... toż dopiro« (1): bo ſie my nigdy nie vciekamy do niego/ áż ſie Eklipſis ábo Cometes vkaże/ [...] thoż dopiro nárzekamy/ toż ſie dopiro wierćimy/ mowiąc iż to iuż nie dármo/ wierę będzye coś złego: toż dopiro do Páná/ toż dopiro wołáć/ ſpiewáć/ dzwonić/ kurzyć/ á nárzekáć nań RejPos 244.

b. W pytaniach retorycznych i w związku z nimi (6):

Połączenia: »coż dopiero« (1): Toś iuż ſłyſzał o docżeſnych pociechach náſzych/ á iż ieſt prętki Pan náſz ná káźde wſpomożenie náſze. Coſz dopiero będzyeſz rozumiał o onych o kthorych nam powiedáć racży/ gdy mowi [...] Iż idę do Oycá ſwego miłego/ ábych wam zgotował wdzięcżne mieyſcá wáſze RejPos 128.

»coż ... dopiero(ćby)« (2): Y ſzydzić to z nas/ ten dobry pan/ A coż kiediby był wygrał/ dopieroćby nas był nośił. GórnDworz T2v, C5.

»coż ... tam dopiero« (1): To ſam z ſobą: á coż z ſwoimi vcżniámi? Tám dopiero walki/ háńby/ tám ſromocenia ReszPrz 61.

»coż ... tożci dopiero« (1): A coż gdy iuż w ſpráwy y poſtępki tych weyźrzymy/ ktorzy [...] onego [Jezusa Mesjasza] poznawſzy/ vwierzyli/ y cále ſię nań ſpuśćili: tożći dopiero morze wſzego złego ná ſobie odnośili CzechEp 24.

»jeśli ... coż dopiero« (1): Ieſli was to gorſzy/ iż wam chcę dáć moie Ciáło ku iedzeniu/ będąc z wámi widomie: á coż dopiero rzeczećie kiedy do niebá wſtąpię? WujNT 332.

Synonimy: I. 1. blisko, niedawno, nowo, świeżo; 2. ninie, teraz; 3. potym, tedy; d. aż, potym, zasię, zatym; II. B. aż, jedno, tylko; C. jeszcze, ledwie.

Cf DOPIEROŻ, DOPIERY, DOPIERZ

BC