[zaloguj się]
[pdf]

JEDNO (10 397) pt i cn

pt (7990), cn (2407).

jedno (9845), jeno (533), ino (19); jeno KochList (3), Calag, KochBr, KochPam, KochProp (2), KochPropKKoch, PaprUp (15), KochPij (2), KochFrag (12), KochFragJan, JanNKarKoch (3), RybWit; jedno : jeno PatKaz II (4 : 1), PatKaz III (9 : 6), RejŁas (1 : 1), RejKup (133 : 24), Diar (21 : 86), DiarDop (16 : 13), UstPraw (60 : 2), BielKron (589 : 3), KochSat (6 : 1), Mącz (97 : 3), ProtOdm (3 : 4), SarnUzn (46 : 1), SienLek (54 : 1), LeovPrzep (13 : 5), GrzegŚm (16 : 1), BielSpr (53 : 2), MycPrz (23 : 2), Strum (7 : 59), KochOdpr (1 : 5), KochPs (13 : 5), SkarŻyw (216 : 1), KochTr (3 : 1), KochFr (68 : 7), KochPieś (3 : 6), PudłFr (22 : 2), GórnRozm (68 : 3), KochWr (5 : 14), GostGosp (44 : 1), GórnTroas (2 : 2), KochAp (2 : 6), OrzJan (8 : 10), WyprPl (1 : 5), WujNT (249 : 6), WysKaz (21 : 1), JanNKar (30 : 8), SarnStat (396 : 107), SiebRozmyśl (18 : 2), ZbylPrzyg (3 : 1), SzarzRyt (1 : 3), ZapKościer (15 : 1), ZapWar (27 : 15); jedno : jeno : ino ActReg (93 : 6 : 1), LibLeg (77 : 55 : 18).

e oraz o jasne.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia
I. W funkcji partykuły ekspresywnej uwydatnia i ogranicza: tylko (7990):
1. Uwydatnia i wyłącza w treści zdania jeden wyraz; jedynie, wyłącznie; vero Modrz, JanStat; unum Vulg, Cn; solum Mącz, Cn; tantum Modrz, Cn; duntaxat JanStat, Cn; tantummodo JanStat; dum, modo, tenus Cn (1271):[Xánt] Ezopowi dał v drzwi ſtać/ A iedno mędrce w dom puſzcżáć. BierEz E2 (7); Pozdrowiona bądz miloſciwá krolowá miloſierdziá [...] bo iedno przez cię bog daie laſkę ij miloſierdzié wſſytkim. OpecŻyw 183v(3); ForCnR C2v; FalZioł III 35c (8); BielŻyw 162 (2); BierRozm 10; LibLeg 6/117 (3); RejPs 38v (20); ComCrac 18 (2); RejRozpr G2v (9); A powyada yze ſkrzynye wſchithky wthem ljemvzye othworzone bili, a yedno v lyemvza ſkobli dobil LibMal 1544/91v (2); SeklWyzn c2 (7); RejJóz E3 (10); ZapWar 1545 nr 2646; SeklKat N3v (8); RejRozm 396; RejKup g8 (16); KromRozm I L; MurzNTSekl nlb; KromRozm II b4v; KromRozm III B5v; Diar 59 (9); DiarDop 99 (4); BielKom F3v (3); áby nye tákiemu [nauczycielowi] ſyná ſwego porucżał/ kthoryby yedno zapłátę chcyał myeć GliczKsiąż L8v (12); Nye máyą boyáźni Bożey przed ocżymá ſwymi/ Bo ſie ták yedno paráyą złoſcyámi ſproſnemi LubPs D2 (24); GroicPorz hh2; Abowiem iedno tákich klenoty ſie zdobyą/ Ktorzy przy zacnych ſpráwach w cnotę ſie ſpoſobyą. RejWiz 98v (66); Leop Iudith 6/13 (2); RejFig Aav (3); RejZwierz 127 (24); BibRadz Gen 42/38 (7); OrzRozm R (3); Też oná wynázłá [!] máſło dzyáłáć/ gdyż przed tym iedno mleko iedli á ſery. BielKron 4v (31); GrzegRóżn M3; KochSat Bv; Mącz 182b (6); OrzQuin F4v; Prot A2v; SarnUzn B4 (3); SienLek 7v (5); á ſkoro przypádnie ná cię vpadek iáki/ nieſzcżęſcie iákie/ álbo przygodá/ iuż ſłyſzyſz iż [przyjaciel kupny] ſtoi z dáleká iedno dziwuiąc ſie/ á żadnego rátunku vpadkowi onemu nie dodawáiąc. RejAp 152v (48); GórnDworz E7v (15); HistRzym 107v (5); [Pan] iedno tám chce mieć ſługi ſwoie/ á wierne ſwoie/ gdzye ſam będzye być racżył. RejPos 292v (145); RejPosWiecz2 95v (2); BiałKat 336 (3); HistLan A3v (4); A ten ſie drugi záſię iedno wala á przewráca iáko kiernoz w bárłogu kiedi ſie drożdzy opije RejZwierc 142 (51); WujJud 72v (9); WujJudConf 57; RejPosRozpr c2; HistHel B4v; MycPrz I Bv (9); Ale kiedyć ſye ſługá doſtánie Legart/ piiánica/ koſtérá/ który ieno czeka/ rychłoli go záwołáią ieść. Strum R3v (4); BiałKaz E; BudNT a6; CzechRozm 14 (10); PaprPan I2 (2); Potym go pytáią/ ieſliże tę rzecż o ktorey świádcżyć ma/ widźiał/ cżyli iedno słyſzał? [an vero audierit tantum?] ModrzBaz 86 (4); SkarJedn 44; Oczko 6v (5); SkarŻyw 36 (3); StryjKron 59 (2); Omyliłáś mię/ iáko nocny ſen znikomy/ Który [...] nagle vćiecze: á temu ná iáwi Z onych ſkárbów ieno chęć/ á żądzą zoſtáwi. KochTr 13; CzechEp [416] (3); KochPhaen 19; WerGośc 253; WerKaz 300; BielSen 13; KochPieś 15 (2); KochSob 63; PudłFr 42 (2); ArtKanc J11; GórnRozm L4v (10); KochWr 36 (4); PaprUp F2 (2); A tak wm prozno mi to persvaduiesz, abych sam iedno osobie myslił adomu swym nic ActReg 164 (15); GostGosp 14; Práwo bowiém ieno każe vżywáć pieniężnégo żołnirzá dla lekkich wyćiéczek OrzJan 58 (2); LatHar 122; Ieſli grzeſzny ieſt/ niewiem: to iedno wiem [unum scio quia]/ iż bywſzy ślepym/ teraz widzę. WujNT Ioann 9/25 (9); JanNKar A3 (2); JanNKarKoch D4v; Proſtą Minutą nic ſie dowiéźć nie może: Ale iedno liſtámi álbo minutą pod pieczęćią/ álbo Kśięgámi przed ſądy [sed tαntum modo litteris JanStat 508]. SarnStat 325 (38); SiebRozmyśl E4 (2); GrabPospR K4v (2); PowodPr 60; SkarKaz 457b; VotSzl C3v; PaxLiz D2; ZbylPrzyg A3v.

Połączenia: »chyba jedno« (1): Scheſcz wſhy na głowe zwoyowaly chiba yedno domi pooſthawyaly. LibLeg 11/165.

»jedno jacy« (1): gdyż iedno iacy kroleſtwo Izráelſkie miał BudBib B3.

»jedno (...) tylko« [szyk 34 : 18] (52): TarDuch B7; BielŻyw 62 (2); RejPs 148 (3); ComCrac I3v; Diar 53 (2); DiarDop 112 (3); LubPs aa3 (2); RejWiz 148v; KochZuz A4; BibRadz Gen 7/22; Iuż iedno tylko ſámá wiecżna roſkoſz á ſámo wiecżne błogoſłáwieńſtwo zoſthánie nád wiernemi Páńſkiemi. RejAp 188v; RejPos 133v (21); RejPosWiecz2 92v; BiałKat 13; GrzegŚm 35; Boć ſtrách ieſt ná nas iáko ná dzyeći máſzkárá co twarzy odmienia/ thylko iedno ſthráſzy á nic nie vcżyni. RejZwierc 166v (2); Strum Nv; WSzákże my vſtáwiamy/ áby iedno tylko raz Sędźia Ziemſki rozmyślał ſie [non nisi semel Iudex deliberet JanStat 492] SarnStat 791 (4); SiebRozmyśl F; CzahTr L3; GosłCast 27.

cum inf [wzmacniając ekspresję uwydatnia jedyną, zwykle krańcową, możliwość] (8): przyſzliſmy iuż w Polſzce ná oſtátni punkt/ z ktorego iedno ſpáść á ſzyię złomić OrzRozm A4 (2); OrzQuin Kv; RejAp 180 (2); Iuż/ iáko ono powiádáią/ ná oſtátecznym ſzczeblu ſwoim ſthoisz/ iedno cie zepchnąć RejZwierc 131v; WujJud 73v.

a. Uwydatnia inną od spodziewanej ilość lub intensywność (przeważnie z liczebnikami lub zaimkami liczebnymi) (253):
α. Uwydatnia mniejszą od spodziewanej ilość lub intensywność; nie więcej niż, zaledwie; tantulum Mącz, JanStat; tantum JanStat; duntaxat, omnino, solum, tantummodo Cn (251): [mucho] Gdzież będzie twoie bucenie/ Gdy ćię iedno ćień oſtátnie. BierEz N3v (2); ForCnR C4v; Murm 10; MetrKor 57/120 (3); Vwarz tho v ognia w cżyſtym garnku aż iedno trzecia cżęſć zoſtanie FalZioł II 23v; BielŻyw 10; LibLeg 7/103 (2); RejPs 115v; RejRozpr Dv; zoſtawyl vnyego kon za kthori mv then tho krzizankowſky myal dacz 20 zlothich wſchakze yedno 10 yemv dall a 10 mv yeſzcze winyen zoſtall LibMal 1546/123v (7); RejJóz B6; ZapWar 1545 nr 2646; SeklKat Y4v (5); RejRozm 406; RejKup c8v (2); KromRozm II d3v; Diar 43; GliczKsiąż L2; Iáko ieſt krotka á nie trwáła zapłátá ſwiátá obłudnego/ iż iedno do cżáſu ty obłędne możnośći iego trwáią. LubPs Rv marg (5); Podle niego pan Diſzkret iedno o płot ſiedzi RejWiz 67 (17); Leop Tob 5/7 (2); UstPraw A2v (2); RejFig Cc3 (3); RejZwierz 102v; BibRadz 1.Reg 18/8 (4); OrzRozm R; á thám Axámitá zábili/ á Tháláfus iedno ſámotrzeć vćiekł BielKron 304v (60); Mącz 456c (2); OrzQuin Ov; Ia iedno cżtherzy documentá wſpomnię ná ten cżás. SarnStat G5; SienLek 40v (4); RejAp BB5 (8); GórnDworz O8 (4); RejPos 45v (20); GrzegŚm 35; [Stylibon] vciekał iedno w koſzuli s pogorzáłego miáſtá RejZwierc 67v (9); BielSpr 6v; WujJud 14; WujJudConf 193v; Strum B3v (2); BudBib 2.Mach 7/16; CzechRozm 136v (4); Oczko 3; SkarŻyw 52; KochJez B3v; KochSz B2v (2); náoſtátek przyſzedł do tákiego kreſu/ że one máiętnośći ſwoie iedno przez dwie lećie przez gárdło przelał WerGośc 225 (2); ActReg 28 (5); ZapKościer 1588/77; Kury ſie lęgą cáły rok/ pocżąwſzy w poſt áż do ſámego ś. Marćiná: Gęśi iedno raz/ ále dobrze. GostGosp 110 (2); WyprPl B2v; LatHar 252 (2); WysKaz 29; przeto tu ták ieno ná krótce iákoby w miiániu rzecz przypominam SarnStat 1263 (25); GrabPospR M3; PowodPr 18 (2); VotSzl E; GosłCast 28; SzarzRyt D4 (2).

Połączenia: »jedno dopirko« (1): á tho iedno dopirko pocżątki á okázowánie gniewu Páńſkiego nád námi RejZwierc 192.

»ledwo jedno« (2): nie vkazał ſie iáwnie ná ſwiát/ ledwo iedno przez trzy látá/ á potym wnet márnie zginął. RejPos 320v; RejZwierc 270.

»jedno niemal« (1): á zá dźieśięć iedno niemal dni od wyćiągnienia ſwégo/ R. P. z wielkiéy trudnośći do lepſzéy o vſpokoieniu iéy nádźieie przywiódł SarnStat 1051.

»jedno tylko« [szyk 7 : 1] (8): BibRadz Mar 8/14 (4); [Apostołowie] iedno thylko ná kilko ſłow od Ianá ſwiętego/ [...] wnet bieżeli zá tym Pánem ſwoim. RejPos 275 (2); RejPosWiecz2 92; VotSzl Dv.

β. Uwydatnia większą od spodziewanej ilość; nie mniej niż, dopiero (2): żeby ſie nye godziło dzyecyęcyá vcżyć zá bárzo młodych lat [...] ále yedno w ſiodmem lecye GliczKsiąż I5 (2).
b. Połączenie »nie jedno« zapowiada wystąpienie szeregu treści przeciwstawnych (nie zawsze sformułowanych), zwykle wyłączając jeden element w przeciwstawieniu do ogółu; non ... tantummodo ... sed, non modo ... sed etiam Cn (184):
α. Bez wyrażonego członu szeregu przeciwstawnego (6): BierEz O3; A iáko oko nie tylko ſobie widzi/ ále też inym cżłonkom ku potrzebie ich. Serce też nie iedno ſobie ſámo myſli w potrzebach ſwoich. RejPos 281 (2); RejZwierc 71v marg (2); DZiatki miéyćieſz to ná pieczy/ Ze nie iedno to złé rzeczy/ Któré ludźie miánowićie/ Złémi zową poſpolićie. KochMRot B2v.
β. Z wyrażonym członem szeregu przeciwstawnego [w tym: w postpozycji (1)] (178): Ale nie iedno ći ktorzy fukáią/ ábo nárzekáią wielkimi ſą w miłośći proſtaki/ śiłá ieſzcże mimo the/ głupich ſie záwadza GórnDworz Cc7v; Lecż rozumiałem temu żeby co proſtakom prżykro/ nie iedno dziwno/ było. BudBib c; GórnRozm I.

Połączenia: »nie tylko jedno« (2): RejZwierc 22; iżbych zá morze pielgrzymuiąc/ nie tylko iedno powietrza/ y niebá odmieniał/ ſtárałem ſie o to s pilnośćią/ coby było z dobrą ſławą ſpolney Rzeczypoſpolitey náſzey StryjKron A3v.

»nie jedno ... a« (2): Aleć to nie iedno od powietrza/ á częśćiey ſnadź od zbytniego opijánia y obżárſtwá. SienLek 61 v; BudNT q2.

»nie jedno ... ale (i, też, owszem, jakmiarz)« = non tam ... quam, non tantum ... sed etiam Modrz; non solum ... verum etiam JanStat (168): PatKaz III 138; a thak miedzi thą zawiedzioną czeladzią nieyedno ſą spolſky alie są miedzi nymy thatharowie LibLeg 10/56; RejPs 112v; SeklWyzn 2v (16); SeklKat A3 (30); RejKupSekl a2 (6); MurzNT Luc 4/4; DiarDop 115 (2); RejWiz 19 (2); BielKron 206 (2); SienLek 81 (8); RejAp 20 (2); GórnDworz Y7 (7); RejPos 32v (4); KuczbKat 225 (2); RejZwierc 22 (6); WujJud 29v (3); BudBib B2v (22); KarnNap D3; ModrzBaz 1v (3); á nie iedno Polacy/ ále káżdy národ prawdy nię rad ſłucha GórnRozm D4v (12); ActReg 139 (6); Nie iedno źimie/ ále y lećie ſmołę tlą. GostGosp 82 (3); OrzJan 10 (10); WujNT 11 przedm (4); JanNKar Bv (5); SarnStat 609 (4); CiekPotr A2v (4).

»nie jedno ... i« (2): Alem ći ia nie iedno ſam/ Y tákich wiele błaznow znam BierEz Q3; RejFig Dd8v.

»nie tylko jedno ... lecz« (1): [człowiek powinien żyć] Vważáiąc y przeſzłe y dziſieyſze rzecży [...] A nie tylko iedno to co ciáłu ſmákuie/ Lecż to co ſláchetną myſl w cnoty przypráwuie. RejWiz 18.

c. W wypowiedziach, w których zakres czynności jest ograniczony przysłówkiem typu: mało, trudno, rzadko; quam Modrz (26): A przyſſedſſy do náwrocenya Páwłá S. máło co inego/ yedno pyelgrzymowánye y przygody yego opiſuyą. KromRozm II e (2); Diar 19; RejZwierz 86b; RejAp 67v (5); GórnDworz G2v (3); HistRzym 12v; A rzadko áby ſkąd inąd przypowieść ſwą napirwey pocżąć racżył/ iedno ábo o iákim bogacżu/ ábo o iákim pyſznym RejPos 199 (5); RejZwierc 255v (3); Strum P2v; á w to trudno ma tráfić ktory ſprawcá aby rządny poſthępek w tym vcżynił/ iedno przes cżęſte ćwicżenie á okázowánie. BielSpr 6v; ModrzBaz 35; Prozno powiádáć inácżey Iedno ták iáko ieſt w rzecży. MWilkHist Dv; ActReg 73.
2. Uwydatnia i wyłącza jedyną możliwość z treści zaprzeczonej; oprócz, poza; nisi PolAnt, Vulg, Mącz, Modrz, JanStat; quam Vulg, Modrz, JanStat, Cn; praeterquam PolAnt, Modrz, JanStat; praeter Mącz, Modrz, JanStat; nonnisi, praeter tantum JanStat; sed Vulg; verum PolAnt (3731): BierRaj 21; OpecŻyw 38 (9); ZapWar 1553 nr 2685 (2); MetrKor 40/815 (2); PatKaz I 17; PatKaz III 125v (2); BIedrzeniecz ieſth ziele podobne łamikamieniowi/ niemaiącz roznoſci iedno w koſmatoſci FalZioł I 103a (3); BielŻyw 112 (4); GlabGad A4v; MiechGlab 70; KłosAlg G; WróbŻołt 76/4 (3); LibLeg 6/117 (9); Abowiem onemu nielza idz iedno zá przodki ſwemi ktorych też y zebránia y obyczáiow vżywał RejPs 73v (37); obieczvyemy [...] czla na vodzie [...] niebracz, iedno vedlie Statutu a ſtaradawnego przivilieya ComCrac 13v (2); LibMal 1543/77 (6); RejRozpr G3v (2); RejJóz C4; SeklKat Q; RejKup Iv (12); MurzNT Mar 2/26; KromRozm II d2v (2); KromRozm III P6v; Diar 41 (2); DiarDop 111; GliczKsiąż I2 (3); LubPs F4v (3); GroicPorz fv (5); KrowObr A3 (8); RejWiz 3 (10); Leop Ier 44/14 (5); OrzList h4v; UstPraw A3 (19); RejFig Cc2v (2); RejZwierz 30v (4); BibRadz I 86b marg (11); Goski *; OrzRozm L4 (6); Vſtáwił też áby nie krzcżono ludzi iedno w ſobotę BielKron 158 (48); GrzegRóżn C3 (5); KochSat A2; KwiatKsiąż P2; Mącz 426b (3); Trzebá tobie Láiku Królá/ nie dać go Bóg/ iedno przez tego Kápłaná. OrzQuin Gv (3); Prot D3; SarnUzn C6 (6); SienLek 199; RejAp 77v (19); GórnDworz b2 (24); GrzepGeom K3 (5); HistRzym 18 (5); RejPos 12v (89); BiałKat 3v (3); BielSat C (5); GrzegŚm 25 (2); HistLan F2v; KuczbKat 285 (3); RejZwierc 13v (44); BielSpr 51; WujJud 102v (9); WujJudConf 57v (7); RejPosWstaw [414]; BudBib b2 (3); Strum E2; BiałKaz F3; CzechRozm 19v (27); PaprPan Bb2v; w Turcech táki obycżay ieſt/ że białe głowy á zwłaſzcżá mężátki/ niewychodzą z domow iedno z zákrytą twarzą [non prodire nisi facie veleta]. ModrzBaz 55 (8); SkarJedn 7 (3); KochOdpr B2 (3); Oczko 12 (6); KochPs 17 (4); SkarŻyw A5 (24); KochTr 5; StryjKron 66; CzechEp 35 (18); NiemObr 17 (7); KochFr 36 (3); ReszPrz 40 (3); WerGośc 219 (5); WisznTr 16; BielSjem 14; KochPam 86; KochPieś 16; PudłFr 7; ArtKanc F6v (3); BielRozm 16 (2); GórnRozm A3 (8); Owa nievmiéſz ieno gánić/ co ieſt łácno KochWr 41; ActReg 4v (13); GostGosp 46 (2); GórnTroas 42; KochAp 9; KochFrag 27 (2); OrzJan 54 (3); LatHar 329 (5); Nie ieſt Prorok beze czći iedno w oyczyznie ſwoiey [non est propheta sine honore nisi in patria sua]. WujNT Math 13/57 (43); WysKaz 32; ſkázuiemy: áby Stároſtowie źiem náſzych nie ſądźili/ iedno té rzeczy niżéy nápiſáné [praeter infrascriptos articulos] SarnStat 528 (69); SiebRozmyśl Pv; ZapMaz II G 97/89v (2); GrabPospR L3v; [rodzice] nie poruczą koniá iedno vmieiętnemu y pilnemu máſztálerzowi: á ſyná ládá komu da w rękę SkarKaz 420b (27); VotSzl B3 (4); SkarKazSej 662b (2); KlonWor 55.

Połączenia: [„jedno” prawie zαwsze na końcu połączenia;szyk pozostałych elementów różny]: »nic (inszego) (...) jedno (tylko)« = nihil (aliud) ... nisi Mącz; ne quid ... nisi Vulg; nihil aliud quamModrz (866): OpecŻyw 52v (7); OpecŻywPrzedm C3; a nye grodzylyszmy nynaczyem yedno na swem kądy sthara dawna plothy byvaly ZapWar 1522 nr 2279; PatKaz III 93 (4); FalZioł IV 44a (5); BielŻyw 46 (6); GlabGad A7 (7); LibLeg 7/10 (8); WróbŻołt 118/9; RejPs 87 (24); LibMal 1543/70 (4); RejJóz L7v; SeklKat E2 (7); RejKup 4 (5); HistAl G6 (4); KromRozm I C4 (8); MurzHist E2v (8); MurzNT 31 (2); KromRozm II c3 (6); KromRozm III H4 (13); Diar 65 (9); DiarDop 108; BielKom E3v (2); GliczKsiąż H3 (3); LubPs N3v (10); GroicPorz i2v (3); SeklPieś 19; KrowObr A4v (68); RejWiz 5v (5); KrowObr 57 (5); Leop 3.Reg 22/16 (6); OrzList g4; RejZwierz 61 (4); BibRadz I 2a marg (24); OrzRozm B3 (25); boć nic innego niemyſli ten okrutnik [Machomet]/ iedno iákoby Krześćiány wykorzenił BielKron 253v (40); GrzegRóżn C (5); KochSat B3v; KwiatKsiąż Hv; Mącz 385a (18); OrzQuin A4 (19); SienLek 10 (4); SienLekAndr a2; LeovPrzep G2v (3); RejAp 147v (36); GórnDworz B7 (21); GrzepGeom H4v; á niewierz nicżemu inemu iedno temu to pierśćieniowi gdyżbych gi posłał. HistRzym 15 (10); RejPos 286 (103); RejPosWiecz2 91 (4); RejPosWiecz3 97 (3); BiałKat 26 (11); GrzegŚm 11 (4); KuczbKat 120 (4); RejZwierc 12 (37); BielSpr 52v (2); WujJud 3v (20); WujJudConf 8 (6); RejPosRozpr c2 (2); RejPosWstaw [413] (4); BudBib c2 (7); BudBibKaw A3v; MycPrz II B (2); Strum F3; BiałKaz H3v (2); BudNT c2v (3); CzechRozm 18v (23); KarnNap Ev (2); á iże nicżem inſzym niemoże być nágrodzone mężoboyſtwo/ iedno zámordowániem mężoboyce [nec alia re pensari posse homicidium quam interfecto homicida]. ModrzBaz 27v (20); SkarJedn 35 (6); KochOdpr C3v; Oczko 1 (4); KochPs 174 (2); SkarŻyw 4 (34); MWilkHist Gv (2); ZapKościer 1580/14v (2); StryjKron 652; CzechEp 143 (4); NiemObr 38 (10); ReszHoz 116; ReszList 146 (4); ReszPrz 55 (9); WerGośc 254; WerKaz 280; ArtKanc L19 (2); GórnRozm A2v (6); ActReg 14 (6); GostGosp 1; Phil D3 (2); GrabowSet E4v; KochAp 6; OrzJan 89 (3); LatHar 90 (6); KołakCath B4; Y roſkazał im áby nic ná drogę nie bráli/ iedno tylko laſkę [ne quid tollerent in via, nisi virgam tantum] WujNT Mar 6/8 (27); WysKaz 14 (6); JanNKarKoch G2; SarnStat 442 (3); SiebRozmyśl [A2] (2); GrabPospR K3v; PowodPr 54; SkarKaz 38b (2); KlonFlis A3v; KlonWor 76.

»nikt (a. żaden) (inszy) (...) jedno (ty1ko)« = nemo ... nisi Vulg, Modrz, JanStat; nec quisquam ... sed Vulg; non ullus ... praeterquam PolAnt; nullus alter nisi JanStat (456): OpecŻyw 78 (9); PatKaz II 30 (4); BielŻyw 53 (2); LibLeg 6/160 (6); WróbŻołt B6v (3); RejPs 103v (15); ComCrac 13v; Powyedzyall iſch nykth ynny yedno woycziech Withoſlawſky rady they abi Mathką ſwoyą vnyoſl yemv yeſth dodall. LibMal 1546/122; SeklKat E3 (5); RejKup ee5 (4); HistAl 18; MurzHist P4 (2); MurzNT Matth 11/27 (7); KromRozm II b3 (3); KromRozm III I3v (3); To wszyćko [...] nikomu inemu nie przystoi z powinności dojrzeć, jedno WKM naszemu MP. Diar 69 (7); DiarDop 85; GliczKsiąż G8 (3); LubPs G2v (13); GroicPorz gg3 (2); KrowObr 11v (11); RejWiz 90v; Leop Mar 10/18 (7); UstPraw A4 (6); RejZwierz 133; A nie był tám nikt/ iedno oni dwá ſtárcy [et non erat ullus ibi, praeterquam duo seniores] BibRadz Dan 13/16 (9); OrzRozm Dv (4); BielKron 46v (22); GrzegRóżn D2v (2); OrzQuin Gv (9); SarnUzn Dv (5); RejAp B7 (43); GórnDworz E5v (5); HistRzym 8v (3); RejPos 86 (55); RejPosWiecz2 95v (2); BiałKat b2v (7); BielSat C2; GrzegŚm 18 (2); HistLan E3v; KuczbKat 220 (2); RejZwierc 52 (7); WujJud 105v (3); KochList 2; RejPosWstaw 143v; BudBib c2v; MycPrz II C3; BiałKaz F3; BudNT M5v (3); CzechRozm 12 (24); ModrzBaz 14 (11); SkarJedn 5 (17); CzechEp 117; NiemObr 93 (2); PudłFr 51; ArtKanc J14 (2); BielRozm 17 (2); ActReg 54 (2); GrabowSet E4v; KochAp 5 (2); KochFrag 30; OrzJan 7 (4); ZapKościer 1591/46 (2); WujNT Matth 11/27 (32); WysKaz 4; SarnStat 692 (36); SiebRozmyśl E3 (2); SkarKaz 381a (3); CiekPotr 17; ZAden nie zna boleśći iedno co ią cżuie Zaden nie zná rádośći procż co ſię ráduie SkorWinsz A3.

»nie co (a. kto) (inszy) (...) jedno (tylko) itp.« = nihil aliud ... nisi Vulg; non aliud ... quam Modrz (325): OpecŻyw 43; BielŻyw 95 (2); KłosAlg A4v; LibLeg 7/103 (4); RejPs 17v (9); ComCrac 14; RejRozpr B3; RejKup ſ8; KromRozm I K4v (3); MurzNT 28v (2); KromRozm II d3 (2); gdźye nye kogo inego yedno ludźye w Epheźye nápomina KromRozm III G3 (9); Rozkazano nam w propozycyji sejmowej od Krola JM Pana naszego transverso ordine, abychmy ni o czym inym nie radzili, jedno o obronie postronnej. Diar 35 (5); GliczKsiąż B4 (13); Czo s they pyosnki przed ſię bráć mamy. I. Iż ni ku komu iedno ku Pánu w pothrzebach ſwych ocży ſwe podnośić mamy. LubPs cc3v marg (17); KrowObr 87v (6); RejWiz A5; Leop Act 17/21; BibRadz Ez 15 arg (3); OrzRozm G4v (5); BielKron 118v (8); Mącz 319c (5); OrzQuin E (9); SienLek 31; RejAp 74 (5); GórnDworz E6 (12); HistRzym 122v; RejPos 115v (60); RejPosWiecz2 93; RejPosWiecz3 98; KuczbKat a2 (2); RejZwierc 12 (14); WujJud 41v (3); MycPrz II A2; BudNT b4 (2); CzechRozm 253v (41); A radbych to widźiał/ áby wielcy Pánowie [...] ſwoie Dwory nie zá co inſzego v ſiebie mieli/ iedno zá ſzkoły wſzelákich cnot [non alio loco habendas statuant, quam scholas virtutum omnium] ModrzBaz 14 (5); SkarJedn 177; Oczko 6v (2); SkarŻyw 374 (3); ZapKościer 1581/20v; CzechEp 14 (28); NiemObr 20 (2); ReszPrz 107; ReszList 142; WerGośc 214; WerKaz 285 (5); ArtKanc K10 (2); GórnRozm A2v; KochWr 21; ActReg 21 (2); GostGospSieb +3; OrzJan 51; LatHar 593; WujNT ktv (10); SarnStat 550 (3); CzahTr A3.

»nie (inszy) ktory (a. jen) ... jedno« (12): á rozproſz ony aby poznali, iż nieieſt iny ien by walcżił ża nami iedno ti Boże naſz TarDuch A2 (2); WróbŻołt C4; CzechRozm 9v (3); Wſzákże/ ácż to pewna/ iż nie inſzy ktory/ iedno Bog Izráelſki ſam iedyny wſzech rzecży ſtworzyćiel CzechEp 283 (6).

»nie inszy [kto, co] (...) jedno; żaden (inszy) [kto co] (...) jedno (tylko) itp.« = nullus [nec quis, quid] ... nisi Vulg, Mącz, Modrz, JanStat; non alius [nec quis, quid] ... quam Vulg, Modrz, JanStat; nullus [quis, quid] ... praeter Modrz (572): BierRaj 20v; BierEz Qv; bez wſſego wątpieniá nieieſt ijnſſá tego przycżyna/ iedno ij że diábel ieſt poſrod twego ſertza. OpecŻyw 86 (5); PatKaz II 82v; PatKaz III 119v (2); ZapWar 1529 nr 2475; FalZioł + 2v (7); BielŻyw 159; żadnego ſmaku nie cżuie ięzik iedno przez wilgotę ſliny GlabGad C5; WróbŻołt 58; LibLeg 6/117v (5); RejPs 127v (10); ComCrac 17v (3); SeklWyzn D (3); RejJóz H4v; SeklKat M2 (3); RejKup z8; HistAl I (2); KromRozm I Hv (2); MurzHist C2 (3); KromRozm II i2v (2); KromRozm III D2 (3); Diar 21 (7); DiarDop 98 (2); GliczKsiąż C (7); LubPs B4v (10); RejWiz 169 (2); GroicPorz p4; KrowObr 11 (17); Leop Ioann 6/22 (6); OrzList c2v (3); UstPraw B3 (4); BibRadz I *4v (5); OrzRozm F3 (6); BielKron 218v (19); GrzegRóżn E3 (6); KwiatKsiąż Dv (3); Mącz 231a (3); OrzQuin D (15); SarnUzn E7v (4); SienLek 18; LeovPrzep B4; RejAp BBv (19); thám iuż inákſzey rády niemáſz/ iedno tákiego wyrzućić s pośrodká ludzi/ á dáć mu mieſzkánie miedzy bydlęty. GórnDworz L13v (22); GrzepGeom O4; HistRzym 85 (5); RejPos 187v (79); RejPosWiecz2 95; BiałKat 110v (9); GrzegŚm 34; HistLan C2 (2); KuczbKat 5 (3); RejZwierc 8v (16); BielSpr 16v (4); WujJud 91 (13); WujJudConf 87v (6); RejPosWstaw [412] (2); BudBib 2.Esdr 2/12; BiałKaz D4v (3); BudNT d2; CzechRozm 22 (18); Zadną ſię rzecżą w doſtawániu doſtoieńſtw podpieráć niechćiał/ iedno tylko ſámą cnotą ábo męſtwem [Nulla re petendis honoribus niti volebat praeter solam virtutem] ModrzBaz 43 (9); SkarJedn A2v (5); SkarŻyw 89 (9); CzechEp 202 (7); CzechEpPOrz **3v; NiemObr 28 (5); KochFr 68; ZapKościer 1584/67v; KochDz 106; ReszPrz 52 (5); ReszList 174 (3); WerGośc 215 (2); ArtKanc E8; BielRozm 29; GórnRozm E3v (4); KochWr 25 (5); P. Gniezninski do nas wskazał przez nasze Posły zem ia nie inſzem sposobem tu przyiachał, iedno iako Senator nieposlednieyſzy Woiewodztwa tego ActReg 49 (3); GostGosp 98 (2); GostGospSieb +2v; GórnTroas 4; GrabowSet A2; [mniemał] że ón inſzey ſpráwy niema/ Ieno pás kupić: álbo czapkę nową KochFrag 28; OrzJan 102 (12); LatHar 22 (6); WujNT Act 17/21 (16); WysKaz 5; JanNKar C; SarnStat 52 (57); GrabPospR K3 (2); PowodPr 44 (2); SkarKaz 40a (9); VotSzl E; SkarKazSej 689b (3); KlonWor ded ++3; PudłDydo [B5]v.

»nie ktory (a. jaki) (inszy) [kto, co] (...) jedno« (12): KromRozm II g2; y z ſtrony vrodzenia z mátki/ y z ſtrony mężá iey/ nie do ktorego inſzego domu/ ábo potomſtwá náleżał Jezus Pan/ iedno Judzinego/ á do domu Dawidowego. CzechRozm 159 (7); CzechEp 34 (2); WerKaz 296; liſty nieiákim innym/ iedno Ruſkim piſmem piſáné y odpráwowáne bydź máią SarnStat 1062.

»nie (a. nic) inaczej (a. inak, a. inacy) (...) jedno« = non aliter (...) nisi PolAnt, Modrz, JanStat; non aliter (...) qumn Modrz, JanStat; non secus quemadmodum (a. tanquam), nunquam secus ... ac si nonnisi Modrz (508): OpecŻyw [80v]; FalZioł V 26; BielŻyw 92; GlabGad G8; MiechGlab 15; thedy Cessarz wyedząncz ysz tho yest Croliewszki wnvk nyeynaczey by był wczinyel yedno yako theras wczynyel. LibLeg 9/51 (9); KlerWes Av; WróbŻołtGlab A2v; RejPs 134 (22); LibMal 1544/91; SeklWyzn C (2); SeklKat I2v (3); KromRozm I G2 (3); MurzHist F4v; KromRozm II h2 (5); KromRozm III B7v (6); Diar 43 (8); GliczKsiąż N8 (3); LubPs H3 (4); GroicPorz hv (5); Abowiem chćiał być nád inſze wſzyſtki Biſkupy podwyſſony/ nie inak iedno iáko on Lucyper wniebie/ nád inſze wſzyſtki Anioły KrowObr 7v (26); Leop Num 22/4 (2); UstPraw H2; BibRadz I 3a marg (2); OrzRozm P2v (2); BielKron 42v (25); GrzegRóżn C4 (3); Nunquam secus illam habui ac si esset nata, Nie ynaczeym yą miał yedno yákoby właſną ſwą corkę. Mącz 151a (3); OrzQuin P4v (7); SarnUzn C4v (3); SienLek 176; LeovPrzep bv; RejAp 52 (5); Owa Biſkup inácżej nic/ iedno gárłem ſkáráć go chciał. GórnDworz Q2v (33); RejPos 42v (73); RejPosWiecz2 93 (3); RejPosWiecz3 97v; BiałKat 153v (6); BielSat C2v (2); GrzegŚm 12; KuczbKat 155; RejZwierc A3v (21); BielSpr 8v (2); WujJud 29 (19); WujJudConf 21 (5); RejPosWstaw 110v; BudBib Sap 8/21 (3); BiałKaz F4; BudNT d3v (3); CzechRozm 21 (3); ModrzBaz 71v (40); ModrzBazBud ¶5; SkarJedn 65; Oczko A3v (2); SkarŻyw 253 (6); ZapKościer 1582/28; CzechEp 71 (11); NiemObr 13 (4); IA ináczéy nie piſzę/ ieno iáko żyię KochFr 100 (2); ReszPrz 26 (5); WerKaz 281; PudłFr 64; ArtKanc L20v; BielRozm 18; GórnRozm A3v (3); PaprUp F4 (2); ActReg 8 (3); Phil B (4); KochFrag 52 (3); OrzJan 10 (3); LatHar 187; WujNT 393 (7); WysKaz 36; JanNKar E4v; JanNKarKoch G2; POſpolité ruſzenié woyny nie ináczéy/ iedno rozmyślnie/ y z ſłuſznych przyczyn y potrzeby poſpolitéy ná przyſzłé czáſy vſtáwiáć będźiemy [Bellicam expeditionem generalem nonnisi deliberate instituamus] SarnStat 299 (54); GrabPospR K4; SkarKaz 519b; CiekPotr 78 (2); SkarKazSej 682a.

»ni(e) ... skądinąd (a. nie gdzie indzie(j), nie indzie itp.) (...) jedno« = nec nisi Modrz; non nisi JanStat (177): abich nygdzyey przebitku nyemyal yedno wtobye yedinim mogym weſelyu. BierRaj 17v; OpecŻywPrzedm C3v (2); FalZioł V 10; LibLeg 8/133 (3); WróbŻołt V8v; RejPs 190 (6); iz nie indziey ma bycz dzierząn Syem Valny, iedno w Piotrcovie ComCrac 13v; Ze wſząd o mnie rady mało A nielza iey z ynąd ſzukać Iedno tobie wſzytko w mocz dać RejJóz D8; RejKup dd7v; HistAl K3; KromRozm II o4; KromRozm III B5v (6); Diar 32 (2); LubPs Ev (8); GroicPorz bb4 (2); KrowObr 2; RejFig Aa2; RejZwierz 105; BibRadz 4.Esdr 3/34 (2); A iż tych rzeczy nigdźie indźie iedno w Polſzce niemáſz/ łatwi dowod OrzRozm L2v (4); BielKron 39 (8); GrzegRóżn B4 (2); KochSat B2v; Mącz 128a; OrzQuin C (9); SienLek 256v; RejAp 156v; GórnDworz M6v (4); RejPos 133 (19); BiałKat 103v; KuczbKat 5; RejZwierc 150; WujJud 14v (11); RejPosWstaw [414]v; BudNT d3v; CzechRozm 114 (6); Smieſzny to záprawdę ieſt obycżay/ á niſkąd inąd iedno z niewiádomośći prawdźiwey vcżćiwośći pochodzący [nec nisi ex ignorantia veri honoris profectus]. ModrzBaz 59v; SkarJedn 7 (8); Oczko 14; SkarŻyw 2 (3); ZapKościer 1580/5v (3); StryjKron 345; CzechEp 247 (2); NiemObr 74 (7); ReszPrz 111; WerGośc 203 (2); WerKaz 300 (2); ArtKanc J4v; GórnRozm Fv; KochWr 22; ActReg 119; KochAp 13; KołakSzczęśl A2 (2); WujNT ktv (3); JanNKar C2v (2); o tákowé Pozwy nie indźie vznawano bydź ma/ ieno v onégo ſądu álbo vrzędu: v którégo produkowáné będą [pro talibus Citationibus non alibi cognoscendum est, nisi apud illud iudicium vel officium, apud quod producentur.] SarnStat 711 (16); PowodPr 21; SkarKaz 156b; GosłCast 18; SkarKazSej 674b.

»nigdy (a. inędy) (nic) (...) jedno« = numquam nisi Mącz, Modrz; non nisi Modrz (25): WróbŻołt oo2v; RejPs 150v; RejJóz F4v; SeklKat K4v; LubPs R5; RejWiz 49; WIktor Papież rodem z Afryki/ ten vſtáwił ná Niceńſkim Koncylium/ áby wielkánoc nie inedy byłá święconá iedno w dzyeń niedzyelny ná ſchodzye Kwietniá BielKron 150v (2); GrzegRóżn C; Mącz 157d; RejPos 271v; gdyż złośćiwi nigdy iedno zá ſtráchem grzeſzyć nie przeſtawáią RejZwierc 262 (2); Y nie byłám nigdy weſołá niewolnicá twoiá/ od tego cżáſu iakom tu ieſt/ iedno w tobie Boże Abráhámow [usque nunc verum in Te Domine Deus Abraam]. BudBib Esth 4/18 [przekład tego samego tekstu SkarKaz 351a]; CzechRozm 215v; [Senat] o naprzednieyſzych ſpráwách Rzecżypoſpolitey rádźi/ á nigdy niebywa zbierąn/ iedno dla ważnych ſpraw [quique non nisi de gravibus rebus idque fere in conventibus uniuersorum cogi soleat] ModrzBaz 25v (2); SkarŻyw 140 (2); ReszPrz Av; WujNT 307 (2); SkarKaz 351a (3).

»jedno tylko« = nisi solummode Vulg; nonnisi JanStat (7): KrowObr 52v (2); Leop 4.Esdr 8/5; Przetoć y Król Dawid/ vżyczóny ſobie Chléb święty od Achimelechá Kápłaná iadł/ którégo nie godźiło ſye ieść/ iedno tylko ſámym Kápłanom OrzQuin V2v; RejPos 327v; KuczbKat 355; SarnStat 699.

»żaden pierwszy jedno« (2): KromRozm III O4; Ia żadnego pierwſzego/ iedno Chriſtuſá nienáśláduiąc/ błogoſłáwieńſtwu twemu/ to ieſt Stolicy Piotrowey/ ſpołecżnośćią ſie przyłącżam. WujJud 117v.

3. Uwydatnia i wyłącza najdogodniejszą z możliwości (z comp) (725):
a. Z treści zaprzeczonej; niż, jak tylko, chyba tylko; quam Vulg, Mącz, Modrz, JanStat; nisi Mącz, Modrz, JanStat (611):
α. Z comp. przysłówka (393): thedy nyemąm dalyey ycz yedno nakonyecz moſthu zamkowego MetrKor 37/4 (3); ZapWar 1521 nr 2220 (2); FalZioł IV 19b (2); BielŻyw 92; LibLeg 8/26v (7); niemogliſmy z radami naſſemi y z poſly Ziemſkiemi dluzei obrony wkoronie Polskiey iedno roczną poſtanovicz ComCrac 11 (3); KromRozm II h4 (3); KromRozm III B4v (2); Diar 80 (3); nye dam wyęcey/ yedno yáko yeſt obycżay GliczKsiąż M3 (2); GroicPorz kv (5); KrowObr 220; RejWiz 189 (2); UstPraw B4v (9); RejZwierz 24 (2); BibRadz Act 15/28 (2); BielKron 117 (7); KochSat B4; Mącz 394b (5); á ták to ſłowo animal, niemoże być Polakom właſniéy rzeczoné iedno żywioł/ bo żywie SienLek V2 (3); RejAp 78v (5); GórnDworz G5 (3); HistRzym 15 (3); RejPos 20 (12); RejZwierc 45 (5); WujJud 6 (6); WujJudConf 150v (2); RejPosWstaw [412]v (2); BudBib I 441d marg; HistHel B2; Strum E (4); CzechRozm 228v (2); [zwierzchny pan] niemniey ma być żáłośćiw zrozruchow obywátelow ſwych [Nec secus, quam]/ iedno iáko Oćiec z nieſtwornośći ſynow ModrzBaz 21v (4); SkarJedn 5 (3); SkarŻyw 14 (5); CzechEp 267; KochBr 151; ReszPrz 90; BielSjem 12; ArtKanc K13; GórnRozm C2v; ActReg 4v (2); GostGosp 32 (3); OrzJan 73; WujNT 103 (6); WysKaz 22; JanNKar B3 (3); vſtáwiamy [...] áby Zupy nie taniéy bywáły przedawáné/ iedno zá ośmnaśćie tyśięcy grzywien [non debent remissius vendi, nisi pro decem JanStat 42] SarnStat 376 (56); SiebRozmyśl [A3]v (2); VotSzl D4v (2); KlonWor 63.

Połączenia [we wszystkichpołączeniach z wyjątkiem »jedno tylko« „jedno” zawsze na końcu połączenia; szyk pozostałych elementówróżny]: »nie (...) comp (a. sup) av (...) jedno (tylko)« = nihil comp av (...) quam Vulg, Mącz, Modrz; nihil comp av (...) nisi Vulg, JanStat (140): FalZioł V 5 (2); BielŻyw 39; GlabGad N7v; RejPs 130 (5); Nyewzyal nycz wyeczey przynym yedno ſchablyą LibMal 1543/77 (2); ZapWar 1543 nr 2622; LibLeg 11/132v; MurzHist D4; KromRozm III C4v; Diar 69; GliczKsiąż E8v (4); LubPs ee6 (3); GroicPorz y; KrowObr 65v (2); RejWiz A3v (2); Leop Matth 5; UstPraw B4; RejZwierz 111 (2); BibRadz Gen 39/9 (4); OrzRozm G2v (4); ná tym Seymie nic innego pilniey nierádzili/ iedno o obronie przećiw Turkom BielKron 210v (3); Mącz 247a; OrzQuin C3; SienLek 10; RejAp AA3 (2); GórnDworz G3 (2); RejPos 81 (33); BiałKat 216 (2); Abowiem nic nas nie vwodzi naſnádniey s tey poććiwey drogi iedno omylne towárzyſtwo RejZwierc 137v (13); BielSpr 8; KochMon 19; WujJudConf 35v; RejPosWstaw [213] (2); Strum G4v (2); BudNT S2v; CzechRozm 229v; to świádectwo ſobie zoſtáwię/ żem nicżego więcey nieprágnął/ iedno [nihil mihi magis in optatis esse, quam] ábych widźiał Rzecżpoſpolitą co naylepiey poſtánowioną. ModrzBaz 137v (6); SkarJedn 85 (2); SkarŻyw 74 (5); StryjKron 72 (2); KochSz B3; ReszPrz 92; KochWr 38; ActReg 135 (2); Phil F3; LatHar 260; WujNT Matth 5/13 (5); WysKaz 38; SarnStat 168 (3); SkarKazSej 658b; PudłDydo A2v.

»nie kto (a. co) (inszy) (...) comp av (...) jedno« = non aliunde ... quam Modrz (4): iż tego nie kto inſzy więcey cżynić miał/ wiernym dźiatkom Bożym/ iedno ludźie zli CzechRozm 229 (2); ModrzBaz 68; CzechEp 74.

»nigdy comp av (...) jedno« (6): RejWiz 70; [Scipio] nigdy wiecey ſię około zacnych nauk nieobierał/ iedno kiedy ſam á prożnim od poſpolitych ſpraw bywał KwiatKsiąż G3; HistRzym 90v; RejPos 350v (2); RejZwierc 150.

»nigdzie(j) (a. niskądinąd) (...) comp av ... jedno« (5): BielKron 451; y tobie rádźimy/ ábyś ſam z námi poſpołu/ nigdźie radſzéy nie mieſzkał/ iedno w téy to wieży OrzQuin Mv; RejPos 354; Co nam niſkąd inąd ſnádniey przypáść nie może/ iedno z náuk pocżćiwych á z vſtáwicżnego ćwicżenia. RejZwierc I2v; PudłFr 77.

»nikt (iny) (a. żaden) (...) comp av (...) jedno (tylko)« = nemo comp av (...) nisi Vulg; nemo comp av ... quam Modrz (11): OpecŻyw 159v; BielKron 224; nie może tego nikt lepiéy wiedźiéć/ iedno ten/ którégo to doléga naprzód OrzQuin Lv; RejPos 33v (2); RejZwierc 133 (2); ModrzBaz 130; SkarJedn 146; A wnet obeyrzawſzy ſię/ żadnego więcey nie widźieli/ iedno tylko IEſuſá z ſobą [neminem amplius viderunt nisi Iesum tantum secum]. WujNT Mar 9/7; SarnStat 1097.

»jedno tylko« = nisi (...) tantum Vulg, JanStat (5): GliczKsiąż A3v; Strum P4v; WujNT Mar 9/7; áby Zydowie [...] nie więcéy ná káżdy tydźiéń lichwy wyćiągáć/ iedno tylko iednę kwartę/ alias ieden groſz od grzywny nie śmieli [non plus nisi tantum unam quartam JanStat 1124] SarnStat 259 (2).

»żaden (iny) [kto, co] comp av (...) jedno (tylko)« = nullus [nec quis, quid] comp av (...) quam Modrz; nec nullus [quis, quod] comp av sed tantum Jan Stat (19): RejWiz 62; BibRadz II 77b marg; RejPos 116v (10); RejZwierc 22v (2); Ná dobrego obywátelá należy/ żadnego zwyćięſtwá więcey ſobie niewáżyć/ iedno to [nullam victoriam plus facere quam quae parta est legibus] ktore ieſt zá dozwoleniem praw nábyte ModrzBaz 63v (2); SkarŻyw 291; ReszList 168; áby żaden Zyd więcéy żadnému Krześćiáninowi w króleſtwie náſzym będącému od tego czáſu pieniędzy ſwych ná liſty zaſtáwné nie pożyczał/ áni dawał/ iedno tylko ná zakład będźie mógł pożyczyć [nullus Judeus amplius [...] sed tantum ad pignus sufficiens praestare valebit] JanStat 1124] SarnStat 260.

β. Z comp przymiotnika (218):

Połączenia [we wszystkich połączeniach „jedno” zawsze na końcu połączenia;szyk pozostałych elementów różny]: »nic (...) comp ai ... jedno« = nihil comp ai ... quam Vulg, Mącz, Modrz (79): A nitz mi nie ieſt gorzcżeyſſégo/ iedno żytz bez ciebie OpecŻyw 188v; FalZioł V 38v (5); BielŻyw 88 (4); BierRozm 4; RejPs 107v (6); RejJóz I2; Diar 86; GliczKsiąż E2 (3); LubPs C4 (5); RejWiz 95 (2); Leop Eccli 3/22; BielKron 79v (3); Mącz 247a; Głowie chorey nic zdrowſzego iedno źimna wodá SienLek 39v (6); RejAp 128 (2); RejPos 11v (16); HistLan F3v; RejZwierc Bv (12); CzechRozm 209; Aleby ſię nic lepſzego ná świećie zſtáć niemogło/ iedno gdyby [Ac nihil quidem rebus humanis optabilius esset, quam si etc.] Pánowie ábo przednieyſzi Rzecżypoſpolitey ſprawce byli pobożni/ mądrzi ModrzBaz 49v (4); CzechEp 205; ReszList 154; KochWr 24.

»nic comp ai [kto, co] (...) jedno« (5): PatKaz III 118v; RejPos 216v; niechayże toczy takámi hałdę ſpodnią nic wyżſzą ieno ná łokćiu Strum Fv (3).

»nie który inszy [co] comp ai ... jedno« (1): A cżyni to [...] nie prze ktorą inſzą przycżynę przednieyſzą y zacnieyſzą/ iedno tę/ iż on tego wſzyſtkiego [...] nie od kogo innego wźiął/ iedno od tego ſámego Bogá CzechRozm 36.

»nie (żaden a. inszy) [kto, co] comp ai (a. sup) (...) (tylko) jedno« = non comp ai [quis, quid] ... quam Modrz, JanStat; non comp ai [quis, quid] ... nisi JanStat (121): BierEz B3; ſin [...] Niemoże mietz tzwicżenia lepſzégo/ Iedno biorątz prziklad z oytza ſwégo. KlerPow 7; TarDuch C; BielŻyw 88 (4); GlabGad L8v; RejPs 92 (3); SeklWyzn Av; KromRozm III L8v; DiarDop 108; LubPs T2 marg (4); GroicPorz k4; KrowObr 156v; RejWiz 5 (6); BibRadz II 52b marg; OrzRozm K (3); BielKron 81 (3); KwiatKsiąż A2 (4); OrzQuin Aa5v; SienLek 3; RejAp 68 (2); GórnDworz P8; HistRzym 30v; RejPos 349 (30); RejPosWiecz2 92; HistLan F5v; RejZwierc 13v (13); BielSpr 26v (4); WujJud 40v (2); Strum C4; ModrzBaz 29 (5); KochPs 195; SkarŻyw 40 (2); StryjKron 612; CzechEp 111; GostGosp 32; KochAp 11; KołakCath C3; Więtſzey nád tę poćiechy nie mam; iedno gdy ſłyſzę iż dźiatki moie chodzą w prawdźie [Maiorem horum non habeo gratiam, quam ut] WujNT Ioann 3/4 (2); vſtáwiamy: áby Stároſtowie náſzy ſądów ſwych nie ſądźili w krótſzym czáśie/ iedno w ſześći Niedźielách SarnStat 910 (4); PowodPr 29 (2); SkarKaz 8b (4); VotSzl E3v.

»nigdy comp ai [co] ... jedno« (3): nigdy więtsze odstąpienie w żydostwie nie było od zakonu bożego, jeno na ten czas, gdy P. Chrystus przyszedł. DiarDop 103; RejAp 108v; RejPos 1.

»nigdziej indziej ... comp ai [kto] jedno« (1): Abowiem nigdziey indziey nieieſt znacżnieyſſy bog iedno tám RejPs 71v.

»nikt (inszy) ... comp ai [co] (...) jedno« (2): ROzterku tego ktory ſie dzyał w Niemcech [...] nikt inſzy nie był przycżyną więtſzą/ iedno káznodzieie nie vmiętni BielKron 202; RejPos 40.

»nikt (a. żaden, a. każdy) (inszy) ... comp (a. sup) ai (...) jedno« (6): FalZioł IV 47d; nieieſt nikt inſſy: zwierchnieyſſy nad nami iedno ty panie boze naſz. RejPs 63; LubPs ff; RejZwierc 104v; StryjKron 345; gdyż żaden nie ieſt nawyżſzym y nád wſzytkimi rzeczámi/ iedno ſam Bog. WujNT 314.

b. Z treści pozornie niezaprzeczonej ‒ w pytaniach retorycznych (z niezaprzeczonej treści pytania retorycznego wynika zawsze odpowiedź przecząca); niż, jeśli nie (114):
α. Z comp przysłówka (57):

Połączenia [we wszystkich połączeniach „jedno” zawsze na końcu połączenia;szyk pozostałych elementów różny]: »co(ż), kto(ż) (iny) (...) comp (a. sup) av (...) jedno« = quod comp av ... nisi Vulg; quod comp av ... quamModrz (47): RejPs 146v (5); RejJóz C6v (3); HistAlHUng A2v; MurzHist O4; KromRozm II f4; Coż ſluſſnyey rozum człowyeczy znáć ma/ yedno ſam ſyebye á śiły ſwoye? KromRozm III B6v; Diar 36; GliczKsiąż E4v; LubPs R6 marg; RejWiz 11; BibRadz 1.Reg 18/8; RejAp 196 (2); RejPos 146v (7); RejZwierc 15 (4); Ktorym á cżego więcey trzebá życżyć/ [quid precandum magis, quam] iedno áby mieli myśl zdrową wćiele zdrowem? ModrzBaz 66 (4); SkarŻyw 305; KochTr 5; CzechEp 84 (2); KochFr 132; RybGęśli C2; WujNT 21 (2); do czegóż maſz W. K. M. tego ſczęśćia wielkiégo naprzedniéy vzyć iedno do napráwy w Rzeozypoſpolitéy álbo Correctury praw? SarnStat *3; PowodPr 29; SkarKaz 244a; CiekPotr 56; SkarKazSej 659a.

»gdzie (-by, -ż) (a. skądinąd) comp av ... jedno« = ubi ... comp av ... quam Modrz (4): HistAlHUng A3; BielKron 198; A ieſliże karánie ma być wyſtępkowi rowne/ á gdźież śię tedy więcey oná rowność pokázáć może/ iedno karániem mężoboyce ná gárdle? [ubi tandem illa paritas magis extare debet, quam homicidiis capite vindicandis?] ModrzBaz 27v (2).

»jako ... comp av ... jedno« (2): Iż iákoż kto kogo więcey vmiłowáć może/ iedno gdy ktho zá kogo położy duſzę ſwoię. RejAp 8 (2).

»kiedy (...) sup av ... jedno« (2): Abowiém kiedy ludźie naylepiéy ſwą powinność y baczą/ y czynią/ ieno trzeźwio? KochPij C2 (2).

»ktory(ż) (iny) [co] (...) comp av ... jedno« (2): A ktoreſz ſłowá w nas więcey vtwirdzone być máią/ iedno błogoſłáwionego Syná iego RejPos 63v (2).

β. z comp przymiotnika (57): Diar 35; Abowiem ázaſz trzebá lepſzego ſzpiegá ná nas nieprzyiacielowi náſzemu/ [...] iedno ten ſrogi ſzpieg á zdraycżá grzech náſz á wyſtępki náſze? RejZwierc 262.

Połączenia[we wszystkich połączeniach „jedno” zawsze na końcu połączenia; szyk pozostałych elementów różny]: »co(ż) (...) comp (a. sup) ai (...) jedno« = quid ... comp ai ... quam Modrz (35): Ano czo ieſt ſproſtnieyſzego iedno biała głowa Gdy ſtraći wſtyd RejJóz E8 (3); HistAl I8v; A1e coż nalepſſego mnye cżłowyeku nędznemu/ Iedno przyſtáć s ſercem ſwym ku bogu wſſechmocnemu LubPs R2 (2); KrowObr 48v (2); RejWiz 162; RejZwierz 44v (3); BielKron 44; KwiatKsiąż B4v (2); Prot D2v; RejPos 294v (2); RejZwierc 155 (7); BiałKaz A4v; á záśię/ á co rozboiowi może być podobnieyſzego/ iedno chćieć bronią á mocą doſtáwáć tego cżegoby práwem á rozſądkiem doſtáwáć trzebá? ModrzBaz 63v (7); ArtKanc N16.

»coż, kto(ż) ... comp ai [kto, co] ... jedno« (1 : 3): Y ktoż ma być pilnieyſzy ſtroſz iedno każdy ſiebie RejJóz F4v; RejAp 80v; RejPos 326v; Zaſz kto może być iuż w więtſzey niewoli/ Iedno ſwych czáſow kto nie ma powoli. RejZwierc 227v.

»gdzie (-by, -ż) (a. skąd(że)) ... comp ai [kto, co] ... jedno« (9): SeklKat G4v; GroicPorz A4v; A gdzye ſroſzſze więzyenie/ iedno gdy w niewoli/ V dyabłá ieſt RejWiz 140v; RejPos 43 (3); ModrzBaz 108v (2); Bo gdźie ludźie pewniéyſzy zdrowia/ y ſwobody/ Ieno tám/ gdźie ſye mocné zbuntuią narody? KochProp 15.

»jaki(ż), ktory(ż) ... comp ai [kto, co] ... jedno« (4 : 3): Ktoryż tedy żywot może być/ albo roſkoſznieyſzy albo pożytecznieyſzy/ iedno vſtawicżnie cżytać KwiatKsiąż H; RejAp 59; RejPos 17v (2); RejZwierc 33; BiałKaz I; KochPs 29.

4. Uwydatnia wyłączność życzenia, celu lub warunku (1323):
a. Uwydatnia imperatyw w wypowiedzeniach niezależnych z orzeczeniem wyrażonym w trybie rozkazującym (na początku wypowiedzenia „jedno” występuje niekiedy pozornie w funkcji wprowadzającej, w istocie jednak — w funkcji ekspresywnej wzmacniającej orzeczenie); byle (479):
α. Uwydatnia życzenie, polecenie, rozkaz lub zakaz, pogróżkę (często z partykułą -że); autem, enim, sed Vulg; sic, saltem, tandem Mącz; dummodo, tantummodo Cn (173): BierEz E4v; LibLeg 11/58; RejPs 22v (3); RejRozpr C2v (3); A ſpatrz iedno do zwierciadła Z tych fraſunkow iakos zbladła RejJóz D2v (7); RejKup e4v (5); KromRozm I B3; MurzNT 43v; BielKom A3v (2); LubPs G (3); RejWiz 188 (6); Pytayſie iedno pierwſzych Narodow [Interroga enim generationem pristinam] Leop Iob 8/8 (6); RejFig Cc8v; RejZwierz A4 (3); OrzRozm Dv; BielKron 64v (3); Sic collige hoc, Pámiętay to yedno/ weźmi to przed ſię. Mącz 187c (11); OrzQuin T2v; SarnUzn F2; SienLek 121; LeovPrzep a4 (3); RejAp 11 (7); Słuchayże iedno ſłuchay coć Páweł ſwięty powieda o thym Pánu twoim RejPos 325v (35); Błáhyć to y bezrozumny będźie dowód: obácz iedno. BiałKat 311; BielSat Cv (2); RejZwierc 33 (19); BielSpr b2; WujJud 235 (4); BudBib 4.Reg 5/7 (2); HistHel D3 (2); ále chćieimy iedno báczyć/ iáki theż był lud Litewſki y Ruſki przed tym MycPrz II C4v (3); Strum E4 (2); CzechRozm 132v (2); SkarŻyw 71; MWilkHist Ev; CzechEp [398]; bo w krotkim cżáśie/ iedno pátrz/ áliśći mu też leią ſyropy w gárdło WerGośc 235 (6); WerKaz 295; BielSjem 7; PudłFr 34 (2); BielRozm 7 (3); PaprUp H4v; WyprPl A3; LatHar + 5 (4); PowodPr 18; VotSzl C4; Nuſz iedno moẃ dáley. CiekPotr 59 (2); CzahTr F2v; nie żáłuyćież ieno Ná tę ſuknią ſtá złotych ZbylPrzyg A4 (2).
β. Uwydatnia czynność warunkującą w wypowiedzeniach pozostających wobec siebie w stosunku warunkowo-skutkowym (w wypowiedzeniu skutkowym orzeczenie występuje najczęściej w czasie przyszłym trybu oznajmującego); modo Modrz Cn; autem PolAnt; tantum Vulg (306): BierEz Dv (3); OpecŻyw kt; FalZioł I 111b; RejŁas 411; RejPs 93v (8); LudWieś B5; Niechać iedno tam poſiedzy ſam ći ſie nakarze RejJóz H7v (6);SeklKat A4v; RejKup h6 (9); MurzHist N3v; Diar 21; Bowiem ſie ná mey mowie nigdy omylicie/ Iedno bywaycie trzeźwi cżuyni á nie ſpicie. BielKom C3v (4); LubPs Kv (5); KrowObr 21v (5); Naydzyeſz thám fáłſz pod bláſkiem iedno ocży otrzy RejWiz 97 (12); RejFig Aa4v (5); RejZwierz 89v (10); BibRadz 1.Reg 18/16; Niechay że iedno teraz Kśiądz Arcybiſkup co przećiwko im pocznie/ oglądaſz co będźie. OrzRozm I3v (5); BielKron 46v (3); GrzegRóżn Nv; Mącz 438b; OrzQuin C2 (4); Prot B; LeovPrzep a4 (5); RejAp AA6v (5); GórnDworz R7v (3); RejPos 67v (22); BielSat M4 (2); HistLan C2v (2); RejZwierc 55 (11); BielSpr 64v; Pocżekay iedno/ obacżyſz wielką moc iego [Tu autem sustine, et vide magnam eius potestatem] BudBib 2.Mach 7/17; CzechRozm 117v; PaprPan C2v (2); ModrzBaz 8v; SkarJedn 376 (2); KochOdpr B3; SkarŻyw 171 (17); Dobrze Mośćiwi Biſkupi Iedno niechćieyćie być ſkąpi. Będźiećie mieć ſtroże dobre MWilkHist B3v; CzechEp 121 (5); KochFr 19; KlonŻal E4 (2); KochMRot B (2); BielSjem 36 (2); Vyźrzyſz tám y płeć chropáwą/ y zęby Nie práwie białé/ ieno vchył gęby. KochPieś 22; PRośiſz mię/ bych ći wiérſze nápiſał ná grobie Nápiſzęć/ iedno zdechni/ obiecuię tobie. PudłFr 19; ArtKanc P7 (3); BielRozm 27; PaprUp Lv; OrzJan 33; WyprPl B3v; LatHar 75; KołakSzczęśl [D]v (2); JanNKarOrz F3v; SkarKaz 551a; CiekPotr 83 (2); GosłCast 51 (6); PaxLiz B2; SkarKazSej 682a (2); KlonFlis D3v (2); SkorWinsz A2v; KlonWor ** (3); PudłDydo B3.

Połączenia: »jedno (tylko) ... a« [szyk 21 : 2] (23): RejPs 38; RejWiz 105; iedno ſluchay proſzę ćie głoſu Páńſkiego [Audi, quaeso, vocem Domini]/ ktory ia mowię ku tobie/ á będzieć dobrze thobie Leop Ier 38/20; BielKron 84; GórnDworz Q8v; HistRzym 54v; RejPos 233v (7); WujJud 35; CzechRozm 75 (4); Nie boy ſię: wierz iedno/ á będźie zdrowá [Crede tantum et salva erit]. WujNT Luc 8/50; SkarKaz 210b (4); KlonWor 43.

»iście(ć) ... jedno« [szyk 2 : 2] (4): Porucz mu iedno wſſytek ſtan rzeczy ſwoich á duffay mu iſćieć on też práwą wiárą będzie pilen ćiebie y wſſytkich ſpraw potrzebnych tobie. RejPs 54v (2); RejJóz C; RejKup aa5.

»jeszcze(ć) ... jedno« (2): Ieſczecz ją toba zatrzeſę Niech jedno workow potrzeſę RejKup Bb (2).

»(już) jedno ... już(ci)« [szyk 4 : 3] (7): RejJóz O7; RejKup Gv; RejWiz 101v; RejAp 152 (2); Iuſz ćię y z ofiáry Bogom wypuſzcżam/ iedno twym niech małżonkiem zoſtánę. SkarŻyw 151; ArtKanc N16.

»łatwie ... jedno« [szyk 4 : 4] (8): BierEz B4v; MurzHist Nv; Niech iedno ſobie kęs wytchnę/ [...] łátwieć dług zápłácę OrzRozm P; OrzQuin O; LeovPrzep H2v (2); Strum O2; KlonFlis H2v.

»jedno ... natychmiast« [szyk 1 : 1] (2): iedno niechay/ w kożdym ołtarzu w wáſzych kośćielech dziurę vtzyni/ nátychmiaſt ty tzáry wáſze naydzie KrowObr 219v; CiekPotr A2.

»jedno ... niepochybnie« (1): Iedno mię ſłuchay/ niepochybnie powiem KlonFlis D3.

»jedno ... (a) pewnie« [szyk 4 : 2] (10): LubPs Cv; RejAp 104v; iedno pieniędzy nie żáłuy/ ná lekárſtwá/ będzieſz pewnie zdrow GórnDworz R7v; RejPos 69 (5); RejZwierc 75; WujJud 91.

»jedno (też, wżdy) ... (tedy) snadnie (wnet)« [szyk 9 : 5] (14): RejPs 64v (4); RejKup ſ3v; RejWiz 152; RejPos 155v (3); HistLan E2; RejZwierc 116v (3); ſnádnie znaydźieſz miłośierdźie iego/ iedno ſię też ſam chćiey mieć do tego. ArtKanc P3v.

»(jeszczeż) jedno (tylko) ... tedy(ć) (łatwie, pewnie, wnet)« [szyk 14: 5] (19): FalZioł I 145c; RejPs 64v; Podnieś iedno miech wzgorę/ tedy wnet do niego/ Nábierzeſz pełno wſzędy powietrza wolnego. RejWiz 149 (4); BibRadz Gen 24/8; LeovPrzep Gv (2); RejAp 83; RejPos 148 (6); RejZwierc 75; WujJud 91; ZapMaz IIG 97/89v.

»jedno tylko« (3): BibRadz Gen 24/8; RejPos 243; możeſz odnieść wiele rádośći y nádzieie w káżdym niebeſpiecżeńſtwie ſwoim/ iedno tylko pilnie rozcżytay nacż á dla cżego nam ſą ty źwierciádłá á ty obrázy ſwiętych ludzi w piſmie wyſtáwiony. RejZwierc 205v.

»(snadnie) jedno ... (a) wnet (a. hnet(ki))« [szyk 11 : 5] (16): RejKup aa7v; KromRozm I K4v; BielKom F7v; RejWiz 149; Ożeń ſie iedno Wilcżku/ wnet ty ſkoki zmyliſz RejFig Dd8v (2); RejZwierz 65v (2); Vdérzże iedno w ten krzemień ogniwem/ hnetki go [ogień] oglądaſz. OrzQuin I3 (2); RejAp 46 (2); RejPos Ooo3v; MWilkHist C3; PudłFr 47; SkarKaz 551a.

b. Uwydatnia wyłączność warunku w pytaniu retorycznym (397):
α. Przeważnie z orzeczeniem niezaprzeczonym (z orzeczeniem zaprzeczonym tylko 3 r.): jeśli nie, jak tylko, chyba tylko; nisi Mącz, Modrz (360): Y zali zgnić ćiáło iedno w iedwabiu nie może? SkarŻyw 52.

Połączenia: »co(ż) kto(ż), czyje (...) (inszy a. inakszy) (...) jedno« = quis (quid) ... nisi Vulg, Modrz; quis (quid) ...... illud ... an (a. quam) Modrz (236 : 69 : 1): OpecŻyw 20v (3); ForCnR C4; WróbŻołt R3v; RejPs 76v (14); RejRozpr G2v (2); RejJóz E5v (9); KromRozm I K2v; MurzNT 59 (2); KromRozm II m3v; KromRozm III H2v (4); Diar 66; DiarDop 109 (2); Bo coż inſſego yeſt dzyecyę zgorſſyć/ yedno mu s ſiebye zły przykłád á pochob dać GliczKsiąż D7v; LubPs L3v (9); KrowObr A3 (47); RejWiz 43v (10); Ale ná kogoſz ia weyźrzę/ iedno ná vbożuchnego [Ad quem autem respiciam, nisi ad pauperculum]/ y ſkruſſonego ná duchu Leop Is 66/2 (7); OrzList h2 (2); LeszczRzecz K (2); RejZwierz 108 (3); BibRadz Is 66/2 (4); OrzRozm M3v (6); BielKron 42v (3); KwiatKsiąż A4; Mącz 379d; OrzQuin Y4 (3); SarnUzn B3v (2); RejAp 35 (9); GórnDworz Q3; Pátrzayże zaſię przecż ſie sſtáłá Heſter vbożuchna dzyewecżká wielką krolową/ iedno prze wielką pokorę ſwoię RejPos 322 (33); RejPos Wiecz2 93v; BiałKat 111 (2); KuczbKat 325 (2); RejZwierc 193v (18); BielSpr 76; A cżyiáſz to winá/ iedno wáſzá? WujJud 6 (7); BudBib Eccli 34/25; MycPrz II B4v; BudNT X3v (2); CzechRozm 44; Bo gárdźić kim dla tego iż ſię nieurodźił śláchćicem/ á co inſzego ieſt/ iedno Bogá ſprawcę rodzenia milcżkiem ſtrofowáć [Quid aliud est, quam ...] ModrzBaz 57 (26); SkarJedn 10; KochPs 186 (3); SkarŻyw 262; CzechEp 19 (4); NiemObr 73 (8); Teraz/ kiedyś w tym źimnym położona grobie/ Czym ćię inſzym mam vććić/ ieno płáczem ſwoim? KochFr 125; ReszPrz 32 (2); WerKaz 279 (2); KochProp 15; PaprUp F2; ActReg 149; Phil E3 (2); OrzJan 28 (8); LatHar 24; WujNT Mar 2/7 (10); WysKaz 1 (3); JanNKar B2; SkarKaz 517b (5); CiekPotr 88 (2); SkarKazSej 672b; KlonFlis A4.

»jaki(ż), który(ż) (inszy) [kto, co] (...) jedno« = quis (quid a. quod) ... nisi Vulg, Modrz (3 : 9): PatKaz III 107; CzechRozm 53v; Ná káżdy dźień ſię modlimy/ áby kroleſtwo Boże do nas przyſzło. A ktoreż to inſze ieſt kroleſtwo/ iedno ſprawiedliwośći/ pokoiu/ zgody/ á ſpolney miłośći? ModrzBaz 67v (2); CzechEp 239; WujNT 48 (4); Przez iákiż to ogień może kto być zbáwion iedno przez cżyścowy? WysKaz 36 (3).

»jako (-by, -ż) (...) (inaczej a. inak) ... jedno« = quomodo ... nisi Modrz (16): I iako ma wierny ſlugá Boży/ názwáć złodzieiá/ iedno złodzieiem? iako łotrá/ iedno łotrem? KrowObr C2v (6); GórnDworz Cc6v; RejPos 132v; RejZwierc 9v (2); ModrzBaz 19v (2); PaprUp Iv; Bo iákoż ináczey mamy czynić pewne powołánie náſze iedno przez dobre vczynki? WujNT 810; SarnStat 1271; SkarKazSej 659a.

»skąd(inąd) (a. gdzie(ż) indzie(j), a. dokąd)... jedno« = quonam ... nisi Mącz (25): BierRaj 16; Abowiem ſkąd ia inąd mam ſſukáć wſpomożenia ſwego iedno od tego ktory począł dobrodzieyſtwo ſwe nádemną RejPs 84 (4); RejJóz N8; RejKup p3v (2); KromRozm I K3v; KromRozm III P6v; LubPs Ev; RejWiz 41v; Mącz 344b; RejAp 55v (2); RejPos 74v (2); RejZwierc 44 (2); ModrzBaz 6; Oczko 3v; NiemObr 82; GDzież indziey rády ſzukáć ná nieprzyiaćielá/ Iedno v náſzey matki BielSjem 30; ArtKanc S8; CiekPotr 81.

β. Z zaprzeczeniem treści warunku wyłącznego (zaprzeczenie to ma charakter wyłącznie retoryczny; w istocie zaprzeczenie potwierdza treść warunku wyłącznego); jeśli, jak tylko; quam Modrz (37):

Połączenie: »kto(ż), co(ż) (inszego) (...) jedno nie« (35): KrowObr 138 (2); A ktho w kácerſtwo wpráwił godnego Człowieká Ianá Laſkiego/ iedno nie Piotr Gámrat Arcybiſkup OrzRozm O4 (4); A cóż tego Fiérleiá inégo przez woyſko Tátárſkié przenioſło było/ iedno nie wolność/ á Królá ſwégo miłość? OrzQuin R2v (18); ModrzBaz 63v.

»skąd(że) inąd ... jedno nie« (2): á s kąd ſye inąd byli wźięli Pyſiſtrátowie/ Demetryuſowie/ Lyſſándrowie wielcy Tyránnowie/ iedno nie s tąd? OrzRozm O4; OrzQuin V2v.

c. Uwydatnia wyłączność życzenia, celu lub warunku, niekiedy związek czasowy (bezpośredniość następstwa) w połączeniu ze spójnikami (w wypowiedzeniach zależnych z odcieniem optatywnym, celowym, warunkowym lub czasowym); dum, duntaxat, modo, tantum Cn (447):

Połączenia: »aby (...) jedno (...) (tylko)« = utinam Mącz [szyk zmienny] (129): ListRzeź w. 37; BierEz M3 (3); FalZioł V 107; BielŻyw 133; RejPs 46v (4); ComCrac 17; RejJóz D6v (2); LibLeg 11/153; RejKup f3v (5); a wżdy [Heliasz] scandalum się czynić nie bał, jeno aby mogł lud ku prawdziwej nauce zasię przywieść. DiarDop 103 (3); GliczKsiąż C4 (6); LubPs I marg; GroicPorzRej C3v; I obátz proſzę ćie/ iákoć thu ſprzodku cukru podawa/ áby ćię iedno vłowił KrowObr 51 (3); RejWiz 169 (11); Leop *B2 (3); RejZwierz 142; A Tu w tey mierze chuć przyrodzona chwálebna ieſt iedno tylko áby byłá z miernośćią. BibRadz I 12va marg (3); Węgrowie poſłali k niemu/ nágradzáiąc mu ſzkodę/ y poddáność chowáć/ iedno áby im Piotrá okrutnego nie dawał BielKron 300 (11); Mącz 37c; OrzQuin Tv (2); SienLek 147; RejAp 149v; więc drugi trzeći/ dwudzieſty proſtak/ będzye ſie theż chciał tego w rzecżach wielkich poważyć/ áby iedno okazał rozum ſwoy/ á władzą GórnDworz L4v; HistRzym 54v (2); RejPos 83v (28); HistLan B4v; RejZwierc 1v (12); RejPosWstaw 21; Strum Nv (2); CzechRozm 20v (3); StryjKron 46; CzechEp 160; o prże Bogá ćię proſzę/ iuſz vtni/ ábo vpiłuy/ ábych iedno żyw zoſtał. GórnRozm K2; ActReg 60 (2); GostGosp 78; GostGospSieb + 2v; WujNT 543 (2); SarnStat 4v (3).

»aczby jedno« (1): Krolowa Elżbietá pádła ku iego nogam proſząc miłośierdzia/ acż by iedno nád krolewną BielKron 303.

»by (...) jedno (tylko, wżdy)« = modo Vulg, Mącz, Modrz, Cn; satis modo, (si) tantulum, (si) quidem Mącz; dum Cn [szyk zmienny] (172): BierEz O2v (2); ForCnR D; KlerPow 4; FalZioł I 88d (2); BielŻyw 30; March2 D; KłosAlg A4v; LibLeg 7/98 (3); RejŁas w. 24; á ſnadz vniego czáſem zacnieſſy vbogi by iedno był ſpráwiedliwy RejPs 161 (4); RejRozpr A2v (6); RejJóz M3 (2); RejKup D (7); KromRozm III H6; BielKom B2v; LubPs G4; GroicPorz B4v; KrowObr 194; RejWiz 38v (9); UstPraw C3v; RejZwierz 110v (2); BibRadz Deut 28/13; OrzRozm T; BielKron 459 (12); Mącz 431c (8); GrzegRóżn C2v; OrzQuin B3v (2); Piękny pretext by to iedno prawdá byłá SarnUzn D5; RejAp 102v; GórnDworz T (12); HistRzym 63 (2); y ſlepi/ y głuſzy/ ſnádnieby mu ſie iuż przypátrzyć y przyſłucháć mogli/ iedno by tylko ſámi chcieli. RejPos 260 (7); BielSat B3; HistLan F6; RejZwierc 3v (14); BielSpr 25; WujJud 215; WujJudConf 256; RejPosRozpr b3v; MycPrz I B4; WierKróc B3v; BudNT d; CzechRozm 81v (2); PaprPan B3v; A ieſli ſię to będźie znácżyło/ że rády y ſpráwy iych będą ſię śćiągáły ku woynie/ trzebá w tem wſzelákiemi ſpoſoby/ by iedno vcżćiwemi [modo honestis] przekáżáć. ModrzBaz 103 (7); SkarJedn 256; KochPs 82 (2); SkarŻyw 83; MWilkHist D2 (2); By to iedno nie było z námi/ co z onym Báránem/ ktorego Wilk ziadł CzechEp 92 (2); ſię nic nie obawiał wiecżney háńby/ y przekłęctwá/ ná zborze ſwoim zoſtáwić/ by iedno tylko iáko táko/ ſtolice Piotrowey w Rzymie dowieść y dokázáć NiemObr 52; KochFr 33 (2); KochSz Bv; ReszPrz 43; ReszList 174; WerGośc 253; KochTarn 73; PudłFr 76; ArtKanc J4 (2); BielRozm 12; iuſz lekárżu czyń co raczyſz/ bych ia ieno żyw zoſtał. GórnRozm K2v (2); PaprUp G2; ZawJeft 32; ActReg 4; GrabowSet D4; KochFrag 53 (2); OrzJan 123; LatHar 110 (5); WujNT 167 (2); SarnStat 1272 (2); PowodPr 25 (2); CiekPotr 90; GosłCast 16 (2); KlonWor 79; Iuż ia ná tym przeſtánę bych iedno po tobie/ Znáłá chęć y vprzeymość z miłoſcią ku ſobie. PudłDydo B4v.

»byle (...) jedno« (6): LeovPrzep F2v; CzechRozm 154; Chryſtus náſz Krol niebá y ziemie/ mocen ieſt náſze nieprzyiaćiele ſkruſzyć/ byleś my iedno iemu dobrze w pobożnośći y cnotách Chrześćiáńſkich służyli. SkarŻyw 560; WujNT 129; PowodPr 21 (2).

»choć jedno« (1): owa ſnádź choćby iedno ſámi vſlucháłi [Si forte vel ipsi audiant]/ á owa ſnádź przeſtáną/ bo to ieſt dom pobudzáiącżi Leop Ez 2/5.

»gdyby (...) jedno« = si tamen Modrz (22): BielŻyw nlb 3; RejKup g7 (2); A czasu by do tego dosyć być mogło, gdybyście jeno WM nam tego u KJM pomagać chcieli Diar 28; GliczKsiąż C3; RejZwierz A5; KwiatKsiąż G3 (3); RejAp 132v; RejPos 189; HistLan D2v (3); CzechRozm 130; ModrzBaz [38]; StryjKron 672; CzechEp 12; GórnRozm H3; SiebRozmyśl D4v; Drudzy zá zyſk to ſobie mieli, gdyby iedno Ztego tárgu wrocić ſię z cáłą ſkorą mogli. CiekPotr 50; VotSzl C.

»gdy (...) jedno (jeszcze)« [w tym: natychmiast, snadnie(j), zasię ... gdy jedno; gdy jedno ... tedy, wnet] [szyk zmienny] (29): FalZioł I 64a; MiechGlab 77; RejPs 43v (3); LibMal 1546/114v; Natychmyaſt to ſam obaczys Gdy iedno ſkoſtować raczys RejKup L (3); KromRozm I D4v; Diar 36; LubPs Y5 marg; BielKron 94v; RejAp 198v; Tákżeć też nád káżdym wiernym/ gdy iedno on vyrzy pożądliwe ſerce iego [...] ieſzcże więcey miłoſierdzya ſwego vkaże RejPos 46 (7); CzechRozm 268v (2); CzechEp 227; PowodPr 41 (4). Cf »gdy jedno skoro«.

»gdy jedno skoro« [szyk zmienny] (2): Nyechayże thedy rodzicy nye wdawáyą ſie wtho mnimánye/ áby nye było dobrze wten cżás dzyatki ſwe dáć ná náukę gdy yedno ſkoro pocżną mowić. GliczKsiąż K2v; SarnStat 971.

»iż(e)by (...) jedno« [w tym: jedno iżby ... już] [szyk 5 : 3] (8): BierEz Q4; RejPs 59v; RejWiz 145v; KrowObr 150v; GórnDworz Ii8; RejPos 300 (2); cżćicież to kiedy gdzie możecie/ Iedno iżby poććiwie nikogo nie draźniąc RejZwierc 239v.

»jakby jedno« (1): WExor on krol Egiptſki rad walcżył s pogány/ Ale gdyby tu tráfił miedzy Ruſkie pány/ Bá náſzedłby zabáwę iákby iedno zechciał PaprPan Tv.

»jako(ż) jedno« [w tym: jako(ż) jedno ... tak, tedy] (4): RejWiz 115v; BibRadz Deut 9/24; PowodPr 33; Bo iákoś iedno wſtąpił tu zá páńſkié progi/ Zágnałeś precz nieſczęśćié GosłCast 17. Cf »jako skoro jedno«.

»jako skoro jedno« [szyk zmienny] (2): Chnet iáko iedno skoro przeſtał mowić/ roſtąpiłá ſie źiemiá pod nogámi ich [Confestim igitur, ut cessavit loqui, dirupta est terra sub peditus eorum] Leop Num 16/31; OrzJan 34.

»jeśli (-ż(e) (...) jedno« = si tamen Vulg: [w tym: bez pochyby, tak ... jedno] (18): OpecŻyw 83v (2); BibRadz 7; tę proſtotę wdzięcżnie prziymieſz/ ieſli ſię theż iedno ſam w proſtoćie Krześćiáńſkiey kochaſz GrzegRóżn A2; KwiatKsiąż P4v; RejPos 139v; CzechRozm Av3; Calag 452b; Boć też w tym wzdychamy/ żądáiąc być przyobleczeni mieſzkánim náſzym ktore ieſt z nieba: ieſliż iedno przyobleczonemi/ á nie nágimi będźiemy náleźieni [si tamen vestiti, non nudi inveniamur] WujNT 2.Cor 5/3 (6); SarnStat 200 (2); PowodPr 47; CiekPotr 80.

»kiedy (by) (...) jedno« (2): KrowObr 125v; Mogliby ſie też ználeść coby domá byli/ Kiedybychmy ſie iedno pięknie obliczyli. Żeby tych rátowáli RejZwierc 254.

»kilo jedno« (1): Iż wolę ia tho od ciebie odnieść á otrzeć to s twarzy ſwoiey/ kilobych iedno otárł niepotrzebne ſpráwy z vmyſłu twego. RejZwierc 81.

»-li jedno« (1): Y vmocnię Kroleſthwo iego ná wieki/ będźieli iedno pilen áby doſyć cżynił roſkazániu memu BibRadz 1.Par 28/7.

»skoro (by) (...) jedno« = ubi primum Modrz [w tym: jedno ... już, łacno, natychmiast (2), wnet (4) (a. hnet (2)),tak tedy (2)] (24): ſtalo ſie iż ſkoro iedno wſſedl do koſciola natychmiáſt ta ijſtá ſuchá láſka w iego ręku [...] zakwitla OpecŻyw 5; HistAlHUng A2; LubPs Fv; KrowObr 135; Leop 2.Mach 1/16; OrzRozm Lv; OrzQuin G3 (4); GórnDworz N4; RejPos 83v (2); HistLan B3; RejPosRozpr c4v; CzechRozm 254v; O cżem trzebá rády ſzukáć/ ſkoro iedno iáki słuch woyny gruchnie [ubi primum belli suspicio increbuit] ModrzBaz 104; StryjKron 150; ReszHoz 123; WerGośc 237; WerKaz 296; ArtKanc L19 (2); Skorom iedno powiedźiał, że pieniądze nioſę, Nátychmiaſteś ſię Skárbkiem vczynił CiekPotr 74. Cf »gdy jedno skoro«, »jako skoro jedno«.

»jedno żeby« [szyk 16 : 6] (24): Woda włoſkiego kopru w ktorey by bylo vwarzono to korzenie paluchowo/ ieſt dobra ku piciu na przeciwko kłoćiu wnętrznemu/ iedno żeby gorącżki przytakim kłociu niebyło. FalZioł I 63b (2); Diar 72 (2); oycowie ktorzy po ſynyech ſwych nyeyákyey poćyechy docżekáć wolą máyą ábo prágną/ ná náuki im nakłádu nye żáłuyą żeby yedno náuki yákyey doſtąpili GliczKsiąż M2v; GrzegRóżn L4; GórnDworz D5v (2); nákłádź chróſtu/ iákiégóżkolwiek ſuchégo/ ieno żeby nie ſurowy. Strum O4v (6); SkarJedn 136; CzechEp 342; Sen z ſwoich oczu omyy: iedno żeby czyſtą Z rzéki ćiekącéy wodą/ ktemu przeźrzoczyſtą. PudłFr 73; SarnStat 609 (2); PowodPr 10; VotSzl D2v; CiekPotr 71; SkarKazSej 688a; PudłDydo [B5].

5. Uogólnia treść zaimka, przy którym występuje (zaimek często z partykułą -kolwiek) (920):

W połączeniu z zaimkiem rzeczownym: co(ż), kto(ż) + jedno (512): BierEz P3 (5); OpecŻyw 150 (5); PatKaz III 133v; a mychmy ná to wſſytko odpowýedali o co nas iedno pytał HistJóz C4; FalZioł V 76; BierRozm 6; KlerWes A2v; RejPs 29 (7); LibLeg 10/151; LibMal 1545/98v; RejJóz N4v (3); SeklKat F3; RejRozm 408; RejKup k4 (10); ZapWar 1550 nr 2665; MurzHist M2 (3); MurzNT Matth 17/12 (13); Diar 33 (4); DiarDop 119 (2); BielKom E6v (2); GliczKsiąż D6v (5); LubPs F4; KrowObr 17v (4); RejWiz 8 (5); A wziął ſześćſet wozow wybránych/ y co iedno kolwiek w Egyptćie wozow było [quidquid in Aegypto curruum fuit] Leop Ex 14/7 (22); UstPraw D2v; RejFig Aa6 (2); RejZwierz 50v (7); BibRadz 4 (26); BielKron 217v (7); KwiatKsiąż D4v (2); Mącz 389c (10); Iż Pánu iego wolno znim czynić co Pan iedno żywnie chce OrzQuin S; Prot D4; SarnUzn 7v; SienLek 4v (2); RejAp AA7v (12); GórnDworz D2 (16); HistRzym 17v; Gdyż káżdemu dopuśćił ſynem ſwoim ſie sſtáć/ ktoſzkolwiek go iedno wiernie przyiął w ſerce ſwoie RejPos 355v (95); BielSat C4v (2); HistLan C2 (3); RejZwierc 2v (16); WujJud 26; WujJudConf 198v (3); RejPosRozpr c2v (2); RejPosWstaw [1433]v (2); BudBib Num 1/22; MycPrz A2v; Strum K3; BiałKaz C4v (2); CzechRozm 18v (34); PaprPan C2v (13); KarnNap E2; ModrzBaz 8; SkarJedn A3v (9); Oczko 8v (5); SkarŻyw 242 (12); KochTr 9; StryjKron 442; ActReg 47; ZapKościer 1582/40v (2); CzechEp 15 (18); KochFr 34 (2); ReszPrz 10; KochMRot B2v; ReszPrz 33 (3); WerKaz 299; WisznTr 10; BielSen 14; BielSjem 10 (2); PudłFr 8 (3); ArtKanc A15 (10); BielRozm 22 (2); GórnRozm D4; KochWr 22; PaprUp C3 (2); ActReg 55 (4); GostGosp 42 (6); GostGospSieb +2; Phil S2; KochAp 11; KochFrag 16; OrzJan 71 (4); LatHar [+11] (3); KołakSzczęśl A2; WujNT Matth 19/21 (8); SarnStat 5 (17); SiebRozmyśl [A2]v (3); KlonKr Bv; KmitaSpit B2v; PowodPr 65; SkarKaz 85a (3); CiekPotr 21 (2); SkarKazSej 675b (3); KlonFlis A2; KlonWor ded ++3v (2); Cożkolwiek ieno ſtráſzliwego żyło Ná świećie/ wſzytko iego vſtąpiło Niezmożney śile SzarzRyt B4v.

W połączeniu z zaimkiem przymiotnym: ktory, jaki + jedno (171): RejPs 93 (3); LibLeg 11/76 (2); RejRozm 393; ZapWar 1548 nr 2667; MurzHist R3; MurzNT 21 (2); KromRozm III F5; napomina JKM abyście o tym, co pilniejszego jest, o obronie pierwej mowili i stanowili, a potym i o innych, ktore się jedno kolwiek tu kończyć mogą a sprawować Diar 24 (4); BielKom B5v; GliczKsiąż M5v (5); LubPs Ev (4); Leop Ex 30/13 (4); BibRadz Gen 1/30 (24); BielKron 290 (3); Quoviscunquae loco potes hunc finire libellum, Możeſz ti xiąſzki skończić ná którim ći ſie yedno mieyſcu podoba. Mącz 344d (3); OrzQuin O4v; RejAp 6v; GórnDworz L17; HistRzym 126; RejPos 27 (20); RejPosWiecz2 91v; GrzegŚm 23; KuczbKat 170; WujJud 78v; WujJudConf 48v (2); RejPosWstaw 22; BudBib Eccli 4/14 (2); Strum A2; CzechRozm 76v (9); PaprPan Q2v (2); ModrzBaz 135v; SkarJedn 344; Oczko A4 (6); SkarŻyw 317 (4); CzechEp 342 (12); ReszPrz 109; ReszHoz 122; WerKaz 301; WisznTr 23; ArtKanc K11v (2); GostGosp 160 (3); KochCz B; OrzJan 52 (2); LatHar 17 (4); WujNT 120 (2); Będą tedy mieli ći pánowie Prowizorowie deputowáni [...] czynić wſzelákié contrákty/ ze wſzelákiémi oſobámi/ iákiémi iedno kondiciámi będą rozumieli SarnStat 441 (17); SiebRozmyśl [A3]; WitosłLut A2; SkarKaz 421b; VotSzl D3; Z ludźi záś káżdy grzéſzy/ który iedno żywie GosłCast 26; KlonWor 10; RybWit [A2].

W połączeniu z zaimkiem przysłownym: jak(o), tako + jedno (17): BierEz S3; OpecŻyw 115v (2); GOtowe yeſt ſerce moye tobye o moy Boże/ A práwye yeſt ták gotowe iż yák yedno może/ Ze wſſech śił ſwych áby chwały thwoye opyewáło LubPs Y6 (2); RejWiz 130v; BibRadz I* 4v; [duchownicy] mocámi á zwirzchnoſciámi ſwemi iuż byli ták opánowáli ludzi/ iż wſzytko thák cżynić á ſpráwowáć muſieli/ iáko ſie iedno im zdáło/ á iáko oni poſtánowili miedzy ſobą RejPos 283v (2); RejZwierc 141v (3); PaprPan Y2v (2); CzechEp 364; ArtKanc Q6v; PowodPr 7.

dokąd, gdy, jako (= skoro), kiedy, pokąd, poki, poty + jedno (86): BierEz O4 (5); FalZioł IV 21a (3); GlabGad L8v (3); RejPs 114v (2); ZapWar 1548 nr 2667; MurzHist P2v; MurzNT 3v (2); MurzNTSekl nlb; GliczKsiąż K4v; Bo też ty mnye nye opuśćiſz s twey Boſkiey możnośći/ Pokim yedno nędznicżek żyw thu ná tey niſkośći. LubPs aa5 (7); RejWiz 95; RejZwierz 51v (2); Y doſtáli pieniędzy od onych ktorzy ie byli przyſzli kupowáć/ á potym zá nimi ſzli w pogonią pokąd iedno mogli [persequentes autem eos diu]. BibRadz 2.Mach 8/25 (4); Ten [papież Leon II] vſtawił dzyeći krzćić káżdey godziny kiedy iedno trzebá/ bo pirwey iedno w ſoboty krzcżono. BielKron 166v; Mącz 286d; RejAp 6 (3); GórnDworz N7; GrzegŚm 22 (2); RejPos 142v (2); RejZwierc 156v (5); RejPosWstaw [212] (2); MycPrz I C; Strum E4; CzechRozm 181v (6); PaprPan T2v (3); KarnNap B4v; Ale mowię o tey zwycżáyney niewoli/ ktorey pánowie nád poddánemi/ okrom wſzelákiego ich wyſtępku vżywáią: odeymuiąc im źiemię y máiętność gdy ſię iedno ſpodoba [dum libet] ModrzBaz 48v (2); KochPs 23; SkarŻyw 574; KochFr 110; ReszList 190; WerGośc 242; BielSenJoach 3; ArtKanc P19v; GórnRozm Mv; PaprUp D2; ZawJeft 19; ActReg 53; GrabowSet I3v; WyprPl A2v (2); WujNT 568; SarnStat 149 (4); SiebRozmyśl [A3]; PowodPr 46; VotSzl D4.

gdzie, kędy(ż), skąd + jedno (107): OpecŻyw 116v; FalZioł V 91v; LibLeg 10/155; RejRozpr D2v; ConPiotr 34; SeklWyzn f4v; ZapWar 1548 nr 2668; RejKup Sv; MurzNT Matth 26/13; BielKom F7; LubPs E2; RejWiz 72; Leop 3.Mach 4/3; RejZwierz 140; BibRadz Iudith 8/13 (14); BielKron 307v (3); Ubiubi erit inventa, mater redimet, Kędyſzkolwiek yedno będzie náleziona/ mátká yą odkupi. Mącz 476c (8); Prot D; SarnUzn F3v; Lecżże też ty kędy iedno możeſz nędznego bliźniego ſwoiego ná ćiele iego/ á nie miyay go ná drodze leżącego RejPos 211 (5); HistLan D3v (2); RejZwierc 102 (6); WujJud 134v; WujJudConf 49v; RejPosWstaw [1432]v (2); BudBib 2.Mach 9/17; Strum O2v; PaprPan Ev; ModrzBaz 27; SkarJedn 94 (4); iż [woda] ſłoná/ ſkąd iedno idźie/ záwżdy ſłoną: śiarczána/ zawżdy śiarczáną Oczko 4v; KochPs 3 (3); SkarŻyw 347 (4); StryjKron 170; CzechEp 236 (2); KochSz B; ReszPrz 74; WerGośc 216; ArtKanc O17; GórnRozm N2v; PaprUp C2; ActReg 158 (2); Undevis undelibet ‒ Skadiednochczes, zewſząd. Calep 1136a; GostGosp 66 (2); GórnTroas 20; OrzJan 136 (2); LatHar 330 (2); WujNT Matth 8/19 (4); SarnStat 960 (2); KmitaSpit B (2); PowodPr 59; SkarKaz 382a (3); CzahTr K3; KlonWor 2.

ile (a. ilekroć) + jedno (21): a my chuć i wiarę swą ile jeno nawięcej na nas należeć będzie, uprzjmie WKM ofiarujemy ku dobremu Rzeczypospolitej Diar 22 (4); RejWiz 133v; BibRadz I* 5v; Mącz 344c; HistRzym [118 ]v; RejPos 106v (2); HistLan C; RejPosWstaw 110v; SkarŻyw 263 (2); ReszPrz 75; ReszList 167; LatHar 675; y vwierzyli/ ile ich iedno było zrządzonych ku żywotowi wiecznemu. [quotquot erant praeordinati ad vitam aeternam] WujNT Act 13/48 (2); [aby to czynili] ilekroć iedno ták przez Pręłaty [quotiens tam per Praelatos quam alias personas]/ iáko iné oſoby Duchowné y Swietckie będą o to ſzukáni y proſzeni. SarnStat 899 (2).

Połączenie: »jedno co« = cokolwiek, zaledwie; z odcieniem pejoratywnym = byle co (6): MetrKor 59/281v; A przetćiwſſy kſyąſzki zá dwá álbo zá trzy groſſe/ álbo też vſlyſſawſſy yedno co ná byeſyedźye od drugyego tákże dwu groſſowego doktorá/ śmyele/ á vpornye o.wyerze ſye gadaćye. KromRozm I Nv; PAtrzże iáko na ten Dąb/ cżęſto pyorun biye/ A Brzoſkę podle niego/ iedno co deſzcż zmyie. RejZwierz 131; RejPos 185; A ná wykrętne kſtałty ten [włoski] narod ſpráwiono. Tám iedno co wykręćić to iuż mądra głowá/ A opák wyſtáwowáć pozłoćiſte ſłowá. RejZwierc 240v; Oczko 11.

II. W funkcji spójnika; tylko (2402):
1. Nawiązuje do poprzedniego wypowiedzenia (343):
a. Rozpoczyna nowy fragment tekstu; praeter PolAnt (17): PatKaz III 150v; RejJóz B5; RejKup m8v; PAni iednemu rzecże/ iedno o was ſłycháć/ A tám też w náſzym kráiu nigdy was nie widáć. RejFig Dd6v; BibRadz Eccli 39/1; OrzRozm S3; Odpowiedział pan Koſtká. Iedno mię w. m. draźniſz/ á chczeſz wywołáć wilká z láſá GórnDworz Z5v (2); Pan. Iedno pátrzyſz gotowego/ Mnimaſz by tuż do nowego RejZwierc 235v (2); WujJud 14v (4); NiemObr 82; ActReg 72; GosłCast 39.

Połączenie: »jedno iście« (1): (did.) Michał powieda yż nic na Wáge Nieprzibeło (‒) Iedno yſcze nie ſſniem [!] Trffożicz Mogł był tego/ Trzikrocz włozicz Tocz ani Wagy ruſſyło Iako by nicz nieprzibyło. RejKup aa8v.

b. Rozpoczyna odpowiedź na pytanie (wskazując jedyną możliwość); tylko, jedynie; nisi Modrz (59): RejJóz O6; RejKup Bv; KromRozm I [L3]; KromRozm II c3 (2); I ktoſz ieſt Paweł? y ktoſz Appollo? iedno ſludzy/ przes ktoreśćie vwierzyli KrowObr 3 (4); RejWiz 17; GrzegRóżn L2v; SarnUzn F6; RejAp 45 (3); Coż inſzego ná ten cżas cżynić a myſlić maſz [...] Iedno vſtháwicżnie prośić á nádzyeię mieć o Pánu ſwoim/ ábyś był w obronie iego RejPos 133 (6); RejZwierc 260v (16); BielSpr b4v; RejPosRozpr b4v; RejPosWstaw 42; MycPrz I C3; ModrzBaz 132v; Oczko 4 (2); NiemObr 42; A dźiś co młodźi pácholcy vmieią? Iedno w ſię wino/ iáko w beczkę/ leią. KochFr 28; ArtKanc D9 (2); GostGospSieb +3v; WujNT 6 przedm (6); WysKaz 17; KmitaSpit Av; Iákaż ma być ofiárá z ćiáłá náſzego Pánu Bogu? iedno gdy ie dla niego trudźim poſtem y iną pracą w ſłużbie iego SkarKaz 121b; CiekPotr 26.
c. Uwydatnia zastrzeżenie, dodatkowe wyjaśnienie; ale jednak, tyle że; sed PolAnt, JanStat (178): Wezmi ſzpiku z koſci Końſkiey á rozpuſć na ogniu w panewcze, A tym maż mieſtcze bolącze gdzie ieſt paraliż. Iedno to wiedz że mężom ma być od konia, A niewiaſtam od koniowey. FalZioł V 113 (8); MiechGlab 35; LibLeg 6/159v (13); KlerWes A2; WróbŻołt B7; RejRozpr B2; LudWieś B5v; LibMal 1545/103 (2); RejKup d2v (3); KromRozm II n2v; Co tu ſſyrzey rozbiráć myeyſcá nyemáſz. Yedno dla lepſſego wyrozumyenya/ weźḿ tego przykład yeden álbo dwa. KromRozm III B6v; Diar 97; GliczKsiąż I2v (3); LubPs M (3); KrowObr 132; RejWiz 186 (4); UstPraw C4; RejZwierz kt; BielKron 55v; GrzegRóżn O; OrzQuin H2 (2); RejAp 141v (2); A tho com powiedział/ iż miłość miłoſcią wymiłowáć trzebá/ tho nikogo nie omyli: Iedno pánie Derſniaku maſz w. m. tę ſławę/ iákobyś ná wielu mieiſcach záraz miłowáć miał GórnDworz Cc2 (3); RejPosWiecz3 97v; BielSat L3v; HistLan D3v; RejZwierc 153v (7); WujJud 8; KochList 2; BudBib B4v; Strum K4 (5); Oczko 2v; SkarŻyw A3 (2); WerKaz 279; BielSjem 11 (2); KochPieś 26; PudłFr 73; ArtKanc O4v (2); GórnRozm Hv; KochPropKKoch 3; KochFragJan 4; OrzJan 23; OstrEpit A3v; WujNT 16 przedm; WysKaz 46; JanNKar A2v (4); JanNKarGórn H2; SarnStat 1281 (2); SiebRozmyśl [A2]; PowodPr 85; VotSzl E4v; GosłCast 6; SkarKazSej 657b.

Połączenia: »jedno iści« (1): Dawnom ią to obaczyła Iſczi ſie myſl odmieniła Y więczey ſie dzys fraſuieſz [...] Ieduo [!] iſći ſie rzecz wſtydzę Wſzytkoć nie wcżas dawno widzę RejJóz D2.

»jedno iż« = sed PolAnt (45): FalZioł I 76a (5); BierRozm 18; WróbŻołt aa3; RejPs 31; LibLeg 11/13; KromRozm I N (2); KromRozm III C3 (2); LubPs O (2); KrowObr 226v; RejWiz 40v; RejZwierz A2v (2); BibRadz Iudith 8/18; GórnDworz Cc4; RejPos 13 (8); Zá wiernąć teraz prawdę to powiádam pánie/ Iſciem ia miáłá wdzięcżnie przyiąć to karánie. Iedno iż ſnadź z obu ſtron nie było bácżnośći/ Ták w wáſzych leciech zeſzłych ták y w mey młodośći. HistLan D2 (2); RejZwierc 188 (4); ReszHoz 139; ArtKanc K18; LatHar 682 (4); JanNKar E4v (2); SarnStat 192 (2).

»jedno owszem« (2): Otho macie tego Báránká kthory będzye nośił ná ſobie wſzytki grzechy ſwiátá: iedno owſzem dla tych to vcżynił/ ktorzy byli ták zámieſzáni w onych wątpliwoſciach ſwiátá tego. RejPos 9 (2).

»jedno przedsię« (1): Czechowie máią/ r/ z punktem: coby ſie v nas zyść mogło. Iedno prześię ad differentiam Czeſkiégo, y dogadzáiąc zwyczáiowi záwźiętému Polſkiému może bydź właſné takie /r/ JanNKar F2v.

»jedno tylko« = unum autem Vulg (7): Bowiem ani w kunſcie ani w ſądzie, ani gdzie indzie łgać nie ſłuſza nam [...] Iedno tilko poethy abo oratory prziymować mamy, gdy cznotę chwaląc podwyſſzaią, á grzechy ſtatecżnie á nie obłudnie każą. BielŻywGlab nlb 11; RejPs 48v (2); KrowObr 157v; Leop Philipp 3/13; RejPos 3; PaprPan V4.

»jedno wżdy« (4): OpecŻyw 173v; GliczKsiąż F2v (2); ábowiém kiedy ledá iáko zbuduieſz/ ledá iáko mieć będźieſz. Ieno wżdy będźieſz powiédał że maſz Staw. Strum H4.

»jedno zaś« (1): ſie wſzyſcy, co poſtronnych robót świádomi, dźiwowáć muſzą y dźiwuią: nie bez ſławy Polſkiéy. Iedno záś bywſzy w Polſcze, á Polſkich ſzat nie vżywáć, y po Polſku nieumieć: [...] iáko nie grzeczy, ták y nie przyſtoi. GosłCast 4.

»jedno że« (14): LibLeg 10/91v; LubPs bb3; RejWiz 185v; RejFig Cc3v; GórnDworz Cc7 (2); GrzepGeom H4v; KochSz C2; GórnRozm C2v; JanNKar A4 (4); Nie będę názwan lekkiem od żadnego/ Bym ſławił piękność w tobie doświátſzoney Kożdemu cnoty. Ieno żem vczoney Máło pił wody/ nie śmiem ſię iąć tego. SzarzRyt A2v.

d. Uwydatnia odcień optatywny w wypowiedzeniach z orzeczeniem w trybie rozkazującym (43): KlerPow 11; MetrKor 46/175v; FalZiołUng V 119; RejPs 191v (4); RejJóz F5v (2); RejKup Iv (6); RejWiz 90 (2); Nie lękay ſie piękna páni/ ſługi ſwoie widziſz/ Zá ktore ſie nigdy/ dá Bog/ ſpráwnie nie powſtydziſz. Iedno nam nie chciey być trudná/ ktorzy cie miłuiem KochZuz A3; BibRadz Ios 1/7; Prot Cv; SarnUzn D2v; mam ia thę nádzieię [...] iż rzecż w. m. będzie táka/ że przećiwko niey máło co kto/ będzie mogł mowić. Iedno w. m. w tho záprząż/ á wymáluy táką dworną pánią GórnDworz V3v; RejPos 281v; HistLan C4v; KuczbKat 35; RejZwierc 179v (2); robże Przekopę do kąd chceſz/ á wodę po ſobie puſzczay [...] Iedno tego pilnuy ábyć wodá ſtáłá w Przekopie/ rowno z ónym mieyſcem kędyś ią puśćił. Strum D2 (10); MWilkHist G4v; SarnStat 818 (2); VotSzl D3; SkarKaz 683b.

Połączenie: »jedno wżdy« (1): Iedno wżdy morzu day pokoy/ á Wiśle Frochtuy zdrow [...] Chwal morze/ á ſam pływay po świádomey Rzece znáiomey. KlonWor D4v.

e. Uwydatnia treść wypowiedzenia przeciwstawną wobec wypowiedzenia poprzedniego (45): LibLeg 6/116; RejPs 216v; RejJóz D2v (2); RejKup h2 (2); KromRozm I C4v; ZapWar 1553 nr 2685; LubPs P2; Bo kto ſobie myſl zwiąże to niewolnik práwy/ Gdyż po ſwey woli nie ma nigdy żadney ſpráwy. Iedno gdzye cżás przytocży tu ſie tułáć muśi RejWiz 88 (7); RejZwierz 119 (2); RejAp 77 (2); bo nie ſłyſzymy by ktory s tych miedzy tymi tłuſzcżámi ſiadł ná kobiercu/ ábo ná áxámitnym wezgłowiu [...] Jedno thu/ iáko ſłyſzyſz/ ſiedli wſzyſcy ná trawie á ná ſianku RejPos 82v (13); RejZwierc Av (4); WierKróc A2; SkarJedn 370; SkarŻyw 75; Iuż ſię nie będźieſz przechadzał Ani ludźi więcey zdradzał. Iedno tu ná tym łáncuchu Będźieſz łáſzkował zły duchu. MWilkHist Fv.

Połączenie: »jedno tylko« (4): RejPs 57v; Oto wſzyſcy nieſpráwiedliwi/ y nieſtatek vtzynki ich: Iedno tylko ſam Iezus Kryſtus ieſt ſpráwiedliwy KrowObr 210v; BibRadz Gen 14/24; RejPos 13.

2. Uwydatnia i wyłącza z szeregu treści przeciwstawnych drugi człon (którego treść jest zwykle bardziej ograniczona od ogólniejszej treści członu pierwszego); ale jedynie; sed Vulg, Modrz, JanStat; nisi, tantum Vulg, JanStat; autem PolAnt; tantum modo JanStat, Cn; praeter JanStat (1484):
a. Przy zaprzeczeniu pierwszego członu przeciwstawienia (1345): Iakom ya kmyeczievy robothlyvemv maczieyevy manowskiemv sewschi przybkow ksyadza Mykolaya Myrowskiego proboscza warshewskiego nyewzyąl dw volv splvziczą naymyenyv przib[ka]ch yeno naswem ymyeny[v] garbathkach gdy moyą rolyą oral ZapWar 1518 nr 2189 (25); MetrKor 26/62 (5); BierRaj 19 (2); Nie żądamći dátku twego/ Iedno miły ćiebie ſámego BierEz R (15); OpecŻyw 43 (5); tedi nie trzeba żadnego plaſtru na wierzch przykładayć/ ani w ranę żadnego knothu nie kłaſć/ iedno z wierzchu ranę zakrić cżyſtą chuſtą FalZioł V 111 (14); BielŻyw 47 (8); KłosAlg H2 (2); LibLeg 6/118 (19); RejPs 17v (10); ComCrac 16v (5); Alye on they zwadzye prziczyny nyedall yedno Golynſky LibMal 1546/24 (6); RejRozpr F; Niemogłem tam naydz dzwierzec Iedno małe okienko LudWieś A2v; SeklWyzn D (3); RejJóz B7v (9); [Zdrowas Maria] to nie ieſt zadna modlitwa/ iedno ſloua ktoremi Anyoł Gabriel/ ziaſtował pannie Mariei ſyna Bożego SeklKat C (11); Poſeł ym powieda yż yuż Cżaſſu niemaſs rozmyſlać ſię yéno czinić RejKup y6 (28); MurzNT 51; Ale tu pan kluczy Pyotrowi nyedał/ yedno obyecał. KromRozm III M4v (3); Diar 33 (23); DiarDop 110 (3); BielKom D3 (2); GliczKsiąż H5v (18); LubPs F3v marg (19); GroicPorz A3v (5); KrowObr A3v (12); RejWiz 171v (51); Rzekli nie zábiyemy ćie/ iedno zwiázánego wydamy [Non te occidemus sed vinctum trademus]. Leop Iudic 15/13 (5); OrzList i (3); Sędzya vſłyſzawſzy żáłobę á potym odpor/ niema dopuſćić ſporow/ iedno ſkázáć iáko rozumie. UstPraw C (11); RejFig Ee2v; RejZwierz A6 (12); WyprKr 46; Ale do końcá nie trwał gniew twoy/ iedno dla nápominania ná máły cżás byli zátrwożeni [Non usque in finem permansit ira tua, in hortationem autem ad breve turbati sunt] BibRadz Sap 16/6 (16); OrzRozm R2; Nie przyſzli nam nigdy w Polſzce ći Krzyżacy ku pożytku/ ieno záwżdy s ſzkodą BielKron 400v (192); GrzegRóżn L4 (2); KwiatKsiąż I3; Mącz 32b (2); OrzQuin E2v (2); SarnUzn Bv (12); SienLek 58 (6); RejAp 172v (52); á nie vmiał łágodnie mowić/ iedno s fukiem GórnDworz D6 (10); GrzepGeom A4; HistRzym 10v (2); RejPos 231 (279); RejPosWiecz3 97 (4); BiałKat 9 (14); BielSat Ev (4); GrzegŚm 48; HistLan C3v (3); KuczbKat 405; Skępiec ieſt iáko ná ſkále iágody/ Ludziom nic po nich iedno Wronam gody. RejZwierc 217 (78); BielSpr 6v (25); WujJud 125 (5); WujJudConf 19v; BudBib Ios 17/3 (2); MycPrz II A4 (4); Strum F3 (5); BiałKaz H2v (3); CzechRozm 19v (6); PaprPan Pv; KarnNap D (2); ModrzBaz 123v (2); SkarJedn 311 (10); Oczko K (9); SkarŻyw 118 (48); CzechEp 306; NiemObr 114; ReszPrz 40; Ktorzi swatkowye stanyely nye ſzadary any zaſzadnym przimuſzenyem: yedno swy dobri woli ZapKościer 1535/68 (3); BielSjem 28 (2); ArtKanc M (3); BielRozm 14 (5); GórnRozm Av (3); PaprUp Hv; ActReg 6 (10); Ná kápuſtę w káżdym folwárku iednákiey miáry ſtągwie bydź máią/ nic iedná drugiey więtſza/ iedno wſzyſtko pomierne. GostGosp 72 (9); Nieobiecuieſz/ áni téż odmawiaſz. Ieno mię ſłowy proznémi zábawiaſz. KochFrag 23 (2); LatHar 734; KołakCath C4v; KołakSzczęśl A4; RybGęśli A4 (3); WujNT 88 (19); JanNKar C (4); KOnie któré z Węgier y zkąd inąd ná Iármárki pędzą áby nie były przedawáné w drodze/ iedno ná Iármárcéch [in viis non vendantur, tantum modo in Nundinis] SarnStat 292 (35); SiebRozmyśl C; GrabPospR M2; nic ſie poćieſznego tey Koronie nie dźieie: iedno vſtáwicżne Interregná/ trwogi/ woyny PowodPr 24 (3); SkarKaz 4a (17); CiekPotr )?(2v; CzahTr E (3); GosłCast 17 (2); SkarKazSej 666a (8); KlonWor 66 (2).

Połączenia: »jedno owszem« = sed Vulg (4): á nie káżdy wnidzye do kroleſtwá mego/ kto tylko woła zá mną Pánie Pánie/ iedno owſzem ten co cżyni wolą Oycá mego niebieſkiego. [Vulg Matth 7/21] RejPos 285v (4).

»jedno tyl(k)o« = sed Modrz, JanStat; nisi, tantum autem Vulg; duntaxat, sed solum, sed tantum (modo) JanStat (113): OpecŻyw 151v; ForCnR Cv; HistJóz E3; FalZioł V 44v (3); te raycze vegierſkie y Moldawſkie ony polozily ſwoye glowi y teras ych niemasz na swieczie yeno tilko v. m. zoſtalysczie LibLeg 11/55v (2); RejPs 187v (5); LudWieś A2; KromRozm II bv; Diar 58; GroicPorz ee2 (2); roſkazał/ áby żadny kxiądz wdowy/ álbo porzuconey niewiáſty niepoymował/ iedno tylko pánnę KrowObr 232 (36); Leop Gal 1/23 (2); BibRadz I 3a marg (13); GrzegRóżn A4v (3); yżebyſmy ſię żadną ſzkaradną á ſzkodliwą grą niebawili/ iedno tylko tymi ktoreby oſtrzeły dowćip KwiatKsiąż Pv (2); SarnUzn B5; LeovPrzep F4; RejAp 76 (3); RejPos 80 (14); RejPosWiecz2 92v (2); RejZwierc 54 (4); WujJud 88 (3); Strum Nv; ModrzBaz 37; SkarJedn 203; Bo/ wedle ich mniemánia/ w tym cáłym Rozdziale/ nic ſię nie mowi o Sákrámentálnym pożywániu Ciáłá y krwie Páńſkiey: iedno tylko o duchownym pożywániu Chriſtuſá przez wiárę weń. WujNT 331; PRoſtą Minutą nic dowiéźdź niemoże/ iedno tylko liſty álbo Minutą pod pieczęćią álbo kśięgámi przed ſądem. SarnStat 766 (7).

b. Przy zaprzeczeniu drugiego członu przeciwstawienia (24): BielŻyw 99; Dzień ten godny ku wſzytkiemu/ iedno ku milowaniu nicz FalZioł V 50; RejRozpr E2 (2); RejJóz C5v; RejWiz [1]v; RejZwierz A2v; á przed tym ziednał ſie był Zyſzká z Práżany/ iedno niemcy przed nim pokoia nie mieli. BielKron 327 (7); RejZwierc B4 (2); KochSz A3; ActReg 15 (2); Z káżdym ſie zgodzę/ iedno z łákómym nic/ bo ón chce/ á iá téż chcę. KochAp 6; SLyſzę głos iedno niewiem cżyiáby to mowá Y czyieby ták były fráſobliwe ſłowá WitosłLut A5; We wſzytkim rodźicow ſłucháć mamy/ iedno tám nic/ gdźie nam do pobożnośći przeſzkadzáią. SkarKaz 44a.

Połączenie: »jedno tylko« (2): Duch zły ma doſić [...] tzudnie mowiących/ tzyſthych/ poſztzących [...] iedno tylko ludzi miłuiących Páná Bogá/ ſlowo iego prawdziwe/ y bliznych twoich niema. KrowObr C4 (2).

c. Bez formalnie wyrażonego przeczenia (często z zaimkiem upowszechniającym określającym pierwszy człon przeciwstawienia lub w wypowiedzeniach, w których zakres czynności jest ograniczony przysłówkiem typu: mało próżno, trudno) (115): A ſkoro to rzekl/ wychwácil każdy rękę z miſy/ iedno iudáſſowa zoſtala OpecŻyw 94; FalZioł IV 44b; BielŻyw 80 (2); RejPs 135 (3); RejJóz E4 (5); RejKup B; Diar 42; BielKom C4; GliczKsiąż K6v; Iż zli máło o Bogá dbáyą iedno więcej o bogáctwá. LubPs N5 marg (3); rzadka ſpráwá tą drogą idźie/ iákoby wedle Práwá właſnie idź miáłá/ iedno iáko ſye Woytowi álbo Vrzędnikowi/ álbo Prokuratorowi w głowie vklij GroicPorz B4; RejWiz 122 (10); RejFig Dd8 (2); RejZwierz 119 (7); WyprKr 9; [Tatarowie] Poſzli do Krákowá/ naleźli tam puſty Krákow/ iedno zamek oſadzony BielKron 361v (10); ten wſzyſtek ſkarb dawam tobie/ iednomiecż ten wezmę ſobie. HistRzym 79 (2); RejPos 315v (16); RejZwierc [283]v (11); BielSpr 51v (5); Strum R3 (2); KochPs 124; SkarŻyw 165; WerGośc 242; KochPieś 9; ArtKanc K9v; áno ine źwierżętá wſzyſtkie ſą dobrże opatrżo/ ne [!] iedno człowiek ſam nagi ſtoi/ nie obuty/ nie odźiány/ bez żadney broni GórnRozm N2; ActReg 27; Ale y té [Wojstwa]/ któré zamków nie máią/ y té téż pſuiemy: iedno té zoſtáwiamy/ któré zamki máią [tantum autem eos, qui castra habent, in robore relinquimus]. SarnStat 234 (4); SiebRozmyśl H4; SkarKaz 209a; Mniema by wſzyſcy ślepi iedno on ſam widźi KlonWor 58.

Połączenia: »jedno tylko« [szyk 14 : 2] (16): HistJóz B2v; RejPs 122; LubPs P6 marg; KrowObr 22v (2); BibRadz 4.Reg 7/7; RejPos 302 (9); ktorymi [aksamitami] ſie wſzyſcy boiowi ludzie brzydzą/ iedno tego tylko vżiwáią oni ludzie pieſzczeni á zniewieſcieli RejZwierc 187v.

»jedno wżdy« (1): Bo wiem ze nam na tym ſwiecie tu krotko wſzytkim być Iedno wzdy ſlawa pocćiwa ta wiecżnie może zyć RejJóz H5v.

3. Ogranicza treść poprzedniego wypowiedzenia uwydatniając zastrzeżenie, dodatkowe wyjaśnienie (niekiedy z odcieniem warunkowym); tyle że, ale jednak; duntaxat, nisi Vulg; dummodo JanStat (518): ZapWar 1520 nr 2248 (3); BierEz D3; [dryjakwie] z cżymkolwiek dać możeſz/ iedno nie z winem FalZioł V 43 (24); MiechGlab *2; LibLeg 10/61 (20); RejPs 61v (3); ComCrac 20v; RejRozpr A4v; LibMal 1544/88v (3); RejJóz Dv; RejKup ſ2 (3); MurzHist Q4v; KromRozm II mv; Diar 54 (2); KrowObr 208v marg (2); UstPraw E4 (4); RejZwierz 77; OrzRozm V3; Potym gdy mu włoſy podroſły/ poſłał go iedno s tym/ áby mu głowę ogolił ſam. BielKron 116v (28); Mącz 112d; SarnUzn D5v; SienLek 54 (4); RejAp [Ff5]v; GórnDworz D8v (5); możeſz téż y dálekość zmierzyć laſką/ kiedy Dyoptry nie będźie: tymże ſpoſobem iáko y wyſokość/ iedno ná pláſk obroćiwſzy/ coś tám wzgórę obrácał. GrzepGeom P3 (2); HistRzym 44v (2); RejPos 196v; BiałKat 211; Terazechmy porządek vcżynili nowy/ Iedno niewiem káżdemu ieſli będzie zdrowy. RejZwierc 245 (6); BielSpr C (3); Przeto im potym dáie wolność/ áby w iátkách ſobie kupowáli co chcą (iedno potráwam ofiárowánym pokoy dáli) WujJud 197v (2); Strum C4 (6); WierKróc A3v (2); Słuſznaby tu wſzytek [list papieża] włożyć: iedno te máłe kxiąſzki nie znioſą. SkarJedn 244; Oczko 21; SkarŻyw 20 (7); NiemObr 24 (2); KochFr 71; WisznTr 13; PudłFr 16 (2); GórnRozm M4; ActReg 25 (10); GostGosp 148 (2); JanNKar C3 (4); SarnStat 63 (9); PowodPr 47 (3); SkarKaz 548b; VotSzl C4 (3); CiekPotr 41 (3); SkarKazSej 706b; Eneaſz wſzytkim kazał/ by ſie gotowáli/ Iedno ćicho/ áby znáć Dydonie nie dáli. PudłDydo A4v.

Połączenia: »jedno (tylko) iż (-by, -e)« (225): Wdowá rychło po pogrzebie/ Vteſkniłá ſámá ſobie: A zá mąż idź wolą miáłá/ Iedno iże się ſromáłá. BierEz R4v; PatKaz III 96v; [Żywokost czyrwony] ma liſt podobny końſkiemu ſzcżawiowi/ iedno iż liſth tego ziela z iedney ſthrony ieſt iakoby modry/ á z drugiey ſtrony zielony FalZioł I 38c (56); GlabGad Hv (3); MiechGlab *2v (3); WróbŻołt K4v; LibLeg 10/68 (11); RejPs 192v (2); RejRozpr E3; RejKup t6v (5); MurzHist K3v (2); MurzOrt Bv; KromRozm II c2; KromRozm III I4v (2); Diar 40 (3); LubPs aa4 (8); Vćiekánie/ iáſnie dowiedźione/ pewny znák ieſt winnoſći/ zwłaſzczá tám gdy ktho ieſzcze nie obwiniony/ iedno tylko iż ieſt powieſć o nim/ zá dotknienim ſumnienia/ boiąc ſye vćieka. GroicPorz hh4; RejWiz 119v (2); Leop Hebr 11/11; UstPraw Bv; RejFig Eev; RejZwierz 6 (4); BibRadz I *4v (4); Wiele tám ieſth Koſciołow Kryeſcijáńſkich y dzwonow/ iedno iż kápłanow Krzeſciiáńſkich nie máią BielKron 453 (11); OrzQuin Cv; SienLek 64 (2); RejAp BB8 (10); GórnDworz Iv (5); GrzepGeom L3v (2); Dał mu rozum y dał mu wolność w ſpráwach iego/ iedno iż chciał áby on był záwżdy rozumiał o zwirzchnośći Boſtwá iego RejPos 49 (38); HistLan C4v (4); RejZwierc 1v (12); BielSpr 21v; WujJud 9; CzechRozm 183; ModrzBaz 50v; SkarJedn 151 (2); SkarŻyw 346; CzechEp 142; ReszList 147 (2); WerGośc 243; KochWr 41; WyprPl B4v; LatHar +5; WujNT 6 przedm (5); JanNKar C4 (2); SarnStat 337 (3); PaxLiz B3v.

»jedno jeszcze« (2): Ná tho wnetże odpowiem/ iedno ieſzcże przytocżę proroctwo Ozeaſzowe SarnUzn E3v; RejAp 163v.

»jedno już« (7): radby yey pothym zapłáćił by wyedzyał yáko nadrożey yedno yuż będzie pozno. GliczKsiąż M5v; KochSat B3v; RejAp 150v; RejPos 276; KochWr 27; JanNKar C3v (2).

»ledwe jedno że« (1): WNet potym gdy miał ciągnąć/ wſzytko s ſkárbu rozdał/ Ledwe iedno że vbior co w nim był záchował. RejZwierz 4v.

»jedno pierwej« (1): O czym mowić będźiem zá pomocą Duchá świętego: iedno pierwey wiárę náſzę y ártykuły iey niektore z tey Ewángeliey vtwierdźim. SkarKaz 116b.

»jedno przed się« (2): y záchwieie ſie bárzo ku vpadku: iedno przedſię ná then cżás nieupádnie/ ále vſtáwione będzie ná ſwoy pocżąthek [et periclitabitur ut cadat, et non cadet tunc, sed iterum constituetur in suum initium]. Leop 4.Esdr 12/18; RejPos 202v.

»jedno tak« (2): Według przewinienia iego (wielkiego ábo máłego) będzie rázow vdzierżenia wiele: iedno ták żeby [ita duntaxat ut] nie było plag á rázow więcey niż czterdzieśći Leop Deut 25/3; DiarDop 118.

»jedno też« (3): narod Piecynigow właſny ieſt Litwa/ iedno theż mieli miedzy ſobą małą rozność w mowie iáko my z Ruſią BielKron 347; SiebRozmyśl B; PowodPr 3.

»jedno tylko« (3): FalZioł V 60v; GroicPorz hh4; Abowiemći chce vczynić wielką poczćiwość/ á cokolwiek mu roſkażeſz to vczyni/ iedno ćię tylko prośi ábyś przyſzedł á przeklinał lud ten. BibRadz Num 22/17.

»jedno wżdy (a. wżdam)« (13): OpecŻyw 101; BielŻyw 59; DiarDop 118; Nye wiedzyał then cżłowyek iż náuki nye może kupić żadnemi pyenyądzmi/ yedno wżdam potrzebá áby themu co vcży ſluſſna zapłátá byłá. GliczKsiąż M3v (2); LubPs L4 (2); BielKron 292v; HistLan A2 (2); RejPos 337v; Ale iż ták Pan Bóg chćiał/ mieſzkayże tám w niebie/ A mnie/ iedno wżdy nie wſkok/ poćiągay do śiebie. PudłFr 54; ActReg 184. Cf »jedno żeć wżdy«.

»ino zasię« (1): A o ynſzych Tatarow [...] ktore na then czas wniewolia pobrano dowiedziecz niemogly do naseſczie thak pyſſaly yno zaſſie do nas prziſlal przyacziel nasch Krol polskii Krol poſla ſwego przedſye othim powyadayącz LibLeg 10/56.

»jedno że« (47): LibLeg 10/91 (10); RejKup t6; niſz co począł młodźieńczyk mowic/ iuſzgo pán Chriſtuſ złem być oſądźił/ i powiedźiáł mu to/ iedno że on tęmu zaślepiony vfaniem o ſwoiéi świątości nierozumiáł. MurzNT 91; MurzOrt 82 (2); Leop Gen 26/35; BibRadz 3.Reg 22/8; BielKron 307v; KochZg A2v; LeovPrzep G4v; KSyążki ty Czytelniku miły/ ták ſą nápiſáné/ áby ié káżdy ſam przez ſye mógł wyrozumiéć/ iedno że potrzebuią pilnégo czytánia. GrzepGeom B4 (5); HistRzym 17; RejPos 150 (2); RejZwierc 235 (2); KochList 3; Oczko 19v (2); KochSz B3 (3); PudłFr 56 (3); GórnRozm A4v; ActReg 130 (2); OrzJan 126; WujNT Act 20/23; SarnStat 1262 (4). Cf »ledwe jedno że«, »jedno że też«, »jedno że jeszcze«, »jedno żeć wżdy«.

»jedno że jeszcze« (1): zowie go grzechem/ iedno że ieſzcże táki ktory nie zádáie śmierći. WysKaz 17.

»jedno że też« (1): [fundament wiary] ná ktorym buduią ſię dobre vcżynki/ ktore ſię znacżą przez złoto/ śrebro/ y drogie kámienie/ iedno że też tám przymieſzáło ſię drew/ śiáná/ zdźbłá/ to ieſt grzechow powſzednich WysKaz 36.

»jedno żeć wżdy« (1): [Daktyle] krew grubą mnożą ſwoią nieſtrawnoſcią/ iedno żeć wżdy ſą ſtrawnieyſze niżli Figi ſuche FalZioł III 20b.

a. Wzmacnia ekspresję uwydatniając pozorne prawdopodobieństwo w wypowiedzeniach z orzeczeniem zaprzeczonym; omal, ledwie (16): GrzegRóżn C4; RejPos 17v; Niewiém co zá zły człowiek oberwał iágody. Y vżywa z roſkoſzą/ czego doſtał ſnádnie/ A mnie pátrząc ieno ſye ſerce nie rozpádnie. KochPieś 14; KmitaSpit B4v.

Połączenia: »jedno (tylko) iż (ledwe)« (10): Za złe to [mówiewie prawdy] od nich przijmuia Ieno iż ich Pſy niezczuią. RejKup Dv; Pátrzże iáko [Pożytek] s Pochlebſtwem pięknie s ſobą chodzą/ Iedno iż ſie zá rącżki poſpołu nie wodzą. RejWiz 40 (2); RejZwierz 106 (2); KochSat ktv; RejAp 153; Gdyż im tho było z dawná obiecano [...] á obwołániem Prorokow y Pátriárchow ſwiętych opowiedzyano/ iedno tylko iż pálcem nie vkazano. RejPos 195v (2); RejZwierc 247v.

»jedno że(ć)« (2): RejJóz H5; O doſyć ći dźiś miedzy Kśiędzmi Iudaſzow ieſth: ktorzy iedno że nie pożrą Ołtarzá poſpołu z ofiárą OrzRozm H2.

4. Wprowadza wypowiedzenie zależne (57):
a. Wprowadza wypowiedzenie zawierające warunek wyłączny (ograniczający treść wypowiedzenia poprzedniego); byleby tylko; tantum modo Vulg; dumtaxat Modrz (43):
α. Z orzeczeniem w trybie rozkazującym (33): ocoć trzebá pytay/ Iedno mi cżáſu niemięſzkay BierEz C; rad bendzye yego Kro. m. prziyaczyelyem panv Voyewodzye yedno pan Voyewoda nyechay strzeze thego. LibLeg 11/181 (3); RejKup t7v (2); KromRozm II B2; RejWiz 34 (3); RejZwierz 107; BibRadz 3.Reg 2/20; Nie bierzcie lichwy od bliźniego ſwego/ ále gdy wnidzyeſz do iego winnice/ iedz iágody iego coć ſie chce/ iedno daley nie wynoś/ tákież prażmo ze zboża/ iedno koſą álbo śirpem nie rzeſz. BielKron 44 (2); SarnUzn [G2]; HistRzym 128; RejZwierc 9 (2); PaprPan Xv; KarnNap D; ieſli inſze lékárſtwa też przyſtąpią prędzéy to pómoc s ſpráwić może iedno ciáło dobrze przedtym przepurgowawſzy/ á porządnie śiedząc dijety przyſtrzégaymy dobréy. Oczko 28v; SkarŻyw 503 (2); KochPieś 20 (2); Zlękſzy ſię Piotr, wnet mu rzecże/ nie tylko nogi á ręce/ ále y głowę mą obmyi/ iedno mię w ſwym kroleſtwie miey. ArtKanc E8 (2); áwom ia gotow prżyśiądz iedno zápłáć. GórnRozm G3v; PaprUp L3v.

Połączenia: »jedno też« (1): Przedſię Pan nye potępi poſtępkow wyernego. Yedno też nyeboracżku cżekay Páná ſwego LubPs K2v.

»jedno tylko« = tantummodo Vulg (3): Leop Mar 5/36 (2); Oto mam dwie corce [...] czyńćieſz z niemi co ſię wam podoba/ iedno thylko mężom tym gwałtu żadnego nieczyńćie BibRadz Gen 19/8.

β. Z orzeczeniem w trybie oznajmującym (6): [złapana zięba prosi ptasznika] Ale mię poſtaw ná ſparze/ Tám tobie posłużę dobrze. Bo iednoś mię tám poſtáwił/ Będzieſz inych źiąb doſyć bił BierEz L3v (2); Iednos tego puſcil/ nieieſtes przyiáćiél Ceſarzow [Si hunc dimittis, non es amicus caesaris Ioann 19/12] OpecŻyw 132; PatKaz III 137; BielKron 64v; RejZwierc 92.
γ. Z infinitiwem (4): Pcżołká też to máły koſzt/ iedno iey dáć pniacżek RejWiz 56; GostGosp 102 (3).
b. Wprowadza wypowiedzenie uwydatniające bezpośrednie następstwo w czasie; ledwie, skoro tylko; commodum, tantum Cn (14): BierEz R2v (2); VE ſrodę iedno ſwitalo/ dziewitza blogoſlawioná nie mieſſkaiątz przyſſla ku ſwemu milému ſynowi OpecŻyw [80]; Drudzy piſzą iż też w tey źiemi wężá náyduią [...] iedno kogo vkąſi káżdy vmrze á żadny sie nie wyleży. BielKron 266v; GórnDworz Y8v; Ieden powiáda/ iż mdleię Drugi/ iż wpoły martwieię. Sromotáć to náſzá będźie Iedno ſię dowiedzą ludźie. MWilkHist D.

Połączenia: »jedno ... ali(ści)« (2): Bo iednoś pocżął kwitnąć by kwiatek rożány/ Aliś od nieżyczliwéy śmierći wnet obrány. PudłFr 41; Ieno kiną/ áliśći ſkoczyć muśiſz OrzJan 43.

»jedno ... hnet (a. wnet)« [szyk 3 : 2] (5): Xántus nie długo w łáźni był/ A hnet wyſzedł iedno ſie zmył BierEz D3v; BierRozm 13; przed grzechem Adám z Ewą w wielkim pokoiu mieſzkáli/ iedno zgrzeſzyli hnet náſtáłá woyná. OrzRozm Q4v; GórnDworz Ov; PudłFr 41.

»jedno ... tedy« (1): [Piłat] pocżął ſobie myſlitz. Iedno żydowie pana Iezuſa vzrzą/ tedy ſie nad nijm ſmiluią/ ij puſcitz go káżą. OpecŻyw 129.

»jedno ... zaraz« (1): Sen długo nieprzeſpány/ iedno záwrze oczy Krzywooki Zoilus/ záraz indźież ſkoczy. GosłCast 12.

*** Bez wystarczającego kontekstu (5): Tantummodo, Tylko/ yedno. Mącz 441a, 319c; Solum ‒ Tilko, iedno. Calep 991a; WujNT 83 marg, 162 marg.

Synonimy: I. 1. chyba, jacy, jedynie, tylko; a. α. dopiero, jacy, ledwie, tylko, zaledwie; β. dopiero, jacy, tylko; b. c. jacy, tylko; 2. jacy, jedynie, oprocz, procz, tylko; 3. a. jacy, niż, oprocz, procz, tylko; b. jacy, oprocz, procz, tylko; 4. a. byle, chyba, jacy, tylko; b. chyba, jacy, oprocz, procz, tylko; c. jacy, jedynie, tylko; II. 1. a. b. jacy, jedynie, tylko; c. wszak, wszakże; d. byle, chyba; e. a, ale, lecz; 2. a. b. c. a, ale, jacy, lecz; 3. chyba, wszak, wszakże; a. ledwie, 4. a. byle, chyba, jacy, tylko; b. jacy, ledwie, tylko.

Cf JEDEN, JEDNOĆ, JEDNOŻ, JEDNOŻCI

JZ