Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: JEDAK

Następne hasło: JEDENASTY »

JEDEN (17 186) nm, pron, ai

W przypadkach zależnych: jedn- (11812), jen- (33); jedn- : jen- ZapWar (26:30; 1503 nr 1928, 1504 nr 1961, 1505 nr 2022 [2 r.], 1509 nr 2068 [2 r.], 1512 nr 2105 [2 r.]), SeklKat (22 : 2; E2v, R), Calep (63 : 1; 357b).

je- (17182), ję- (4); -en (5312), -ęn (26).

Pierwsze e jasne (w tym 4 r. błędne znakowanie), -en (5311), -én (7); -en : -én OpecŻyw (7 : 1), MurzNT (21 : 6).

Fleksja

sg m N jeden (4411). ◊ G jednégo (1625); -égo (125), -ego (9), -(e)go (1491); -égo : -ego OpecŻyw (11 : 1), MurzNT (2 : 2), SienLek (1 : 1), BiałKat (9 : 3), KochProp (1 : 1), SiebRozmyśl (1 :1); -égóż (2), -(e)g(o)ż (17). ◊ D jednému (540); -ému (39), -emu (8), -(e)mu (493). ◊ A jednégo (1101), jeden (927); -égo (55), -ego (12), -(e)go (1034); -ego MurzHist (3), KochJez; -égo : -ego OpecŻyw (8 : 1), MurzNT (1 : 4), BiałKat (8 : 3); -(e)g(o)ż (40). ◊ I jednym (506), jednem (19); -em ZapWar (2), RejFig, WyprKr; -ym : -em RejPs (1 : 1), MurzHist (2 : 1), MurzNT (3 : 1), BibRadz (6 : 3), OrzRozm (6 : 3), RejPos (13 : 1), BudNT (1 : 1), CzechRozm (16 : 1), SkarŻyw (32 : 1), GrabPospR (1 : 2); -em (2), -(e)m (17). ◊ L jednym (432), jednem (26); -em MurzNT, WyprKr, BudNT (2); -ym : -em FalZioł (4 : 1), RejKup (1 : 2), GliczKsiąż (3 : 2), BibRadz (3 : 3), GrzegRóżn (45 : 1), Mącz (17 : 1), BudBib (4 : 1), ModrzBaz (3 : 6), SkarŻyw (25 : 1), CzechEp (20 : 1), GórnRozm (1 : 3); -em (1), -(e)m (25). ◊ f N jedna (1134); -a (1002) [W tym 37 r. błędne znakowanie], -(a) (132) [w tym: w funkcji przysłówka (16)]. ◊ G jednéj (825), jednyj (2), jedné (11), jedny (16); jednyj MurzHist, MurzNT; -ej : -é OpecŻyw (1 : 10); -(e)j : -(e) : -y BielŻyw (5 : – : 1), LibMal (3 : ‒ : 1), Mącz (42 : – : 1), ZapKościer (6 : 1 : 13); ~ -éj (99), -ęj (1), -(e)j (725); -é (10), -(e)(1). ◊ D jednéj (102), jedny (1); -(e)j : -y ActReg (2 : 1); -éj (10), -(e)j (92). ◊ G a. D jedn(e)j (1) BielKron 326v. ◊ A jednę (996) [w tym -e (24); w konstrukcji: z jednę stronę (19)], jedną (5) [w tym: -o (1)], jednę a. jedną (46); -ą KmitaSpit; -ę : -ą FalZioł (101 : 1); CzechRozm (43 : 1), ActReg (4 : 1), WujNT (37 : 1). ◊ I jedną (291). ◊ L jednéj (489), jednyj (1), jedné (3), jedny (3); -yj MurzNT; -é ListRzeź, OpecŻyw (2); -y ZapMaz; -ej : -y BibRadz (5 : 1), LatHar (7 : 1); ~ -éj (45), -ej (2), -(e)j (442); -ej KochTr; -éj : -ej Oczko (1 : 1 ); -é (2), -(e) (1) [ w tym w konstrukcji: po jednej (33)]. ◊ V jedna (1). ◊ n N jedno (689); -(o)ż (11). ◊ G jednégo (349); -égo (31), -ego (1), -(e)go (317); -égo : -ego SienLek (2 : 1); -égóż (3), -(e)g(o)ż (16). ◊ D jednému (38); -ému (4), -emu (2), -(e)mu (32). ◊ A jedno (730); -óż (1), -(o)ż (12). ◊ I jednym (212), jedném (11); -ém TarDuch, RejPs (2), MurzNT (2), RejZwierz, GórnTroas; -ym : -ém GliczKsiąż (2 : 1), BibRadz (4 : 1), ModrzBaz (5 : 1), Oczko (1 : 1); -ém (2), -em (1), -ęm (1), -(e)m (7); -ém Oczko, GórnTroas; -ęm : -em MurzNT (1 : 1). ◊ L jednym (324), jednem (21); -em RejPs, ComCrac, RejKup, MurzHist (2), UstPraw, BudNT (2), PaprUp (2); -ym : -em FalZioł (6 : 1), MiechGlab (2 : 1), BibRadz (4 : 2), ModrzBaz (1 : 6), GórnRozm (1 : 1); ~ -em (1), -ęm (1), -(e)m (19); -em : -ęm MurzHist (1 : 1). ◊ pl N m pers jedni (586), jedny (1); -i : -y ActReg (7 : 1). m an jedni (6), jedny (2); -y RejWiz, BielSpr. subst jedné (96), jedny (94); -é GlabGad (6), Leop, OrzRozm, GórnDworz (3), WujJud (4), WujJudConf, BudNT (6), ModrzBaz (5), MWilkHist (2), NiemObr, KochPhaen (2), ReszPrz, BielSjem, KochWr, ZawJeft, GórnTroas, GrabowSet (2), LatHar (6), WujNT (12), JanNKar, SarnStat (20), GrabPospR, CzahTr, PaxLiz, KlonFlis; -y BierEz, FalZioł (12), KłosAlg, WróbŻołt, KromRozm III, BielKom, GroicPorz (2), RejWiz (6), RejZwierz (3), WyprKr (5), BibRadz (2), BielKron (8), GrzegRóżn, Mącz (4), SienLek (5), RejAp, GrzepGeom (4), RejPos (7), BiałKaz, KuczbKat, RejZwierc (2), BielSpr (4), RejPosRozpr, SkarŻyw (2), StryjKron, GostGosp, SkarKaz (2); -é : -y SarnUzn (1 : 1), BielSat (1 : 2), CzechRozm (1 : 3), SkarJedn (1 : 3), Oczko (1 : 1), CzechEp (1 : 2), SkarKazSej (3 : 2); ~ -é (25), -e (1), -(e) (69); -é : -e SarnStat (13 : 1). ◊ G jednych (75). ◊ D jednym (67), jedném (5); -ém ComCrac, GórnRozm, PaprUp; -ym : -ém ModrzBaz (6 : 1), Oczko (1 : 1) ~ -ém (1), -(e)m (4). ◊ A m pers jedny (79), jedn(e) (33), jednych (14); -y OpecŻyw, KlerPow, BierRozm, RejPs, RejKup, MurzNT, BielKom, GliczKsiąż, KrowObr (2), RejWiz (10), RejZwierz (2), BibRadz, BielKron (27), RejAp (3), RejPos (9), RejPosWiecz², BiałKat (2), RejZwierc (2), SkarJedn, KochPs, ArtKanc; -(e) MiechGlab (4), LibLeg, ProSt, ReszPrz, WerGość, PaprUp (2), Phil, KmitaSpit, KlonFlis; -ych CzechEp, ReszList,KlonKr, PowodPr; -y : -(e) : -ych GórnDworz (‒ : 2 : 1), BielSpr (4 : 4 : –), CzechRozm (1 : 2 : 1), PaprPan (‒ : 1 : 1), ModrzBaz (2 : 4 : ‒), SkarŻyw (1 : 1 : 1), StryjKron (‒ : 1 : 2), NiemObr (– : 1 : 2), WujNT (1 : 4 : 2). m an jedny (2) KrowObr, RejWiz, jedn(e) (1) MiechGlab. subst jedny (60), jedné (53); -y BierEz, FalZioł (2), BielŻyw, MurzHist, MurzNT, BielKom, UstPraw, RejZwierz, BibRadz, BielKron (14), Mącz, SarnUzn (2), GrzepGeom (2), RejPos, RejZwierc (2), BiałKaz, CzechRozm (4), KochPs, StryjKron, NiemObr, KochPieś, SkarKaz; -é GlabGad (5), MiechGlab, LibMal (2), GliczKsiąż, Leop (2), WujJud (2), BudNT (2), CzechRozm, ModrzBaz (4), ModrzBazBud, NiemObr, KochDz, PaprUp, KochCz, OrzJan (2), LatHar (2), WujNT (5), WysKaz, JanNKar, SarnStat (6), GosłCast, SzarzRyt; -y : -é KrowObr (3 : 1), BielSpr (3 : 1), BudBib (1 : 1), Strum (2 : 1), SkarJedn (3 : 1), SkarŻyw (2 : 3), SkarKazSej (4 : 1); -é (13), -(e) (40). ◊ I m jedn(e)mi (4) RejPs, GórnDworz, SkarJedn (2), jednymi (2) RejPos, Strum. f jednymi (16) BierEz, GrzepGeom (13), WierKróc, CzechEpPOrz, jedn(e)mi (3) RejPs, ModrzBaz, GostGosp. n jednémi (11) BielKron, GrzegRóżn, RejZwierc, ModrzBaz (2), SkarJedn (2), ZapKościer (2), SarnStat (2), jednymi (6), GrzepGeom, WujJud, BudBib, CzechRozm, WujNT (2); -émi (2), -(e)mi (9). ◊ L jednych (31). ◊ V subst jedny (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Liczebnik główny (6048)
- α. W funkcji rzeczownika: jeden człowiek; jedna rzecz (447)
- a. W funkcji zaimka uogólniającego (177)
  - aa. Twierdzącego: każdy (84)
    - αα. W funkcji zaimka rzeczownegot każdy (człowiek) (62)
  - bb. Wykluczającego: żaden (93)
    - αα. W funkcji zaimka rzeczownego: nikt (38)
- b. [Zestawienie w funkcji nazwy botanicznej: »jedna jagoda« = Paris quadrifolia L.; czworlist]
2. W funkcji zbliżonej do liczebnika porządkowego (1340)
3. W funkcji zaimka nieokreślonego występującego w połączeniu z zaimkiem „drugi”, a ponadto z innymi zaimkami nieokreślonymi (2862)
- α. W funkcji zaimka rzeczownego (463)
- a. „Jeden” i „drugi” pełnią niewspółrzędne funkcje w zdaniu (1564)
  - α. W funkcji zaimka rzeczownego (305)
  - aa. „Jeden” i „drugi” na oznaczenie strony wzajemnej: wzajemnie; wzajemny (808)
  - bb. »jeden po, za drugim« = kolejno (78 : 41)
  - cc. »jeden po, za drugim« = w małych odstępach czasu, ciągle, bez przerwy (24)
4. W funkcji zaimka nieokreślonego przymiotnego: pewien, jakiś, jakikolwiek (2683)
- α. W funkcji zaimka rzeczownego: ktoś, ktokolwiek, pewien człowiek; bardzo rzadko: coś, pewna rzecz (tu zaliczono nieliczne połączenia z przymiotnikami, które nie mogą być odczytane jako rzeczowniki) (477)
5. Jedyny, wyłączny (442)
6. Ten sam, taki sam, wspólny z kim, rowny komu, jednakowy; jednoznaczny; jednolity, jednorodny, niepodzielny, nie rozdrobniony, nie złożony z części, tworzący jedną całość (2893)
- α. W funkcji rzeczownika (308)
7. W funkcji partykuły (915)
- a. Wyodrębniającej lub ograniczającej: tylko, jedynie; przynajmniej, zaledwie, nawet (695)
- b. Emfatycznej i podkreślającej dodatni lub ujemny charakter rzeczownika lub pewność jakiejś osoby czy faktu: naprawdę, właśnie (220)
*** Bez wystarczającego kontekstu (1)
*** Dubium (1)

1. Liczebnik główny; unus Murm, Mymer¹, BartBydg, PolAnt, Mącz, Modrz, Calep, Vulg, Cn (6048): Murm 199; Mymer¹ 42v; KłosAlg D, F3; Mącz 503d [2 r.]; BudNT Kk8; Unus numeri principium est. ‒ Ieden. Calep 1137a.

W rodzaju nijakim: »jedno« (1): Iedno nie mnożi ani dzieli gdziekolwiek ſtoi. KłosAlg F2v.

W połączeniu z rzeczownikiem, zaimkiem lub innym wyrazem oznaczającym przedmiot liczony (6041): ZapWar 1503 nr 1928, 1505 nr 2002, 1522 nr 2285, 1527 nr 2307, 1549 nr 2657 (15); ListRzeź w. 29; ZapMaz III T/165, II G/89v, V S/332, 332v; BierRaj 17v; PowUrb + 2 [2 r.]; MetrKor 34/134v, 38/286, 287, 57/117v, 59/277 (10); BierEz C2v, Fv, K, K4v, O4v (24); OpecŻyw 128v, 149v, 153v, 160 [2 r.], [170]v (16); ForCnR A3, E3; PatKaz I 10; PatKaz II 23, 86v; trzy ſloncze na wſchodzye ſyą ukazaly ktore znyenagla w yedno ſyą obroczyly PatKaz III 104, 99, 123, 150v; Murm 68; HistJóz A4v, B [2 r.], C2v, C3v [2 r.], D3v (9); BartBydg 77, 112; Ieſtliby [dziecię] iako na iednę ſtronę ocżyma nakrzywiało. FalZioł V 44v, I 66a, IV 35a, 36a, V 33v, 44v (58); BielŻyw 6, 98, 114, 124, 149, 165; GlabGad A2, A2v, B4v, C2, H6v (16); MiechGlab *5 [2 r.], 7, 10, 13, 55 (10); BierRozm 21; KłosAlg A2 [5 r.], A3v [2 r.], B2, G; LibLeg 6/192, 7/32v, 8/161, 10/125, 11/101v (17); WróbŻołt I6v [2 r.], Q3, ff4v; RejPs 47v, 118v, 153; ComCrac 11v; RejRozpr B2v, D4v; ConPiotr 30v; LibMal 1544/91v, 92v [2 r.], 1545/94v, 109, 1554/183v (18); SeklWyzn B, Bv; RejJóz B4v, G4v, L8, M3, N2 (3); SeklKat H, Kv. K4, Q, Y2 (13); RejRozm 397; RejKup c3, d4, r7v, x8, Cc (6); HistAl B6, F6v, H2v, K7v, L6 (7); KromRozm I E, E3v, F3v [3 r.], [P2]v [2 r.]; A miedzy inſzemi przyſzli téſz dwa Biſkupi/ i ieden zácny doctor MurzHist Iv, 12, I2v, O4v; MurzNT Matth 12/11, Luc 15/7, 10, 23/17, Ioann 18/39 (11); KromRozm II d3v, ev [3 r.], b4v, r2v, r4 (10); KromRozm III E8, K5, L8, N, O2 (43); Diar 85, 94 [4 r.]; DiarDop 11; GliczKsiąż C, D2v,F, L7v, O6 (18); LubPs G, O6v marg, S2 marg, ff4v; GroicPorz b2, q2, tv, aa2v, ff [2 r.] (22); KrowObr 17v [2 r.], 23, 57, 239, Ss4v (31); RejWiz 54, 69, 85v, 110, 131v (22); Leop Ex 25/35, Deut 2/5, Prov 6/26, Act 12/10, Eph 2/15 (104); OrzList c, d3v; UstPraw B4v, C, Cv [2 r.], C2v, F4v (10); KochZuz A4v; RejFig Aa3v, Aa8, Cc3, Cc5, Cc6v; RejZwierz 2v, 15, 22, 32v, 79 (9); WyprKr 17, 52, 52v, 61, 90 (20); BibRadz Lev 14/50, Num 7/45, Ios 14/2, II 481, Ioann 7/21 (58); Goski A16v; OrzRozm C4, C4v, L3, T2v, V2 (11); Ná krzcie dofyć ieden kmotr á iedná kmotrá. BielKron 149v; TVrcy iednego Bogá wyznawáią być BielKron 260, 8v, 49v, 116, 123v, 360v (158); GrzegRóżn F2 [4 r.], I [2 r.], L3v [3 r.], N2v, O2v [3 r.] (261); KwiatKsiąż G4v, L, M2; Mącz 12b, 122b, 231b, 291b, 408d (87); OrzQuin B2v, H3v, O2v, Mv, Y3v marg (22); Prot A4; SarnUzn B3, D4v [2 r.], D6, F5v [4 r.], G4 (58); SienLek 13, 88, 140, 148v, 157v (26); LeovPrzep a3v; RejAp 27v, 81 [2 r.], 106v marg, 153v, 173v (29); GórnDworz Fv, O5v, Aa8v, Ee5v, Kk7v (40); GrzepGeom A4v, C2v, D3v, F, H2 (25); HistRzym 22, 90, 96, 96v, 110v (15); RejPos 49, 100v [2 r.], 149 [3 r.], 174v, 270v (37); RejPosWiecz² 91; BiałKat 3v [2 r.], 6 [5 r.], 111 [3 r.], 116, 183v [3 r.] (38); BielSat Cy, L4, N3 [2 r.]; GrzegŚm A3, 15, 19, 33, 35 (9); HistLan B4v, C, E2v; KuczbKat 15, 25, 75, 80, 265 (7); Sewerus Ceſarz [...] iednegoż kuchárzá/ [...] záwżdy chował/ á powiedał iż mu nic po dwu RejZwierc 53, 20 marg, 41 v, 53 [3 r.], 103v, 264 (39); BielSpr 13 [2 r.], 13v [5 r.], 17, 23, 73 [3 r.] (25); WujJud 51 [2 r.], 123v, 126, 142v, 192 (36); WujJudConf 116, 117, 121v, 126, 153v (18); RejPosRozpr cv, c3; RejPosWstaw [143²], [143⁴]v [2 r.]; BudBib Num 7/38, 1.Reg 26/20, 2.Par arg, Prov 14/1, 4.Esdr 6/51 (102); HistHel B2 [2 r.], C [3 r.]; MycPrz II B4; Strum A2v, D, F3v, 112, Iv (14); BiałKaz Fv, L; BudNT przedm b2v, b4, Act 28/25, Tit 1/6, Apoc 6/1 (23); CzechRozm 2, 2v, 13, 100, 177v, 216 [2 r.] (117); PaprPan F3, V4, Y4v, Gg3, Hh2 (7); KarnNap F3v; dwá o iedno [ob unum] zámordowánie wedle náſzych praw/ niemogą być na gárdle karáni. ModrzBaz 70v, 3v, 49, 120, 128v, 144 (49); SkarJedn 69, 100, 203, 206, 233 (102); Iéźioro iedno czwór rózny pożytek przez rok dáie. Oczko [41] v, 9, 9v, 21v [2 r.], 39 [2 r.]; SkarŻyw 102, 273, 566, 593, 600 (96); KochTr 8; MWilkHist B4v, I4; ZapKościer 1580/5, 6v, 7, 13, 1584/47v [2 r.] (9); trzydzięśći y ſześć dzieci żywych iednym porodzenim/ Sláchetna Margaretá [...] vrodziłá StryjKron 345, 16, 245, 437, 517, 762 (31); CzechEp 43, 54, 168, 316, 375 (72); CzechEpPOrz **2; NiemObr 14, 49, 60, 124 [2 r.], 149 [2 r.] (32); KochFr 26, 35, 55, 111, 133 (7); KochPhaen 3, 7, 10, 15, 20; KochSz B [2 r.], B2v, B4v, Cv, C2 (8); ReszPrz 7 [2 r.], 14 [2 r.], 39, 52, 59 (18); ReszHoz 119, 125; ReszList 144, 179, 186; WerGośc 210, 211, 216, 218, 235, 255; WerKaz 282; WisznTr 14; BielSjem 12, 23, 27, 39 [2 r.]; KochPieś 6, 7; ArtKanc A19v, H6, H7v, I6v, M5 (8); BielRozm 1, 2, 3, 8, 17 (6); GórnRozm C4, D2, G2, I2v [2 r.], K2v (23); KochWr 31, 39 [2 r.]; Z iednego Staroſtwa dwoge y troie tzinil. PaprUp I4v, A4v, Cv, I2v; ZawJeft 39; ActReg 23, 54, 81, 97, 127 (10); Unicolor ‒ O iednei farbie. Calep 1137b, 487a, 636a, 672a, [1135b], 1137b (10); GostGosp 1, 46 [2 r.], 52, 78, 152 (20); GostGosp Pon 170; GostGospSieb +3v; GrochKal 11; Phil I2, M4, S3; GórnTroas 14, 42; GrabowSet F4v, K, Q2, T2v, Y2; KochAp 6; KochFrag 42; OrzJan 39, 42, 49, 82, 93; LatHar + [9]v, 189, 330, 580, 649 (51); KołakCath B3; By nie był kto wſzeteczny [...] iáko Ezau: ktory zá pótráwę iednę [qui propter unam escam] przedał pirworodztwo ſwoie WujNT Hebr 12/16, Matth 18/16, Mar 15/6, Ioann 6/21, 1.Tim 5/9, Apoc 19/17 (134); WysKaz 3, 19, 43; JanNKar B3v, C4, Ev, E2, E3 (6); JanNKarGórn H; F iedno/ iako farba. JanNKarKoch E4, E2v, E4, F, F2v [2 r.], F4 (9); A tákowa kontrowerſia rozumiána bydź ma z iednégo pozwu [ex una citatione JanStat 500]. SarnStat 817, 116, 700, 887, 1079, 1301 (103); SiebRozmyśl C4v, F2v, H, Hv, I3v (7); nie ćięſzko przyidźie ieden tydźień na cáłe láto z włoki ośiádłey iednem robotnikiem zá wypráwionego robić GrabPospR M3v, Mv, M2, M2v, M3 [2 r.], N3 (8); KlonKr A4; KmitaSpit B [2 r.], B2, C3v, C4v; PowodPr 17, 20, 21, 23, 30 (12); SkarKaz 41a, 84b [2 r.], 244b, 311a, 422b (43); VotSzl D4v; CiekPotr 27, 28, 76, 79; CzahTr D3v, E2 [2 r.], K2v, K3v, L3 (15); GosłCast 4, 5, 27; PaxLiz E4; SkarKazSej 669b [2 r.], 672b marg, 676b marg, 684b, 688b (40); KlonFlis C4, Ev, E4v; KlonWor **2, **3v, 19, 20, 80; PudłDydo B2v; ZbylPrzyg A4, B3v, B4.

W połączeniu z przyimkiem „z” + G pl rzeczownikow lub zaimków, także z G sg rzeczowników oznaczających zbiorowość lub różnych liczebników głównych (839): PowUrb +; BierEz Bv, B4, D3v, I4v, M3v (18); Tegodlá rzekl ieden z iego zwolenikow/ ijmieniem Iudas Skariot OpecŻyw 70, 9, 76, 112v, 124, 152v (14); HistJóz C2v [2 r.], C3; FalZioł I 121b, IV 9b, 58d, V 68, 78v; BielŻyw 30, 61, 68, 90, 105 (15); KłosAlg D4; LibLeg 9/52v, 10/145v, 11/94, 141; Item zeſnal iſſ u Pyenyąſka bili trzey braczia [...] ſtich trzech ieden Jacub gymyenyem wbidgoſczi ieſt ſczyanth LibMal 1543/70, 1545/103v, 106v, 1546/111v, 1550/156, 1553/174v (14); Iednemuć tu z was zoſtać RejJóz N, F3v, N; ZapWar 1545 nr 2646; SeklKat D; RejKup b7v, d3v; HistAl B8v, Ev, E5v [2 r.], F, N5v (10); KromRozm I E2v, K3; MurzHist Dv, E4v, F4v, Gv, G4 (7); MurzNT Matth 6/29, 25/44, Mar 9/41, 14/47, Luc 12/27 (19); KromRozm III D3v, I4, L8v [2 r.]; Diar 94; BielKom C7v, D2; GliczKsiąż D7v; LubPs S5v, T3v, gg5, hhv; GroicPorz g3v, iv, r4; SeklPieś 20; KrowObr 20, 189v; RejWiz A5v, A7v, 113, 117v; Leop Ex 36/9, 3.Reg 3/17, 2.Mach 4/31, Matth 18/28, Mar 9/41 (47); UstPraw Cv, Fv, F2v; RejFig Aa2v, Aa7, Cc8v, Dd2v; RejZwierz 32; WyprKr 22; gdyż był [Judasz] ieden [unus] z onych dwunaſćie. BibRadz Ioann 6/71, Gen 3/22, Dan 11/5, Mar 14/43, Act 11/28, Apoc 17/1 (39); OrzRozm D4v, K2, N3v, V2; BielKron 65v [2 r.], 86, 241v, 414v, 447 (68); GrzegRóżn N2v, N3v; AEthon, Yéden kóń z koni Apollowych/ Słoneczny kóń. Mącz 5c, 5a, 7a, 301b, 398b, 466b (60); OrzQuin D2v, O3; SienLek 146v, 154v, 159v, V; LeovPrzep Ev; RejAp 26v, 56, 57, 130, 140v (11); GórnDworz C6v, C7, D2v, O5, S7v [2 r.] (27); GrzepGeom F, Hv; HistRzym 14, 109, 122; RejPos 86, 102, 112, 117v, 175 (26); BiałKat 283, 351; GrzegŚm 38; HistLan B4v; KuczbKat 160 [2 r.], 230, 290; RejZwierc 10; BielSpr 28v; WujJud 11; WujJudConf 112; RejPosWstaw [41²]v; BudBib 1.Reg 26/15, 2.Reg 9/11, 4.Reg 9/1, 2.Par 16/14, Esth 4/5 (10); HistHel D2; BudNT Matth 18/28, 20/13, Mar 6/16, 8/28, Ioann 11/49 (20); CzechRozm 14v, 18, 56v, 99, 124 (26); PaprPan E, I2v, S2v, Hh2v; KarnNap F2; ModrzBaz 32v, 42, 63, 64v, 70v (7); SkarJedn 60 [3 r.], 61 [3 r.]; bráć przed obiádem iednę z lekkich piłułek Oczko 26v, 12v; SkarŻyw 68, 98 [2 r.], 482, 527, 593 [2 r.] (20); KochTr 10; MWilkHist Lv; StryjKron 170, 395, 652, 657; CzechEp 37, 118 [2 r.], 230, 264, 306 (20); Z ktorych ieden tylko przykład/ Stefáná onego święte^go/ [...] przywiodę NiemObr 120; KochPhaen 2, 10, 18; KochSz A4v, C; KochWz 137, 138; ReszPrz 16, 19; WerGośc 229, 230, 249 [2 r.]; WisznTr 7, 11; KochPieś 17, 50; ArtKanc D13v, I11; GórnRozm Dv, Ev, F, G3v; PaprUp I3v; Calep 56b, [1089]a, 1140b; GostGosp 156; GrochKal 3; Phil E3, M3, S3; GórnTroas 46, 58; GrabowSet Bv, O2v; KochAp 9; OrzJan 35, 78, 86; LatHar 218, 690 [2 r.], 693 [2 r.], 725, 729 (25); WujNT Mar 14/66, Luc 15/19, Ioann 13/23, 19/34, s. 470 marg (87); WysKaz )?(3, 19, 32; SarnStat 9, 442, 467, 853 [2 r.], 882 [2 r.] (40); GrabPospR M3; KlonKr A2 [2 r.]; KmitaSpit C5; PowodPr 2; SkarKaz 43b, 487b, 514a, 635b; VotSzl Cv, E; CiekPotr 23, 77; GosłCast 46; PaxLiz D4; SkarKazSej 669b, 707a; KlonWor 47; Przypłynął był wdom s kſiążąt Greckich do iednego. PudłDydo A2. Cf W połączeniu z przyimkiem „z” +G pl przymiotnika w comp i sup (+ rzeczownik).

W połączeniu z przyimkiem + G pl przymiotnika w comp i sup + (rzeczownik) (29): ieden z námocnieyſzych bogow będzie ſtobą ſpał HistAl A3v; KrowObr B4; Leop Ez 33/2, Dan 10/13; BibRadz Is 36/9, Matth 25/40; Nilus, Sławna rzeká w Egypcie yedná z naywiętſzych we wſziſtkim świecie. Mącz 247b, 79b, 266d [2 r.], 322a, 447e; RejAp 51, 69; Cożkolwiek vcżyniliśćie iedne^mv z mych namnieyſzych/ mnieśćie vcżynili. HistRzym 113; RejPosRozpr c3v; BudBib 1.Mach 7/26, 2.Mach 4/31; BudNT Matth 25/45; SkarŻyw 98; NiemObr 64; KochWz 140; Calep [345]b; WujNT Matth 18/14, 25/40, 45, Apoc 5/5, 7/13; SiebRozmyśl [A3].

W połączeniu z przyimkiem „miedzy” + I pl rzeczowników, zaimków i liczebników (30): Aż ieden miedzy ſąśiády/ Dodał mu tákowey rády. BierEz 14; OpecŻyw 82v; OrzRozm M; BielKron 5, 228v, 292, 411; Ale ſie tam ozywa ieden miedzy wami/ Mieniąc/ iſz goſpodarſtwo Polſkę zbogaciło KochSat A3; Mącz 4d, 32a; GórnDworz Zv; RejPos 56v; KuczbKat 405; ModrzBazBud ¶6v; SkarJedn 42, 58, 68, 157, 296 [2 r.]; SkarŻyw 208; GostGosp 162; Phil D; Y przypłáćił tego nagłą śmierćią ieden miedzy Zydy/ imieniem Ozá LatHar 245, 705; WujNT 409 marg; SiebRozmyśl F; SkarKaz 548a, 606b; KlonFlis A3.

W połączeniu z comp i sup przymiotnika + rzeczownik (31): FalZioł I 76b; RejKup b6; w kroleſtwye/ muśi yeden nawyſſſſy vrząd być/ ktoryby wſſyſtkimi inymi władnął. KromRozm III G, F8 [2 r.], G2, L8 marg, Q2; HistAl 16; LubPs hhv; KrowObr 169; BielKron 212; OrzQuin O3, O3v; BudNT b7v; SkarJedn 42, 58, 83, 157; SkarŻyw 208, 363; NiemObr 43, 100, 104; Phil D; A iedná przednieyſza głowá beſtiey/ która vmárwſzy zmartwychwſtánie/ ieſtći ſam Antychriſt WujNT 868, 409 marg; SkarKaz 40a, 383b; CiekPotr 68; SkarKazSej 690b.

W połączeniu z jednostkami monetarnymi oraz jednostkami różnych miar i wag [w tym: jeden (-a, -o) bałwan, beczka (2), bella, centnar (2), czynsz, dłoń, drachma, dragma (49), efa, engelot, garść (5), granum, grosz (67), grzywna (7), forst (2), funt (19), kamień, kopa (6), koruszek, korzec (4), kropia, krzyżak, kuch (2), kwarta (11), kwartnik (2), laska, libra (6), log, los (3), łan (7), łaszt łokieć (15), łot (47), łyżka (3), małdr, miarka, mila (9), morg (2) mynca, myto, ort, palec (2), piędź (3), pieniądz (pieniążek) (13+2), pręt, przestrzał łuku, kwintyn, skociec, skropuł (17), stajanie, staje, stater (statera) (5), stapa (2), sykl (2), szeląg (2), szklenica (2), sznur (9), sztych (1), talent (11), taler (3), uncyja (24), urynał, wiadro, wiardunek, włoka (5), ziarn(k)o (5), złoty (10)] (422): ZapWar 1520 wr 2248, 1532 wr 2471; MetrKor 40/811, 57/114v, 115v, 117v, 59/271 (34); Maſſy piłuł de meſercon, kożdych rowno po ſcrupule iednem FalZioł I 11b, I 40d, III 20b, V 93v, 94v, 106 (145); ieden złoty ma 30. go KłosAlg E, E2v [2 r.], F4, F4v, Hv; RejPs 83v; LibLeg 11/45; LibMal 1543/70v, 1545/99v, 107, 1547/ 135, 1551/158v (9); ſzyrokoſć iey ieſt iáko przez iedno ſtáiánie. HistAl Fv; MurzNT Matth 6/27, Luc, 12/25, 15/8; Diar 72, 90; GroicPorz e4v; Leop Gen 21/16, Ex 36/21, 24, 4.Reg 7/16 [2 r.], 18 [2 r.], Ez 43/13, 14 [2 r.], 17; UstPraw E4v, Gv, G2, I4v; BibRadz Ex 26/6, 2.Reg 7/1, Ez 40/42, Matth 5/41, 25/24 (9); BielKron 34, [85²]v, 91, 263, 388 (6); Hostus, Oleyu yeden kuch á kołaczek/ to yeſt ták wielie oleyu co ſie z yednego kuchá doſtáć może. Mącz 159b, 17c, 47c, 192b, 221c, 333d (22); SienLek 40v, 55v, 77, 105v, 161v (31); RejAp 58 [2 r.], 58v [2 r.]; Piętnaśćie łokći czynią iednę laſkę/ trzy laſki czynią ieden ſznur/ cztéry ſznury czynią ieden łan GrzepGeom L3v, 114 [2 r.], I4, K [2 r.], M3v, N2 (13); RejPos 166, 217; RejZwierc 39 [3 r.], 155, 234v; BielSpr 70v; WujJud 89v; BudBib Ex 37/25, Lev 14/10, Ios 17/14 [2 r.], 17; Strum D4, E2; A ktoby ćię przymuśił ná milę iednę [unum]/ Idź znim dẃie. BudNT Matth 5/41, przedm d2, Matth 18/23; CzechRozm 247; PaprPan Y3v; ModrzBaz 120v; Oczko 21v, 31; SkarŻyw 102, 141, 142, 143, 311 (10); NiemObr 6; KochFr 119; ReszPrz 60; GórnRozm C4v, G4; ActReg 160; Calep 60Ią, [1135]a; tám po pidkopy máią młoćić ná dźień: á kędy mnieyſze/ tám po kopie iedney GostGosp 158, 46, 152 [2 r.]; WyprPl A4v; LatHar 244; WujNT Matth 5/42, 25/24, Luc 15/8, s. 275, 294 marg (11); SarnStat 187, 279 [2 r.], 373, 391, 1189 (46); GrabPospR Mv, M3, M3v; SkarKazSej 704b; KlonWor 80.

W połączeniu z jednostkami czasu [w tym: jeden(-a, -o) dzień, (114), godzina (14), księżyc (2), miesiąc (20), noc (18), rok (lato) (50), tydzień (21)] (239): BierEz G2v, P2v; OpecŻyw 191v; ForCnR C4; Murm 14; BartBydg 70; A tho działay na kożdy tydźień ieden raz, za ieden mieſiącz zeydzie z ciała wſzytka plugawoſć FalZioł II 19a, II 18c; MiechGlab *4, 21; KłosAlg A4; RejPs 125v, 134v; SeklKat G; HistAl L3; MurzHist R3; LibMal 1553/177v [2 r.]; LubPs S6v, T6 [2 r.]; GroicPorz b2v, e4v, m2 [2 r.]; KrowObr 28, 233v; RejWiz 30v; ktory [bluszcz] zá iednę noc wyroſl/ y zá iednę noc vwiądł [sub una nocte]. Leop Ion 4/10, Num 11/18, 26/62, Is 9/14, 66/8, Zach 11/8 (10); RejZwierz 107v; BibRadz Ex 23/29, Is 66/8, Ez 4/6 [2 r.], Ion 3/4, 2.Mach 8/26 (9); BielKron 126v, 148, 151, 260, 424 (28); Horarium, Czás yedney godźiny. Mącz 158a, 85a, 91a, 102b, 443a, 503d (17); SienLek 11, 92, 112, 170v; LeovPrzep H, H4v, I; RejAp 5, 58v, 62, 110v, 182; GórnDworz Aav; HistRzym 90v; RejPos 6, 102v, 126v, 128, 315v; HistLan F5v; KuczbKat 295; RejZwierc 202v, 204v, Aaav; WujJud 193v; WujJudConf 193v; BudBib Num 18/16, 3.Reg 20/29, Esth 3/13, Ier 52/1, 3.Esdr 4/33, 34, 1.Mach 5/27; CzechRozm 136v, 139v [3 r.], 169v [2 r.], 235 (9); PaprPan B; ModrzBaz 43v, 92v; SkarJedn 47; Oczko 26, 30; KochPs 126; SkarŻyw 207, 319, 503, 573; dla niebeſpiecznośći głowy ſwoiey/ y oderwánia Litwy/ vprośił v nich ná rozmyſlenie rok ieden StryjKron 617, 602; ReszHoz 126; ReszList 169; GórnRozm G2, H4v, L2; PaprUp B4; ActReg 8; Calep 476a; GostGosp 42, 86, 92, 108; GrabowSet K2; LatHar ++1, ++2, ++13, ++4, ++4v (10); KołakSzczęśl C4; RybGęśli Cv; WujNT Luc 17/22, Act 21/7, 1.Cor 10/8, s. 793 marg, 2.Petr 3/8 [2 r..]; WysKaz 1; pod winą śiedzenia iednégo tegodniá [unius septimanae JanStat 529] w wieży SarnStat 713, 141, 376, 520, 775, 1126 (27); SiebRozmyśl F2v; GrabPospR M3, M3v, M4; PowodPr 30; SkarKaz 383a, 422b, 551b, 635b; VotSzl B3; CiekPotrŚredz )?(4; KlonWor 4. Cf W połączeniu z rzeczownikiem „dźień”, „miesiąc”itp. na oznaczenie miary innych wielkości.

W połączeniu z rzeczownikami „dźień,”, „miesiąc”, „rok”, „tydzień” na oznaczenie miary innych wielkości [w tym: jednego dnia, roku dochod (2), praca, robota; jeden dzień jazdy (2), robić; na jeden dzień chleb, myto, obrok, strawa (2), żywność (2), żywnością się opatrzyć; za jeden dzień pługiem obejść] (20): Murm 10; BartBydg 67b; dáli mu Rzymiánie imienia/ to ieſt roley iáko może zá ieden dzyeń pługiem obyść BielKron 106, 31, 277; Pensum per translationem, Robotá ná yeden dźień/ Obrok roboty. Mącz 288a, 85a, 88c, 175d, 216d, 219d; áby dochod iednego roku [anni unius] dárowáli Rzecżypoſpolitey raz ModrzBaz 138v, 122; SkarŻyw 518; Calep 476a; á dźień ieden odważywſzy pilność/ miárę wźiąć/ iáko wiele wſzyſcy álbo ktora wieś náwoźiłá GostGosp 86, 100; SarnStat 655, 656; GrabPospR M3v.

W przeciwstawieniach: »jeden ... wszytek (157), wiele (129), z innym liczebnikiem (54), kilka (29), *wszen (7), inny (6), mnogi (4), rozmaity (4), wielką gromada, stado (4), kilkadziesiąt (3), mnostwo (3), siła (3), kielonaście (2), rożny (2), dosyć, każdy, pewna liczba, miara obfita, niektory, niemało, wielkość« [szyk 275 : 145] (420): MetrKor 37/1 [2 r.]; BierEz D3v, P2; a iednę ſlze acż niewięcey dlá twych grzechow wypuſtz. OpecŻyw 72, 56, 69, 82v, 119, 191v; ForCnR C4; PatKaz III 150; FalZioł II 1c, IV 22d; BielŻyw 65, 119, 159; GlabGad F6, Mv; Złoż to wſzytko w iednę ſummę KłosAlg Dv; RejPs 112v, 125v, 146v; SeklKat D; RejKup y8; HistAl Av, Ev, K; KromRozm I F3v, G3v, N4; KromRozm II a4v, d2v, q2, t; KromRozm III G3v, D8v, E4v [3 r.], G, Q3v (13); Diar 74, 81 [2 r.]; GliczKsiąż M2v; LubPs Dv, N5v, S6v, T6 [2 r.], Y2v; GroicPorz e2, r4, t2, v4, gg3 (6); KrowObr 26v, 141, 200, 229; Iáki tám márny robak vſtáwicżnie grzebie. A nie ieden doſyć ich/ á kto ie wylicży RejWiz 53, 31v, 55v; Leop Iudic 20/1, Iudith 6/3, Iob 9/3, Sap 18/5, Matth 5/29 (9); A iáko iednę rzecz ſkażą/ ták káżdą ſkázowáć máią iey rowną. UstPraw G2v, C, Gv, G2; RejZwierz 89, 107v; BibRadz Gen 19/5, 2.Reg 10/19, I 363v marg; OrzRozm C2, Q3; ábowiem iedná perſoná nie może ták wiele obácżyć iáko kilko ich BielKron 116, 21, 58, 228v, 364v, 411 (15); GrzegRóżn E, E2, E2v, E4v, I4v (7); KwiatKsiąż B4v; Gravius erit tuum unum verbum ad eam rem, quam mea centum, Ważnieyſze twoye yedno słowo będzie ku tey rzecży/ niżli moyich ſto. Mącz 149c, 62b, 74b, 97a, 193b, 255b (16); tyśiąc Królów miáſto iednégo/ zárázem Polſká mieć będźie. OrzQuin Y3v, F3v [2 r.], O3v [2 r.], Y3v; Prot D; SarnUzn C4, E6v, F4v, [G2]v, G4; SienLek Yv; LeovPrzep B3v, C2v, H; RejAp 5, 62, 182; GórnDworz D8, E4v, F4v, L3v, T4 (11); HistRzym 72v [2 r. ]; RejPos 6, 78, 175, 276, 349 [2 r.] (10); RejPosWiecz² 91 [2 r.], 94 [2 r.]; BiałKat 61 [2 r.], 138v; KwiatOpis C; KuczbKat 25 [2 r.], 30, 205; RejZwierc 73; BielSpr 22, 38, 50, 63, 65; WujJud 24v, 36v, 45v, 123v, 133 (20); WujJudConf 254v; BudBib Iudic 4/6; BudNT przedm a2v, b3v, b6, dv, Rom 5/19 (6); StryjWjaz A3v; CzechRozm 14v, 15, 16, 17 [4 r.], 17v (19); PaprPan O3v, Gg3; ModrzBaz 24v, 57v, 63, 89v, 92 (11); w ktorym [wojsku] gdyby dzieśiątnikow/ ſetnikow [...] y nád wſzytkimi iednego Hetmáná nie było/ zwycięſtwáby nigdyſię ſpodziewáć krol niemogł. SkarJedn 62, 25, 38, 55, 69, 188 (20); Oczko 12v; SkarŻyw 31, 36, 213, 258, 363 (12); KochTr 10; StryjKron 308 [2 r.], 340, 637; że piſmem ś. rzecży ſwey dowodźić [...] chćiał: y nie iednym tylko świádectwem / ále iż cżáſem miárą obfitą CzechEp 138, 6, 148, 221, 250, 253 (18); NiemObr 47, 93, 116, 139, 140 (6); KochFr 25; KlonŻal C2; KochWz 140; ReszHoz 134; KochPieś 17, 36; GórnRozm C2v, C3v, Dv, D3, K3v (6); KochProp 13; KochWr 30, 37; PaprUp E, G3v; ZawJeft 42; ActReg 32, 130, 184; GostGosp 16, 60, 128; GostGospSieb +3v; GrabowSet V3; OrzJan 52; LatHar 51, 439, 600, 650, 729; KołakSzczęśl C4; Bo to nie nowiná w káżdym ięzyku/ iednym ſłowem názywáć kilká rzeczy WujNT przedm 22, s. 4 [2 r.], 60, 222, Rom 5/19, Gal 3/16 (23); SarnStat 5, 476, 618, 818, 870 (10); WitosłLut A3; GrabPospR M3v; KlonKr A4; Ieden bánkiet ábo vcżtá/ mogłáby wielką gromádę [...] ożywić. PowodPr 70, 62, 64, 70; SkarKaz 5a, 205a, 207a [2 r.], 383a; VotSzl B3; CiekPotr 24; CiekPotrŚredz )?(4; GosłCast 16, 42, 63, 64; PaxLiz C4; SkarKazSej 666b, 672b, 676a [2 r.], b [2 r.], 691b (15); KlonWor 71. Cf »z tysiąca, między tysiącem, stem jeden«, »sadzić na jeden szańcz«.

Połączenia: »aby, choć, przynamniej jeden« (3 : 1 : 1): Po wieczerzy/ nie nátychmiaſt ſpi/ ále przy namniey iednę godźinę potrway ſtoiąc álbo chodząc. SienLek 11; RejPos 217; Ty tedy ſą przycżyny/ z ktorych ma każdy áby iednę przed śię wźiąć KuczbKat 255; GostGosp 48; CiekPotr 29.

»jeden jaki« (1): Nie z iednegom iákiego exemplarzyká/ záśiadſzy nád niem/ przekładał/ álem ſię na wſze ſtrony (iáko mowią oglądał) BudNT przedm dv.

»jeszcze jeden« [szyk 6 : 2] (8): Ale bych tu prawie użjł Bych yeſczie yedney rzieċj zbył. RejKup ſ6v; BielKron 30; GrzegRóżn Iv; Unus scrupulus etiam restat qui me male habet, Iedná yeſzcze rzeczká yeſt która mię treſce. Mącz 376a; CzechRozm 168; SkarJedn 257; SkarŻyw 596; CzechEp 201.

»jeden ktory« = quis unus Modrz [szyk 9 : 1] (10): KromRozm II d2v; nie iedná ktora ztych pomienionych przycżyn/ ále rázem wſzytkie/ y ine ktemu niektore/ do tego powodem były BudNT przedm a2v; ModrzBaz 47v; Oczko 12v; CzechEp 12; ReszPrz 16; Lecz liſty inſzych Apoſtołow/ [...] nie ták ſą piſáne do iednego ktorego kośćiołá/ ábo do iedney oſoby [...] ále do wſzytkich wiernych WujNT 516, 222; SarnStat 953; SkarKaz 635b.

»jeden ktorykolwiek« = aliquis unus Modrz (3): FalZioł V 68; ModrzBaz 57v; Corkę Huſſankaſſanowę stárſzą [...] iednemu ktoremukolwiek z Synow Cázimierzowych zá żonę podawał StryjKron 652.

»ledw(i)e (a. ledw(e)y) jeden« (8): iż pogodnego cżaſu ledwy iednę godzinę trochę ſłoncza widaią MiechGlab *4; OrzRozm M; BielKron 413v, 444v; Mącz 217a, 421b; RejZwierc 45; GórnRozm H2v.

»jeden niektory« (1): A ieden niektory z tych [Unus autem quidam] co ſtali dobywſzy miecżá/ vderzył ſługę Arcykápłáńſkiego WujNT Mar 14/47.

»jeden sam« [szyk 9 : 5] (14): PatKaz III 150v; KromRozm I O; BielKron 25v; GórnDworz X8; WujJud 26v; CzechRozm 16, 42v, 137, 181; iáko z wiáry zepſowáć mogę monárchią (to ieſt/ iednego fáme^go [Boga Ojca] pánowánie) ktorą od oycá ſynowi podáną CzechEp 247, 179, 356; Phil S3; SkarKazSej 690a.

»tylko, je(d)no, jacy(ż) jeden« [szyk 138 : 81] (167 : 51 : 1): BierEz E; ForCnR Cv; pothym ie [węże] wpuſcić w iakie nacżynie czoby miało iaczyż iednę dziurę nie ſzyroką FalZioł V 94, V31, 34; BielŻyw 27; GlabGad D6v, Mv; MiechGlab [89]; ComCrac 18; RejRozpr Gv; SeklWyzn D; LibMal 1546/111, 1547/125; HistAl 16; KromRozm III D8v, Ev, E7, G4, O7v; Diar 36, 45, 81; GliczKsiąż A2, F4v; GroicPorz c3v, e4v, k4; KrowObr 210, 219v; Leop Deut 12/14, Ios 11/13, 1.Reg 20/3, 2.Reg 19/40; UstPraw A3v; BibRadz I *7, Gen 27/38, Num 11/19, Mar 8/ 14; OrzQuin C4; by też żadny Biſkup niemiał więcey biſkupſtw thylko iedno BielKron 228v, 9v, 272v, 274, 288v, 462 (9); GrzegRóżn H, H4, H4v, L2v; Mącz 16a, 44b, 48b, 155c, 503c (18); SienLek 52v; LeovPrzep C2; RejAp 7, 53v, 110v, 177; GórnDworz G5, Z3v, Ee8, Gg2v, Ii6 (6); GrzepGeom H4v; HistRzym 16v, 90v, 103v; RejPos 83v, 101, 213, 325, 337v; KwiatOpis B; KuczbKat 110 [2 r.], 330; RejZwierc 20, 22, 125; BielSpr 38; WujJud 10, 116; WujJudConf 121v, 193v; Strum E2; BiałKaz Fv, G4; BudNT przedm c4; CzechRozm 18v, 19v, 42, 118v; KarnNap F3v; Bo á ktoryby ieden tylko cżłowiek [unus homo] mogł záorywáć ábo zárábiáć ſześć ſet ſtáian roley? ModrzBaz 47v, 3, 70v, 87v, 99v, 105v (7); ModrzBazBud ¶ 6v; SkarJedn 38, 39, 100, 271; Tákże y zdrowie niema ieno iedno KochOdpr B2; SkarŻyw 101, 208, 213, 320, 325 (12); CzechEp 117, 144, 168, 181, 219 (7); NiemObr 47, 93, 95, 115, 120 (7); KochSz B2v; ReszPrz 56, 59, 75, 80; ReszList 165, 169; WerGośc 255; GórnRozm Cv, F3v, K4; KochWr 33, 40 [3 r.]; PaprUp C2; Calep 349b; GostGosp 82; GostGospPon 169; KochCn B3v; OrzJan 80, 86; WujNT przedm s. 11, 14, 16, 26, Mar 8/14 (10); Ieno ieden Koc bráć od iednéy kauzy [nisi unam ab una causa JanStat 647] SarnStat 813, 32, 200, 531, 658, 818 (26); GrabPospR M3; KmitaSpit Cv; SkarKaz 38a, 311a, 514a, 551b; CiekPotr 66; CzahTr E2v; SkarKazSej 705b.

Przysłowia: práwo náſze dáleko właſniey niż onego Mędrcá pogáńſkiego/ ieſt páięcżynie przyrownáne/ w ktorey gdy śieła much/ to ieſt vbogich náwięźnie/ ieden bąk ábo bogacż przez wſzyſtko y z muchámi ſie przebije. PowodPr 64.

Mącz 304a [2 r.]; Widziſz w.m.M. Pánie/ iáko z iednego błędu/ wiele ich vroſcie GórnDworz E4v.

Iedná cnotá/ niecnotá. BierEz I4; PatKaz III 150, 150v.

bibl. OpecŻyw 69, 82v; ieden cżłowiek ieſt mi zawſzitek lud, á wſzitek lud za iednego. BielŻyw 65; WYćiągnęli tedy wſſytcy ſynowie Iſráelſci/ y z iáchawſſy ſie poſpołu iákoby zá iednego cżłowieká wſſyſtcy [quasi vir unus] Leop Iudic 20/1; BibRadz Ioann 18/14; LatHar 729; WujNT Ioann 11/50, 18/14 [ogołem 9 r.].

KromRozm II q2; ieden cżłowiek [unus vir] niemoże wſzytkiego obácżyć ModrzBaz 131v.

BielŻyw 89; Pozdrawiam ćię paro błogosłáwiona iedná duſzo we dwu ćiáłach/ Pietrze y Páwle SkarŻyw 595.

RejWiz 53v; Acż nam iedná Iáſkołká/ Wioſny nie vcżyni RejZwierz 57v; CzechEp 420; iedno piſánie/ doſkonáłego piſárzá nie vcżyni. LatHar 665 [ogółem 4 r.].

BielKron 116; IZ poſpolicie mowią/ nie dobrze tho bywa/ Kiedy iedno Kroleſtwo wiele pánow miewa. PaprPan Gg3.

bibl. MurzNT Matth 6/27, Luc 12/25; Abowiem ktory ieſt z was tháki/ by ſie też nawięcey ſtárał ábo myſlił o thym/ áby do wzroſtu ſwego ſobie mógł przycżynić áby łokieć ieden [Vulg: cubitum unum Matth 6/27]? RejPos 217; WujNT Matth 6/27, Luc 12/25 [ogołem 5 r.].

A theż rzadko yedné niémoc Cżłowiek miewia [!]/ gdý ſtraċzy mocz RejKup p6v.

Mąż roſtropny ieden raz błądzi. BierEz K, Kv.

Bo iáko wiem żem ſie raz ieden vrodziła/ Tákżem też y raz ſmutna vmrzeć vmyſliłá. PudłDydo [B5].

Iedná ręká niemoże wſzyſtkiému dogodźić GosłCast 16.

Pozna wołu dobrego y po iednym rogu. PaprPan K3.

Duos parietes de eadem dealbare fidelia, S yedną rzeczą dwie chcieć oſięgnąć. Mącz 125d.

Powrozek ze trzemi ſkrętámi mocnieyſzy niż o iedney BielKron 80.

RejRozpr C2; RejKup t2v; Fráſowny dwie ſobie ſzkodzie cżyni z iedney. RejZwierc B, 85v [2 r.], 152 [ogołem 6 r.].

lepſza iedná świecká przed ſobą niżli dwie zá ſobą. LatHar 650; SkarKaz 383a.

áza nie wieſz iż ieden wilk wielkie ſtádo owiec vgania y roſpraſza HistAl Ev, Av.

Iużem ią nie z iednégo iadł mącznégo woru WyprPl A3.

Wſzytkié zaſługi/ iedná zła ſpráwá zágłádźi GosłCast 63.

Zwroty: »sadzić na jeden sańcz« = ryzykować, stawiać wszystko na jedną kartę (1) : Tákże też Krolá bráć na woynę/ á źiemię wſzyſtkę ruſzyc/ ieſt to nie inego/ iedno ſádźić ná ieden ſańcz wſzyſtko co maſz ná świećie. OrzRozm A2v.

»od dziesiąci a dziesiąci głowę jednę wyjąć« = dziesiątkować (1): Sed Decimare legionem Od dzieſiąćy á dzieſiąćy głowę yednę wyyąć lbo dzieſiątą głowę ná ſmierć zdáć. Mącz 79b.

Wyrażenia: teol. »w jednym bostwie dwie persony« (1): Są tedy w iednym boſtwie dwie rożne perſony. WujNT 305.

teol. »jeden dwojaki« [o Bogu] (1): Czáſem też zá iednego dwoiákiego/ iáko gdy bywa mowiono/ Bog Oćiec/ ábo Kryſthus Iezus GrzegRóżn H4.

teol. »jeden (Bog) w istności, według (wedle) istności, istność« [szyk 31 : 2] (18 : 4 : 11): Trzi perſoni ociecz/ ſyn/ duch ſwięti/ á ieden Bog wiyſtnoſci SeklKat D3, N3v, N4v, P4v; Ieden ieſt ſam prawdźiwy Bog Iſtność ábo Troiáki GrzegRóżn I4, C4, Dv, D4v, F3v, H4 (16); SarnUzn A4v, B3, B7v, C4, C6v (8); RejAp Ddv; CzechRozm 18; CzechEp 272; NiemObr 122; WujNT Xxxxx2v.

»jednym koniem, na jeden koń« = o pojemności jednego konnego wozu (7): MetrKor 57/117v, 119, 59/277, 279v; UstPraw D2v; BielSpr 70v; Siáná ile może iednym koniem [unus equus JanStat 715] záwiéźć álbo zániéść SarnStat 302.

»jedną nogą« = częściowo, trochę (3): BudNT przedm a4; w veżćiwym domie/ dány był do Rzymu ná świecką náukę. tám gdy iuſz był iedną nogą do náuk wſtąpił/ názad ſię wroćił. SkarŻyw 248; CzahTr E3v.

teol. »jedna osoba (w sakramencie)« [w tym: pod jedną osobą (57)] (66): A to przyymowánye ćyáłá Bożego pod yedną oſobą. KromRozm I P, G3, I2; KrowObr I85v, 186, 200 [2 r.], 205 [2 r.], Ss4 (26); RejFig Ee2v; RejAp 93; WujJud 26v, 178v [2 r.], 179 [2 r.], 247, 247v (3); Grekowie nigdy o iednę oſobę w Sákrámenćie Láćinnikom nieprzygániáli. SkarJedn D5v, 241 [2 r.]; SkarŻyw 520; ReszPrz 9, 59; LatHar 189 [2 r.], 194 [2 r.]; WujNT 297 [2 r.], 331 [4 r.], 332 [3 r.], 604 (16); SkarKaz Oooo2c.

teol. »jedna persona, osoba (Chrystusowa, w Chrystusie, Syna Bożego itp.)« [szyk 61 : 1] (42 : 20): PatKaz III 104; GrzegRóżn C4; Iedenći ieſt Kriſtus iedná perſoná iego/ ále dwie formie álbo dwoiáki ſtan iego. SarnUzn F4v, B2v, B4v, E5, E5v, E6v; RejPos 149, 149v [4 r.]; RejPosWiecz² 91 [2 r.], 91v, 94v [2 r.]; BiałKat c3v; KuczbKat 15, 30; RejZwierc 10; WujJud 45, 45v; WujJudConf 45, 254v; SkarJedn 315 [2 r.J; o Dwu náturách á iedney perſonie w Chryſtuśie SkarŻyw 320 marg, 172, 318, 320; ſą trzy iſtnośći w iedney oſobie CzechEp 75, 75, 147 [2 r.], 246 [2 r.], 321 (15); NiemObr 110, 116 [2 r.], 136, 139, 140 (7); ReszPrz 80; GrabowSet K; naydźieſz w iedney Boſkiey perſonie rzecży iákoby przećiwne LatHar 262; Nád to ſam Pan Chriſtus ieſt pośrzednikiem z ſtrony nátury: iż ieſt śrzednym miedzy Bogiem/ á człowiekiem: będąc w iedney perſonie y Bogiem/ y człowiekiem WujNT 724, 306, 346, 481 marg, 835.

»jeden raz« [w tym: z rzeczownikiem (na, przez itp.) dźień, tydzien 5 r.] [szyk 24 : 4] (28) : BierEz K, Kv, N3; PatKaz I 11v; PatKaz II 38v; Murm 205; A tho działay na kożdy tydzień ieden raz FalZioł II 19a, 20d; tak iż on połyka oblem nie wiele żuiąc, á ieden raz gdy ſie naije może trwać do trzeciego dnia. GlabGad B2; WróbŻołt K6v, 61/12, T4v, 88/36; ComCrac 18 [2 r.], 18v, 22; LibMal 1546/120; BibRadz I 123v marg, Ios 6/11; BielKron 107v; KochSat A4v; SienLek 10; SkarJedn 265; KochFr 25; PudłDydo [B5]. Cf »jeden raz (tak wiele)«.

»jeden raz (tak wiele)« = drugie tyle (2): Simplus, Eyns so vil. Yeden raz ták wyelye. Murm 204; BartBydg 144.

»jednym razem, jedną razą« = niespodziewanie (3 : 3): tu iednym rázem oná/ kiedy ſie miły naimniey nádziewał/ bez żadnej przycżyny pocżnie mu ſtronić GórnDworz Dd3v; KochSz B; KochTarn 76; Tu iedną rázą náſtał w źiemi ſzmér mrukliwy GórnTroas 17, 40, 68.

»(za) jednym razem; na (za) jeden raz« = od razu; semel Modrz [szyk 21 : 2] (18: 5): á iego doſyć [kamienia lapis lazulif to ieſt wiele go ma cżłowiek na ieden raz wziąć FalZioł IV 55b; Bo daleko lepiey ieſt potrozſze [!] mu dawać pożywienia/ niżli go iednym razem albo dwiema obetkać. FalZioł V 35v, I 141a, V 35v, 87v; RejWiz 31v; Catapocia, Wſzelákie lekárſtwo ápteczne/ którego nie żuyą/ ále yednym razem połykáyą Mącz 41a, 27b, 295d, [305]b, 504a; SienLek 4v, 61; GórnDworz Ii5v; ModrzBaz 123v; BudBib 1.Reg 26/8; Oczko 38; StryjKron 345, 406; ArtKanc D18; WujNT s. 4, Rom 9/10; KmitaSpit B4v.

teol. »jeden (Bog) troj(aki), Trojca, w Trojcy, we trzech (personach, osobach) itp., trzy persony (stany, substancyje) w jednym bostwie (a. ale i, a jedno bostwo) itp.« [szyk 80 : 23] (103): OpecŻyw 161v; TarDuch A8; SeklKat P2 [2 r.], P4v; KromRozm I K3v; KromRozm III A8v; Boſtwo iedno w troiákośći RejWiz 113v marg [idem] Cc4; Bog ich [...] rozumie ſię zá iednego Troiákiego GrzegRóżn H4; Tákżeć Kálwinowi ieden Bog Troyca nie podoba ſię GrzegRóżn I2, B3, C2v, D4, 12, K3v (64); SarnUzn C7, E [2 r.]; RejPos 150v [2 r.], 151; Bo trzy ſą perſony álbo oſoby w iednym Boſtwie KuczbKat 15; RejZwierc 9v, 195v, Aaa3; CzechRozm 14v, 18; SkarJedn 273; SkarŻyw 259; CzechEp 227; NiemObr 127, 141; ArtKanc B6v, I2v; LatHar 371; WujNT 827; SkarKaz 274b, 275a [3 r.], b, 276a, 280b, 516a; SkarKazSej 683a.

»jeden z tysiąca, między tysiącem, stem« = mało ktory [szyk 2 : 2] (2 : 1 : 1): że między tyśiącem ledwie ſye ieden Polak/ y to nędznik iáki obierze/ ktoryby ſye Ius Ciuile vczył. OrzRozm M; BudBib Ecle 7/28; SkarJedn 296; GosłCast 46.

Wyrażenie przyimkowe: »po jednemu, po jednym« (31 : 14): Bo kiedy śię roſypiećie/ Po iednemu poginiećie. BierEz I4, I4, K; FalZioł III 30d, 42b, V23c; RejKup b6; KromRozm III C6; Diar 94 [3 r.]; Leop Apoc 21/21; RejZwierz 56, 119v, 120; tám [...] ćiáſna drogá miedzy ieźiory/ ták iż muśi po iednym koniu iecháć ieden zá drugim. BielKron 227, 242v, 245, 318v, 330, 438v [2 r.], 456; Gdźie Turek ony wſzytki niezgodne Kśiążętá/ Po iednemu pozbierał KochZg A3; Mącz 187b, 336d; Weźmi dwá gárnki ták wielkie wktoreby ſye po iednym cycku wmieśćiło/ przyſtawże ie miaſto bániek SienLek 110v, 170; RejAp CCv; RejPos 115; RejZwierc 91v; BielSpr 38, 67v; Strum G3v; BudNT Mar 14/19; StryjWjaz C3; SkarŻyw 206; KochFr 14; KochPieś 9; PudłFr 68; ActReg 104; Włodarz [...] ma zboże [...] przedawcy pod iego klucż záraz wydawáć/ po iednemu łáſztu GostGosp 46; WujNT s. 254 marg, 1.Cor 14/31; CiekPotr 68.

Szeregi: »jeden zwierzchny monarcha to jest jedynowładecz« (1): wſzákże ieden zwierzchny Monárchá/ to ieſt Iedynowłádecż nád nimi Pánuie BielKron 436v.

teol. »jeden i jedna istotna persona« [o Bogu] (1): Duch święty ieſt Bóg. [...] Z Oycem y Synem ſtworzyćiél. Wſzechmogący z iédnégo Boſtwá. Nie ſtworzóny/ áni vczynióny. Nie rodzący ſye/ ále pochodzący. Ieden y iedná iſtotna Perſóná. BiałKat c3v.

»sam albo jeden« (1): Hereſis nie vrodźiłá się nigdy ſáma álbo iedná. BiałKat 126.

Zestawienia liczebnikowe (64):

Występuje jako składnik liczebnika głównego (60):

Spójnik „i” łączy dwa ostatnie człony (38):

dziesiątki i jednostki (33): ZapWar 1512 nr 2106, [2 r.]; Murm 200; Mymer¹ 42v; MiechGlab 34; a ieſt ich/ piętdźieśiąt i iedna wliczbę. MurzOrt B; Z przyrodzenia Sędźiem niebywa/ ktory ieſt ſzalony [...] y ktoryby niedoſzedł dwudźieſtego y iednego Roku. GroicPorz b2v; KrowObr 233; WyprKr 109; BibRadz 2.Reg 22/1; BielKron 48, 61, 172v, 383v, 447 (7); SienLek Aaaa2v; LeovPrzep I; GrzepGeom N2; BudBib Ios 12/24, Ier 52/1; CzechRozm 152v; SkarJedn 244; Dwádzieśćiá lat y iedno ná Papieſtwie ſiedząc SkarŻyw 319; StryjKron 370; LatHar ++3, ++4, ++4v, ++5v, ++6v (7).

setki, dziesiątki i jednostki (3): Mężow Rámá y Gebá: ſſeść ſet/ dwádzieśćiá y ieden [sex centi viginti unus]. Leop 2.Esdr 7/29, 7/37; BibRadz Ez 4/4.

jednostki i dziesiątki (2): Leop Dan 10/13; Ieſli Diameter będźie na śiedmi łokći/ tedy Circumferentia będźie mieć tylé troie: to ieſt ieden y dwádźieściá łokći GrzepGeom H4.

Spójnik „a” łączy dwa ostatnie człony (5):

jednostki a dziesiątki (5): Leop Ios 12/arg, 18/24, 2.Par 36/11; przez lat iedno á dwádzieśćiá BielKron 234v, 48.

Zestawienia osobliwe tworzone przy pomocy przyimków [w tym: bez (4), krom (1), przez (1)] (6): Od Zydow podiąłem pięć kroć cżterdzieśći plag bez iedney [quinquies quadragenas (marg) minus (‒) praeter unam]. BibRadz 2.Cor 11/24; Undequinquaginta, Krom yednego pięć dzieſiąd álbo dziewieć y czterdzieśći. Mącz 503a, 503a [2 r.]; ſa sumyę pyenyędzy oſzm dzyeſząnt m. przeſz yedny ZapKościer 1587/71v; WujNT 2.Cor 11/24.

Wyrażenia: »jeden milion« (1): Million dicitur, Ieden milon [!] Mącz 221c.

»jedno sto« (2): A iesli pan odrowanſch przerzeczony thego iednego sta zlotich nyedal panyey kosmirzowskiey MetrKor 59/75v, 59/75v.

»jeden tysiąc« (4): by ieden tyſiąc koni wtárgnął do Korony/ mogłby ią ſkrzyżowáć/ nie vyrzałby przećiw ſobie miecżá dobytego LeszczRzecz A4v; LeovPrzep H; HistRzym 16, 16v.

~ setki tysięcy (dziesiątki tysięcy) + „i” »jeden tysiąc« (4): Tá ieſt ſummá á ten Pocżet ſynow Iſráełſkich [!] ktorych licżono ſześćset y ieden tyſięcy [sexcenta millia et mille] ſiedḿſet y trzydzieśći. Leop Num 26/51, Num 1/40; BibRadz Num 26/51; BielKron 43. ~

Jako składnik liczebnika ułamkowego (4):

»jedna czwierć« = jedna czwarta (1): NAprzód po odebrániu tych prowentow/ [...] ma oddáć z nich Piſárzowi Polnému połowicę ná iednę czwierć látá SarnStat 363.

»jedna dwanastna« (3): Haeres ex septuncae, Dziedzic ná którego przipádá trzecia część ymienia/ y yedná dwanaſtna cząſtká. Mącz 17c, 152c, 342c.

α. W funkcji rzeczownika: jeden człowiek; jedna rzecz; unus Mącz, PolAnt, Modrz, Vulg (447): możeli być/ By mógł ieden morze wypić? BierEz D4, E2v, Ov; OpecŻyw 144v; MiechGlab 59; BierRozm 26; RejRozpr A4; RejJóz O5; KromRozm III C5, H8, H8v, L8v; GroicPorz c3v, dd4v; RejWiz 43, 73v, 77, 139, 172v; Leop Iudic 5/29, Eccle 4/9, 12; RejFig Aa3, Aa4, Bb2; RejZwierz 32v, 59v, 60v, 102v; BibRadz Eccle 10/11; BielKron 83, 119, 122, 149v, 435 (12); GrzegRóżn K4v; Mącz 76a, 123a, 192c, 289b, 308b (10); OrzQuin D2, F4v, O3 [2 r.]; Prot B4; RejAp 105; GórnDworz C2v, K3, P5v, Bb5, Gg2v; RejPos 20v, 111, [249] marg, [290]v; HistLan A2v; KuczbKat 75; RejZwierc 163v, 235v; BielSpr 9, 31v, 68v; WujJud 153v, 154; BudBib Ez 10/14; Strum E; CzechRozm 152v, 160; Do Polakow. [...] Y pioro nie wypiſze tu cnoty káżdego/ Nie sſtánie mi pápiru ná ſpráwy iednego. PaprPan B3, Aa4v; Y to przycżyná zda ſię być/ dla ktorey ludźie zdawná pocżęli iednemu [uni] być posłuſzni. ModrzBaz 15v, 2v, 34, 45, 47v, 66 (8); w vśćiech dwu ábo trzech świádectwo ſtoi ná iednym nigdy. SkarJedn 39, 296; SkarŻyw 16, 107, 311, 510, 544 (13); MWilkHist E4v; CzechEp 53, 313; NiemObr 29; KochFr 33 [3 r.], 53; KochDz 105; KochPieś 41; KochMRot A4; PudłFr 29, 48; GórnRozm A3v, D3v, I2v, K3v, M4 [2 r.]; PaprUp A4v, H2, K4; ActReg 23, 41, 117; GostGosp 20, 88, 106 [2 r.]; GrochKal 22; GrabowSet Y; KochAp 6; OrzJan 21, 36; WyprPl A4v; LatHar 137 [3 r.]; WujNT s. 390, Rom 5/17 [2 r.], 1.Cor 14/27, Apoc 19 arg, Zzzzz4v [2 r.]; CHcemy/ áby Woźni od iednégo [ab uno JanStat 526] świádki w wodzącégo bráli cztérzy ſkóty SarnStat 579, 50, 131, 225, 431, 1114 (11); GrabPospR N4; SkarKaz 637b; CzahTr E3v; GosłCast 15; SkarKazSej 672b, 690a [3 r.], b [2 r.], 691a [2 r.]; KlonWor 13.

W połączenia z przyimkiem „z” + G pl zaimków oraz G innego liczebnika głównego (14): RejRozpr C2v; RejWiz 57, 170, 171, 174, 180v (7); BielKron 81; SienLek 14v; RejPos 215 [2 r.]; áby z tych/ ktorzy łożá mégo ſą winni/ tylko ieden żyw był. KochWz 137; LatHar 578.

W połączeniu z comp i sup przymiotnika (4): GliczKsiąż E2v; GórnDworz X7v; Przetoż w káżdym mieyſcie y powiecie ieden nazacnieyſzy nád inemi przełożon bywał. RejPosRozpr c3v; BudBib 1.Par 12/14.

W przeciwstawieniach: »jeden ... wszytek, wszyscy (inszy) (107), wiele (set, tysięcy) (46), kil(k)a (10), z innym liczebnikiem (7), *wszen (4), inszy (2), każdy, kilkadziesiąt, kilkaset, mnodzy, mnogo, wielkie mnostwo, trocha, wielość, żaden« [szyk 145 : 41] (186): BierEz N4v [2 r.]; Dziw to ieſt/ ijż ijch mnogo przed iednym zgardzony^m vciekaią OpecŻyw [57]v; PatKaz III 139; FalZioł IV 22d; BielŻyw 41, 128; LibLeg 11/46; RejPs 79v; RejRozpr D2; KromRozm I F3v, I2; MurzHist B2v, V; KromRozm II b, q2v, t; KromRozm III E7 [2 r.], F8v, L8, N; Diar 53; GroicPorz bb; KrowObr 121, 226; RejWiz 70; Leop Num 16/22, Luc 10/42, Hebr 2/11; UstPraw Fv; RejZwierz A4, 106; BibRadz Gen 1 arg, Is 30/17, 1.Cor 9/24, 2.Cor 5/14, Hebr 2/11; BielKron 41, 55v, 116, 234, 464v [2 r.] (11); KochSat C; Modo unum tum autem plures, Teras yednego á potym hnet wiele ich. Mącz 227c, 7a, 8d, 67d, 412b, 485d [2 r.]; OrzQuin O2v, O4v; SienLek 31, 154v; RejAp 17v marg, Dd2; GórnDworz F7, H4, H4v, Ggv; RejPos 104v, 138, 182v, 197v, 288 (6); RejZwierc 44, 77v, 79, 140v, 163v (8); WujJud 21, 156; RejPosRozpr c3v; BiałKaz D; BudNT Ioann 11/50, Rom 5/19; CzechRozm 42, 42v, 59, 179 (7); PaprPan Ff3; ModrzBaz 24v, 25, 34, 39 (16); SkarJedn 55, 61, 110, 296, 343; KochOdpr C2; Oczko I2v, 21v; SkarŻyw 14, 114, 517, 573; CzechEp *2v, 19, 221, 274, 331 [2 r.] (7); KochFr 133; KochMRot A4; ReszPrz 100; GórnRozm Av, B2v, C, G4v, Hv (6); PaprUp B2v, Ev, E3, H2v; ActReg 105; GostGosp 18; Phil P; GrabowSet B4v; LatHar 138, 578, 647; WujNT 530, 1.Cor 12 arg, Hebr 2/11, 11/12, Xxxxx1v (13); JanNKar A4; SarnStat 86, 111, 659; PowodPr 56, 80; SkarKaz 637b; SkarKazSej 669b [2 r.], 672b [2 r.], 674b, 676a, 703a marg (14); KlonWor **2, 52. Cf »ze sta jeden«

Połączenia: »kto jeden« [szyk 3 : 1] (4): KromRozm II t; BielKron 156; Nád to á kto ieden [quis unus] ze wſzytkich cnot/ iednáko ſię weſelić może? ModrzBaz 57v, 75.

»jeden ktokolwiek« (2): Bo nie ſię niezda w Rzecżypoſpolitey wolney być niesłuſznieyſzego/ iáko to/ że ieden ktokolwiek [ut aliquis unus] áż do ſwey śmierći wolnie pánuie/ á iárzmo ná ſzyie rownych ſobie wkłáda ModrzBaz 44v, 25.

»jeden ktory« [szyk 3 : 2] (5): LibLeg 11/162v; Diar 74; Toć ieſt właśćiwe á prawdźiwe opiſánie nie ktorego iednego/ ále wobec káżdego Heretyká WujJud 21; CzechRozm 190v; CzechEp 331.

»jeden ktorykolwiek« [szyk 2 : 1] (3): Tylko tego niechay ſtrzeże Krol/ żeby ktoregokolwiek iednego [alicuius unius] ábo trochy niektorych ludźi zwierzchnośći/ nie ták wielce ſobie ważył/ iákoby drugich ModrzBaz 29v; A ácżkolwiek to poſpolićie chwalą/ kiedy ieden ktorykolwiek [unus aliquis] wiele vrzędow trzyma ModrzBaz 45, 47v.

»ledw(i)e (a. ledwo) jeden« (6): RejWiz 70, 174, 180v; iż z onych dzyeſiąći ledwo że ſie ieden obrał co ſie wroćił y dał chwałę Pánu ſwoiemu RejPos 215; CzechEpPOrz **3; RybGęśli C3v.

»tyl(k)o, jedno jeden« [szyk 11 : 4] (13 : 2): UstPraw Fv; Mącz 308b; RejZwierc 37, 101v; ModrzBaz 89v; SkarŻyw 14, 328; CzechEp 331; KochWz 137; GórnRozm Cv, G4v; GrochKal 22; Ieden tylko był v Zydow ktory właśnie był Arcykápłanem WujNT s. 354, 323; SarnStat 603.

Przysłowia: Lepiey iżcie ieden dobry chwali niż wiele złych. BielŻyw 41.

Nie możeć mieć ieden wſzego BierEz N4v, N4v.

bo záwżdy więcey mogą dwá niżli ieden. RejZwierc 26; GostGosp 40.

Bo iáko ieden piſnie/ ták wſzytek świát iemu poddány wyſkocży. PowodPr 56.

więcey ieden rádą ſwą poráźić y ſpráwić może/ niżli ich wiele co nie nie vmieią. RejZwierc 163v.

Páni liſzko by wiedziáłá: Rodziſz liſy trzy álbo dwá/ Iać iednego ále wżdy Lwá. BierEz K4v.

BibRadz 2.Cor 5/14; iednemu zá wſzytki/ horowáć nie przydzie. GórnDworz H4; BudNT Ioann 11 /50; ModrzBaz 136; Zá iednego krzywdę Oni ſię wſzyſcy wzięli KochOdpr C2; WujNT 2.Cor 5/14; KlonWor **2 [ogółem 7 r.].

Abowiem ieden muſi záwżdy wielom vſtępić BielKron 334v.

Gdyż ieden wyrozumieć/ niemoże wſzytkiego. RejZwierz A4; Mącz 8d; CzechEp 19.

bibl. Iż lepiey ieſt iż ieden zginie/ á niżby wſzytek lud zginąć miał. RejPos 197v, 104v.

Iednemu przeciw wſzitkim zmyſlać ieſt błazenſtwo BielŻyw 128.

Wyrażenie: »(ledwe, ledwo) z(e) sta, dzieśięć, tysiąca jeden; jeden w tysiącu; jeden między wielem set« = mało kto [szyk 13 : 3] (9 : 2 : 1; 2; 2): RejRozpr C2v; Ledwe z dzyeſiąći ieden mogłby być wybrány. Aby to właſnie mowił coby wſzech doległo RejWiz 174, 57, 170, 171, 180v, 184v (7); Leop Eccli 6/6; BielKron 81; Bo ze ſtá iednego nie vźrzyſz/ ktoby práwie ſye rozumem ſpráwował SienLek 14v; RejPos 215 [2 r.]; ModrzBaz 79v [2 r.]; Ledwo byś dźiś w tyśiącu nápadł ná iednego/ Co by Cnotę zá myto kładł vcżynku ſwego. RybGęśli C3v.

W rodzaju nijakim : »jedno« = jedna rzecz, osoba (56): Leop Iob 9/22, Mar 10/21, Luc 10/42; BibRadz I *5; KwiatKsiąż L; Unus abest, Iednego nam niedoſtáye. Mącz 429b, 366a; OrzQuin S2v; iáko to może być w rzecży iedno y trzey SarnUzn B6, B6v; GórnDworz F7; WujJud 180; MycPrz B[3]; CzechEp 96, 386; GostGosp 6; GostGospPon 169; W iednę oſobę weſzło/ Słowo/ Duſzá/ Ciáło/ Y to troie iednym ſię/ iednę troim sſtáło GrabowSet K; Iednegożći [Unum] nie doſtawa: idź/ przeday wſzytko co maſz/ à day vbogim WujNT Mar 10/21, Luc 10/42; CiekPotr 27.

~ W połączeniu z przyimkiem „z” + G pl zaimków lub G liczebników (10): RejJóz E8v; KromRozm II b4; Kázał wſzytkim vcżonym Chrześćiánom/ [...] áby iedno ztych vcżynili: ábo ſię niechay wiáry Chrześćiáńſkiey zaprzą/ ábo niechay powołánia ſwego y ſtanu odſtąpią. SkarŻyw 130. Cf »jedno z dwojga«, »jedno z jednego z tych«.

W przeciwstawieniach »jeden ... wszystek (5), *wszen« [szyk 5 : 1] (6): kto w iednęm zgrzéſzy s ſtáłśię wſzego winny. MurzHist L2; Abowiem Swięty Páweł ták piſze/ iż khto iedno chowa/ powinien wſzyſtko chowáć KrowObr 85; CzechRozm 207v; WujNT Iac 2/10, s. 789 marg, Yyyyy4.

Połączenia: »jeszcze jedno« [szyk 3 : 1] (4): GroicPorz i4; Tego wſzego vſtrzegłem z młodośći moiey. A vſłyſzawfzy to Ieſus/ rzekł mu. Ieſzcże iednego [unum] tobie niedoftawa. BudNT Luc 18/22; WujNT Luc 18/22; CiekPotr 27.

»jedno tylko« [szyk 4 : 2] (6): co ieſt Exekucya nie wiećie/ tylko iedno áby ſye mowiło á wołáło/ á nic dáley OrzRozm B2; RejZwierc 9; CzechEp 113, 415 [2 r.]; Czy w iednym tylko chcemy náſzládowáć Herkuleſá GórnTroas 50.

Przysłowia: Ale ſie ſnadź drugiemu ták zda/ iż lepſze iedno dziś niż dwoie iutro RejZwierc 37v.

bibl. MurzHist L2; KrowObr 85; CzechRozm 207v; A ktobykolwiek záchował wſzytek zakon/ á w iednymby vpadł [offendat autem in una]/ sſtał ſię winien wſzytkiego [factus est omnium res], WujNT Iac 2/10, s. 789 marg, Tyyyy4 [ogółem 6 r.].

Zwroty: »obierać sobie jedno z dwojga (a. dwu)« = utrumlibet eligere Cn [szyk zmienny] (4): obieray ſobie iedno s tego dwoygá BielKron 100v, 106v; SkarŻyw 68, 69.

»na jednym przestać, przy jednym zostać« (4 : 1): BielKron 110; nie może to inák być/ ná iednym przeſtáć muśiſz/ álbo gárdząc Papieżem/ y Królem Polſkim gárdźić: álbo wielbiąc Królá Polſkiego/ y Papieżá Rzymſkiégo przy nim wielbić OrzQuin K2v; RejZwierc 43v, 48v; SkarŻyw 592.

»jedno z(e) dwojga uczynić« [szyk zmienny] (2): HistRzym 23v; przez on węgielny kámień Chryſtuſa/ ktory zdwoygá vczynił iedno SkarJedn 269.

Wyrażenia: »jedno z(e) dwojga, dwu« = utrumlibet Cn [szyk 5 : 4] (9): A wżdy iedno z tego dwoyga niechay ruſzy ciebie RejJóz E8v; KromRozm II b4; CzechEp 76. Cf »obierać sobie jedno z dwojga«, »jedno ze dwojga uczynić«.

bibl. »jedno z jednego z tych« = jedna z tych rzeczy [kalka hebr] (1): A ieſli vrodzi ſyná łotrá/ rozlewcę krwie/ á vcżyni iednę (rzecż) z onych. (marg) wł: iedno z iednego z tych [unum aliquod] (‒). BudBib Ez 18/10. ~

a. W funkcji zaimka uogólniającego (177):

aa. Twierdzącego: każdy; unus Mącz, Vulg (84): Leop Ez 10/21 [2 r.]; dwá zęby ma wyſzłe dáleko z gęby/ ná ſzerz iáko dwie dłoni ieden ząb BielKron 452; GrzepGeom Q2v; GostGosp 114.

Wyrażenie przyimkowe: »(aż, co) do jednego« = wszyscy, bez wyjątku (10): To maſz Koncylium nawálne Bázyleyſkie/ y wiarę iego [...] aż do iednego ſpieniá nienáruſzoną KrowObr 42, 41; BibRadz 1.Reg 15/18, 4.Reg 10/19; BielKron 120v, 191v, 423v; GórnDworz T4, T5; Gwiazdy roſpędźi co do iednéy zniebá. KochPieś 4.

Szereg: »jeden a jeden« = wszyscy (1): á wy ſie zgromádzićie ieden á ieden [unus et unus] ſynowie Iſráelſcy. Leop Is 27/12.

Zestawienie: »każdy jeden« [szyk 3 : 2] (5): Item zbroye kv bithwye yedney kazdey ſtronye thak tho ym vydawany MetrKor 26/62; w tey roćie opiſáney przyſyęgi/ káżdą iednę cząſtkę álbo dwie może bráć/ y rozumieć zá cáłą przyſyęgę GroicPorz h3v; BielKron 7v; SarnStat 40.

~ Wyrażenie: »każdy z osobna jeden« (1): Ut privos, lapides [...] secum ferrent, Káżdy z oſobná yeden krzemień. Mącz 322d.~

αα. W funkcji zaimka rzeczownegot każdy (człowiek) (62): Zbudował był ná wyſpie Krecie Lábirynt/ w ktorym było tyſiąc gmáchow [...] w ktorych ieden muſiał zábłędzić. BielKron 23v; Quae hodie eam attonite celebrat tantis ceremoniis, Ták yż ſie yeden muśi zdźiwić y zumieć. Mącz 458c; Więc iż s tákowych gier/ śiłá ieden wziąć ſobie w głowę może GórnDworz C2, L5v, R4, Ff4, Gg7v, L13v.

Wyrażenie: »jeden z osobna« (1): A ieſliby któraſ troná Przywileiów [...] trzymáć niechćiáłá/ álbo ieden zoſobná trzymáć niechćiał: przećiw tákiéy ſtronie y káżdému zoſobná/ [...] powſtáć [...] będźiemy powinni. SarnStat 1025.

Wyrażenie przyimkowe: »(aż) do jednego« = wszyscy, bez wyjątku; ad unum Mącz, Calep (20): A drugie Tatarzy ogarnawſzy do iedne^go pobili. MiechGlab 16; WróbŻołt Ev; LubPs Dv; BibRadz Gen 19/4; Mącz 3b; y káżdy znich aż do iednego miecżem y krwią/ ſwoie Kazánie zápiecżętował SkarJedn 394; StryjKron 205, 492, 642; Calep 30a; GrabPospR M2.

~ Wyrażenie: »wszyscy ... do jednego« [szyk 3 : 1] (9): Wſſyſcy ſie k złoſcyam ſkłonili práwye do yednego LubPs Dv, N5v, Y2v; A gdybych chćial [!] wyliczyć wſzytki do iednego Prot D; BudBib Iudic 4/6; StryjKron 340, 637; CiekPotr 24; SkarKazSej 690a. ~

Zestawienie: »jeden każdy« = unusquisque Mącz, Vulg [szyk 32 : 2] (34): A iakożeſmy my ſlyſſeli iedénkążdy ięzyk naſs w ktorymeſmy vrodzenij OpecŻyw 175v, 14v, 41; Nie cżyńćie bez práwia pokoleniu ſwemu ále ieden káżdy [unusquisque] boy ſie Bogá ſwe^go/ Abowiem ią ieſtem Pan Bog wáſſ Leop Lev 25/16, Lev 25/10, Num 11/10, 1.Reg 25/13, Zach 11/9, 1.Cor 7/24 (12); Mącz 504a; SienLek 59; GórnDworz V3, Cc6v; HistRzym 94, 106; RejPosWstaw [21³] [2 r.]; Nawysſzé tedy dobro ieſt w tym żywoćie/ ſpráwiedliwośći náſzládowáć/ y iednému káżdému co iego ieſt przywłaſczáć. SarnStat 138, 4, 1272.

~ W połączeniu z przyimkiem + G pl zaimków (6) : aby glowa a kark yeden każdy ſznych ſzobye opatrzil plechem a Bernyenyem MetrKor 26/62; OpecŻyw I75v; ZapWar 1548 nr 2668; á yeden káżdy ſnich/ yáko go wyátr náuki zányeſye/ yuż ták/ yuż owák vczy. KromRozm I E2; SarnStat 709, 1170.

Wyrażenie: »jeden każdy z osobna« [szyk 1 : 1] (2): O tym trzebá pátrzyć w ſwych tytuléch o iednym káżdym z tych zoſobná. SarnStat 709. Cf Szereg.

Szereg: »każdy jeden z osobna, wszyscy razem« (1) : Bo ieſzcze iáko ſie świát pocżął żaden człowiek ták fortunny niebył widzian/ áni ſie s ták ſzczeſliwym rozumem/ y dowćipnym ćwiczenim vrodizł [!]/ ktoryby káżdemu iednemu zoſſobná wſzyſtkim rázem ſie vpodobał/ álbo vgodził StryjKron A6. ~

bb. Wykluczającego: żaden; nullus PolAnt, Mącz; neuter Modrz [zawsze w zdaniu przeczącym] (93): a iednégo domu niemáſs w ktorymby odpocżynienijé z ſwymi zwoleniki miál OpecŻyw 87; RejPs 38; BielKron 46v, 95, 152v, 416v; Nulla parte probus, Nie ma w ſobie yedney cnoty. Mącz 281b, 493b; GórnDworz Yv, Aa5v; RejPos 78; On zákazał iednego więźniá zá ſię nie dáć. PaprPan Hh4v; SkarJedn 344; SkarŻyw 16, 436; CzahTr K3.

W połączeniu z przyimkiem „z” + G pl zaimków, G liczebnikow głównych i G sg rzeczownika oznaczającego zbiorowość (17): Leop Is 34/16; BibRadz 2.Reg 17/12, 4.Reg 10/25, I 298d marg, 1.Mach 11/70, Matth 10/29; BudBib 2.Reg 13/30, Ps 106/11; BudNT Luc 12/6, Act 8/16; ModrzBaz 113; Pan ich kośći ſtrzeże od wſzelkiego rázu/ Iedná z nich żadnégo nie ma vznáć ſkázu. KochPs 48; y miaſt wiele wzięli/ y tráćili wſzytkie obywátele/ á ieden z wovſká Izráelſkiego niezginął. SkarŻyw 503, 481; NiemObr 178; WujNT Matth 10/29, Luc 12/6.

Połączenia: »(a)ni jeden« (15): Iá nędzná niemám ni iedné ſkorupy w ktoré bych mu mogla podatz iednę kropię wody. OpecŻyw 149v, 66v, 120v, [123]v, 130, 131; RejPs 66v; Leop Ex 8/31; BudBib 2.Reg 13/30, Is 34/16; ia áni iedney przycżyny [nullam causam] nie náyduię wniem. BudNT Ioann 18/38, przedm C6v, Act 8/16; [sędzia] ni iedney [neutri] ſtronie niech niebędźie przychylnieyſzy ModrzBaz 87v, 113.

»i jeden« (16): HistAl C5; Leop Is 34/16; BibRadz 2.Reg 17/12, 13, 4.Reg 10/25, I 298d mrag, 1.Mach 1/70; BielKron 72v, 120; y dał iemu ſto funtow pieniędzy ná to/ áby they pánny Tárſiey y iedná męſka głowá nie oglądáłá w mieſiącu krom iego. HistRzym 21v, 20v; z któréy liczby [strzelcow] nie żywili Y iednégo KochJez B3; Zołnierz y ieden nie wyszedł, ztego kraiu ActReg 81; WujNT Rom 3/10, s. 533.

Wyrażenie: »jedna rzecz« (2): Szukayćie pilniew kxięgách Páńſkich á cżytayćie: y iedney rzecży ſtych [unum ex eis] niedoſtawáło Leop Is 34/16; BudBib Is 34/16.

αα. W funkcji zaimka rzeczownego: nikt; nemo, nullus Mącz; quisquam Calep (38): iż gdy vmarł w dobrey ſtaroſci/ niebył ieden w mieſcie ktoryby go nieżałował WróbŻołtGlab A4v; Iuż tám wierę iednego opcy niech nie dłaźi. RejWiz 43; KochZuz A4; Erat nemo in quem ea suspitio conveniret, Nie był yeden ná kogo by to podeyźrenie przipáść mogło. Mącz 481d, [95]c, 490b; PaprPan Ee2; SkarJedn 94; SkarŻyw 89, 153; ReszPrz 91; BielSen 17; PaprUp I2v; WysKaz 30.

W połączeniu z przyimkiem „z" + G pl zaimka, oraz G liczebnika głównego (3): KromRozm I B3; ták iż niemáſz żádnego/ niemáſz áż y do iednego z tych wſzyſtkich co ſie rodzą biegiem przyrodzonym z Adámá CzechRozm 208. Cf »z tysiąca jeden«.

W przeciwstawieniu: »jeden ... kilka« (1): KromRozm I B3 cf »jeden ktory«.

Połączenia: »(a)ni jeden« (7): LibLeg 10/94; MurzNT 3v; BudBib b3, Deut 29/26, Is 14/31; bo gdy ie obie ſwoiem zwáły/ á ni iedná [neutra autem] niemiáłá cżem przedśięwźięćia, ſwego podeprzeć ModrzBaz 89v; Quisquam aliquis, nonnullus – Zaden, ani ieden. Calep [890]b.

»i jeden« (5): gdyż y iednego nie máſz [et non unus (marg) qui teneat (‒) se fortificans mecum] coby ſthał przy mnie BibRadz Dan 10/21, 2.Reg 10/21; CzechRozm 208; KochPs 18, 79.

»jeden ktory« (1): M. Ale to bráćye miły nye Lutrowi/ áni yednemu ktoremu znas zoſobná/ álbo kilkyem obyecał KromRozm I B3.

Fraza: »niemasz, nie jest (aż, i do) jednego« = nie ma nikogo, nie ma wcale [szyk zmienny] (12): WróbŻołt 13/1, 3, 52/4; MurzNT 3v; niemáſz ktoby cżynił dobrze/ nie ieſt aż do iedno^go [non est usque ad unum]. Leop Rom 3/12, 3/11, 13; BibRadz Dan 10/21; CzechRozm 208; CzechEp 119; WerGośc 203; WujNT Rom 3/12.

Wyrażenia: »jeden z osobna« (1): KromRozm I B3 cf »jeden ktory«.

»z tysiąca jeden« (1): Niemaz ſtiſkąca [!] iednego ktory by przes Chriſtuſfa wiedział albo ynym pokazał drogę do nieba SeklKat E2v.

b. [Zestawienie w funkcji nazwy botanicznej: »jedna jagoda« = Paris quadrifolia L.; czworlist: Iedná Iágodá/ Wronie oko Herba paris. Dolbeer. m. 1093. SienHerb K.]

2. W funkcji zbliżonej do liczebnika porządkowego [w pewnych wypadkach znacz. 2. i 3. są trudne do rczgraniczenia] (1340):

a. Pierwszy występujący przed innym w bezpośredniej kolejności czasowej lub przestrzennej [w połączeniu z „drugi” (246), z „wtory” (3), „potym” (2) oraz z elipsą drugiego członu (7)]; alius ... alius Mącz, PolAnt; unus ... secundus Vulg (258): MetrKor 34/134; FalZioł IV 35c, V 23b, c; GlabGad G4; Dźień ieden dawa znáć podobieńſtwo o drugiem á noc takież iedná cżyni nam ſprawę o drugiey/ ábowiem iednáką ſpráwą ták poſobie wiecznie náſtawáią. RejPs 27; GliczKsiąż H7v; KrowObr 209v; Leop Gen 1/5; BibRadz Eccle 1/4; BielKron 298; Mącz 7d, 44d, 317a, 466d; SienLek 61, 64, 172; RejAp CC2, 93v, 96v [2 r.], 130v, Ddv; GórnDworz Aa; GrzepGeom Gv [2 r.], G2, G4v [2 r.], N3v, Q3 (11); HistLan D3; BielSpr 67; Od pierwſzego dniá mieſiącá ſiodmego (marg) odedniá iednego rć. ále to obycżay mowy Hywreyſkiey [...]. (‒) BudBib I 259a; Bo iáko ná drzewie liśćie zielone iedno [alia] opada á drugie [alia] rośćie/ ták to co ſię z ćiałá y ze krwie rodzi/ iedno ſchodzi á drugie náſtawa. BudBib Eccli 14/19, 2.Mach 7/7; kiedy iuż vłożyſz wárſtę iednę od kóńcá do kóńcá Grobléy/ záſypże ią ná wiérzchowiſká tego chróſtu. A záſypawſzy poczniſz drugą wárſtę Strum H2v, L2v; CzechRozm 50v, 151; ModrzBaz 111v, 139; Co ieſli ſye zá iedném przepurgowániém nie vgáśi/ tedy dźiéń odpocząwſzy/ záś drugi raz przepurgowáć Oczko 31v, 5, [42]v; SkarŻyw 150; CzechEp 114; Co ſie iednego roku opuśći/ drugiego ma odpráwowáć. GostGosp 158, 120, 136, 158; KochCzJan A5; GrabowSet Dv; LatHar 319; á po iednym [unum] dniu gdy powiewał wiátr południowy/ wtorego [secunda] dniá przypłynęliſmy do Puteolow WujNT Act 28/13; SarnStat 171, 726, 735, 1075, 1076 (15); PowodPr 55; y gdybychmy ie [wybrańce] koleią ná pogránicze Podolſkie co rok poſyłáli/ ták żeby iednego roku z wielkiey Polſki/ drugiego z máłey/ trzećiego z W. X. Litewſkiego tám chodzili y ſłużyli VotSzl Cv; CiekPotr 69; Skoro ieden [drużba] przeſtánie/ bądź drugi gotowy wźiąć ią w taniec. ZbylPrzyg A4v.

jeden po czym (2): iedne^go dniá po Soboćie/ przyſzli do grobu MWilkHist G3v, K3v.

W połączeniu z przyimkiem „z” + G pl zaimków (4): Słońce y mieſiąc dziwną ſpráwą rozdzielił przydawſſy ſwiátłoſći ie^mv/ á gdy iedno ſnich zágáſnie drugie ſie vkaże RejPs 152v; GórnDworz Gg8v; ModrzBaz 37; CzechEp 69.

W tłumaczeniu biblijnego wersetu: una [...] sabbati Ioann 20/1 (4): Gdy dniáło ná ieden (álbo ná pirwſzy dźień) tegodnia przyſzłá Mária BudNT c7v; A bárzo ráno iednego ſábátu przyſzły do grobu BudNT c7v. Cf jeden po czym.

Połączenia: »jeden i drugi« = kilka (3): CzechRozm 108; CzechEp 31; Człowieká haeretyká po iednym y drugim [post unam et secundam] ſtrofowániu ſię ſtrzeż WujNT Tit 3/10.

»od jednego ... do drugiego, z jednego ... do drugiego, z jednego ... na drugi, z jednego ... w drugi« = po kolei (18 : 10 : 5 : 2): PowUrb +2v; WróbŻołt aa3v; GroicPorz f; KrowObr 106v; BibRadz 2.Mach 5/8; Sądził tedy Sámuel ſwoy lud w pokoiu w Bethel/ w Gálgáli/ y w Másphát/ obchodząc od iednego do drugiego káżdy rok/ á wracał ſie záſię do Rámáthy/ gdzye też ná ſpráwy do niego chodzili. BielKron 63v, 21, 234v, 271v; Mącz 13a [2 r.], 299c, 312c, 349d; GórnDworz S5, Hhv, Kk4v; RejPos 276 marg; BielSpr 65; BudBib b2, Eccli 29/29; Strum N2 [2 r.], N3v [2 r.]; Záprawdę kiedyby tákich zamkow w kilku milách od śiebie niemáło zbudowano/ ták/ żeby wnet z iednego do drugiego [ex una in alteram] mógł wieść dáwáć ModrzBaz 103v, 71; SkarŻyw 165, 516; Calep 170b, 461a; WujNT 195; SiebRozmyśl [A2]v; CiekPotr 92 [2 r.].

»jeden pirwszy« (1): Położył iednę biedę pirwſzą od niewiernych Krześćian/ á od oney ſzáráńcżey y od krolá ich/ [...] Położył drugą biedę wzruſzenia RejAp 96v.

Przysłowie: y Kśiężycow cżáſy tákoweż/ co iednego omieſzkaſz kiedy cżás/ drugiego nie vgoniſz. GostGosp 84.

Wyrażenie: »jedna godzina« = pierwsza godzina; hora una PolAnt, Vulg (3): BudNT Luc 22/59; StryjKron 602; A gdy wyſzłá iákoby iedná godźiná [horae unius]/ inſzy niektory twierdźił/ mowiąc WujNT Luc 22/59.

Zestawienia liczebnikowe (4):

Spójnik „i” łączy (2): dziesiątki i jednostki (2): Leop 1.Par 25/29; Rozdzyał trzydzyeſty y ieden BielKron 114.

~Wyrażenie: »dwudziesta, dwadzieścia jedna godzina« (1 : 1): do dwudźieſty [dwudzieſtu SarnStt 527] iednéy godźiny/ począwſzy poránu. SarnStat 786, 527. ~

α. W funkcji przysłówka oznaczającego pierwszą kwestię wypowiedzi : po pierwsze (53):

»jedna ... druga, drugie, z drugiej strony« [z elipsą rzeczownika „rzecz” „przyczyna” itp.] (44 : 5 : 1): BielŻyw 84; GlabGad H4v, H7v; MiechGlab ktv; WróbŻołt Bv; DiarDop 111; GroicPorz p4; UstPraw H3; OrzRozm A3v; dla trzech rzecży Koncilium Papież złożył/ iedná/ áby odſzcżepieńſtwá były wykorzeniony/ drugie/ áby kośćiołowi pierwſzá náuka byłá przywrocona/ potym áby był pokoy wewſzem krześćiańſtwie záchowan BielKron 224v, 194, 236, 317, 408; RejAp 24v; RejPos 39, 143v, 221v; KuczbKat 100, 410; RejZwierc 162; WujJud 178v; BudBib cv; CzechRozm 153; SkarJedn 43; Oczko A2; CzechEp 184, 206, 383; KochFr 114; ActReg 4, 5, 11, 71, 78 (7); WujNT przedm 1, s. 4, 116, 483, 649; WysKaz 25; Położyłem tu Paćierz Wołoſkim ięzykiem dla przyczyn pewnych: Iedná, áby po czytániu rerum feriarum, Czytelnik miał ſie czym zábáwić krotofilnym: á druga, żeby de origine tego narodu Wołoſkiégo, mógł ſie co domyślić czytelnik z tego ięzyká. SarnStat 1224; PowodPr 42, 54, 75, 77; SkarKaz 315b; CzahTr D3v.

»jedna ... potym« (1): A iż im kazał iść á vkázáć ſie kápłanom/ było do tego wiele przycżyn. Iedná/ iżby to był okazał/ [...] co ſie było záćmiło ſigurámi/ á potym ſie w nim wſzytko wypełniło y okazáło. RejPos 214v.

»jedno ... drugie« (1): Wiele obycżáiow lepſzych máią [Turcy] niż Krześćijanie w tych rzecżách/ á to iedno/ iż káżdy s chućią poſłuſzen ſtárſzego ſwego/ [...] drugie iż żadney boiáźni śmierći v nich niemaſz BielSpr 52v.

»jedno« [bez „drugie”] (1): Przipátrzmy ſie iedno tym ſłowom iedno iż mowi vkaż nam Oycá/ [...] A iże mowi/ ták długo ieſtem z wámi SarnUzn F2.

β. Pierwszy z wyżej wymienionych (w tekście) (69): HistJóz A4v; BielŻyw 43, 90; GlabGad G4; LudWieś B3v; BielKom G2v; Diar 71; LubPs dd5 marg; RejWiz 33v, 101v; OrzRozm D3v, R; á dano ie [starostwo] Ianowi Kośćieleckiemu Woiewodzye Inowłocſłáwſkiemu á Prándoćie Lubelcżykowi/ áby ieden ſpráwował dochody/ á drugi áby był pilen zamku BielKron 392, 377, 428, 432; SarnUzn F4v [4 r.]; Ná bieſiedzie theż iedney/ byli [...] dwá pánowie Thárłowie/ Stániſław y Mikołaj Chorąży Przemyſki/ ieden dobry żołnierz/ [...] á drugi vcżony/ y wymowny. GórnDworz Q4v, I2v, Ee3v, Ff2v, L15; RejPosWiecz³ 97; RejZwierc 28, 105, 168v, 210v; WujJud 226; WujJudConf 151v; StryjWjaz Bv; CzechRozm 149v, 150, 153, 154v, 225; ModrzBaz 31v; SkarJedn 270; SkarŻyw 98, 206, 268, 298 [2 r.]; StryjKron 612; CzechEp 216, 246, 255, 259 [2 r.]; ReszPrz 39; PaprUp Dv; ActReg 101, 141; OrzJan 64; WujNT przedm 7, 67, 238, 516, 555; PowodPr 80; SkarKaz 156a [3 r.], 549a [2 r.], 611b; VotSzl Bv.

b. Jeden z dwu lub więcej, wymieniony jako pierwszy przed innym w kolejności zależnej od woli rnówiącego (użycia te zawierają elementy liczebnika głównego i porządkowego); unus ... alter Modrz, Vulg; unus ... alius Vulg, JαnStat; alius ... alius, alter ... alter Modrz; unus ... secundus, unus ... ubus Vulg [w połączeniu z „drugi” (1047), „wtory” (10), „potym” (1) oraz z elipsą drugiego członu (13)] (1071): anym mv zadal thrzech ran krvavych wczyalo yego yeney wglovą drugyey wpalecz szrzethny pravey rąky a thrzeczya raną wpalecz myeszny [!] thesz raky pravey ZapWar 1504 nr 1961, 1505 nr 2002, 1509 nr 2068, 1517 nr 2188, 1545 nr 2629 (32); BierEz A3v, M, Mv; OpecŻyw 21v, [57]v, 124, 136; PatKaz I 3v; PatKaz III 94v, 123, 138 [2 r.]; OSet ieſt dwoy/ ieden ſuchy drugi wilgotny FalZioł I 147d, I 138c, III 15d, IV 22a, V 16b, 22c (75); BielŻyw 31, 47, 50, 54, 81 (8); GlabGad A4v, Cv, E, F5v, G7v (15); MiechGlab 1 [2 r.], 5; KłosAlg A2, D4, G3, G3v [3 r.], G4 [3 r.]; LibLeg 6/55, 11/45, 155, 157; WróbŻołt B7; LibMal 1543/69v, 70 [2 r.], 1546/111v, 116v, 1550/157 (35); RejJóz O4v; SeklKat V4; HistAl A3, A6v, E2v, Iv, K8, L4; MurzNT Matth 6/24 [3 r.], k. 93v, Luc 18/10, Ioann 20/12; KromRozm II o3v, q3v; KromRozm III F6v, Iv; GliczKsiąż C6v, F7, H8v; GroicPorz g4, p3v, t, aa4, ff3 (10); KrowObr 15v, 137, 182v, 197, 200v (8); RejWiz 27, 36, 37, 41v, 121(10) (10); A cżterzy oblicża miáło káżde znich. Oblicże iedno [una]/ oblicże Cherubinowo: á wtore [secunda] oblicże/ twarz cżłowiecża: á ná trzećim twarz Lwia: á ná cżwartym twarz Orla. Leop Ez 10/14, Ex 25/19, Lev 14/22, 31, Num 6/11, 3.Reg 3/25 (15); UstPraw A4v, E4, G2v [2 r.]; RejFig Aa3v, Bb6, Cc6, Cc8, Ddv (7); RejZwierz 2v, 12, 41, 60, 114 (10); WyprKr 61v, 90, 108v, 124v; BibRadz Gen 10/25, Ex 28/10, Lev; 12/8, Ruth 1/2, Luc 18/10 (22); OrzRozm F2v, G4, I, V2, V3; BielKron 13, 46, 98v, 267, 467 (113); inácżey muſieliby być dwá Bogowie/ Ieden Pośrzednik/ a drugi do ktorego śrzodowánie bywa GrzegRóżn I4, B2, B3, B3v, C2v, K3 (8); KochZg A2v; KwiatKsiąż F2, F4v, K2v; Mącz 7d, 58b, 99b, 101b, 181a (13); OrzQuin E3v; SarnUzn Bv, B2, C6, E3, F4v; SienLek 91, 91v, 126v, 130v, 168v (7); Y krolow ſiedḿ ieſt/ pyęć/ iuż vpádło: á ieden ieſzcże ieſt/ á drugi ſie ieſzcże nie zyáwił. RejAp 144, CC2v, 59v, 112, 139, 161v (12); przynieſiono było dwoie wierſze/ iákoby miáły być iedne páná Reyowe/ á drugie páná Ianá Kochánowſkiego: wſzyſczyſmy ie s podziwieniem wielkiem chwalili GórnDworz Nv, L8v, N5, N8, S4, Gg3 (10); GrzepGeom C2, C3v, E, Ev, L3v (14); HistRzym 17v, 76v, 94, 127v, 129 (7); RejPos B, 53, 162, 215, 287v (33); BiałKat 378v; GrzegŚm 21, 56; HistLan E2v; KuczbKat 320, 345; RejZwierc 28, 85v, 90, 90v, 113v (11); BielSpr 19v, 45, 49v, 50v, 53v (8); WujJud 7, 52v, 92v, 226, 257, 257v; WujJudConf 79, 191; KochList nlb 1v; BudBib Gen 32/8, Ex 29/39, 2.Reg 4/2, Prov 20/10, Ez 41/11 (9); MycPrz II C2; Vplećie koſz barzo gęſty máłoli ieden wbije drugi/ y trzeći Strum G3v, N3v; BiałKaz B4, H4v; BudNT Matth 27/38 [2 r.], Mar 10/37, Luc 7/41; żebym ią [odpowiedź] ná dwie cżęći [!] rozdzielił/ w ktorych iedney/ błąd bym ich [...] przed ocży ich przełożył. A potym bym zacność Iezuſowę nád Moyżeſzá [...] pokazał.CzechRozm 103, 7v, 20, 169v, 207, 262 (19); że miał w obycżáiu/ gdy iácy iedná ſtroná przyſzłá do niego ná żáłobę/ tedy tylko iednym [unam] vchem słuchał/ powiedáiąc/ że drugie [alteram] vcho ku słuchániu drugiey ſtronie chce cáłe zoſtáwić. ModrzBaz 87v, 27v, 28, 70v, 119, 123v (10); SkarJedn A6v, 18, 58, 321, 358 (11); Oczko 4 [2 r.], [43]v; ieśli gdzie dochody kośćiołom fundowáne będą: áby ſię na cżterzy cżęśći dzieliły: iedná ná żywność Biſkupowi: druga ná kleryki y kápłany iego: trzećia ná vbogie y pielgrzymy: cżwárta ná budowánie kośćielne. SkarŻyw 517, 30, 253, 353, 566, 582 (19); MWilkHist H2v; StryjKron 81, 130, 295, 416, 442 (10); CzechEp 33, 126, 185, 188, 285 (15); KochJez B3; NiemObr 38, 101, 103, 125, 178 (6); KochFr 111; KochDz 105; KochMRot Cv, C2; ReszPrz 78, 110; WerKaz 303; ZapKościer 1585/62v; BielSen 10; GórnRozm A4 marg, E3v, G; KochProp 13; PaprUp I3; ActReg 3v [2 r.], 8, 25, 32, 128; GostGosp 106, 130, 134; LatHar 7, 250, 393, 700, 725 (10); KołakSzczęśl Cv; WujNT 21, Matth 20/21, Mar 10/37, Luc 7/41, s. 288 (31); WysKaz 4, 20, 31, 43; JanNKar C3, C4 [4 r.], E3, E4; JanNKarKoch F, Fv, F2; SarnStat 48, 91, 559, 668, 1296 (25); PowodPr 49, 55, 60; SkarKaz kt, 156a, 310a, 314b, 378a (12); CiekPotr 56; CzahTr D4, E2; GosłCast 31; SkarKazSej 664b, 669b, 679a, 698b, 706a, b; KlonFlis F2, Gv; KlonWor ded *[2]v [3 r.].

W połączeniu z przyimkiem „z” + G pl zaimków (36): vkradl y Bothi Nowe zwoza dwoye, ſkthorych yednę za pyencz groſſi a drugye za trzi pulgroſchky przedal LibMal 1545/96, 1540/120v, 1547/134, 134v, 135; GliczKsiąż A3v; Leop Num 11/26; BibRadz Gen 2/11, 4/19, Ex 1/15, Ruth 1/4, 4.Esdr 6/49; Miał Tullius dwie corze ſwoie doroſłe/ s ktorych byłá iedná pokorna y 1itośćiwa/ á druga okrutna á ſroga BielKron 103, 37, 103, 329; KwiatKsiąż K4; GórnDworz D4, Ii8v, Ll; GrzepGeom F2; HistRzym 68; RejPos 300v; KuczbKat 345; CzechRozm 7v, 174v, 199; StryjKron 345; CzechEp 225; LatHar 514; WujNT przedm 38; SarnStat 87, 171, 852, 1203; SkarKazSej 706a.

Przysłowia: Gdźye mu iedná nogá tyie/ támo drugą wźyemyę biye. March¹ A3v.

iáko ono zdawná poſpolićie mowiono/ w iedneyći ręce chleb podáią/ drugą kámieniem ſię ná ćię zámierzáią LatHar +4v.

Fráſowny káżdy pewnie ma dwie ſzkodzie/ Iednę s fráſunku á drugą w przygodzie. RejZwierc 230.

Wyrażenie: »jedną ręką ... drugą ręką« (o wykonywaniu sprzecznych czynności) (1): Izali my tego miłoſnikiem Rzeczypoſpolitey zwáć będźiemy? ktory iedną ręką Statut Krolowi Polſkiemu vkázuie/ á drugą ręką rzeczy te dla ktorych Státut ieſt vczynion/ z Polſki wymietuie? OrzRozm A3.

α. Jeden jako pierwszej z dwu przeciwległych; alter ... alter Mącz, Modrz; unus ... alius, unus... alter Vulg, JanStat; unus ... secundus PolAnt (213): BierRaj 23; OpecŻyw 85v; FalZioł I 53c, II 3a, IV 2d, V 26v, 70 (11); MiechGlab 16; LibLeg 6/157v; RejPs 27v; Perſowie theż przechodzący nápełnili rzekę od iedne^go brzegu do drugiego HistAl F4v, G6v, H8; MurzHist M; Szeáć prętow będą wychodzić z bokow [lichtarza]/ trzy z iednego [ex uno] boku/ á trzy z drugiego [ex altero]. Leop Ex 25/32, Ex 25/19, 26/13, 36/31, 3.Reg 7/23; BibRadz Deut 13/7, Ier 25/33, Ez 40/39, 49, Luc 17/24 (14); Krol ná iednym brzegu był Wiſły broniąc im przepráwienia/ á Tatárowie ná drugiey ſtronie byli BielKron 374v, 14v, 30v, 136, 252v, 304 (20); Mącz 38b, 84d, 405a, 439a; SienLek 168v, 171v;GrzepGeom C3, D3v, Gv, G3v, K2 (11); HistRzym 52v; RejPos B, 196; KuczbKat 380; BielSpr 4v [2 r.], 21v, 61v, 63v, 70, 72; BudBib Ex 25/12, 37/18; Strum L3v [2 r.]; SkarŻyw 67, 121, 385, 596; StryjKron 421; CzechEp 110; ZapKościer 1584/51, 1587/71v; KochPhaen 13; ActReg 185; Calep 817a; OrzJan 128; WujNT 101 marg, Luc 17/24; SarnStat 466, 1090; SkarKaz 311b; KlonFlis Fv, F2v.

Wyrażenia: »jedna strona ... druga strona« [w tym: z jednej strony (48); z elipsą drugiej strony (5)] = jeden z dwu uczestników sporu (często sądowego) lub wyrazicieli odmiennych stanowisk; altera pars ... altera Modrz; una pars JanStat [szyk 59 : 8] (67): MetrKor 26/62 [2 r.], 34/133; ZapWar 1548 nr 2668, 2669, 1550 nr 2655, 1551 nr 2684; KromRozm I A2; GroicPorz c3v, e3v, aa4v; BielKron 203, 234; 288b; ModrzBaz 19, 87v [2 r.]; Iako yedna strona Marczina Karwayka: a druga strona Ian Smukala dzalayąncz o then chmelnyk ZapKościer 1582/29v, 1579/2v, 1580/4, 8, 11v, 12v (19); StryjKron 308; ActReg 155; Téż ieſli iákié nowé ſpory/ nielubośći/ ſzkody/ roſterki między námi Litwą/ Zmudźią/ Mázowſzem/ Ziemiámi Ruſkimi/ y Stolpſkiemi z iednéy ſtrony [ex una JanStat 898]/ á Miſtrzem y Zakonem przerzeczonym ták w Pruśiech iáko w Inflantćiech wſczęły ſie SarnStat 1115, 183, 461, 684, 1076, 1248 (29).

»jedna strona, jeden ... przeciwna strona« (1 : 1): A wźiąwſzy od iedney ſtrony ná odnieſyenie pozwu/ od przećiwney ſtrony niebráć GroicPorz g3v, g3.

W funkcji przysłówka (34):

»z jednej strony, z jednę stronę, po jednej stronie ... z drugiej strony, z drugą stronę« [w tym: z elipsą z drugiej strony (4)] = z jednego punktu widzenia ...z drugiego (na ogół przeciwnego) punktu widzenia; in altero ... in altero Vulg (30 : 1 : 1): MurzNT 76; KromRozm II e3v; Diar 76; GroicPorz z3; wythrzymáliśćie wielkie ſthoſſy á boiowánia ćięſkośći: z iedney ſtrony [in altero quidem] ześćie ſie dziwowiſkiem ſtali w vrągániu y w vćiſkach: á z drugiey [in altero autem] żeśćie ſie ſtali ták towárzyſmy tych kthorzy też w tym trapieniu byli. Leop Hebr 10/33; iż w thym wątpieniu nieſą przeſpiecżni Z iednę ſtronę wywołánia z źiemie ćierpią/ z drugą ſtronę grośby ſwoie/ iáko nieprzyiaćielſkie BielKron 210, 100, 105; SarnUzn G7; GórnDworz Aa6, Gg5v; RejPosWiecz³ 97v; WujJud A2v; WujJudConf 258; ná toć ták odpowiedam: iż z iedney ſtrony ábo przycżyny/ to być nie może: á z drugiey ſtrony y przycżyny/ ták ieſt iáko mowiſz. CzechRozm 261v, 56v; SkarŻyw 335; CzechEp 29, 75, 114, 127, 137 (8); NiemObr 5, 24; WisznTr 3; ActReg 28; OrzJan 90; LatHar +4v; JanNKar E.

»z jednej strony ... drugie« = po pierwsze ... po drugie (1): Z iedney ſtrony żem dobrze ſwiádom dobrich á vććiwych poſtępkow ſlácheckich twoich. Drugie/ żem theż ſwiádom práwey a życżliwey chući twoiey RejZwierc 182.

»z jednej strony ... owdzie ... owdzie« (1): Azaſz ſie z iedney ſtrony nędzá oń więc kuśi. Owdzye mu żal powagi/ owdzye niedoſtáie RejWiz 92v.

c. Jeden z dwu lub więcej wymieniony jako pierwszy przed innym w kolejności czasowej; unus ... unus Vulg (11): BierEz I4v; BibRadz Gal 4/22; KuczbKat 9; BudNT kk8; Trzech vmárłych czytamy że Pan Chriſtus wzbudził. Iednę tę dzieweczkę w domu: drugiego ſyná vdowy w Náimie/ iuż wynieśionego z miáſtá ku pogrzebu: á trzećiego Lázárzá iuż pogrzebionego. WujNT 143, Gal 4/22; poſtępuią nam drugą Qwártę [...] do lat trzech [...] to ieſt iedná ma bydź na przyſzłe świątki dána/ á druga in Anno 1592. Trzecia in Anno 1593. SarnStat 359, 976, 1271; PowodPr 13.

Połączenie: »jeden i drugi i dziesiąty« = wielu kolejnych (1): w ktorym [królestwie] mężoboycá/ rozboynik/ náiezdnik domowy zábiwſzy iednego/ y drugieg^o/ y dźieśiątego/ nie może być nigdy poiman/ y práwá ſię nie boi SkarKazSej 704a.

3. W funkcji zaimka nieokreślonego występującego w połączeniu z zaimkiem „drugi”, a ponadto z innymi zaimkami nieokreślonymi; alius ... alius Modrz, Vulg, Cn; unus ... alius Modrz; quidam ... quidam, unus ... alter, unus ... unus Vulg; alter ... alter Cn (2862): BierEz C4v, P4v; anieli weſele ſtáli ſlużątz okolo/ ieden podáwál a kraiál chléb/ drugi rybki obierál panu niebieſkiemu/ drudzy weſele ſpiewali OpecŻyw 38v, 24v, 107, 114v, 115, 137; KlerPow 4; FalZioł I 8b, 104a, III 13b, IV 6b, V 13v (17); BielŻyw 147; Przecż v iednego cżłowieka grube włoſi roſtą v drugiego miękkie á ſubtilne. GlabGad A8, A3, B5v, D2v, G4v, H6v (17); MiechGlab 3, 4, 38, 59, 65, 87 [3 r.]; BierRozm 6, 11, 23; LibLeg 6/156, 10/56, 11/61, 183v; KłosAlg Gv, H; KlerWes A2; WróbŻołt H3; RejŁas 411; RejPs 157v; RejRozpr Dv, E4v; SeklWyzn a2; LibMal 1545/107v, 1550/156, 1554/1 83v; SeklKat Tv; RejKup b2v, aa7; HistAl F6v, F8, K2; KromRozm I Gv, M3v; MurzHist A4v, B2, E2v, N3; MurzNT a5v, 108v; KromRozm II d2v, g4v; Wſſyſcy ći [ojcowie Kościoła]/ ácz yeden w Rzymye/ drugi w Grecyey/ drudzy w Cyprze/ w Afryce/ w Egipćye/ w Medyo1anye piſáli/ ná yedno ſye zgadzáyą KromRozm III Nv, C8, E7v, O2v; Diar 29, 77, 93; BielKom Av, A4v, Bv, E4v; GliczKsiąż A3v, H8; GroicPorz k3, r2v, ff; KrowObr 3v, 36v, 37v, 80, 226 (16); Iż gdy co iedny [narody] mierźi podoba ſie drugim RejWiz [1]v, [A6]v, 8v, 48, 82, 120v (25); á gdy rozſiewał/ [nasienie] iedno [aliud] vpádło przy drodze/ [...] A drugie [aliud] pádło ná opokę: [...] A drugie [aliud] záś wpádło miedzy ćiernie/ [...] A drugie [aliud] vpádło ná dobrą źiemię Leop Luc 8/5, Ex 36/17, 4.Reg 7/8, Matth 13/23, Act 17/18, Rom 9/21 (11); RejFig Bb6v; RejZwierz 34, 37v, 41v, 59, 85 (8); WyprKr 23v; BibRadz 4.Esdr 6/41, Eccli 33/9, Matth 21/35, Mar 4/8, Luc 8/5 (13); OrzRozm G3v, H4v; BielKron 6, 56v, 72v, 126, 201v (161); GrzegRóżn H2v; KwiatKsiąż K2v; Mącz 10c, 40a, b, 307b, 398a, 486c (7); iedni [posłowie] dźierżą z Stánkárem/ drudzy z Cálwinem/ trzeći z Lutrem/ czwarći z Góniącym/ ini z Sárnickim/ drudzy z Grzegorzem/ j z inemi. OrzQuin V3; Pápiſtowie iedni/ á Ewányelikowie ſą Polacy drudzy/ między ſobą ludźie bárzo rózni/ á nie ieden lud OrzQuin Y4; Prot B4v, C2v, C4v, D4v; SarnUzn D5v, E5 [4 r.], Fv; SienLek 8, 21v, 22 [2 r.]; LeovPrzep Cv; RejAp 50, 102, 113v, 133v, 167 (7); á kthemu áby [dworzanin] nie w iedney rzecży był tylko ochędożny/ á w drugiey nic/ ále we wſzytkim iednáko GórnDworz L7v, G7v, K5v, M8v, S2v, Zv (24); GrzepGeom B, Cv, C2, E4, H3v (13); HistRzym 97v; RejPos 50v, 59v, 62, 81, 111v (27); RejPosWiecz² 92; BiałKat 138v, 298v; BielSat C4v, D2v, G3v, G4v, [I4]v; GrzegŚm 15, 52; HistLan C3, D3, E2v; KuczbKat 5, 255, 380; RejZwierc 7v, 24v, 59, 138, 163 (29); BielSpr 1, 8, 17v, 50v, 69 (19); WujJud 28v, 33, 36v, 162v; WujJudConf 118v; RejPosRozpr b3, c3v; RejPosWstaw [21²], [110³]; Glupſtwo to ieſt mową iedney kráiny gardzić/ á drugiey ſłowká pod niebioſá wynosić/ cżemu nie wſzech rádſzey ziem naſzych ſłow vżywamy BudBib c, Num 7/11, 1.Par 16/26, 2.Par 1/14, Ez 10/9, 41/24 (11); HistHel [A2]; Strum G, [H]v, N3; BudNT przedm b2 [2 r.], b3, c5, c6v, d2v (8); CzechRozm 73, 78, 98v, 108v, 182 (24); PaprPan Zv, [Gg]4; KarnNap A2, A2v; nieiednákie pokármy káżdemu ćiáłu służą/ á ktore iednemu [uni] ćiáłu zdrowe bywáią/ te drugiemu [alteri] ſzkodzą ModrzBaz 45, 42v, 56, 67, 70v, 138 (25); SkarJedn 198, 223, 225 [2 r.], 254, 343 (8); Oczko 4 [3 r.], 12, 26, 39v; KochPs 164; SkarŻyw 30, 69, 80, 164, 309 (28); MWilkHist B2v; StryjKron A6, 31, 46, 562, 762 (16); CzechEp 14, 68, 81, 98, 235 (10); NiemObr 29, 53, 96, 138, 141 (9); KochPhaen 20; KochSz A4; ReszPrz 15 [2 r.], 41; ReszHoz 118; ReszList 159, 166, 168, 170, 176 [2 r.]; WerGośc 247, 251; BielSjem 14; KochPieś 37; ArtKanc K20v, R17; BielRozm 23, 27; GórnRozm A4v, B, Kv, Nv, N2v; PaprUp B4, Cv, D4v, G3v, I4v; ActReg 7 [2 r.], 10, 26, 51, 60 (7); GostGosp 56, 144, 156; GrochKal 15; Phil B3, N3, Q4; GórnTroas 68, 70, 72; GrabowSet B4v, Ov [2 r.]; KochFrag 14; OrzJan 9; OstrEpit A2, A3v; LatHar +4, 121, 661, 664; KołakSzczęśl A3 [2 r.]; Apoſtołowie iedni żon nigdy nie mieli; á drudzy co ie pierwey mieli/ po ſwym powołániu ná vrząd Apoſtolſki ták ie opuśćili WujNT 35, Matth 16/14, s. 92, 143 [2 r.], Luc 8/5, Ioann 7/12 (57); WysKaz 9, 18; JanNKar C3; SarnStat 244 [2 r.], 362, 363, 466, 716 (8); SiebRozmyśl G2; GrabPospR L3; KlonKr B2v; KmitaSpit Cv, C5v; PowodPr 38; SkarKaz 81a, 240a, 275b, 313a, 422a (15); CiekPotr 33, 59; CzahTr D3, E4v; PaxLiz Cv; SkarKazSej 658a, 673b, 675a, 676b, 704b (13); KlonFlis A4 [2 r.], H2; KlonWor [**], 9, 73, 80; ZbylPrzyg A2 [2 r.]; SzarzRyt B4.

W połączeniu z przyimkiem „z” + G pl zaimkow (19): A ſtych [mistrzow] iedny pobijecie/ drugié vkrzyżuiecie/ a niéktoreé będziecie bicżowátz w ſynagogach OpecŻyw 77; RejPs 109; MurzHist E; BibRadz 4. Esdr 15/33; GórnDworz F4v; CzechRozm 7, 12v, 223; ModrzBaz [16], 53, 54v, 76, 130v; StryjKron 36; KochPhaen 2; KochSz A2; WujNT 869, 873, Ddddddv.

Połączenie: »jeden jako drugi; jako jeden tak (i) drugi« = każdy (10 : 2): GlabGad D4 [2 r.]; LibLeg 11/55; SeklKat X2; BielKom C5; RejZwierz 115; SienLek 156; GrzepGeom G2, G3; káżdy s nich [spachlarów] ieſth ſámocżwart niepodleyſzy ſtroy máiąc iedno iáko ieden ták y drugi/ máią zapony koſztowne y zárkuły Srebrne pozłocone wſzyſcy BielSpr 52; BudBib Lev 7/10; WerGośc 229.

Przysłowia: bo cżęſtokroć cżłowiek chcąc ominąć ieden doł/ wpádnie w drugi GórnDworz N6.

áno iuż iednego kłopotu zbył drugiego nábył RejZwierc 160v.

gdy ręká rękę/ ſpołecżnie vmywa/ Wnet iedná iáko druga/ záwżdy biała bywa. RejZwierz 115.

á gdy Więc v iednego ſąſiádá gore/ v drugiego ſie trzebá ſpodziewáć. BielSpr 57.

Nie miey nád ſię mężnieyſzych żony áni ſługi./ Być nie roſkázowáli ieden iáko drugi. BielKom C5.

Więc vchodząc iednego złego/ w drugie gorſze złe w padáćie [!] GórnRozm C2v.

Wyrażenia: »na (w) jednym miejscu ... (a) na (w) drugim (miejscu)« [o tekście] (10): Bo co ná yednym myeyſcu zákryćye nápiſano/ álbo nye doſtátecznye wyráżono/ ná drugim ſye yáſnyey á doſtátecznyey náyduye. KromRozm II q4; KromRozm III G8v, K; KrowObr 20, 52, 187v; SienLek 10; BudNT przedm b4v; CzechEp 40; SarnStat 751.

»jeden raz, jednym razem ... (a) drugi raz, drugim razem« (10 : 2): BierEz N2v; MetrKor 57/120v, 59/282; gdi iednim rázem zda mu ſie iż ieſt ku niebu ná wodách podnieſion á drugi raz mu ſie zda iákoby miał vpáſć do głębokoſći piekielney. RejPs 160; Zeznala yſch panyey ſwoyey Zuchowſkyey v kthorey ſluzila yeden raſz 11. grzyvien a drugi raſſ polgrzywny vkradla LibMal 1546/116v; RejWiz 30v; Mącz 493b; RejPos 227v; RejZwierc 100v; MWilkHist H4v; Calep 56b; ieden raz ná Seymách Y Seymikách ták rádzą drugi raz przećiwnie. CiekPotr 78.

α. W funkcji zaimka rzeczownego [w połączeniu z zaimkiem „drugi” (454), »wszytek” (3), „ow” (2), „ten” (2), „inszy” (1), »jeden” (1)] (463): ZapWar 1509 nr 2068; BierEz I4v; OpecŻyw 33, 107v, 109v, 112, 122v (9); ForCnR A4v, B2v; FalZioł II 3b; BielŻyw 117; GlabGad G4; MiechGlab 44; WróbŻołt 19/8; RejPs 98v; LibLeg 11/43; RejRozpr Av, B, B2, C2v, D3v (8); RejJóz C7, M2v; ale ydą na Rzym/ na Częſtochowa/ proſtinią/ na Gineſno [!]/ na Skałkę/ yeni przes Staniſlawa/ drudzy przes Iaczka/ Domięnika/ Woyciecha SeklKat E2v, Z2 [2 r.]; RejRozm 396; RejKup b2v, b8v, c2, g8, t3 (3); I cżyni ieden tylé ſtokroć/ drugi tylé ſześdźieśiąt kroć/ niektóry zaś tylé trzydźieści kroć. MurzNT Matth 13/23, k. 13v [3 r.], 43v [2 r.], 86 marg; KromRozm III G7v [2 r.], Hv [2 r.], K7; Nie iedney głowy ludzie/ przeto rozne ſpráwy/ Ieden wſiędzie ná ſtolec/ drugi ſpádnie z łáwy/ Ten płácże á ow ſpiewa/ drugi ſie w łeb drapie/ Ten pod namiotkiem lega/ ná drugiego kápie/ Ten ma zdrowie pieniądze/ y dobre domoſtwo/ Ten záſię ćirpi boleść/ fráſunk y vboſtwo BielKom Bv; LubPs B3v marg; gdy wſzyſcy rázem wołáią/ ieden zdawam in contumacia, drugi in lucro, in euaſione, zdawam/ niezdawam/ puſzczam/ niedopuſzczam GroicPorz i4, aa3; KrowObr B, 189v, 195v [2 r.], 196 [2 r.], 223; Wnet ieden chce do Rzymá drugi do Fránciey/ A źleby też nam minąc Padwy Weneciey. RejWiz 89v, 11, 19v, 49v, 138, 183v (44); Leop Sap 18/18, Eccli 34/28, 29, 2.Mach 4/41, Ioann 9/8 (6); RejFig Aa2, Aa7v, Bb7 [2 r.], Bb7v [2 r.] (11); RejZwierz 74v, 142; Abowiem Bog ieſt ſędźią kthory iednego poniża/ á drugiego wywyżſza [hunc humiliabit, et hunc exaltabit]. BibRadz Ps 75/8, 1.Reg 22/20, 2.Mach 4/41, Ioann 7/12, Rom 14/2 (3); Abowiem [Herkules] był záchowánia wielkiego/ cnotę y ſprawiedliwośc miłuiąc/ iedny wſpomagáiąc á drugich broniąc/ káżdemu łaſkáwość ſwą okazuiąc. BielKron 62, 63, 99v, 126v, 167, 441v (16); Mącz 7b, 42d, 310b, 375d, 482b (7); OrzQuin C2v; Prot B2v, C; SienLek 61v; RejAp 6v, 73, 120, 150, Dd2; iáko ieden leżącz ná trawie/ gdy przy nim drudzy ſzyrmowáli/ ſkakáli/ chodzili zápáſy/ powiedział: gdzież też to było iedno Ricerſkie ćwicżenie/ ták leżeć/ iáko ią teraz. GórnDworz Sv, C4, D5, E6v, K4, L4 (15); RejPos A6, 28, 68, 238, 327 (23); BiałKat 108v, 126, 131; GrzegŚm 8, 11, 58; káżdy właſny dar ma od Bogá/ ieden ták á drugi owák KuczbKat 250, 350; Bo ſie ieden rodzi ſrogi drugi dobrotliwy/ ieden pyſzny drugi pokorny/ ieden hoiny drugi łákomy/ ieden opiły drugi trzeźwi/ ieden mądry á vważnie roſtropny drugi záſię głupi á tępy á s przyrodzenia ni ocż niedbáły RejZwierc 2v, 5v, 21v, 60, 70v, 138 (50); BielSpr 27v, 38, 41, 49 [2 r.], 64 [2 r.], 72; WujJud 140v [2 r.], 194v, 195v, 202v; WujJudConf 119; BudBib b3 [2 r.], I 226v, Eccli 34/25 [2 r.]; MycPrz II A4; BiałKaz B; BudNT przedm a2, Hhv; CzechRozm 24v, 41, 113, 128, 134v, 152v; PaprPan Hv; ModrzBaz 51, 70v [2 r.], 87v [2 r.], 99v, 119, 132v (11); SkarJedn 99, 370; KochOdpr B2; Oczko 21v, 27; KochPs 161; SkarŻyw 47, 153, 206, 208, 250 (7); MWilkHist C4v, D, Gv; StryjKron 592; CzechEp *2v, 36, 152, 159, 253 (7); NiemObr 16, 75, 85, 141; Czemu nam téż bóg tákiéy zgody niepozwoli/ Aby wżdy ieden ćieſzył/ gdy drugiego boli. KochFr 56; KochPhaen 2; ReszPrz 70; KochPieś 27; GórnRozm B, B4, F4, G4v; KochWr 37; PaprUp Hv, L3v; ZawJeft 13; ActReg 3v [2 r.], 10, 29; GostGosp 154; Phil F3, Q4 [2 r.]; GórnTroas 28; KochCn B4; LatHar 56, 84 marg, 244, 273 marg, 336 (6); A drudzy co innego (marg) iedni ták drudzy owák. (—) wołáli miedzy rzeſzą. WujNT Act 21/34; Bo ieden [alius] wierzy iż może pożywáć wſzelákich pokármow: á ow záś [qui autem] ſłáby iárzyny niech iada. WujNT Rom 14/2, s. 43, 200, Rom 14/5, 1.cor 3/4, 7/7 (16); JanNKar B4v, C4; JanNKarGórn H; SarnStat 1165, 1234, 1277, 1285; GrabPospR L3; KlonKr D4, D4v; KmitaSpit B3; Ieden robi więcey: będźie też miał więcey. ieden mniey: będźie też miał mniey. SkarKaz 549a, 3b, 81b, 422b, 606a [2 r.]; CiekPotr 42, 64 [2 r.]; GosłCast 36; y z tym ſię w rzeczy zgadza y z owym: y to chwali co ieden cżyni y mowi/ y to co drugi przećiwny cżyni y mowi/ á obiemá nieżyczliwy áni vprzeymy. SkarKazSej 662a, 669b, 676a [2 r.], b; KlonFlis A4, C2v, C3% D4, F; KlonWor **2v, 6, 11, 35, 60.

Połączenia: »jeden jako drugi« = każdy (4): Mącz 403c; GórnDworz T8; RejZwierc 250v; Prowadźże do Ráiu wſzytki. Iednego iáko drugiego Od ſtárego do młodego. MWilkHist F3v.

»każdy jeden drugi« (1): Czemuż tedy káżdy ieden drugi/ ták wzgardza brátá ſwego? PowodPr 71.

Przysłowia: Ieden z morzá ná deſzcżce wypłynie/ á drugi w káłuży po koláná vthonie. RejAp 128.

Tákże y dobrodzieyſtwá co iednemu dobre bywáią drugiemu złe. RejZwierc 95v.

Ieden wedrwá a drugi włás RejKup x5v; Właánie iáko Ruś mowi: ieden idźie k leſu/ Y ręcżniká nie rzeżąc: drugi cżeſze k bieſu. KlonWor 68.

co iednemu dziś potym drugiemu przychodzi BielKron 112, 129v; MycPrz II C4v; PaprUp L4v [ogółem 4 r.].

W rodzaju nijakim »jedno« [w tym bez zaimka „drugi” : jedno ... insze (1)] = o przedmiotach i ludziach (34 : 1): FalZioł III 3d; RejRozpr I3v; Bog gdy na iednim karze drugim nagradza RejJóz I4v marg; RejKup v6v; GroicPorz x4; RejWiz 8, 29, 41, 42v, 43v (7); GórnDworz H8, I, I2v; RejPos 43, 270v; RejPosWiecz³ 97; RejZwierc 27, 60, 110, 144v; MycPrz II A3; ábyś ſie tylko nie záprzał ſámego ſiebie/ áni ná ſie krzyżá Chriſtuſowego wźiął. Przeto iuż iednego pozwolić chceſz/ á przedſię ſobie z inſzego folgi ſzukaſz. CzechRozm 248, 3v, 100; ModrzBaz 74; SkarJedn 44; Widząc Florentius iſz mu ſię iedno niepowiodło/ do drugiego ſię rzućił SkarŻyw 250; ReszPrz 41; PaprUp. E; GostGosp 64; GórnTroas 70; KlonFlis F3v.

~ Przysłowie: A práwie ſle [!] ſnać z rozumem mija Kto iedno drze á drugie pobiyą RejRozpr K3. ~

a. „Jeden” i „drugi” pełnią niewspółrzędne funkcje w zdaniu (1564): ListRzeź w. 18; MetrKor 40/813; Murm 51; FalZioł II lb, d, IV 24c, V 13v, 51; á tak iedno nacżynie natura dawa w miaſto drugiego. GlabGad C4v, C6, D7, H8, K3v, N3 (9); Przyday iednę liczbę Ku drugiey. KłosAlg Dv, D3, D4, F2 [2 r.]; LibLeg 6/157; SeklWyzn Fv; SeklKat R; KromRozm I [P2]v; MurzNT 18v; KromRozm II q4 [2 r.]; KromRozm III Pv; Diar 29, 41, 70; DiarDop 108; GliczKsiąż F7v; KrowObr 78, 82v, 84, 113, 224v; Gdyż y nieme źwirzątká tę powinnoáć máią/ Ze więc iedno przy drugim cżáſem gárdłá dáią. RejWiz 56v, 58, 145 [2 r.]; Leop Iudic 15/4; UstPraw B3v; BibRadz I 8a marg, Eccli 33/7, Ier 25/32, Matth 25/32, Rom 14/5 (9); iż ieden lud drugi lud przemoże/ á pirwſzy młodſzemu ſłużyć będzye. BielKron 14, 16v, 21, 23, 152 (18); GrzegRóżn Nv; Fungi munere interpretis, Być tłumáczem też wykładąć [!] xięgi z yednego yężiká ná drugi. Mącz 140c; Pensare aliquid ex alio, Iednę rzecz z drugiey ſzácowáć. Mącz 288c, 55a, 82b, 280b, 419b, 465a (53); SienLek 1v, 28v, 118v, 170, 186v (8); LeovPrzep B3v; RejAp 112, 113, 128, Ddv; GórnDworz F2v, L8v, N7v, V6v, Ggv (13); GrzepGeom K2v [2 r.]; HistRzym 11v; Gdyż ten porządek on chce mieć ná ſwiecie/ áż do przyſcia ſwego/ iedny ſthany nád drugye przekłádáć á powoływáć racży. RejPos 280v, 71, 174v, 217v [2 r.], 304, 329v (9); GrzegŚm 6; HistLan C3; KuczbKat 175, 350; RejZwierc 3v, 87v, 152v; BielSpr 9v, 17, 38, 42, 63v (10); Tránſſubſtánciácyą (to ieſt odmienieniem iedney iſtnośći w drugą) [...] zowie WujJud 263v, 83v; RejPosRozpr c3 [2 r.]; BudBib Sap 18/23, Eccli 10/8, Is 3/5, Zach 11/9; Strum F4v, G4v, [H], K, N2; BudNT przedm b2, b4v, Luc 12/1; CzechRozm 7 [2 r.], 45, 123, 260v; ModrzBaz 18v, 90, 92v, 100v, 104 (6); SkarJedn 23, 24, 149; Oczko 6v, 12v, 20, 25, 39v; SkarŻyw 107; StryjKron 21; CzechEp 89, 151, 169, 249, 367; NiemObr 45, 53, 132, 171; KochPhaen 15, 17; KochSz Bv, C; KochWz 137; KochPieś 17; PudłFr 41; ArtKanc K11v, S17 [2 r.]; GórnRozm B4v, F3v, I4v, Nv [2 r.]; Calep 263a, 357b, 360a, 553a, 795b (6); GostGosp 10, 14, 32, 72, 166; OrzJan 71, 79; Kędy iednego człowieká ćiáło/ myſli y ſumnienie ták otworzyſte będzie drugiemu/ iáko ná tym świećie przez kryſztał ábo śkło rzeczy widzimy. WujNT 888, przedm 18, Luc 12/1, s. 424, 580 (6); WysKaz 4; JanNKar E2; SarnStat 273, 472, 971, 1175, 1278 (12); GrabPospR L3; Nuż ieſzcże więtſza nieſpráwiedliwość/ gdy ieden cżłowiek w náſzym práwie drożſzy niż drugi. PowodPr 68, 11; SkarKaz 2b; SkarKazSej 676a; KlonFlis G2v.

W połączeniu z przyimkiem „z” + G pl rzeczownika (1): Vrádzono po wſzyſtkim świećie/ áby ieden z Presbyterow wybrány/ nád drugim był przełożon WujJud 154v.

jeden + drugi z comp przymiotnika = równej jakości (1): Iedná [panna] drugiey pięknieyſza RejWiz 25.

Połączenia: »jeden bez drugiego« = sam (11): BielŻyw 60; GórnDworz H8; HistRzym [118]v; trzebáby w káżdem Powiećie mieć dwa przyśięgłe Poborce: ktorziby ſpolną ręką y pieniądze wybieráli/ y cyrográfy podpiſowáli: ták áby ieden bez drugiego [neuter sine altero] nie niecżynił ModrzBaz 125, 123v; StryjKron 452; Phil D2; SarnStat 117, 120, 691, 748.

»jeden w drugiego« = każdy (1): Więc nie máſz cżym brákowáć ieden tu w drugiego [Biereccy]/ Mogliby s tego domu oni Thebanowie/ Ták właſnie bez rozmyſłu bráć zá krole ſobie PaprPan R3.

»jeden przed drugim« = na wyścigi, wyprzedzając się (6): RejZwierz 40v; OrzQuin R3v; GórnDworz N; A tákże y my cżynimy nędzni márynarze/ [...] káżdyby chciał być widzyan ieden przed drugim v tego żaglu RejPos 316v; HistLan D3; SkarŻyw 16.

»jeden z drugim« = razem, wspólnie (5): ListRzeź w. 40; KrowObr 123v; Dwoie fugowánie było w káżdym Forśćie/ żeby ſie ieden z drugim [altera alteri] zċhodził. Leop Ex 36/22; BielKron 81; HistRzym 11v.

Przysłowia: Iedna ſprawa drugą rodzy. A nigdy koncza na ſwieczie Kto ſię iuż wieċ wnim zapleczie. RejKup Fv; Nie ma wołow nie ma koni/ Ieden kłopot drugi goni BielKom A4.

α. W funkcji zaimka rzeczownego (305): PatKaz III 98v; FalZioł V 12v; BielŻyw 27 [2 r.]; LibLeg 6/118, 7/31v, 99v; Ieden prze drugiego nie krzyw RejRozpr C2v; SeklKat I4; RejKup e3v, y6; HistAl I5v; ZapWar 1550 nr 2666; RejRozm 401; KromRozm II d2v; KromRozm III F4; Diar 27; DiarDop 60, 111 [2 r.]; BielKom F2, G3; GroicPorz i3v, 13v, z4v [2 r.], 112, mmv; Abowiem to pociechá ieſt w káżdey przygodzye/ Gdy ſie więc ieden dowie o drugiego ſzkodzye. A potym ſie przeſtrzega/ by vchodził tego RejWiz 158v, 42, 90, 95v, 140v, 152; Leop Ruth 4/7, Sap 18/23, Ez 37/17; Gdy ieden drugiego dáruie czym ná woynie/ tedy też by obá vmárli/ tedy iednák on dar oſtánie przy onym co mu dano UstPraw G4v, F2v, H; RejFig Aa3v [3 r.], Bb, Bb7v, Bb8, Cc2v (9); RejZwierz 115; BibRadz 3.Esdr 4/4, 12/28; BielKron 71v, 80, 119v, 206, 319 (9); GrzegRóżn N; Praestat tamen ingenio alius alium, Przewiſzſza yeden drugiego dofćipem. Mącz 419c, 118b, 209a, 239c, [273]d, 444c (8); OrzQuin T3v [2 r.]; GórnDworz D3, H7v, L8v, Mv, M2 (15); GrzepGeom B4; HistRzym 85v, 87v, 95, 96, 120 (6); RejPos 60v, 90, 130, 238v, 307; BiałKat 368v; BielSat E, G4; GrzegŚm 30; KuczbKat 225 [3 r.]; RejZwierc 7v, 72v, 76, 90v, 101 (7); BielSpr 9v [2 r.], 28, 31v, 63v, 72; WujJud 142, 155v; WujJudConf 152v, 153, 154; BudBib Sap 18/18, 2.Mach 12/22; Strum G2, Iv; BudNT Hh4; Bo ondźie mógł ſie ieden zábijánim drugich BOgu przyſłużyć y łáſkę ſobie ziednáć CzechRozm 239, 181v, 210, 232, *4v; Nákoniec áż drugiego ieden gárdłá zbáwił/ Owa złemi ſpráwámi záwżdy ſie ſwiát báwił. PaprPan Y3, Hh4v; ModrzBaz 111v; SkarJedn 31, 204, 273; Oczko A3v; SkarŻyw 30, 79, 121, 263, 413 (8); CzechEp 145, 190 [2 r.], 196, 249, 332; NiemObr 85; ReszPrz 93, 102; PudłFr 47; BielRozm 4, 32; niektore obrżydłośći [...] gdy iedęn drugiemu cudze nocne powieda taiemnice. GórnRozm L2v, D, D3v, Ev, K2v, K3v; GostGosp 14, 38, 92, 142, 154; Phil K, Q4; KochCz A2v; LatHar 286; WujNT 36 marg, 595, Cccccc3v; JanNKar Gv; A ktoby z moſtu ieden drugiégo zepchnął/ ma bydź ná gárdle karan. SarnStat 16, 15, 376, 656, 700, 1217 (25); GrabPospR Kv, K2v, K4, L2v [2 r.]; Iáko ná ieden drogi kámień wſzyſcy iednáko pátrzą: ále ieden lepiey widźi niżli drugi/ co w nim zá ozdobá. SkarKaz 549b, 156b, 387a, 549a [2 r.], 606b (8); GosłCast 31; SkarKazSej 676a, 690b [2 r.], 695b; KlonFlis A4.

Połączenia: »jeden przed drugim, przed drugiego« = starając się ubiec, na wyścigi (3 : 1): RejZwierz 39v; Auctarium, Przidátek. Podwyſzenie mytá/ kiedy yeden przed drugiem kupuyąc podwyſzſzá Mącz 20b; GórnDworz K5; PowodPr 56.

»jeden z drugim« = razem, wspólnie (5): RejJóz I; A my gdy ſie zeydzyemy ſiedzyemy pomiernie/ Iemy to co Pan Bog dał ieden z drugim wiernie. RejWiz 66v; OrzRozm E; RejZwierc 165; BudBib Is 34/15.

W rodzaju nijakim: »jedno« = o przedmiotach i ludziach (69 : 3): FalZioł V 54; KromRozm I Cv; KromRozm II q4v, r [2 r.]; RejWiz 144v, 145v, 151; BibRadz Eccle 7/28; BielKron 26; Praeterverto, Przedkładam yedno mimo drugie. Mącz 488c, 97a, 103a, 147a, 401a, 459c (21); SienLek a4, 5v; ábowiem tu iedno z drugié^go idźie/ ták iż bez piérwſzych rzeczy/ poślednieyſzé nie mogą być rozumiáné GrzepGeom B4; KuczbKat 175; RejZwierc 68v; BielSpr 69v; BudBib Eccle 7/27[28]; BiałKaz A4; CzechRozm 83, 83v, 235v; KochOdpr B; y iednego z drugiego dowiáduiąc ſię/ ſkarb iuſz ſobie wiáry S. zbierał. SkarŻyw 73; Calep 225b; JanNKar Cv, H4v; SkarKazSej 662a, 664b.

~ Połączenia: »jedno bez drugiego« = każdy z osobna (7): Iż wżdy iedno [o małżonkach] drugiemu muśi być życżliwe/ A iedno bez drugiego záwżdy ieſt teſkliwe. RejWiz 37; A dla tego s przyrodzenia parámi tho [ludzie] chodzi/ áni może iedno być/ bez drugiego. GórnDworz X8; BielSpr b3; WujJud 112v; SkarJedn 11; GórnRozm C2v; GórnTroas [3].

»jedno z drugim« = razem, łącznie (16): Z Dawná to ták poſpołu/ iedno z drugim chodzi/ Poſpolicie dobry ſzcżep/ dobry owoc rodzi. RejZwierz 74v; wſzytki ſkárby wzyęto/ náznácżono co miáło być komu/ tákież na pogrzeb/ oſzácowawſzy iedno z drugim zá ſtho tyſiąc złotych BielKron 403v, 396v; Mącz 13a, 62a, 125a [2 r.], 152b, 422d (8); LeovPrzep F4v; GórnDworz R8; RejZwierc 6v; SkarJedn 264; SarnStat 667. ~

aa. „Jeden” i „drugi” na oznaczenie strony wzajemnej: wzajemnie; wzajemny; alter ... alter Mącz, Vulg, Cn; invicem Mącz, Vulg; alius ... alius Mącz, Cn; interse, uterque ... alter Mącz; unus ... alter Vulg (808):

W połączeniu z czasownikiem = wzajemnie [w tym: bez zaimka „drugi”: „jeden z jednym" 1 r.] (738): ListRzeź w. 38; Społem gdy źwierzętá mieſzkáły Więc ſie iedny drugich bały BierEz Fv, B3v, C3v, L4v, Rv, R3v; OpecŻyw 11v, 53, 92v, 94 [2 r.], 193v; OpecŻywList C2; FalZioł I 30a, IV 5a, 27d, V 95; BielŻyw 102, 118, 119; GlabGad Fv, N5v; WróbŻołt 58; LibLeg 7/99, 9/54 [2 r.], 11/55; RejPs 204; RejRozpr C3, D2v; ConPiotr 34; RejJóz E6v, M3; SeklKat K2 [4 r.], V4v; ZapWar 1548 nr 2669 [2 r.]; RejKup q5v, cc8v; HistAl K7v; KromRozm I F3v, G, G2, H4, K4; MurzHist G2v, T3; MurzNT 21, Luc 8/25, Ioann 13/14; MurzOrt Bv; KromRozm II c3, m3v, r2; KromRozm III A7, B, B2, B2v, C2 (12); Diar 67; BielKom G3v; że siłá ieden cżłowiek drugiemu tákież cżłowiekowi ieſt powinien GliczKsiąż A2v, A2v, E3v; GroicPorz k4v, ſ4, mm4; KrowObr B, 6, 214v [3 r.], Vu3v; RejWiz 25, 26, 31v, 34v, 160 (20); Ieſliby ſie miedzy ſobą dwá mężowie wádzili/ á ieden z drugim [unus contra alterum\ ięli ſie wádzić Leop Deut 25/11, Ex 26/3, Iudith 5/26, Is 34/15, 1.Mach 13/28, Ioann 13/14 (24); RejFig Cc5; RejZwierz 14, 16v [2 r.], 108; Y mowili zwolennicy iedni ku drugim [invicem] BibRadz Ioann 4/33, Gen 11/7, 13/11, Lev 19/11, Iudic 6/29, Ez 38/21 (40); OrzRozm C3 [2 r.], G3v, Sv; bo byłá w ten cżás mgłá iż ieden drugiego widzieć nie mógł. BielKron 372v, 7v [2 r.], 17, 29v, 46, 81v (38); KochSat C2; Animum alterius cum suo commiscere, Pokumáć ſie/ ſtowárziſzić ſie yeden s drugim. Mącz 224a, 7a, 49c, 55b, 104d, 148a (40); OrzQuin O3; Prot D, D4; SarnUzn D8v; RejAp 113; Więc potym ieden ná drugiego winę zgania/ á podobno obádwá w teyże rzecży nie práwi. GórnDworz Mv; ábowiem mimo znáki/ ktore w miłośći ták nieznácżne bywáią/ iż s ſámej telko twarzy ieden drugiego rozumie GórnDworz Cc5v, C4, G2, H7v, V6v, Ii7v (17); GrzepGeom C2v, C4v, F4v, P3v, Qv (7); HistRzym [39], 72v, 84, 95 (9); RejPos 42, 60v, 71v, 197, 225v (14); RejPos Wiecz² 94 [2 r.]; BiałKat b2v [3 r.], 118v; BielSat C3v, C4v, D2v; GrzegŚm 65; HistLan C3v, E3, Fv; KuczbKat 70, 195, 225, 345; RejZwierc 3v, 44, 53, 93, 194 (20); BielSpr 1, 27v, 47v, 64v, 74v; KochMon 28; WujJud 83v [2 r.], 84 marg, 123v, Nn3v; RejPosRozpr c3v; RejPosWstaw [21²]v, [110²], [143²], [143⁴]; y mowi (marg) Ieden z iednym/ mąż zbratem ſwym. (‒) ieden zdrugim BudBib I 426v, 2.Par 20/23, Esth 9/19, 22, Is 34/15, Ier 25/26, Ez 4/17 (9); MycPrz I B2, C4, II B2 [2 r.], B[3]v, C3; BudNT przedm b2, c3v, Luc 4/36, Apoc 6/4, Iac 5/16 [2 r.] (10); StryjWjaz Bv; iż niema nie ſpolnego z nacżynim woiennym świátá tego: ktorego ludzie bezbożni miedzy ſobą vżywáią/ cżyháiąc ieden ná zdrowie drugiego CzechRozm 240, 55v, 96v, 98v, 109, 234v (22); KarnNap C4; káżdy o ſwych rzecżách gornie mowił/ á ieden drugiego niesłuchał Inemine interim alium audiente] ModrzBaz 52v, 27, 33, 58, 65, 71 (18); SkarJedn A3, 20 [2 r.], 40, 155 [2 r.], 335; Oczko 4; SkarŻyw A5v, 63, 207 [2 r.], 451 [2 r.], 482 (13); MWilkHist I4v; ZapKościer 1580/13, 1581/18v; StryjKron 160, 161, 180, 215, 340 (11); CzechEp 13, 18, 65, 232, 248 (7); CzechEpPOrz **; KochJez A2v; NiemObr 53, 132, 176, 178; KochPhaen 18; KochSz A4; ReszPrz 62, 66, 67; ReszHoz 120; WerGośc 231 [2 r.], 232, 247, 268; WerKaz 285; BielSen 8, 9, 17; BielSjem 9; PudłFr 76; BielRozm 4, 8, 21, 23, 27; GórnRozm B4v, D3v, K3v, M3v, N2 [2 r.] (10); ActReg 20, 30, 46 [4 r.], 96; Calep 114b, 362b; GostGosp 28, 124 [2 r.], 140, 148 [2 r.]; Phil B3, H2; LatHar 735; KołakSzczęśl C; Pozdrowćie ieden drugiego [invicem] w pocáłowániu świętym. WujNT 1.Petr 5/14, Mar 8/16, 15/31, 1.Cor 7/5, 1.Petr 4/10, 1.Ioann 4/11 (79); JanNKar D [2 r.], E2, E4; SarnStat 16, 183, 726, 959, 1014, 1021; GrabPospR K3, M2; KmitaSpit C; PowodPr 19, 20, 42, 73 [2 r.], 80; SkarKaz )(3, 83b, 381a, 580b, 633a (8); CiekPotr 84; CzahTr D4v; GosłCast 44; SkarKazSej 658b [2 r.], 661a, 671b, 678a, 695b (27); KlonWor **3, 7, 8, 29, 81; PudłDydo A2.

W połączeniu z rzeczownikiem: wzajemny; mutuus Mącz (70): GlabGad D2v; [posłowie mówili] gdyż wewnątrz pełno nienawiści, niezgod, złego serca a złej myśli jednego przeciw drugiemu Diar 66, 34; DiarDop 108; GroicPorz ff, Leop Ioann 13/35; BibRadz 4.Esdr 15/19, II 90v marg; OrzRozm C4, E2; przeſtańćieſz więcey gadánia á háńbienia ieden drugiego. BielKron 206v, 249v, 334v, 351, 460; Mutuus terror, Stráſzenie yeden drugiego. Mącz 239c, 182c, 383b, 409a, 450c, 453c; thákże ſkoro po dániu dobrego dniá ieden drugiemu/ pocżął pytáć ten czo pozniey przyſzedł GórnDworz T4, Mm; RejPos 334; RejZwierc 96v, 165; BielSpr 75v; BudNT 1.Thess 3/12, 1.Petr 4/7, 10; CzechRozm 52, 148, 149; ModrzBaz 2v, 19v, 21v, 29v, 67; SkarJedn 49; SkarŻyw 364; CzechEp 4, 163 marg, 367 [2 r.]; ReszPrz 54; Conflictatio ‒ Otrącanię, iednego z drugim bitwa. Calep 239b, 244a, 858a, [862]b, 1106a; Phil G4v; Wiárá y modlitwá iednych zá drugiemi/ wielmi ieſt pomocna. WujNT 132; ktorzy ſię w chwale iedni od drugich [ab invicem] kochaćie WujNT Ioann 5/44, s. 13, Mar 11 arg, Ioann 13/35, Rom 1/27, 1.Thess 3/12; SarnStat 16 [2 r.]; SkarKaz 276b, 633a, b; SkarKazSej 673a, 676a [3 r.], b, 683b, 698b.

Połączenia: »(sam) się (10), wespołek (6), społu (2), zobopolnie, społnie, wespoł, wzajem ... jeden + drugi« [szyk 17 : 5] (22): LibLeg 11/12v; ZapWar 1548 w 2669; KromRozm I Kv; ſlużćye ſobye yeden drugyemu. KromRozm II mv; LubPs F4v; KrowObr 214v [2 r.], 215; Leop 4.Reg 3/23; RejZwierz 121; OrzRozm G3v; Amant se mutuo, Społnie ſie miłuyą/ yeden drugiego. Mącz 239d, 158d, 451b, 502b; RejPos Wiecz² 91v; RejZwierc 258; BudNT Act 15/39; iż ieden drugiemu wzaiem służy [uterque subserviat uterique]/ y zachowuie ſię to miedzy ludzmi Krześćijáńſkiemi ModrzBaz 4v; CzechEp 197; GórnRozm E4; CiekPotr 78.

Przysłowia: Certare maledictis, Báńki yeden drugiemu ſádzić á złorzeczić. Mącz 49c.

Gdy z was ieden drugiemu będźie wiernym brátem. Zaden was nie przemoże gdy ſię rozwiążećie/ Snádnie was kożdy zmoże prędko poginiećie. CzahTr E2.

żywą beſpiecżnie/ á ieden pod drugim dołu nie kopa GórnDworz Hh8; ModrzBaz 12v.

bibl. Ieden zdrugiego chcze znoſyċ Grzechy a ſwoich ma doſyć. RejKup h8; á w ocżoch bliźnich ſwoich vpátruiąc proſzek ábo páździorko iákie ieden v drugiego RejPos 172v, 172v; KlonWor 35 [ogółem 4 r.].

RejRozpr I4; Dobrać oná przypowieść/ poſpolita byłá/ Bielſza ręká gdy iedná drugą ſpołu myłá. RejZwierz 121.

Zwrot: bibl. »jeden drugiego(-emu) miłować, życzyć jako(by) sam sobie (a. siebie)« (3 : 1): GliczKsiąż G2v; iżby ieden drugiego miłował iáko ſam ſiebie RejPos 333v, 145, 288v.

W rodzaju nijakim »jedno« = o przedmiotach i ludziach (17 :17): PatKaz III 138v; RejPs 152; KromRozm I H4; KromRozm II f2; Dáley fletnicżki piſzcżą á puzany bęcżą/ [...] Dáley záſię Kornety głośne Száłámáie/ Ták iż iedno drugiemu wdzyęcżnośći dodáie. RejWiz 25v, 23v, 37, 42v, 110v, 118; BielKron 103, 401; Mącz 84d, 178a; á wſzákże ludźie nierządni/ iedno od drugiego ich [wrzodow] doſtáie w nierządźie SienLek 119, 157v; GórnDworz F, H8, V6v; GrzepGeom L4v [2 r.]; RejPos 42v; RejZwierc 32 [2 r.]; Oczko 6; WerKaz 304, 305; ArtKanc V2v, V3 [3 r.]; JanNKarGórn D4; PaxLiz C2v.

~ Połączenie: »jedno drugiego ... wespołek« (1): á gdy troſkliwego/ Przypádnie co s przygody/ iuż iedno drugiego/ Wdzyęcżnie cieſzy weſpołek RejWiz 42v. ~

bb. »jeden po, za drugim« = kolejno; alternatim, deinceps, per vices, visceratim Mącz; alius post (super) alium, unus post alium Cn (78 : 41): BierEz O4v; a dlá tego boiątz ſie/ pocżęli ieden po drugiem mowitz/ wymáwiaiątz ſie OpecŻyw 94, 78; BielKom G3v; A będą w nim Krolowáć dwánaśćie Krolow/ ieden po drugiem [unus post unum] Leop 4.Esdr 12/14, 2.Esdr 12/24, Iob 20/1, 3.Mach 6/35; UstPraw D2v; RejZwierz 138v; BibRadz 4.Esdr 12/14, Ez 38/17, 1.Cor 4/6; BielKron 31, 101v, 227, 234v, 250 (7); Aliud ex alio in mentem venit, Yedna mysl/ zá drugą idzie/ álbo/ y to y owo mi przichodźi ná pamięć/ álbo/ na vmisł. Mącz 7a, 7b, 47b, 139d, 208a, 465b (13); RejAp 94v [2 r.], 110, 144; GórnDworz H6; HistRzym 121 v; RejPos 290v, 331, 348v [2 r.]; BiałKat 123v, 278v; Idźćie iedny po drugich/ s ſwemi proporcżyki BielSat Nv; RejZwierc 68v; BielSpr 6v, 17, 47v, 54v, 63v (8); WujJud 116v, 135, 135v, 136; ModrzBaz 120; SkarJedn 33, 47, 141, 198, 392 (8); KochPs 63; SkarŻyw 102, 493; CzechEp 331, 332, 356; NiemObr 59, 79, 168; KochSz A3v; WerGośc 231; BielSjem 37; Calep 1031b; WujNT Mar 14/19, Ioann 8/9, 1.Cor 4/6 [2 r.], s. 615, 766; Któré Artykuły gdy vwáżáć między ſobą ieden po drugim z oſobná poczęli SarnStat 1011, *6, 129, 130, 600, 684 (10); KlonFlis H2v; SapEpit Bv, B3, B4v.

W połączeniu z comp przymiotnika = stopniowo, coraz (1): woyſká mieć bliſko od ſiebie trzy álbo cżterzy/ iedno po drugim więtſze BielKron 311.

W przeciwstawieniach: »zaraz (2), razem ... jeden po drugim« [szyk 2 : 1] (3): RejPs 130v; ći dźieśięć krolow/ pocżęli ſię ná beſtyą tárgáć. Nie żeby záraz/ iákom iuż rzekł wſzyſcy/ ále ieden po drugim. CzechEp [377], 375.

Zwrot: »jednę rzecz po drugiej myślić« = wahać się (1): Cogitare aliam rem ex alia, Yednę rzecz po drugiey myſlyć/ y tego y owego ſie obáwać. Mącz 59b.

Szeregi: »porządkiem (a. porząd a. porzędnie) jedna za drugą« (3): Omnia ordine exponere, Porzędnie yednę rzecz zá drugą powiedźieć. Mącz 310d; RejAp 109v; GrzepGeom E3v.

W rodzaju nijakim: »jedno« [o przedmiotach] (10): Singula ordine repetam, Yedno po drugim powiem. Mącz 296a, 80d, 147d, 253c, 268a, b; RejZwierc 250; Calep 56b, 542a.

~ W przeciwstawieniu: »razem, po społu ... jedno po drugim« (1): bo Moc z Sądem/ rázem poſpołu ſtać nie mogą/ muśi iedno po drugim być OrzQuin S2v. ~

cc. »jeden po, za drugim« = w małych odstępach czasu, ciągle, bez przerwy; identidem Calep (13 : 11) (24): FalZioł V 35; BielKron 225v, 306, 383v, 409v; HistRzym 107v, 108; RejPos 173; Pátrzćieſz ieśli ſie tu wyſpimy/ áno iádą od gránic ieden zá drugim z nowinámi rzadko z dobremi. BielSpr 75v, 64; nigdy z krzyżá ten święty y doległośći nie wyprzągł: a iedńá nędzá po drugiey záwżdy nań biłá. SkarŻyw 347; Calep 500a; Phil C2.

Przysłowie: Centones ferre Yednę łeż albo baykę zá drugą powiedáć. Mącz 47b.

Szeregi: »jeden po (za) drugim, bez przestania (a. przestanku)« [szyk 1 : 1] (2): gdy puśćili ſtrzelbę/ od godziny do godziny był wielki grom/ iedni po drugich puſzcżáiąc bez przeſtánia/ áż źiemiá drżáła BielKron 315v; Mącz 41b.

»jeden po drugim, rychło, wnet (a. wnetki), tuż po sobie« [szyk 3 : 2] (2 : 2 : 1): A drvgye dwa dny sprawyedliwoſcz ma bicz czynyona, wneth yeden po drugyem poddanym pana woyewodi Moldawſkiego spoddanich krola yegomyloſczi MetrKor 40/811; FalZioł V 17b, 34v; GórnDworz P7v; Ktoreś iednę [pociechę] po drugiey tuſz po ſobie miáłá. SiebRozmyśl G.

»ustawicznie jeden po (a. za) drugim« (2): ſłał vſtáwicznie poſły iedne zá drugimi Stephan Woiewodá Wołoſki/ proſząc Krolá o rátunek przećiw Turkom StryjKron 657; KochPam 80.

W rodzaju nijakim: »jedno« [o ludziach] (1):

~ Szeregi: »wnet, jedno po drugim« (1): y niekiedy [małżonkowie] wnet /iedno po drugim/ álbo zárázem oboie vmieráią. WerKaz 304.

»jedno po drugim albo zarazem« (1): WerKaz 304 cf »wnet, jedno po drugim«. ~

4. W funkcji zaimka nieokreślonego przymiotnego: pewien, jakiś, jakikolwiek; unus Mącz, PolAnt, Vulg, Cn; quidam Modrz, Vulg, Cn; ille Modrz; alius Vulg; quicunque Cn [w tym: z partykułą -że (4)] (2683): Mądry cżłowiek ieden v nich był/ Ktory rozum śierząc ſtráćił. BierEz D3v, A2, A3v, B, E3, E4 (45); OpecŻyw 44v [2 r.], 49, 51, 52v, 58 (19); ForCnR A3, C3, D2, E2; PatKaz II 77v, 81, 81v; PatKaz III 104v, 123 [2 r.], 133, 151v, 154; FalZioł I 48d, 50a [2 r.], 60c, 93a, 97c (47); Był pytan [Sokrates] od iednego vbogiego czoby cżynić miał ten kto mało ma á wiele potrzebuie BielŻyw 49, 8 [2 r.], 17, 32, 38, 41 (33); iż ſiwizna ieſt niemoc włoſow a niedoſtatek ieden GlabGad Bv, L8, N6; MiechGlab *4v [2 r.], 3, 11, 14, 23 (13); KłosAlg Gv, G2; LibLeg 6/190v [2 r.], 7/10, 33v, 10/56, 58v (24); ComCrac 14; Item zeznal yſch paniey yedney thu na Rynku nyedawno seſſcz knaflikow ſrebrnich vrznal gdi oliwą kupowala LibMal 1540/113, 1543/67, 69v, 74, 75 [2 r.], 75v (114); RejRozpr G2v, G3; RejJóz O7; RejKup b3v, b8v, d4, d4v, cc2; RejKupSekl a5v; HistAl A8, B4v, B6 [2 r.], C2, E2v (24); KromRozm I Cv, F4; MurzHist B3, G, Rv, S4; MurzNT 108v, Matth 26/69, Luc 15/15, Ioann 6/9; KromRozm II xv; KromRozm III C3; GliczKsiąż A3, A3v, B8v, D4v, E2 (14); GroicPorz A4v, bv [2 r.], f, 11v, 114v; KrowObr 3v, 72, 75v, 105v, 143v (10); RejWiz A5v, 9v, 23, 40v, 75v (11); Náiáchał też záś y obległ [Judas] iedno miáſtho obronne [civitate quandam firmam] Leop 2.Mach 12/13, £e?& 21/15, 22/2, 1.Reg 16/17, 30/13, 2.Reg 12/1 (33); KochZuz A4v; RejFig Aav [2 r.], Aa2, Aa3, Aa5, Aa7v [2 r.] (33); RejZwierz 5, 17v, 20, 21, 23 (15); BibRadz Gen 21/15, 22/2, 98d marg, Deut 23/12, 4.Reg 4/1 (10); Goski A15; OrzRozm A4v, B3v, E2, Ov, P4, Rv [2 r.]; BielKron 3v, 5v, 7v, 9, 16v (212): KwiatKsiąż Gv; AEdititius iudex, ſędzia od yedney częśći wybrány/ Nominatus dicitur. Mącz 4a, 5a, 9c, 19a, b, 27b (54); OrzQuin F2v, O4v; Prot B4, D2v; SarnUzn E8, E8v, F4; SienLek 33v, 38, 54v, 61v, 62, V; LeovPrzep A2, A2v, A3v, D2, E3v; RejAp AA3, 143v; Iáko iednemu vtráthnemu/ rzekł śilny lichwiarz. A kiediż ty wdy vtrácáć przeſtánieſz. GórnDworz Q5, B7, D6v, D7v, H7, I7v (82); GrzepGeom Lv; HistRzym 4, 11v [2 r.], 16v, 20, 22v (107); RejPos 6, 80v, 81v, 102, 137v (34); BiałKat 236, 298v; GrzegŚm 8, 11; HistLan A3, B4v; RejZwierc A2v, 5v, 17v, 26 [2 r.], 31v (49); BielSpr 39, 49v, 54 [2 r.], 56v, 70v; WujJud 83v, 89, 89v, 110, 134v, 226v; WujJudConf 5, 11; A ták o iednę ćię prozbę [petitionem unam] proſzę BudBib 3.Reg 2/16, Gen 22/2, Iudic 16/7, 11, 3.Reg 2/20, 20/35 (9); HistHel Bv, C2, C3v, C4v, D; Strum E2v, G3v; BudNT przedm b2, b5, Matth 18/24, Luc 15/15; CzechRozm 7, 24, 62v, 67v, 72v (24); Przydáło się było w iednem mieśćie [in urbe quadam] barzo ludnem/ iż niektorego ceklarzá/ cżłowieká proſtego rodu/ ránił Sláchćic ModrzBaz 31, 52v, 59, 70v, 75, 76 (11); ModrzBazBud ¶6; SkarJedn 5, 61, 88, 139; ná iednym vmárłym doznáć chćieli Rzymiánie/ cżyiáby náuká lepſza byłá SkarŻyw 600, A5, 13 [4 r.], 15, 28 [2 r.], 30 (291); ZapKościer 1581/22v; StryjKron A3v, 1, 16, 130, 135 (31); CzechEp 53, 71, 101, 118, 192 (10); NiemObr 54, 55, 76, 147, 163, 177; KochFr 24, 30, 33, 35; KochSz C2; KochWz 136; ReszPrz 12, 17, 23, 42, 83, 90 [2 r.]; ReszHoz 123, 126, 128, 131, 133, 139; ReszList 141, 143,169, 170, 171 (10); WerGośc 211, 218, 219, 221, 223 (8); WerKaz 296, 297, 300; BielSen 1, 5, 9 [2 r.]; PudłFr 10, 12 [2 r.], 25 [2 r.], 28 [3 r.], 37 [3 r.] (23); GórnRozm D3v, E4 [3 r.], F2v, G2v, K (8); Przychodzą mi na myśl wiérſze iedné/ któré Cicero ziákiéyśći komoediiéy ſtáréy przjwodźi KochWr 37, 37, 38; PaprUp E, G, G4, I3v, K (8); ActReg 70, 130; GostGosp 62; Phil L4, P3; GórnTroas 69; KochAp 6 [2 r.], 9 [2 r.], 11, 12; OrzJan 101; WyprPl A2v; LatHar 2, 57, 67, 105 marg, 254 (17); A gdy on wychodźił z łodźi/ nátychmiaſt mu zábieżał z grobow [de monumentis]. (marg) To ieſt, z iednego, ábo z niektorego grobu Hebráiſm. (—) człowiek w duchu nieczyſtym WujNT 140 marg, przedm 40, Matth 8/19, 9/18, s. 48 marg, 57 (41); WysKaz 41, 43; JanNKar C2v; SarnStat 244, 264; WitosłLut A3v; KmitaSpit Av, A3v; PowodPr 77 [2 r.]; Y było iedno przeklęctwo w zakonie/ nie leżeć zmárłemu w grobie oycow ſwoich. SkarKaz 386a, 3a, 6a, 39a [2 r.], 80b, 81a (15); VotSzl C4v; CiekPotr 22; CzahTr D3 [2 r.], D4 [2 r.], D4v, E2, K3v [3 r.]; GosłCast 31; SkarKazSej 680a, 688a, 690b, 694b, 700a; KlonFlis A2v, Bv; KlonWor **2v, 5, 7, 18, 42 (7); PudłDydo A2; ZbylPrzyg A3v, B2v; SzarzRyt D2; SzarzRytJSzarz nlb 2v.

W połączeniu z imieniem własnym (197):

jeden + imię własne [szyk 12 : 4] (16): LibLeg 10/123, 148; LibMal 1550/152; Wſpámyętałbych też tu yednego Diágoreſá z Rotidu/ ktory myał trzech ſynow GliczKsiąż C6v, Fv, H4, H7v; BielKron 68; HistHel D2; SkarJedn A*; SkarŻyw 189; ZapKościer 1580/5, 1581/21v; KlonŻal B3 marg; Iedná Penteſylea co v Troiey byłá/ Dzieśięć mężow walecżnych ſwą ręką pobiłá. BielSjem 8; Phil O.

jeden + rzeczownik pospolity + imię własne [szyk 70 : 33] (103): FalZioł I 39c, 50a; GlabGad A3; MiechGlab *5, 75; LibLeg 10/67v, 11/95v, 157; RejPs 158; LibMal 1544/86v, 1545/102, 1548/143v, 1554/189v; HistAl B8; Dobrzeć thedy powyedzyał Menánder Poetá yeden Grecki GliczKsiąż Pv, B2v, D4v, F5, F6v, G2 (8); LubPs B5v, Y; GroicPorz bv; KrowObr 72, 75v; RejZwierz 28, 47v; BibRadz 3.Reg 22/8; á gdy to obacżył ieden Rzymiánin Scypio młodſzy/ mowił k nim vpomináiąc ie BielKron 129, 27, 70, 98v, 106, 114 (28); OrzQuin T4; HistRzym 84; RejPos 13v, 46; RejZwierc 47, 50, 52v, 56, 84 (10); BielSpr 37v; WujJud 1v; PaprPan [Hh5]; SkarJedn 25, 252, 263; SkarŻyw 35, 63, 97, 168, 188 (19); StryjKron 442, 642; ReszHoz 126; SiebRozmyśl H3; KmitaSpit Cv; CzahTr K3v.

jeden + rzeczownik pospolity + „imieniem” (37), „na imię” (30), „rzeczony” (7), „ktoremu imię (jest)” (2), „nazwany” (2), „przezwiskiem” (1) + imie własne (79): BierEz G4; OpecŻyw 25v; FalZioł IV 55d; BielŻyw 100; LibLeg 10/58v, 63v, 123 [2 r.], 146, 11/92v (3); Gdy tak niemogł być ſswy rozpacżi zwiédźion kśiądz ieden/ prezwiſkie^m [!] Bernardin Skardoneuſz [...] chćiáł nad niem zaklinániá iako nad opętanem vżywać MurzHist P3; GliczKsiąż C2, C6, E, F8, H5v, Q2; Abowiem Zyd ieden Filo rzeczóny/ powieda że [Job] był zá czáſu Iakobowego BibRadz I 274; BielKron 28, 43, 46v, 62, 63v (15); Mącz 19a; RejAp 114; W Rzymie mieśćie sławnym/ był ieden Senat zacny/ kthoremu imie było Eufámian HistRzym 123, 16v, 19, 26v, 30v, 38s (11); RejPos 347v, 348; SkarJedn 264; Podobáłá ſię łákomey Eudoxyey winnicá iedney wdowy Kállitropi názwáney SkarŻyw 88, 13, 62, 86, 101, 126 (23); StryjKron 345; Philozoph ieden ná imię Zeno Eleátes/ vżaliwſzy ſie iego [Falaryjusza króla Sycylijskiego] poddánych/ [...] co celnieyſzą Sláchtę zwłaſzcżá młodź przećiw niemu pobudził. Phil K2; WSzedł Pan Iezus do iednego miáſtecżká/ á niewiáſtá iedná imieniem Marthá/ przyięłá go w dom ſwoy. LatHar 466, 685, 702.

Połączenia: »jeden coś za« (1): A ieden coś za młódźienczyk [et unus quidam iuvenis] ſzedł zanim/ obleczony wprześcieradło na golé ciało MurzNT Mar 14/51.

»jeden (nie wiedzieć) jaki« (2): MycPrz I C4; iż ſię ták dopuśćili omamić/ iednego cżłowieká/ niewiedźieć iákiego/ wynoſząc ná mieyſee páná Chrſtuſowe NiemObr 26.

»jeden taki« (1): popalił wieſzcżki y czarownice Saul/ [...] A gdy mu powiedzyano o iedney tákiey/ przemienił ſie w ine odzyenie/ ſzedł do niey w nocy BielKron 67v.

Wyrażenia: »jednego czasu, na, (w) jeden czas, jednej chwile, w jednej dobie« = uno tempore, Mącz; aliquando, quondam Modrz [szyk 133 : 72] (201 : 2 : 1 : 1) : Iedney chwile rybitwowie/ Iuż byli zecknęli ſobie BierEz I2v; Cżłowiek ſtáry w iedney dobie/ Nioſł drew brzemię z łáſá na ſobie BierEz I3v; Oracż ná roli ktorą miał/ Sidł był w ieden cżás náſtáwiał BierEz Kv, I, L3, O4v, R; OpecŻyw 55v, 56, 58; ForCnR C4v; PatKaz II 63v, 78 [2 r.]; FalZioł IV 56a; BielŻyw 1, 16, 25, 46, 47 (23); MiechGlab 71; LibMal 1544/81, 1548/140, 1551/159, 160v, 1554/190v; HistAl A; MurzNT 103v; GliczKsiąż A3v, C2, C6v, C8, F8, H7v; GroicPorz B, kk3, pp2; OrzRozm 14, N4, Rv; BielKron 10v, 28 [2 r.], 28v, 51v, 62v (47); Mącz 443c; SienLek 95; GórnDworz P6, P7v, Qv, S5, Y7v (7); HistRzym 11, 13v, 18v, 31, 33v (24); RejPos 76v, 330v, 347v; HistLan D4; RejZwierc 80; BielSpr 43v, 44, 47, 67v; Strum Q2; Powiedał iednego cżáſu [aliquando] v ſtołu on wielce możny á sławny mąż/ IAN TARNOWSKI Hetman Polſki ModrzBaz 47, 29v, 47; SkarJedn 79; SkarŻyw 35, 58, 70, 86, 98 (41); NiemObr 9, 41, 148; Phil G, L3, Q; LatHar 128, 661, 703; CzahTr D4v, K3v, K4.

»do jednej chwile« (1): Ad tempus, Do czaſu/ álbo/ do yedney chwile. Mącz 3b.

»jednego dnia, (w) jeden dzień« = in una die (a. dierum) PolAnt, Vulg; uno die Mącz; secundum diem hanc PolAnt [szyk 36 : 27] (60 : 3): BierEz H3; OpecŻyw 39v, 43v, 45v, 51 v, 59 (7); ForCnR Bv; HistJóz A3; Ieden dźień ſie też przygodziło że żaden do Allexandra nie przſzedł [!] darow proſić BielŻyw 166, 143; LibMal 1544/90v, 1545/102v, 1546/114, 1548/145v, 1554/183 (7); MurzNT Luc 5/17; Leop Apoc 18/8, ZZ3v; OrzList f; BibRadz Gen 39/11; BielKron 57v, 147v, 232; Mącz 219d; HistRzym 4v, 8, 14v, 18, 28 (13); RejPos 50v, 56, 117v; BielSpr 36v, 67v; BudBib Zach 3/9; SkarŻyw 103, 121, 161, 183, 249 (10); ActReg 155; GostGosp 80; Y sſtáło ſię dniá iednego [in una dierum] á on wſtąpił do łodźi WujNT Luc 8/22; Dla tego w ieden dźień [in una die] przyidą plagi iey [stolicy Babilonu] WujNT Apoc 18/8, Luc 5/17, 20/1.

»na jednym mie(j)scu« [o tekście, piśmie] (12): Diar 48; WujJud 188v; SkarJedn 67, 90, 282; CzechEp 132, 296; NiemObr 95; ReszPrz 55; Y práwá Kośćielne ná wielu mieścách ſrodze też pijánice káráć roſkázuią/ ále ná iednym mieścu ták opiſuią WerGośc 268; LatHar 263; WujNT 551.

»jeden raz, jednego razu, jednym razem« = olim Calep [szyk 6 : 3] (5 : 3 : 1): LibMal 1544/92, 1545/96; GórnDworz O5; Iácháłem ieden raz ná łow HistRzym [118]; SkarŻyw 87, 251; CzechEp 160 [2 r.]; Calep [728]b.

»jedna (-o) rzecz, słowo« = unus sermo PolAnt, Vulg; res aliqua Mącz; unum verbum Vulg [szyk 21 : 1] (19 : 3): OpecŻyw 74; Leop Ier 38/14; BielKron 244; Mącz 233a; Przyiaćielu miły/ mamći iednę rzecż táiemną powiedzieć. HistRzym 55, 4v, 54v, 95; BiałKat 311; BudNT Matth 21/24; NiemObr 140; PudłFr 7, 53; RybGęśli D2v; Odpowiedáiąc Ieſus rzekł im: Spytam ia też was o iednę rzecz [unum sermonem] (marg) o iedno słowo. G. Hebráiſm. (‒) WujNT Matth 21/24, Mar 11/29, Luc 20/3 [2 r.]; WysKaz 41; CiekPotr 8, 89.

α. W funkcji zaimka rzeczownego: ktoś, ktokolwiek, pewien człowiek; bardzo rzadko: coś, pewna rzecz (tu zaliczono nieliczne połączenia z przymiotnikami, które nie mogą być odczytane jako rzeczowniki); quidam Modrz, Vulg; unus Vulg, Cn; ille Modrz; unum Cn (477): BierEz Bv, B2 [2 r.], D2, G2v, G3 (10); OpecŻyw [127], 149; PatKaz III 124; Iakom ya nyeprzyschethl na dom slyachathnego Stanyslawa chrzanowskyego ziednem sobye rownem ZapWar 1526 nr 2346; FalZioł V 81v; Gdi lepak ieden ſzkarady ale barzo bogaty iemu [Dyjogenesowi] dom ſwoy prziprawny złotem vkazał, tedy onemu goſpodarzowi na twarz plunął BielŻyw 74, 3 [2 r.], 6 [2 r.], 16, 24, 31 (33); GlabGad P5; KłosAlg G [2 r.], G2, G2v [2 r.], G3 [4 r.], Hv [3 r.] (14); LibLeg 7/103; RejRozpr F, G4v; RejKup r8; MurzHist F4; BielKom C8; GliczKsiąż G4v, H3v, Kv, N6v, P7; GroicPorz cc3, kk3; KrowObr 138v; RejWiz 26v, 68, 70v, 82v, 104v (9); Odpowiedział mu Ian/ mowiąc: Miſtrzu/ Widzieliſmy iednego á on w imię twoie wypądza dyiabelſtwá [vidimus quendam in nomine tuo eicientem daemonia] Leop Mar 9/37, Mar 10/17, Luc 7/41, Hebr 2/6; KochZuz A2v; IEden chudy żártuiąc rźecże do tłuſtego RejFig Dd2, Aa, Aa2, Aa2v [2 r.], Aa3, Aa4 [2 r.] (66); RejZwierz 2, 2v, 5v, 9, 10(26); BibRadz Gen 19/17, Act 19/32; OrzRozm D2v, Tv; byli iedni co rádzili áby Krol z kilká thyſięcy wybránych ludzi gdzie ná ſtronie ſthał BielKron 307, 68v, [84²], 160, 194v, 243v (12); Mącz 43b, 52a, 59a, 93d, 117a (27); Prot B4v, C3; SarnUzn D3, Fv; SienLek 55; LeovPrzep B2; powiedziałbych ią tobie o iednym/ kthory ſie v Twárdowſkiego vcżył GórnDworz T4v, D8, E3v, E6v, E8, Fv (41); HistRzym 12v, 14v, 96v, 114, 114v; RejPos 24, 160v, 206, 247v, 280, 324; Iam to ſłyſzał od iednégo. BiałKat 298v, 106, 186; HistLan F5v; RejZwierc 39, 43v, 50, 56, 78² (14); BielSpr 38; BudBib 1.Reg 16/4; HistHel ktv; BudNT przedm c5, Hh4, Ii6; PaprPan [Hh5]v, Iv; ModrzBaz 50, 54v, 61, 88, 107v, 142v; SkarŻyw 28, 70, 98, 141, 196 (20); CzechEp 28, 335; PRoſzono iednéy wielkiémi proźbámi/ Nie powiem o co KochFr 23; KochSz A3v; PudłFr 15 [2r.], 16, 20 [2 r.], 30, 31 (13); GórnRozm Cv, E3v, F4v, H, Hv (8); KochWr 34; PaprUp Cv, D4v, G2, G4, I2 (7); ActReg 23, 140, 156; Phil B3, E4, F4, G3, I3 (7); KochAp 12; LatHar 522, 701, 713; przybiegſzy ieden [procurrens quidam]/ y vpadſzy ná koláná przed nim/ pytał go WujNT Mar 10/17, Matth 19/16, Mar 15/36; SarnStat 1297; KlonKr A4; SkarKaz 314a, 384a, 422b; CzahTr L2; SkarKazSej 697b; KlonWor 16, 31, 33.

W konstrukcji przyimkowej: jeden z + G sg nazwy miejscowej oraz G wyrazów bliżej określonych: „miasto”, „ziemia”, „wysep” (z przydawką przymiotną lub nazwą miejscową) na oznaczenie mieszkańca danego miasta, ziemi wyspy (17): Britannicus a Brito. Yeden z Angelskiey ziemie Mącz 27a; Parius, Ieden ztámtego wyſpu. Mącz 281a, 22d, 38d, 46d, 62c, 66d (14); Brát ieden z Ruśi wáſz/ niczym innym/ iedno miłośćią wſzech was znákomity ná świećie. OrzQuin A4; iáko theż był Páweł s. vcżynił iednemu s Korintu/ iáwnym grzechem záráżonemu/ iż go wyrzućił s ſpołecżnośći wiernych Páńſkich. RejPos 214v, 328.

Połączenie: »jeden stamtąd« [u Mączyńskiego na oznaczenie mieszkańca jakiejś ziemi lub miejscowości, której nazwa znajduje się często tylko w tekście łacinskim](62) : Co et coos, Insula [...] Cous, Yęden z tamtąd. Mącz 58b; Garamantes, populi Lybiae unde Garamantius, et Garamantes, Yeden ztámtąd. Mącz 142c; Hetruscus, Yeden ztámtąd álbo co k tey kráyinie należy. Mącz 155c, 25c, 30c, d, 37a, 50d (62).

Wyrażenia: »jedna« = jedna rzecz, coś (1): O pierzćięniuć ią nic niewiem Aleć Xánćie iednę powiem BierEz D4.

»jeden gdzie na świecie« (1): Usquam, An quisquam usquam gentium est aeque miser, Yzaſz yeden gdzie ná świecie yeſt ták nędzny yáko ya. Mącz 509b.

5. Jedyny, wyłączny; unus Vulg (442): Nie ledá kto ią [tę niemoc] może wzmoc: Oprocż lekárſtwá iednego/ By doftał ſercá małpiego. BierEz Qv, D3v [2 r.]; [o Matce Boskiej] yſz to yeſth yedna panna od uyekow wboſtwye ſthworzona PatKaz II 51; TarDuch B7v; FalZioł II 20b; BielŻyw 165; GlabGad Fv; RejPs 38v; RejJóz D; SeklKat D3; RejKup o6v; KromRozm II m4v, q4; KromRozm III M2v; GliczKsiąż E2v, Q; O yednę ſſátę moyę los s ſobą rzućili. LubPs F2; ty vſty tylko Páná Kryſtuſa [...] wyznawaſz/ álego przedſię zá iednego y doſkonáłego zbáwićielá niemaſz KrowObr 60, 70, 71v, 155, Ss2v (12); RejWiz 109v; Leop Deut 6/4, 1.Cor 8/6 [2 r.], 1.Tim 2/5 [2 r.], Iac 4/12; BibRadz *7, Is arg, Luc 10/42; Vránákontes niedał poſłom do miáſtá wchodzić/ tylko przed fortą ie odpráwował/ kthora iednáſz byłá w mieśćie BielKron 249v, 39, 44, 155v, 254v, 442 (7); GrzegRóżn B4, Cv, C3, D4v, E2v (9); Króleſtwo Polſkié/ ieſt iedno w Sármácyéy Páńſtwo/ właſnemu Królowi ſwemu/ wolnie wybráne^mv/ z łaſki Bożéy przez kápłaná poddáné OrzQuin [Aa6], I2; Prot B; SarnUzn A4v, D3v, D4v, E6v, G3v (7); SienLek 28; cżłowieká inácżey vcżeni ludzie ná prędce nie wykłádáią/ iedno ták. Ieſth práwi cżłowiek źwirzę iedno/ ktore ſie ſmieie GórnDworz Ov, E7; iam Mierniká w Polſzce nigdy nie widźiał. ſłyſzałem o iednym ná Podgórzu/ ále y ten iuż był vmárł GrzepGeom K4v; RejPos 106; BiałKat 123v, 183v, 361; KuczbKat 275 [2 r.]; WujJud 231v [2 r.], Mm8; WujJudConf 23, 57v [2 r.], 58, 119v; RejPosWstaw [143⁴]v; BudBib Ps 26/4, Is 51/2, Eccli 24/28; BiałKaz E3v, Fv [3 r.]; iż ony ſłowá o Dawidźie y inſzych wedle ćiálá [!] nápiſáne/ ſą ſwiádectwem y iedną podporą kroleſtwá duchownego Chriſtuſowego CzechRozm 193, 6, 8v, 13, 147, 158v (20); SkarJedn 41, 281 [2 r.]; KochDryas A2; KochOdpr C3; SkarŻyw 152, 179, 183, 189, 231 (9); Owſzem iáko zá ieden ſkráyny żywy/ wegłowy koſztowny kámień y fundáment/ one^go [= Jezusa Chrystusa] nam dáć racżył CzechEp 290, 6, 15, 118 [2 r.], 169, 225 (27); NiemObr 100, 108; KochSz C3v; ReszPrz 16, 108 [2 r.]; PudłFr 42, 75; KochWr 23; GostGosp 155; Iednęż mam wolność w ſwéy ćiężkiéy niewoli/ Ze ſie wżdy mogę nápłákáć do woli. KochFrag 24; LatHar 90, 380; ten ieſt ieden y práwy pośrzednik. WujNT 724, Matth 19/17, s. 375, 388, 716, 722 (28); WysKaz 3; SarnStat 340; PowodPr 5, 28 [2 r.], 40, 72; SkarKaz 156b [2 r.], 274b, 385b; GosłCast 6.

jeden między kim (1): Therſites był iedne^m miedzy Pany Grecſkimi ná Troiańſkiey woynie: ktory iż był ſzpetny y głupi/ przeto y teras Therſitą tákie^go zową. ModrzBaz 40 marg.

O jedynym potomku [w tym o Jezusie Chrystusie (12)] (42): ijż iuż przez ſmiertz od ſwego milégo ſyna byla opuſſcżona/ ktorégo ona iednego miala. OpecŻyw 150v, 158; March² D4; GliczKsiąż E4 [2 r.]; BielKron 178v, 212, 253, 259, 275 (6); HistRzym 28v, 90, 112; RejPos 105v, 171 [2 r.], 179v, 220 (8): BiałKat c; KuczbKat 15; RejZwierc 34, 274; BiałKaz G4v; BudNT K7; CzechRozm 33, 39v; SkarŻyw 50, 103 [2 r.], 183 [2 r.], 286, 298; StryjKron 427 [2 r.]; NiemObr 104; WujNT 867; SarnStat 659. Cf »jedenże syn u matki«.

W przeciwstawieniach: »wszytek (7), wiele ... jeden« [szyk: 4 : 4] (8): wſzyſcy dawáli chwałę iednemuż żywiącemu ná wieki. RejAp 53v; GórnDworz R; CzechRozm 210v; SkarJedn 39; KochOdpr B2; KochPhaen 10; KochPieś 32; WujNT 51.

Połączenia: »ledwe jeden« (1): Nieżyzné w cnotę to tám były látá/ [w czasie potopu] Gdźie ledwé ieden ze wſzytkiégo świátá Náleźion/ co go Bóg wcále zachował KochPieś 32.

»on jeden« [szyk 18 : 6] (24): KrowObr 67; Tákże y Zydowie záprzeli ſię onego iednego prawdziwego Bogá/ zakonu y Prorokow/ Oycá Páná náſzego Iezuſá Kryſtuſá GrzegRóżn G2v, D, Dv, E4 [2 r.], F2, G3v (17); SarnUzn B5; CzechRozm 6, 13v; SkarJedn 82; SkarŻyw 183; SkarKaz 40a.

»jeden sam« [szyk 29 : 19] (48): OrzRozm Mv; BielKron 200v; GrzegRóżn C2, E3v, E4v [2 r.], F3v, G2 (14); SarnUzn G5; RejAp 77, 191v; GórnDworz C4; RejPos 217v, 220, 240; KuczbKat 335; RejZwierc 34; WujJudConf 55; HistHel B; Gdyż ich [anjoły] przedſię nie odtego piſmo názywa/ żeby to ſłowo [Elohim] oſoby znacżyło/ ále od mocy/ ktorą od iednego ſámego Bogá wſzechmogącego biorą/ y ktorą wykonywaiąc roſkazánie iego pokázuią. CzechRozm 16, 3v, 25, 33, 39v, 202v (11); Iż ſam Bog ieden ma być chwalon/ ieſt nápiſano w piątych Kśięgách Moyżeſzowych Páná BOgá twego chwalić y iemu ſámemu ſłużyć będźież. CzechEp 239, 129, 239, 249, 282; NiemObr 127, 141; KochPhaen 10; SkarKazSej 690a.Cf »jeden sam w sobie«.

teol. »jeden sam w sobie« (1): ále iż ieden [Bóg] ieſt z ſáme^go śiebie/ y ſam w ſobie: oprocż ktore^go żadnego inſzego tákiego iemu rownego y podobnego niemáſz CzechEp 272.

teol. »jeden z samego siebie« (1): CzechEp 272 cf »jeden sam w sobie«.

»jeden taki« [szyk 7 : 1] (8): BielKron 95v, 465v; KochPhaen 10; Sniég ſye niechay zátrzyma w ſwym źimnym obłoku/ Ieden tylko táki dźiéń do cáłégo roku. PudłFr 66, 70; GosłCast 6. Cf »jeden taki czasow swoich«.

»ten jeden« [szyk 33 : 4] (37): RejPs 110v; GliczKsiąż C3v; BielKron 91v, 253; Abowiem zniſzcżywſzy y obáliwſzy ten ieden Krześćiiáńſki fundáment/ że ieſt ieden Bog nie inſzy kthory/ ále Páná náſzego Iezuſá Kryſtuſá Oćiec GrzegRóżn G4, Dv, F3v, G4v, L2, M4 (12); GórnDworz O2; HistRzym 28v; RejPos 171, 220, 337v; bo ia mam zamkow ſam niewiem co/ á ták ten twoy ieden mogłby ſie miedzy nimi ták bárzo zábłąkáć żebych go ią nigdy nie wſpomionął RejZwierc 98v; CzechRozm 6 [3 r.], 33, 39v, 210v; SkarJedn 41; SkarŻyw 152, 298, 353; CzechEp 245, 284; NiemObr 104; GórnRozm M4; SkarKaz 274a.

»(jedno) tylko, jedno jeden« [szyk 54 : 28] (60 : 22): OpecŻyw 81; MetrKor 40/813; MiechGlab 20; WróbŻołt Q3; RejPs 110v; RejKup S; LibMal 1554/ 188v; GliczKsiąż C3v; LubPs G2v; KrowObr 70, 91v, 126, 158v, 178v (8); á iż żadny inſſy nie ieſth Bog iedno ieden [nisi unus]. Leop 1.Cor 8/4, Mar 10/18; BibRadz I 86 marg, 1.Reg 22/20, 2.Par 32/12; OrzRozm Mv; BielKron 178v, 212, 275; GrzegRóżn L2, M4v; SarnUzn B2, Dv, [F2]; RejAp 7, 77, 181v, 191v; GórnDworz O2; GrzepGeom A4; HistRzym 28v; RejPos 179v, 217v, 240 [2 r.], 337v, 343; RejPosWiecz² 92v; KuczbKat 335; RejZwierc 9v, 98v; WujJud 57v; WujJudConf 57v, 115v; BudNT Hh4; CzechRozm 13, 19v, 29, 202v; SkarJedn 38, 39; KochOdpr B2; KochPs 212; o iednę tylko łaſkę proſząc/ áby go głową do ziemie [...] obroćili. SkarŻyw 601, 566; StryjKron 427 [2 r.]; CzechEp 111, 179, 234, 248, 313; NiemObr 111, 121; PudłFr 66; GórnTroas 42; LatHar 380; WujNT 51, 78 marg, Mar 10/18, s. 305, 1.Cor 8/4; SarnStat 659; PowodPr 34; SkarKaz 156b.

Przysłowie: Iedenże tylko ſpoſob cżłowiekowi Ieſt/ vrodzić ſie: á zginąć/ ták wiele KochOdpr B2.

Wyrażenia: »jeden taki (a. takowy) czasow swoich (a. naszych)« (2): iż ieden tákowy czáſów twoich poetá [o Janie Kochanowskim] był w Polſcze KochCzJan A2v; KochFragJan 3.

teol. »jeden w jedności (a. jedyności Bostwa)« (2): SarnUzn C8v; Cżegoć rácż dopomagáć wſzechmogący Bog troiáki w oſobach/ á ieden w iedynośći Boſtwá RejPos A6v.

teol. »jeden Bog na niebie i na ziemi (a. wszędzie)« (3) : iż ieſt ieden Bog ná niebie y wſzędzye/ ktory wſzythkimi rzeczámi władnie BielKron 11; SkarŻyw 70; ReszPrz 75.

»jedenże syn u matki« (1): otho vmárły był wynoſzon/ kthory był iednymże ſynem v mátki ſwoiey/ kthora byłá wdową RejPos 220v.

»jeden (taki) na świecie, na ziemi; ze wszytkiego świata« [szyk 10 : 1] (9 : 1; 1): Abowiem ktory ieſt iny (lud ná źiemi) iáko lud twoy Iſráelſki/ narod ieden ná źiemi [genus una in terra] do ktorego przyſſedł Bog Leop 1.Par 17/21; BielKron 95v, 264 [2 r.], 465v; GórnDworz C4; IAko Fenix ieden ptak ná ſwiecie ſie rodzi/ Ták z nim rowno ten to náſz zacny Hálká chodzi PaprPan D3v; KochPieś 32; PudłFr 70; SiebRozmyśl [A2]; GosłCast 6.

Szeregi: »jeden a (i) jeden« (2): GrzegRóżn B4; Bo iáko rzekł ieden ieſt Bog Ociec/ táko też rzekł Ieden ieſth Pan Kriſtus. Ieden á Ieden SarnUzn [G2].

»jeden, (a) jedyny« (2) : BielŻyw 54; Doſyć nam ieſt wierzyć á wiedzieć y wyznáwáć/ iż tylko iedno iedyne Boſtwo ieſt/ á w tym Boſtwie záwiera ſie Ociec y Syn y Duch ſwięty. RejAp 7.

»jeden i ostatni« (1): zoſtáłá im ieſzcze byłá iedná y oſtátnia/ á tá więtſza y możnieyſza Sudowitſka Zięmiá StryjKron 300.

»jeden i (albo) sam« [szyk 8 : 1] (9): KrowObr 41v; GrzegRóżn K, Lv [2 r.], L2; SarnUzn F3; Iż ieden tylko y ſam ieſt Bog prawdziwy Bog oćiec: ábo iż iedyną ſámą iſtnośćią ieſt Oćiec/ Bog on Izráelſki/ Bog Abráhámow/ Izáákow/ Iákobow CzechRozm 19v; SkarJedn 21; CzechEp 130.

»jeden i tenże« (2): Y iako záwżdy był/ y ieſt ieden y tenże Bog/ y ieden duch ſtátecżny á nie odmienny. BibRadz I 353v; BiałKat 201.

6. Ten sam, taki sam, wspólny z kim, rowny komu, jednakowy; jednoznaczny; jednolity, jednorodny, niepodzielny, nie rozdrobniony, nie złożony z części, tworzący jedną całość; idem, unus Mącz, PolAnt, Modrz, Vulg, Cn [w tym: z partykułą -że (126), z partykułą -ci (6)] (2893): March¹ A3; BierEz H3, I4v, K, K2, Mv (8); OpecŻyw 85; ForCnR C3v; PatKaz III 116v, 125, 128v; Odpowiedzýał Iozef/ ten krolewſky ieden ieſt HistJóz B2, B, C2 [2 r.]; TarDuch B6; FalZioł I 11b, II 12a, 21a, 23v, IV 24c (15); BielŻyw 15, 169, 170; GlabGad C4, E6, E8, F6, H5v (7); MiechGlab 22, 49, 60, 65; WróbŻołt ff4v; LibLeg 6/190, 7/99, 8/161, 10/61v, 66v (9); RejPs 147v, 216; ComCrac 15v; LibMal 1543/69v; SeklWyzn b2; RejJóz M3; SeklKat M4v; RejKup c7, ee6v; HistAl I5v; KromRozm I Gv [2 r.], M2v, N26; MurzNT A4, 43v, 96; KromRozm II a4v, q2; KromRozm III A5, A5v, A6v, A8v [2 r.], C2 (25); Diar 75, 85, 97; DiarDop 104 [2 r.]; GliczKsiąż C5, F; LubPs O, V5v, Y4; GroicPorz a3, b4v, kv, ſ4v, t3v (15); GroicPorzRej C4v [2 r.]; KrowObr A4 [3 r.], 12v, 15v, 17v [6 r.], 38v (27); RejWiz [A8]v, 79v, 94, 114 [4 r.], 148v, 160; Y zaſz garncżarz niema gliny w mocy/ áby z iednej [ex eadem] bryły vcżynił iedno nacżynie ku poććiwoſći/ á drugie ku zelżywośći Leop Rom 9/21, *B4v, Gen 1/9, Ex 25/35, 26/6, 36/13 (15); OrzList d3v [2 r.], c; UstPraw E2v, F4, I3, I3v; RejFig Aa3, Cc7, Dd3; RejZwierz 105, 143v; BibRadz *5v, Gen 1/9, I 2b marg, Gen 11/6, I 86b marg [2 r.] (21); OrzRozm H3, K2 [3 r.], P4, Q2v; BielKron A5v, 7v, 10v, 33, 39 (36); GrzegRóżn F3v, M3v [2 r.], M4, Nv; KochZg A2; In eadem sententia stare, W yednym mniemániu trwáć. Mącz 417b, 55a, 56a, 59c [2 r.], 61a, 62b (55); OrzQuin A3, B2v, B3 [5 r.], B4v, D2 (20); Prot Av; SarnUzn B5 [4 r.], C5v, C6v, C7v, D2 [2 r.] (35); SienLek 18v, 31, V2; LeovPrzep A2; RejAp 7 [2 r. ], 52, 144, 145v, 146 (8); GórnDworz C6v, D3, F4v [2 r.], I5, N2 (18); GrzepGeom F, F4, F4v [4 r.], G, G2v [3 r.] (33); HistRzym 30v, [39]v [2 r.], 129, 132v; RejPos 76v, 144, 149v [2 r.], 150v [4 r.], 151 [2 r.] (20); RejPosWiecz² 94 [8 r.]; RejPosWiecz³ 98v; BiałKat b2v [2 r.], 108v [2 r.], 111 [3 r.], 118v, 126 [2 r.] (14); BielSat Gv; GrzegŚm A3, A4 [2 r.], 18, 19, 23, 66; HistLan F2v; Też ie miánuią Coniugium, to ieſt Złącżenie: iż właſna Zoná z Mężem ſwoim/ iákoby w iedno śie iárzmo ſprąga [!] KuczbKat 250, 5, 15 [2 r.], 30, 45, 75 [5 r.] (15); A gdzie ſie iuż ſzcżyrość á práwa miłość miedzy przyiacioły zámnoży/ [...] iuż tám iedná máiętność/ iedná życżliwość/ iuż wſzythko ſpołne RejZwierc 90, 9v [2 r.], 10, 11v, 19, 26v (23); BielSpr 13, 29v, 74; WujJud A3, A5v, B6, 2, 6 (37); WujJudConf 10v, 12 [2 r.], 44v, 116 [2 r.] (10); RejPosWstaw 143v, [143²]v [5 r.]; BudBib b3, Gen 1/9, 41/11, 2.Reg 17/8, Ier 32/39 (9); HistHel Cv; Strum F; BiałKaz B4, F [4 r.], Fv [2 r.], F2, I, Lv [2 r.]; BudNT przedm b2v, Luc 12/52, Eph 2/18, Apoc 17/13; StryjWjaz A3v; Tu iedny ſłowá żydowſkie/ dwá tłumácże choć iednym wyrozumienim przekłádáią/ iednák ſłow/ nie iednákich vżywáią CzechRozm 128, 2, 41, 47v marg, 48, 64v (42); PaprPan C2, Q2, V2 [2 r.], Cc; ModrzBaz 32v [2 r.], 51, 62, 63, 63v [2 r.] (38); SkarJedn A3v, A4v, A6v [3 r.], 6, 7, 17, 18 (122); KochOdpr C2, D2; Oczko 4 [4 r.], 7v, 9v [2 r.], 18, [41]v, [43]; Calag 89b; KochPs 101, 159; SkarŻyw A3v [2 r.], 29, 59 marg, 91, 120 [3 r.] (35); KochTr 8, 25; StryjKron 105, 160, 161 [2 r.], 275, 300; CzechEp 13 [3 r.], 28, 36, 59, 169 (10); NiemObr 13 [3 r.], 42, 49, 118, 134 (12); KochEpit A2v; KochFr 27, 47, 76, 132 [2 r.]; ZapKościer 1584/43; KochPhaen 8, 15, 19; KochSz A3, C2v; ReszPrz 9, 14 [2 r.], 16, 28, 54 [2 r.] (15); ReszHoz 128, 130; ReszList 155, 179, 184 [3 r.], 185, 186 (8); WerKaz 303 [2 r.]; WisznTr 18; ArtKanc H6v; BielRozm 8; GórnRozm B2, B2v, B3v, H2v; KochProp 16 [2 r.]; KochWr 22 [2 r.]; PaprUp F4; ZawJeft 34, 42; ActReg 17, 20, 84, 125, 171; Calep 214a, 232a, [263]a, 298a, 326b [2 r.] (16); GostGosp 56, 74, 98, 106, 118 (12); Phil B2; GórnTroas 37, 39; GrabowSet B4v, X3; Iedenże to Bóg co y chmury zbiera/ Y co rozświécá niebo ſłońcem złotym. KochFrag 18; OrzJan 10, 63, 113; LatHar 91, 376, 511 [3 r.]; KołakCath C2v; WujNT przedm 22 [2 r.], 40, s. 30, 78, 212 (36); WysKaz 6, 9; JanNKar Av, C; Iedno ſie práwo ſtanowi/ áby naród dla rozmáitośći praw nieſtał ſie monſtrum, cudem o wielu głów. SarnStat 49, 48, 51 [2 r.], 77, 84, 111 (79); ZapMaz II G 97/89v; GrabPospR K3, M3v; KlonKr A2; KmitaSpit B; PowodPr 28, 34, 39, 54, 57; SkarKaz )(2v, 4a, 8b, 40a [5 r.], 45b (41); CzahTr C, D3v; GosłCast 68; SkarKazSej 664b [2 r.], 671a, b [12 r.], 672b [7 r.], 673a (55); KlonFlis Ev, F, G3; KlonWor 51; PudłDydo A4, B4; ZbylPrzyg B4v.

jeden komu (7): botz iedná boleſtz ieſt nama obiema. OpecŻyw 147; GliczKsiąż E7; BibRadz *2v; HistHel ktv; wiárá zboru tákowe^go/ nie byłáby iedną wiárą: y Pan ieden Iezus Chriſtus/ nie byłby też wſzyſtkim iednem Pánem. CzechRozm 78; ModrzBaz 56v; SarnStat 1025.

jeden między kim (4): á o ktorych iedná Wiárá/ y iedno wyznánie/ iedno ſerce/ y iedny vſtá być máią/ miedzy wſzytkimi ná świećie Chrześciány. SkarJedn 349.

jeden nad kim (1): Poczynićie ſobie wedle liczby Kſiążąt Filiſtyńſkich pięć zádnic złotych/ y pięć myſzy złotych/ ábowiem iednoż ieſt karánie nád wſzythkiemi wámi [quia plaga una est omnibus illis] BibRadz 1.Reg 6/4.

jeden z kim (158), z czym (8): MiechGlab **v; RejKup m3; KromRozm I L4v; MurzNT 174 marg; KromRozm II b2v; KromRozm III A8v [3 r.], B2v, C4v [2 r.], E3, E6v (11); LubPs 0, S3; KrowObr 48; Leop Ioann 14 arg; CHodorowſkich to ieden/ dom z Zorawińſkimi RejZwierz 83v; OrzRozm D3v; Ięzyk Szwecki ieden ieſt z Gotſkim z Duńſkim y z Nordweyſkim mieſzány z Niemcy. BielKron 294, 71, 195 [2 r.], 291, 293v, 304 (15); GrzegRóżn L4, N2v; 370d, 416d; OrzQuin P2; SarnUzn B4, B4v, C5, D2v [2 r.], D6 (13); RejAp 52 [2 r.], 66v; GórnDworz E6v; RejPos 34v [2 r.], 90, 287v; RejPosWiecz² 92v; BiałKat c, c3v, 8v, 21, 86 [2 r.] (11); KuczbKat a2, 15 [2 r.]; iż Syn ieſt prawdziwy Bog/ á ieden w iednoſtáynym Boſtwie z Oycem y z Duchem ſwiętym. RejZwierc 11v, 11 [4 r.], 243; WujJud 25, 56, 234, 236; WujJudConf 23v [2 r.]; MycPrz II D; BudNT przedm b8v; CzechRozm 12, 12v, 14, 66; KarnNap D3; SkarJedn 286, 375, 376; SkarŻyw 2, 91, 125, 251, 278 (9); StryjKron 36, 46, 205 [2 r.], 507, 577; CzechEp 140, 141, 146, 179, 186; NiemObr 95, 100, 101, 108, 126, 127; ArtKanc B12; KochCz B2v; LatHar 63, 156, 227; WujNT 305, 306, 323, 350, 365 [2 r.] (12); JanNKar A4v; C troie: piérwſzé z Łaćińſkim iedno/ iąko nie JanNKarKoch Ev; SarnStat 49, 540, 1011 marg, 1020 marg; PowodPr 41; SkarKaz 117a [2 r.], b, 118a, 244a, 276a (15); SkarKazSej 684b, 690a.

W przeciwstawieniach: »jeden ... wszy(s)tek (286), rozny (52), wiele (23), rozmaity (14), *wszen (5), mnostwo (3), inny, inszy, odmienny« [szyk 128 : 260] (388): FalZioł I 39c; KłosAlg E3v, 34 [2 r.]; KromRozm I O3; KromRozm III G3v [2 r.], I2v; KrowObr 201; Leop Ex 26/11, Ios 7/22, 4.Esdr 8/7, Ez 37/24, 3.Mach 7/2; OrzList a4; Ieden Bog y Oćiec wſzytkich/ ktory ieſt nad wſzytki rzecży BibRadz Eph 4/6, *2v, Gen 11/6, 40/5, 1.Mach 9/58, 1.Cor 10/3, 4, 17; OrzRozm T3v; áby iedná wiárá od wſſyſtkich Krześćijan wyznawaná byłá BielKron 207v, 7v, 80, 99, 101v, 202 (10); GrzegRóżn L, Mv; Mącz 237d; OrzQuin A4, L, Y4; Prot Av, Cv; RejAp 68v [3 r.]; GórnDworz I5, Lv, Kk5v; RejPos 37 [2 r.], 103, 140v, 185v; RejPosWiecz³ 96v, 99 [2 r.]; BiałKat 6, 361; BielSat 4v [2 r.]; KuczbKat 60, 165, 245; RejZwierc 9v, 211v, 216, 259; Záśię/ iáko z wielu źiarnek ieden chleb cżynią/ á z wielu iágod iedno wino zlewáią WujJud 258, 13, 33, 132v, 185; RejPosRozpr c3; RejPosWstaw [143²]v [3 r.]; BudBib 1.Mach 9/58; HistHel ktv; BudNT Act 19/34; CzechRozm 78, 89v, 108v [2 r.], 115; KarnNap D3v [2 r.]; Wſzem ludźiom ieden Oćiec ácż go zániedbáli. ModrzBaz 56v, 25, [38]v, 43v, 56v [2 r.], 67 [2 r.] (24); Ceremonie rozne w iedney wierze nie ſzkodzą. SkarJedn 250 marg; miey ie zá ludzie inney wiáry/ á nie tey która iedná ieſt SkarJedn 384, A2v, A3, 2, 18, 20 (18); KochOdpr C2; Oczko 25v; iedno máią [ludzie] przyrodzenie/ ále nie iednákową moc y dowćip. SkarŻyw 33, 129, 206, 490, 537; StryjKron 46, 290; NiemObr 14, 36; ReszPrz 15, 16, 94 [3 r.], 103; ReszList 166; cżemu y Dawid Prorok iednego wierſzá Pſálmow ſwoich/ cżęſto/ bądź w iednymże Pſálmie/ bądz w rozmáitych vżywa? LatHar 511, 184, 199; Lecz teraz ácz wiele członkow/ ále iedno ćiáło. WujNT 1.Cor 12/20, s. 84 marg, 222, 364, Act 19/34, Rom 12/5 (21); JanNKar Gv [2 r.]; A gdźieby ſie wſzyſcy ná ieden Dekret zgodźić nie mogli/ tedy przy więtſzéy częśći konkluzya zoſtáwáć ma. SarnStat 47 [idem 151]; GDyż pod iednym Kśiążęćiem y iedną głową/ iedenże lud/ róznych praw nie miałby miéć SarnStat 51, 46, 47, 51 [2 r.], 57, 111 (27); GrabPospR L2v, M2; PowodPr 71; SkarKaz 549b [2 r.], 550b; CiekPotrHerb )?(2v; CzahTr D3; GosłCast 68; SkarKazSej 671b, 672b [3 r.], 683b [2 r.], 694b; Mieśiąc w w [!] odmienney w iedney twarzy chodźi/ Wdźięczna Iutrzenká y ſłońce przywodźi. SzarzRyt D3v.

Połączenia: »jeden co i« (1): LAN POLSKI, ták rozumiém, że iest ieden pomiar co y Fráncuſkiégo. SarnStat 283.

»(po)społu jeden« [szyk 2 : 1] (2 : 1): ále obrzeſcie ſie będzyem ſpołu ieden lud. BielKron 15v; RejAp 66v; Oto zli y dobrzy poſpołu ſą w iednym kośćiele. WujNT 57.

»jeden taki« = taki sam [szyk 4 : 1] (5): Soſnka, miara iey ieſt iedna taka. FalZioł V 103v, V 103v, 104 [2 r.]. Cf »taką jednę«.

»taką jednę« = tyleż (1): Wezmi [...] maſtiki poł łota/ kadzidła poł łota/ ſzafranu taką. 5. iednę FalZioł V 112v.

»ten(że) jeden« [szyk 8 : 1] (9): MiechGlab [89]; SarnUzn C6v; WujJud 38; iż toż iedno ſłowo inácżey v Sámuelá á inácżey w Pſálmie [tłumacz] przełożył CzechRozm 128v, 47v; SkarŻyw 403; WujNT 115, 773; SarnStat 1012.

»jeden tylko, tylo, jedno« [szyk 5 : 3] (6 : 1 : 1): też wſzytek koſcioł nie ma iedno iednę głowę WróbŻołt ff4v; KuczbKat 75; BielSpr 11; WujJudConf 116 [3 r.]; iż iedná tylko ieſt Boſka iſtność z trzemi oſobámi CzechRozm 18v; SkarJedn 158.

»ustawicznie, zawsze jeden« [szyk 1 : 1] (1 : 1): ktory [Kościół] vſtáwicznye yeden/ á ten nye ledá yáki/ ále ápoſtolſki porządek/ od yedneg^o ſprawce nawyſſſſeg^o płynący ma/ y myeć muśi. KromRozm III Q2; WujNT 287.

Przysłowia: bibl. Slepi wodzowie ślepych: y w pádną poſpołu Miſtrzowie y vcżniowie do iednego dołu. KlonWor 47.

Márnotratcá á Skępiec z iednego domu idą. RejZwierc Bv, 104v, 105, 217 [ogółem 4 r.].

Nie odmieniayże ſie iáko Márzeć na Wioſnę/ gdzie iednego dniá będzie y deſzcż y iáſno y krupy RejZwierc 24v.

Záwżdy łeż s prawdą rozno s ſobą chodzą/ A w iedney głowie nigdy ſie nie zgodzą. RejZwierc 216.

głádkosć s cnotą w yednem gmáchu zgodzić ſie nye mogą GliczKsiąż PTy.

RejKup d7v; Cnotá s Fortuną rozno s ſobą chodzą/ A nigdy w iednym gmáchu ſie nie zgodzą. RejZwierc 211v.

bobyś iuż tám z innymi niewiernymi/ nád zákazánie Apoſtolſkie/ w iednym iárzmie ćiągnął CzechRozm 253.

Teras obcże wyſkupſzy/ piorká poznáć wrone. Ziedney to kuźniey wyſzło/ pokázuią kwity GrzegŚm Av; O POTROYNYM Zwłaſzczá że choć w nim rozne śrebro y robotá, Zda ſię że z náſzym wyſzedł z pod iednego młotá. CiekPotrHerb )?(2v.

Non tam ovum ovo simile proverbium, Wielmi ſie k ſobie tráfili by ye yedná mátká vrodźiłá. Mącz 271c.

Wczyſtem by mie od ſedl [!] kre ſie [!] Tu ſczartem o iedney miſie. RejKup m3; HistRzym [39]v; BielSat D3v [idem] BielRozm 29; SkarKazSej 671b marg [ogółem 5 r.].

Eandem incudem tundere, Proverb. W yednę nákowádlnią záwżdy tłuc Mącz 468d.

Arabicus tibicen, Proverb. Który zawżdy yednę pioſnkę ſpiewa. Mącz 13d; Cantilenam eandem canere, Yednę pyonſkę [!] zawżdy ſpiewáć/ to ieſt/ wſziſtko o yedney rzeczy powyedáć. Mącz 33d, 31b; Nie Bog iáki przedtym z ſámego śiebie będący/ [...] iáko błądząc X. K[anonik] cżęſto powtarzáiąc w tę iednę ſtrunę bije CzechEp 291, 306; NiemObr 19 [ogółem 6 r.].

Ovo prognatus eodem proverbium, Iednego przirodzenia yedney myſli y oby/ czáyów [!]. Mącz 271d.

BielKron 124; Nie wſzyſoy z iednym ſczęśćiem ná świát ſye rodzą KochPieś 17.

Bo mię dźiś w mym nieſzcżeśćiu y ći odbieżeli/ Ktorzy ze mną pod iedną wątrobą leżeli. CzahTr C2.

A ſtobą zawſdy klopoty By wiednim worze dwa koty. RejKup g4; KochAp 6.

Wſſák ſio dawno rozumiemy Ná iednym woſku iezdzimy RejRozpr D3; RejZwierz 103v.

Frazy: »(wszy(s)tko) (to) jedno (a. jedna) (jest)« = idem est Modrz; unum est Vulg [szyk zmienny] (20): MiechGlab *8; KrowObr 55; RejWiz 113v; BielKron 16v, 20v, 132, 170, 338v (7); wſzytko to iedno iákobyś groch miothał ná ſciánę RejZwierc 14v; Strum F2; BudNT przedm c3 [2 r.]; CzechRozm 41v, 128; ModrzBaz 19v; StryjKron 16; CzechEp 267; WujNT 1.Cor 11/5.

»wszy(s)tko za jedno« = susque deque habere Mącz [w tym: komu (6)] (17): Mącz 151b, 158c, 214c, 307d, 435d (7); á wſzytko mu záiedno czo mu kolwiek od ſzcżęſcia przypádnie/ thák złego iáko dobrego. RejZwierc 144, 14v, 22v, 112v; ModrzBaz 131v; SkarJedn 283; WujNT 44, 398, 837; JanNKarKoch G2v.

Zwroty: »w jeden cel bić; ku jednemu cylu bijący« = zmierzać do tego samego; ad eandem rem pertinens Vulg (1; 1): Leop Gen 41/32; ále wſzyſcy przedſię W ieden cel przedſię biią KochOdpr D3.

»w jednej cenie [być], ohodzić« (2 : 1): Owa v ćyebye w yedney cenye kureſtwo á ſwyęte małżeńſtwo. KromRozm I C; PaprPan T2; PudłFr 23.

bibl. »(z, u) jednego chleba, stołu (i jednego kielicha) (nauki i sakramentow niebieskich) (po, u)żywać, przestawać itp.; jednego cbleba (a. ciała i krwie) być, stać się uczestnikiem« = przyjmować Eucharystię; de uno pane partieipare Vulg [szyk zmienny] (10; 2): gdyż wſzyſcy iedne^go chleba [de uno pane] ieſteſmy vcżeſtniki. BibRadz 1.Cor 10/17; KarnNap D3v; SkarJedn A2v, A3v; SkarŻyw 26, 278; WujNT 1.Cor 10/17, 17; SkarKazSej 671b [2 r.], 672b, 684a.

bibl. »jednym chlebem, jednego ciała i krwie [z kim] być, sta(wa)ć się, zostawać« = tworzyć wspólnotę; unus panis, unum corpus esse Vulg [szyk zmienny] (4 : 4 : 1): BibRadz 1.Cor 10/17; KarnNap D3v; ábyſmy ſię/ [...] wſzyſcy iednym chlebem ſtawáli. SkarJedn A2v; SkarŻyw 26; DAieć ſię Ciáło pod oſobą chlebá/ y Krew pod oſobą winá/ ábyś ty wziąwſzy Ciáło y Krew sſtał ſię iednego ćiáłá z nim [z Chrystusem] y krwie. LatHar 194; WujNT 1.Cor 10/17, s. 604; SkarKazSej 672b [2 r.].

bibl. »być dwoje, (oba)dwa o, w jednym ciele, (jako) (w) jedno ciało, jednym ciałem« [szyk zmienny] (22): KromRozm III E6v [2 r.]; KrowObr 221 [2 r.]; A przetoż opuśći cżłowiek oycá ſwego y mátkę/ á będzie ſie dzierżał żony ſwoiey/ y będą dwá w iednym ćiele [erunt duo in carne una]. Leop Mar 10/8; BibRadz I 3b marg; BielKron 1v, 3v; RejPos 42; CzechRozm 153; CzechEp 321; WerKaz 282, 286; WujNT Matth 19/5 [2 r.], Mar 10/8 [3 r.], 1.Cor 16/16 [2 r.], Eph 5/31 [2 r.].

»[być z kim] za jednego człowieka« = przyjaźnić się (1): młodźieniecz [...] pocżnie ſie dobrze miećz v pana Sżcżęſciá: a żądoſćz/ przechyra zawżdy s nijm za iednego cżłowieka. ForCnR Cv.

»iść z jednego domu« = mieć wspólne pochodzenie, tu: być podobnym [w tym: z kim (1)] [szyk zmienny] (2): CI nieobcieli Striymi być/ práwie ledá komu/ Woleli s Pánem Bogiem/ idź z iednego domu. RejZwierz 52; RejZwierc 85.

»na jednym gniaździe lęgnąć się« = mieć ten sam początek (1): prawdá á ſpráwiedliwość potkawſzy ſie ná drodze obłápily ſie y pocáłowáły ſie/ bo ſie to wſzytko práwie ná iednym gniáździe lągnie/ prawdá/ cnotá/ á ſpráwiedliwość. RejZwierc 51.

»jednym imieniem nazywać (a. zwać)« = nie czynić różnicy (2): Wyrzucono z wáſzéy Rzeczypoſpolitey imioná oné górné y niezgodné: Wódz/ Grábiá/ Kśiążę: iednym wſzyſcy imięniem iákośćieſą/ názywáią was Rycérſtwem Polſkim. OrzJan 16; WujNT 456.

»być w jednej klobie« = nie wahać się (1): Ale gdy Krol [...] ſerce ma Lwie w ſobie/ Záwſze ieſt myſl tákiego práwie w iedney klobie. MycPrz I C4.

»[kogo z kim] w jedną klobę wkładać« = tak samo traktować, nie rozróżniać (2): Gdybymći Iezuſá Cbriſtuſá [...] z Proroki y Pátryárchy ſwiętymi zárowno ważył y w iednę iákom rzekł klobę wkłádał CzechRozm 65v, 65v.

»rość z korzenia jednego« = mieć wspolne źródło (1): Wiedz żeć też wſzytki [przypadki] roſtą s korzenyá iednego. RejWiz 128.

»jednym kosztem odprawić« (1): PLácze Márek: [...] że dzwonnikowi groſz ieden gotuie/ A żeby iednym koſztem odpráwić co więcéy/ Kazał ſynowi vmrzéć po ſobie co pręcéy. KochFr 120.

»na, w jednę kup(k)ę, gromadę gmatwać, mieszać, zebrać itp.« = mieszać (o pojęciach), nie rozróżniać czegoś [szyk zmienny] (5 : 2): Gdy ſie ták co w gromádę iednę wkłada/ á nie mowi ſie zoſobná o ktorey iedney rzecży: tedy to trudniey może być porozumiano CzechRozm 231, 83v, 118v; CzechEp 179, 261, [398]; NiemObr 73.

»być [z kim\ w jednej liczbie« (1): o Iudaſzu ktbory był wodz á ſprawcá onych kthorzy byli poimáli Páná náſzego Iezuſá/ będąc z námi w iedney licżbie RejPos 287v.

»w jednej łodzi (a. wodzie) siedzieć, pływać, trwać« = być w tej samej sytuacji [w tym: z kim (1)] [szyk zmien] (1 : 1 : 1): RejJóz K4v; OrzQuin A3v; W iednéy łodźi trwaſz známi: iedné nas śćigáią Kłopoty ZawJeft 42.

peryfr. »na jednej skorze przywilejow [pospołu z kim] siedzieć« = mieć równe prawa (1): w iedney przyśiędze Krolewſkiey obádwá ty ſtany zámknione ſą/ ná iedney ſkorze Prywileiow [!] Koronnych poſpołu z ſobą śiedzą OrzRozm K2.

»u, do jednego stołu, za jednym stołem itp. siadać (a. siedzieć), jeść, iść« = być traktowanym jako równy, być zaprzyjaźnionym, znać się dobrze [w tym: z kim (9)] [szyk zmienny] (12 : 1 : 1): RejKup bb3; LubPs 0; RejWiz 192v; RejFig Bb4; OrzRozm P4; BielKron 70v, 74v, 272; RejPos 255v, 290v; Białychgłów młodych/ y pánów niemáło/ Zá iednym ſtołem poſpołu śiedźiáło. KochFr 24; GórnRozm L2v; CiekPotr 69; KlonWor 35.

»w jednej szkole, z jednej szkoły, z jednego ćwiczenia być, wyniść (a. chować, siedzieć)« = być takim samym [zprzeczeniem = różnić się] [w tym: z kim (2)] (2 : 2 : 1 : 1): Poydą tu ſwary ná poły/ Choć nie z yedney będą ſzkoły/ Stárość z młodoſcią woiuie BielKom nlb 5; RejAp 93 [2 r.]; Muſiał ſie [Klimunt Klus] s Fineuſem w iedney ſzkole chowáć. Snadź ieſzcże ochotnieyſzy á niż on do boiu PaprPan D3, H4, Aa4.

»jednymi ścieżkami cbodzić« = być takim samym (1): zawzdy ciało czart ſwiat iako ſprzeciwnicy naſſy zawzdy zanami iednemiſz ſcieſzkami cbodzą RejPs 84.

»[kogo] jako jednym śladem naśladować« (1): co wſſythko z oycá á s przodká ſwego Kaimá wybyeráli [...] yáko on cżynił/ thák go też oni yáko iednym ſládem náſládowáli GliczKsiąż E2v.

»w jeden wor [być] zawiązan« = być w tej samej sytuacji (1): Wſzyſcymy owa w ieden wor záwiązáni/ táko ſtárzy iáko y młodźi/ zbytkow náſláduiemy SienLek 14v.

»[z kim] pod jednym niebieskim zaciągiem mieszkać« = należeć do tego samego obozu (1): Z ktorą nácią iż y my Polacy pod iednymże Niebieſkim záćiągiem mieſzkamy PowodPr 73.

Wyrażenia: »w jednej chwili« = rownocześnie (1): Liſzká z kozłem w iedney chwili/ Przyſzli k ſtudni áby pili BierEz H3v.

bibl. »jedno ciało« [o jedności małżeństwa i przyjaciół; una caro Vulg [w tym: (za, w) jedno ciało, jednego ciała być (policzon) (8), jednym ciałem stawać się (5)] [szyk 31 : 5] (36): WróbŻołtGlab A3v; Leop Mar 10/8; A przetoż opuśći człowiek oycá ſwego y mátkę ſwą/ á przyłączy ſię ku żenie ſwey/ thák iż będą iedno ćiáło. BibRadz Gen 2/24; ABowiem ieden kſtałt przyiaciół ieſt/ [...] ktory iuż máło że zá iedno ciáło drugiemu przyiacielowi policżon być nie może. RejZwierc 89; CzechRozm 153 [2 r.], 159; ModrzBaz 32v; WerKaz 303; ArtKanc V2v; WujNT Matth 19/6, Mar 10/8, 1.Cor 6/16; SkarKazSej 690a. Cf »być dwoje w jednym ciele«.

bibl. »jedno ciało« [o jedności Kościoła]; unum corpus Vulg, PolAnt [w tym: (w) jedno ciało, jednym ciałem, w jednym ciele być (27), sta(wa)ć się (8), jednoczyć (1), zjednoczenie (3), zrastać (1), zrosły (2), spojenie (4) itp.][szyk 82 : 9] (91): KromRozm I B4v, O3; KromRozm II t4; KromRozm III B2, B2v, E6v, E8, F5v (10); Poniewaſz wſzyſcy ludzie wierni ſą iedno ćiáło KrowObr 201, 48, 142v, 181, 201, 221; Leop Eph 2/16; BibRadz 1.Cor 10/17; SarnUzn E5; RejPos 90, 281; RejPosWiecz² 94 [2 r.]; GrzegŚm 36; KuczbKat 165 [2 r.]; WujJud 56, 234; BudNT Eph 2/16; CzechRozm 78 [2 r.], 78v, 190v; KarnNap D3v [3 r.]; ModrzBaz 45v, 92v; To ieſt chrzeſt S. ieſt náſze w iedno ćiáło ſkupienie SkarJedn A2v, A2v [3 r.], 2 [2 r.], 37, 40 [2 r.], 41 (21); SkarŻyw 91 [2 r.]; ReszPrz 3, 16; WerKaz 286; Calep 262b; LatHar 199, 286; WujNT Rom 12 arg, Rom 12/5, 1.Cor 10/17, 11 arg, Eph 2/16 (14); PowodPr 16; SkarKaz 606a; SkarKazSej 671b [2 r.], 672b [2 r.], 676a.

»jedno ciało« [o państwie, głównie o unii Polski z Litwą] [w tym: (w, za) jedno ciało, ku jednemu ciału, jednym ciałem być (5), zrosnąć (się) (2), spoić, spojony, złączyć, złączony, zjednoczenie (2) itp,] [szyk 29 : 2] (31): OrzQuin P2 [2 r.], Q4; Otoż s páná iáko z głowy/ á s ſláchty/ y s poſpolſtwá iáko s cżłonkow/ ſtánęłoby cáłe iedno ciáło GórnDworz Hh5v; ModrzBaz 19v, 77v; StryjKron 210; ActReg 95; Polſká z Litwą iedno ćiáło. SarnStat 1020 marg, 111, 1001, 1002, 1004, 1011 [3 r.] (16); SkarKazSej 666a, 673b, 676a [3 r.], 683b, 698b.

»jednym cugiem, rządem« = ciągle, ustawicznie, bez przerwy; uno contextu Mącz (1 : 1): Tractim, Yednym cugiem/ pędem/ ſtrichem/ długo bes przeſtanku. Mącz 461a, 453c.

»jednego(ż)(-ej) czasu, dnia, godziny (na, pod, przez, w jeden czas, dźień, godzinę itp.); jedną porą« = równocześnie; (pro) uno tempore Mącz, JanStat, Vulg; una die PolAnt, Modrz, JanStat; eodem intervallo BartBydg [szyk 62 : 5] (27 : 25 : 14; 1): OpecŻyw 146v; PatKaz II 84; PatKaz III 95v; FalZioł I 93c; ConPiotr 33; RejKup b3; Diar 77; KrowObr 140 [7 r.], Ss3v; Leop Tob 3/25; UstPraw I; RejZwierz 85v; BibRadz I 2a marg, Gen 27/45, 1.Reg 31/6; BielKron 101v, 464v; KwiatKsiąż C4, K4v; Mącz 121b, 199h, 475a, 504a; GórnDworz B5v; BiałKat 56; Tymi też ſłowy ſpołem tho wyznawamy/ iż iednáż Páná Chriſtuſowá perſoná/ iednego cżáſu/ y w Piekle byłá/ y w grobie leżáłá. KuczbKat 45, 60; Albo ieſli ty rozmyſłem ſwoim w iedney godzinie będzieſz we Włoſzech/ w Węgrzech/ w Turcech RejZwierc 147v; WujJud 52, 132v; RejPosWstaw [41³]v; BudBib 1.Reg 2/34, 2.Mach 7/20; CzechRozm 265; ModrzBaz 111v; SkarJedn 91, 233, 313; Oczko 30; SkarŻyw 165, 168, 526, 595; CzechEp 375; NiemObr 60, 178; ZapKościer 1584/50; ReszPrz 76; ActReg 28, 183; Calep 1055b; WujNT 563; SarnStat 112, 129, 185, 211, 430, 476; SkarKaz 44b, 383a; CzahTr [D]v.

»za jedną drogą, pracą« = równocześnie; eadem a. una opera Mącz (5 : 4): Mącz 264d, 504a; Strum I3v; KochPs 25; KochTr 14; WujNT przedm 16, 17; GrabPospR L2; Zwiedźi cżarny Pont y Maeotim ſrogą/ Zá iedną drogą. KlonFlis D2.

»pod jednym dzwonem« = należący do tej samej jurysdykcji sądowej; sub una campana Łac śr (1): WSzyſcy Ludźie iednego Práwá/ iáko mowią pod iednym Dzwonem/ nie dáley máią Sądu czekáć/ iedno od wſchodu ſłońcá áż do Południá GroicPorz kv.

»jednym głosem, jednymi słowy« = zgodnie; una voce Modrz (10 : 2): OpecŻyw 103v, 105, 124, 181v, 185; o ktorą [egzekucyją] iednym głoſem Polſká Krolá ſwego dźiśia prośi OrzRozm A3; OrzQuin Y2 marg; GrzepGeom L3v; ModrzBaz 72v; SkarŻyw 171; OrzJan 97; SarnStat 1021.

»jednym gruchnieniem« = od razu, jednocześnie (1): Co czynię biédna mátká? oto hnet mym chceniém/ Syn/ y mąż miły/ iedném vpádną gruchnieniém. GórnTroas 48.

jęz. »jednego imienia« = o homonimie (1): Homonymum. Yednego ymienia. Mącz 157c.

teol. »jedna (-ej) istność (a. istota, istotność), natura, istności, natury; jeden w istności itp.« [szyk 130 : 7] (128; 9): SeklWyzn B; SeklKat O; KromRozm I L4v; ktory pan Kryſtus będąc práwym Bogyem/ yedney iſtnoſći y władzey z Oycem/ [...] człowyeczeńſtwo ná ſye przyyął KromRozm II b2v, f3v; KromRozm III C4v [2 r.], E3, O5; RejWiz 114; Leop Ioann 14 arg; BibRadz I 6o marg; GrzegRóżn C2v, D4 [3 r.], D4v [2 r.], E2v, F3 (25); Mącz 157c [2 r.]; SarnUzn B4v, B5, B5v, B6 [2 r.], Cv (13); RejAp 66v, 68v [2 r.], Ee3; BiałKat b2v [2 r.], b3 [2 r.], c, 3v, 86 [2 r.], 281; A iż mowimy W Imię á nie w imioná/ to iáwnie náturę iednę y Boſtwo iedno Troyce Swiętey okázuie. KuczbKat 125, a2, 15 [3 r.]; RejZwierc A5, 9v [2 r.], 10 [4 r.]; WujJud 25, 174; WujJudConf 23v [2 r.]; BiałKaz F [5 r.], F2 [2 r.]; BudNT przedm b8v; CzechRozm 12v, 14, 14v, 194v; KarnNap Bv; SkarJedn 292; CzechEp 34, 140, 141, 142, 145 (17); NiemObr 95, 111, 122, 126 [2 r.], 127 (12); ReszPrz 91; ArtKanc 111; GrabowSet X3 [2 r.]; LatHar 371, 376 [2 r.]; WujNT 323; SkarKaz 117a [2 r.], b, 485b [2 r.].

»jeden język, usta itp.; być jednego(-ej, -ych) języka, mowy, słow itp.« = zgodna nauka (Ewangelii); być zgodnej nauki (8; 4): GDy od poożątku był ieden tylko Kośćioł iedney mowy ábo iednego ięzyká/ y thychże warg/ ábowiem wſzyſcy Prorocy/ Kryſtus y Apoſtołowie/ iednoſtáynie y proſto [...] náucżáli iednego być Bogá GrzegRóżn H, A3 [2 r.], Hv, I3, I3v; WujJud 118v; Po wſzytkim świećie iáko iednę wiárę/ ták teſz y ieden ięzyk mamy. SkarJedn 362, 18, 349, 362.

bibl. peryfr. »jedna kość z kośći [czyich]« [o potomstwie, tu: o Ewie] (1): Ten [Adam] gdy ſie obudził poznał ią wnet y powiedzyał: iż to ieſt iedná kość s kośći moich. RejZwierc 1v.

»jedna krew« = krewny (6): GroicPorz ff2; GrzegŚm 3, 51; SkarJedn A3; GórnRozm B2; Cży nád potomſtwem nápáſtwić ſie żąda? Nie łáſkáwie ſie z iednąż krwią obchodzi WisznTr 24.

»[ktoś] jednych lat« = aequaevus Calag, Calep; synephebi Calep (3): Gleiches alters. Rownie ſtáry. Iednych lat. Aequaevus. Calag 247b; Calep 34a, [1041]b.

»jednej maści« = jednobarwny (2): Pura toga, Długa ſzátá yedney máśći/ niebrámowána purpurá. Mącz 456d, 332c.

bibl. »(wszys(t)cy, mnostwo) jako(by) jeden mąż, człowiek, jako jednym ludem« = bez wyjątku, razem; quasi homo a. vir unus Vulg [szyk 7 : 5] (7 : 3 : 2): Thedy zięłá boiaźń Páńſki lud/ y wyſſli wſzyſtcy iáko ieden mąż. Leop 1.Reg 11/7, Iudic 20/11, Iudith 6/3; BibRadz 1.Mach 1/43; BudBib Iudic 20/1, 1.Esdr 3/1, 1.Mach 1/43; SkarJedn 326; Wſzyſcy ſię zebráli iákoby [...] człowiek ieden/ z iednym ſercem/ z iedną rádą. SkarKazSej 673a, 673a, 674a, 677b.

mat. »jedno mianowanie« = wspólny mianownik (3): Ieſtli pirwſzy y trzeci termin: maią rozne mianowanie/ tedy ie obroć na iedno mianowanie. KłosAlg E3v, E4 [2 r.].

»pod jedną miarą, w jednej mierze, w jednę miarę« równo; mensura una PolAnt (15 : 11 : 4): FalZioł II 15d, 19c, III 12a, V 33, 34v (13); Y Cicero ſam dzyećińſtwo/ ſen/ nyemądrosć/ opilſtwo/ á głuposć/ w yedney myerze kłádzye GliczKsiąż 16; BibRadz Ex 26/8, Ez 45/11; BielKron 452; Mącz 44d, 291b, 396c; SienLek 12; GórnDworz H6; RejZwierc 220v; KochMon 27; BudBib Ez 45/11; Strum D3v, D4; ModrzBaz 105v; KochFrag 20; RybGęśli B2v.

»jedna myśl, umysł« = zgoda, jednomyślność; aequanimitas, concordia, consensus, unanimitas Calep [szyk 9 : 1] (7 : 3): RejWiz 114; To bych ią miał ſobie zá naiwiętſze ná ſwiecie ſzcżęſcie/ kiedy by iedná duſzá/ ieden vmyſł/ mnie y onę ſpráwował. GórnDworz Cc3; RejPos 151; BiałKat 126; RejZwierc I95v; WierKróc A4v; BielRozm 8; Calep 233b, 1134b; SarnStat 1002. Cf »jednej myśli«.

»jednej(-ego) myśli, umysłu; (być) jednej (-ego) myśli, umysłu« = jednomyślny; być jednomyślny; paris animus Mącz; concors, unanimis Calep [w tym: jednym umysłem = jednomyślnie (1)1 [szyk 8 : 1] (6; 3): Koźieł z oſłem iteż z koniem. Wſzyſcy vmyſłu iednego/ Zábić zdráycę drapieżnego BierEz M4; Mącz 127d, 271d, 276c; bo prawdźiwa Exekucya Królewſka/ iedney wiáry/ iednéy myśli. OrzQuin B3; Calep 234a, 1134b; SarnStat 219; SkarKazSej 677b.

»(od, z) jednego ojca a (i, a(l)bo) (jednej a. innej, inszej) matki, jednego ojca, jednej matki (a. macierze)« [w tym: być (7), pojść (4), narodzony (1), spłodzony (1)] [szyk 23 : 4] (12 : 10 : 5): Murm 168; HistJóz C3, Dv; Nie. mnimáć ſie lepſzym nád drugyego Gdyſmy poſzli od oycá iednego BielKom F4v; GroicPorz ff4v, gg [3 r.]; WIlżińſki Diedoſzycki/ iedney byli mátki RejZwierz 85; BibRadz Deut 13/6; BielKron 8v, 17, 71; Mącz 136a, 509d; OrzQuin R3v; GórnDworz Q4v; RejZwierc 243; WujJudConf 23v; CzechRozm 153v, 154; PaprPan V2; SkarJedn 3, 334; SkarŻyw 46, 206; KlonWor 29.

bibl. »jedna owczarnia, (i) jeden pasterz; jedna owczarnia pod jednym pasterzem itp.« = unum ovile et unus pastor PolAnt, Vulg [szyk 63 : 11] (74): KromRozm III E6; Leop AAA4v [2 r.]; BibRadz I 86b marg [2 r.], Ruth 1 arg [2 r.], Ioann 10/16 [2 r.]; RejPos 122 [2 r.], 124v, 144; WujJud 117 marg, Mm3v; WujJudConf 116; RejPosRozpr c; BudBib Ez 37/24; CzechRozm 78 [4 r.], 95v [2 r.]; PaprPan B2; wſzytkie narody ludzkie/ Chryſtuſowi zá dziedziſtwo dáne być y w iego ſię kośćiele zámknąć/ y ſtać ſię wſzytki iedną owcżárnią pod iednym páſterzem miáły. SkarJedn 25, A4v, A6, A7v [2 r.], 37, 41 [5 r.] (37); ReszPrz 94; ReszList 179 [2 r.], 184 [2 r.]; Y drugie owce mam/ ktore nie ſą z tey owczárniey: [...] y ſłucháć będą głoſu mego: y będźie iedná owczárnia y ieden páſterz. WujNT Ioann 10/16; SarnStat 109; SkarKaz 40b, Oooo2a; SkarKazSej 684a [2 r.].

»pod jedną pamiątką« = sub una memoria (1): Modlitwá. O Wſzechmogący wiecżny Boże/ któryś nam to dał/ żeſmy ſię do vrocżyſtego vcżcżenia zaſług świętych twoich pod iedną pámiątká [!] nákłonili LatHar 473.

»na jeden raz, (za) jednym razem« = równocześnie; eadem opera Mącz (2 : 2): Mącz 74b, 264d; Dwá Papieżowie iednym rázem. StryjKron 457 marg; ReszList 166.

praw. »jedną ręką [z kim]« = z obopolną odpowiedzialnością (1): OBLIGATIONES IN SOLIDVM zową, gdy iedną ręką mąż z żoną, albo rękoynie prziymuią dług iáki y piſzą tám coniuncta manu obowięzuiąc płáćić vnus pro ſingulis, et ſinguli pro vno SarnStat 1268.

»(z) jednego(-ej) rodu, gniazda, familijej« = congener Calep [szyk 3 : 3] (3 : 2 : 1): RejZwierz 88; Ktory [Jozafat] rzekł/ iáko ią ták y ty y lud náſz iednego rodu BielKron [84²]; PaprPan P4v; StryjKron 205; Calep 240b [2 r.].

»[ktoś] jednego rodzaju« = congener Mącz; genticus Calep (5): LIthewſki narod [...] będąc z Gepidy iednego rodzáiu/ nie rychło zá ſwemi z okręty do Prus przyćiągnęli BielKron 358v; Congener, Iednego rodzáyu. Przirodzony. Mącz 143d; StryjKron 46; KochProp 13; Calep 452a.

»jedna rzecz« = jedność; unum PolAnt [szyk 7 : 1] (8): MurzNT 233v; GrzegRóżn Nv; OrzQuin L3v; Gdzie theż ná drugim mieyſcu [Chrystus] wſpomináć racży: Iż ia y Ociec moy iedná rzecż ieſtechmy. RejPos 122; WujJud 56; CzechEp 246 [2 r.]; WujNT 604.

»jedna rzecz« = to samo; idem Modrz [w tym: po jednej rzeczy = tak samo (1)] [szyk 72 : 4] (76): HistJóz B2 [2 r.]; FalZioł IV 27d; GlabGad Mv; KłosAlg A2; LibLeg 11/43; KromRozm I H4; MurzOrt B2v; KromRozm II d3v, d4, q2; KromRozm III F7, G8v, H7v, I, P7; KrowObr 14, 142; UstPraw H4; BibRadz I 1a marg, 3b marg; OrzRozm D3, D3v; BielKron 213v; KwiatKsiąż H3v; Omnes unum studetis, Wſziſcyście yednákiey myśli/ po yedney ſie rzeczy macie wſziſcy. Mącz 423c, 33d, 86c, 106d, 291c, 437b (11); OrzQuin X3v, Aa5; GórnDworz O3v; GrzepGeom P2v; GrzegŚm 39; WujJud 78v, 154, 162 [2 r.], 221; CzechRozm 127v, 128 [2 r.], 149v, 150 [2 r.], 152v (10); ále to nie iedná rzecż ieſt/ żędáć/ á vpornie ſię w co wtrącáć. ModrzBaz 43, 76v, 116v; SkarJedn 21, 57, 290; SkarŻyw 207; StryjKron 245; CzechEp 262; NiemObr 38, 138 [2 r.]; LatHar 52, 132; KołakSzczęśl C4; RybGęśli C2v; iáko piłá/ kłodá/ broná/ nie iednę rzecz znáczy. WujNT przedm 22; JanNKar Av; SarnStat 1274; CiekPotr 78.

»(jedno) serce, (i, a) jedna (-en) dusza (a. duch), jedno serce, jedna (-en) dusza (a. duch)« = jednomyślność; cor unum et anima una Vulg tszyk 30 : 15] (14 : 8 : 10): BielŻyw 30; KromRozm I B4v; KromRozm III E7 [2 r.], G7 [2 r.]; bo gdźie ieſt iedno ſerce/ á duſzá iedná/ tám téż mowá muśi być iedná: co być nigdźie indźie nie może/iedno w iednośći Kośćiołá świętégo. OrzQuin Aa4v, P2 [2 r.]; GórnDworz Cc2v, Cc3; HistRzym 102; RejPos 23; RejPosWiecz² 94 [2 r.]; BiałKat 126; WujJud 118v [2 r.], 132v [2 r.]; WujJudConf 116; RejPosWstaw [143²]v, [143⁴] [2 r.]; BudBib Ier 32/39; BudNT Act 4/32 [2 r.]; iż po wſzytkim świećie co ich ieſt/ iedno ſerce [katolicy] máiąy [!]/ iedno wierzą SkarJedn 18, 18 [2 r.], 204 [2 r.], 349; SkarŻyw 206, 325; ReszPrz 14 [2 r.], 54 [2 r.]; WujNT Act 4/32 [2 r.], Eph 4/4; SkarKazSej 671b [2 r.].

»jednego serca« = jednomyślny, zgodny [w tym: (z) jednym sercem (i jedną duszą a. duchem) = jednomyślnie (11); być (2), stawać się (1)] (15): OrzQuin F4v [2 r.], Y; A prośby jednym sercem do boga działali Grek i Trojanin KochMon 29; PaprPan Bv; ModrzBaz 32v; SkarJedn 271, 326; SkarŻyw 179, 535; JanNKar A4v; potyśćie byli/ [...] iednego ſercá y woley iedney/ y domá/ y ná ſeymách gdyśćie potrzeby Rzeczypoſp: obmyśláli. SkarKazSej 674a, 673a. Cf »w jednym duchu, jednomyślnie«, »jednym duchem, spolnie«.

»jednego sposobu, obyczaju; na jeden kształt; jednym sposobem, obyczajem, kształtem, trybem, umysłem« = jednakowo; uno exemplo a. tenore Mącz (2 : 1; 2; 3 : 3 : 3 : 1 :1): FalZioł V 31v; LubPs S2; RejWiz [A8]v; OrzRozm P2; Dwoyem lyſty dał do ciebie yednego ſpoſobu/ álbo ná yeden xtałt nápiſáne. Mącz 110c, 230d [2 r.], 446c, 503d; KuczbKat 5; ModrzBaz 72v; KochFr 113; iednym kſztałtem/ iednym trybem/ áż do tych náſzych cżáſow [apostolska nauka] opowiádána byłá. ReszPrz 33; KlonWor **2v.

»jeden po wszytkim świecie« (1): Bo ieſli Kośćioł Boży ieſt. tedy ieden ieſt: nie tylo w Koryńćie ále po wſzytkim świećie. SkarŻyw 92.

»przy jednej świecy« = w krótkim czasie (1): Lucerna eadem scripsi, Przi yedney ſwieci/ álbo yedney chwile Mącz 201b.

»jednemi usty, słowy« = jednomyślnie, zgodnie; ore uno PolAnt, Vulg [szyk 10 : 1] (9 : 2): GrzegRóżn Iv; RejZwierc 266v; WujJud 185; BudBib Ios 9/2; CzechRozm 10; SkarJedn 84, 326; a vczywy czy swatkowye, yednemy slowi ſzeſznaly ZapKościer 1582/28v, 1584/53; Co też y inni wſzyścy ſtárzy á święći Doktorowie iednymi vſty zeznawáią/ z tych ſłow Apoſtolſkich. WujNT 717, Rom 15/6.

»pod jedną wagą, modłą; w jednej wadze« = jednakowo; aequalis ponderis Vulg (1 : 1; 1) : Nábierz ſobie rzeczy wonnych/ Mirry y Onichi/ [...] pod iedną wagą káżde^go ſtych Leop Ex 30/34; RejPos 195v; á brogi pod iedną modłą budowáć. GostGosp 48.

»[ktoś] jednego wieku, czasu, jednych lat« = współczesny; coaevus, coaetaneus, contemporaneus, synchronus Mącz, Calep; aequaevus Mącz (5 : 4 : 4): KromRozm I F3v; Contemporaneus, Yednego czáſu/ rowiennik/ yednoczeſny. Mącz 443d, 5c [2 r.], 52c [2 r.], 437a; BiałKat 273v; Calep 209a [3 r.], 251b, 1041a.

»wszytko jedno« = za wszelką cenę (1): Yáko Cyrus ktorego Suká żywiłá nye práwym cżłowiekyem dawał ſie znáć/ bo ſie mu wſſytko yedno chcyáło walcżyć/ a myedzy ludźmi krwye ludzkyey prágnąc wárkáć GliczKsiąż D4.

Szeregi: bibl. [Matth 16/18] »jeden, cały« (1): To yeſt dom [...] ná yedney/ cáłey/ á twárdey opoce/ [...] zbudowány. KromRozm II tv.

»nie inszy ale jeden« (1): Nie inſzą tedy ofiárę [...] ále iednę záwſze czynimy WujNT 287.

»jeden a jeden« = ten sam (1): Eandem incudem tundere, [...] yednę a yednę rzecz wſziſtko prowádźić. Mącz 468d.

»jeden(że) i (a, abo) jednaki(ż)« (10): BibRadz I 1a marg, Gen 11/1, I 6c marg, 353v; Ale przed śię ile może być/ trzebá o tem pilność mieć/ áby o iednych ábo iednákich rzecżách/ iednákie práwá były ſtánowione [ut de rebus iisdem eaedem prodantur leges]. ModrzBaz 100v, 72v [3 r.]; SarnStat 51, 116.

»w jednym duchu, jednomyślnie« (1): ábym [...] ſłyſzał o was iż ſtoićie w iednym duchu/ iednomyślnie [in uno spiritu unanimes]/ prácuiąc około pomnozenia wiáry Ewángeliey. WujNT Philipp 1/27.

»jednomyálnie, jednymi usty« (1): ábyście iednomyślnie/ iednymi vſty [unαnimes uno ore] ſławili Bogá WujNT Rom 15/6.

»nie jednym słowem ani jednostajnie« (1): ſłowo żydowſkie Harah ktorego Ezáiaſz vżywa/ Greccy y Láćińſcy tłumácże/ nie iednym też ſłowem áni wſzyſcy iednoſtáynie tłumácżą CzechRozm 127v.

»jednostajnie, jednymi usty« (1): dáleko przyſtoyniey ieſt y beſpiecżniey/ kiedy iednoſtáynie wſzyſcy iednymi vſty chwalą P. Bogá WujJud 185.

»jeden a (to jest) jednostajny« (4): Yeden ma być á yednoſtáyny [Apostolski porządek]/ nye w yednym kąćye álbo páńſtwye/ ále we wſſem krzeſciyańſtwye KromRozm III G3v, G3, N5; GrzegRóżn Hv.

»jeden i jedyny« (1): Chryſtus [...] nie ieſt wtórym Bogiem [...] ále ſam iednym Bogiem y ónym iedynym z Oycem BiałKat 108v.

»jeden, (a) nieodmienny« (2): KromRozm III E8; V ſámych Kátholikow ieſt tá iedná nieodmienna wiárá WujNT 676.

»jeden, (a, i) nierozdzielny (a. nierozdzielony)« (14): GrzegRóżn L4; Ociec y Syn y Duch ſwięty ſą ſiedzący na máyeſtacie Bożym/ to ieſt/ w oney iedney á nierozdzielney Eſſenciey RejAp 68v, 189v, Ee3; BiałKat b2v, 187v, 231; SarnStat 111, 114, 117, 120, 1004, 1094, 1187. [Ponadto przy innym szeregu 4 r.].

»jeden, (nierozdzielny) i (ale, a) nierozny« [szyk 4 : 3] (7): Iż Koroná Polſka á Wielkie Kśięſtwo Litewſkié iáko ieſt iedno nierozdźiélné y nierózné ćiáło SarnStat 1011, 1004, 1011, 1013, 1020 [2 r.], 1188.

»jeden, istotny, nierozłączony« (1): iż s nim [Chrystus z Ojcem] iednym iſtotnym nierozłączonym Bogiem ieſt BiałKat 181.

»jeden i pospolity« (2): OKoło płácenia Podkomorzóm źiemſkim iednę y poſpolitą wſzyſtkim źiemióm vſtáwę [unam atque communem... constitutionem JanStat 423] vczynilichmy SarnStat 476 [idem] 928.

»jeden, (a) powszechny« [szyk 4 : 1] (5): A ták Grekowye y Ruś áni wtorego/ áni trzećye^go znáku [...] przywłáſſczyć nyemogą/ iżeby byli powſſechny á yeden koſcyoł. KromRozm III L6v; WujJud 116, 140, 199v; PowodPr A3.

»rowny i (a, albo) jeden« [szyk 3 : 2] (5): WujJudConf 22; KarnNap Bv; CzechEp 244; pokázuie wſzechmocność y Boſtwo tego Słowá. A wſzechmocność rowną y iednęż z Oycowſką WujNT 305; SkarKaz 118a.

»nie jeden ale rozdwojony« (1): Bo ieſli kędy ieſt Bogie^m bez człowieká/ álbo człowiekiem bez Bogá: tedyć nie ieſt Chryſtus człowiek y Bóg ieden/ ále rozdwoióny ieſt BiałKat 328v.

»jednym duchem, spolnie« (1): wyświadcża [św. Paweł] [...] od śiebie poſtánowione vcżnie/ że iednáką drogą chodzą/ y iednym duchem wſzyſtko ſpolnie cżynią. WujJudConf 42v.

»jeden, (a, i) spolny« [szyk 14 :1] (15): gdy wſſytkim w ſąſiectwye wobec oycżyzná była yedná á ſpolna. GliczKsiąż E7; Abowiem on [Chrystus] ſnami w Duchu Swiętym iednym y ſpolnym ćiáłem ieſt iedną y ſpolną krwią KrowObr 48; GrzegRóżn N3v; SkarJedn A3v, 41, 376; SarnStat 36, 1011 [2 r.], 1012, 1020, 1021, 1028; SkarKazSej 672b. [Ponadto przy innym szeregu 2 r.].

»jeden, spolny a nierozdzielny« (2): ActReg 40; té Artykuły [...] znáiąc bydź chwalebné/ potrzebné/ [...] ták Koronie Polſkiéy iáko Wielkiému Kśięſtwu Litewſkiému iáko iuż iednéy ſpólnéy á nierozdźielnéy Rzeczypoſpolitéy pożyteczné/ [...] przyznawamy SarnStat 1025.

»jeden a (albo) społeczny« (2): A to iedno á iákoż inácżey rozumieć mamy iedno iż iedno wſzytkich á ſpołecżne Boſtwo. RejZwierc 9v; WujJud 174.

»jeden, a (i) tenże« [szyk 35 : 1] (36): Leop *B4v; KuczbKat 115, 125; BudBib 212b marg, 2.Mach 7/20; BudNT przedm a2; ieſliż mogł ieden á tenże cżłowiek/ ták wielkie y zacne vrzędy dwá ná ſobie noſić CzechRozm 180v, 12v, 14, 51v, 127v, 149v [2 r.] (12); ModrzBaz 56v; Oczko 8; SkarŻyw 79, 278; CzechEp 248; WujNT 323 [2 r.], 350 [2 r.], 365 [2 r.], 386, 525 [2 r.] (11); SarnStat 1164, 1213.

»zaraz, jednego czasu, dnia, roku« (2 : 1 :1): Skąd znáć iż Bog nie záraz iednego czáſu vczynił ſwiátá/ ále go dokończył w ſzesći dnioch BibRadz I 2a marg, 1.Reg 31/6; CzechRozm 140; CzechEp 375.

»jednymi usty, zgodnie« [szyk 1 : 1] (2): Abyśćie zgodnie iednymi vſty ſławili Bogá y Oycá Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá. CzechRozm 10; SkarJedn 84.

»jednostajnie, to jest zgodnie a w jednej woli« (1): tenći ieſt pan bog ktory w domu ſwoim iednoſtaynie każe ludziom przebywać. Iednoſtaynie, to ieſt zgodnie a w iedney woli. WróbŻołt V7.

»jeden, (a) zgodny« (4): Ale mali yeden á zgodny rząd być y trwáć/ muśi yeden nawyſſſſy vrząd być KromRozm III F8; SarnStat 46, 47; SkarKazSej 684b.

α. W funkcji rzeczownika; unitas Calep; una persona JanStat (308): MiechGlab **5; KromRozm I N; RejFig Cc3; BielKron 262; Mącz 356d, 357a; KuczbKat 75; iedney rzecży niemoże być ieden ſprawcą y máteryą záraz. WujJud 162; CzechRozm 153; Calep 1137b; Synowie Szlácheccy póki oycowie zywą, właſnéy pieczęći niech nie máią áni noſzą: ábowiém zá iednégo bywáią mieni. SarnStat 596.

jeden z kim (14): áni [Chrystus] z námi ktorzy ieſteſmy ſynowie iego/ áni my theż z nim Ieden ieſteſmy ále Iedno GrzegRóżn K4v, K4v [5 r.]; przecż Ociec s Synem ieſt ieden. SarnUzn F2v, F7 [2 r.], Hv, H2 [2 r.], H2v [2 r.].

Zwroty: teol. »być jeden« = unum esse Vulg [szyk zmienny] (4): Wy ieſteśćie Ieden w Kryſtuſie Iezuſie. KrowObr 201; iż gdy iedno piſmo y ſentencia dwiemá perſonam bywa przycżytawaná/ áby ony dwie perſonie miáły być ieden. SarnUzn E6, F7; WujNT 658 marg.

»[z kim] za jednego żyć« = przyjaźnić się [szyk zmienny] (2): iż iákowego kto ſobie przyacielá obrał s kim zá iednego żywie/ tákowy y ſam być muśi GórnDworz M, K7.

Wyrażenie: »wszytcy jako jeden« = bez wyjątku, razem (1): Y wyſzło wſzytkich iáko ieden trzy ſtá tyſięcy/ y sſzykował ie krol ná trzy woyſká BielKron 64.

W rodzaju nijakim: »jedno« (276): BartBydg 214b; MiechGlab *7, *8v, **v, **2v, **7; RejRozm 404; KromRozm III G7v; Siedḿ wołow kraſnych/ y ſiedḿ kłoſow pełnych: znácżą ſiedḿ lath żyznych/ á obie the rzecży iedno známionuią [eandemque vim somnii comprehendunt] Leop Gen 41/26; wodá wiłga á mokra/ ogiéń ſuchy á ćiepły: przeco przyść z ſobą w iedno nie mogą. OrzQuin P2, Aa4v marg; SarnUzn C3; nie wſzytkim iedno przyſtoi GórnDworz L; BiałKat 58v marg; RejZwierc 9v [2 r.]; w Kośćiele [...] iedno wſzyſcy wierzą WujJud 132v; RejPosWstaw [21²], [143⁴]; BudNT przedm c3; SkarJedn 18 [2 r.], 20, 21, 153 [2 r.] (11); NiemObr 105; KochFr 75; ReszPrz 93; A Bog [...] niech wam da ábyśćie iednoż miedzy ſobą rozumieli [idipsum sapere in alterutrum] wedle Ieſuſá Chriſtuſá WujNT Rom 15/5, s. 204, Philipp 2/2, Yyyyy3, Aaaaaa3v; SarnStat 111; SkarKaz 81b, 242b; SkarKazSej 671, 683b [2 r.].

~ jedno z kim (27), z czym (4) : OpecŻyw 180; LibLeg 10/91, 92, 96; GrzegRóżn K4v [5 r.]; SarnUzn F7; BiałKat 86, 133, 226; WujJud 46v, Mm7v; Duch S. pochodzi y od ſyná. 272. co iedno ieſt ſtym co mowią/ przez ſyná. SkarJedn D4v, 314; vkázuie z vczynkow/ iż on [Chrystus] iedno ieſt z Oycem. WujNT Ioann 10 arg, s. 97, 349 marg, 374, 375 [5 r.], 386 (14).

Zwroty: »za jedno brać, mieć, poczytać itp.« (10): WujJud 149; SkarJedn 283; StryjKron 110; CzechEp 211, 242, 278, 291; Duſzę y duchá w tym pieniu Bázylius ś. zá iedno bierze. LatHar 67; WujNT 525; GosłCast 710.

»(w, za, na) jedno (a. ku jednemu, jednym) (być) (dokonany), bywać, stać się« [szyk zmienny] (152 : 2 : 1): OpecŻyw 180, 181; y tego ſſye niegodzylo bilo lyvdzem ſpanſtwa waschego ſwalachi za yedno bicz LibLeg 10/92, 10/91, 96; SeklKat O4; KromRozm I K2, Mv; MurzNT Ioann 10/30; KromRozm II o3, q4v, r, rv [2 r.], t2; KromRozm III E7, E8v, G, G3, G3v, G7v; KrowObr 212v [6 r.], 214; RejWiz 113v; Leop 3.Reg 22/5, Ez 37/19; BibRadz Ioann 10/30, 1.Cor 3/8, 1.Ioann 5/7; OrzRozm D3 marg; GrzegRóżn A4v, H4 [2 r.], I2v [6 r.], K4v [8 r.]; SarnUzn B3v, Cv [3 r.], E5, F7 [3 r.], [G2]v [4 r.]; RejAp 197; GórnDworz Z8; RejPos 308v, 318v; RejPosWiecz² 92v [3 r.]; BiałKat b2v, 11, 86, 133 [2 r.], 190v, 226, 303v; RejZwierc 9, 9v [2 r.], 10, 11v, Aaa3; WujJud 46v [2 r.], 48, Mm7v; BudNT przedm b3, b8v, Ioann 10/31, 17/11, 21 (10); piſmá ś. [...] Gdzie niemáſz Zydá y Greká/ niewolnego y wolnego mężá y niewiáſty/ ále wſzyſcy iedno ſą. CzechRozm 78; SkarJedn kt [2 r.], 314, D4v; CzechEp 247; LatHar 377 [2 r.]; Ia w nich/ á ty we mnie: áby byli doſkonáłymi w iedno [ut sint consummati in unum] WujNT Ioann 17/23, przedm 6, 13, s. 97, 305, Ioann 10 arg (44); WysKaz 8; SarnStat 879; SkarKaz 276a; SkarKazSej 677b.

bibl. »ze dwu (a. oboje, z dwoich) uczynić jedno(-ym)« = zjednoczyć [szyk zmienny] (4): KrowObr 181; CzechRozm 78v; Abowiem on [Chrystus] ieſt pokoiem náſzym; ktory oboie iednym vczynił [qui fecit utraque unum Vulg; ktory vcżynil z obu iedno Leop] WujNT Eph 2/14; SkarKaz 209a.

»na jedno zgodzić (się) (a. zgadzać się), zmowić się« = unum esse PolAnt [szyk zmienny] (20 : 2): LibLeg 11/45v; RejJóz D5v; RejKup bb3; KromRozm III L7v, Nv; gdyż się już panowie z krolem na jedno zgodzili Diar 27; RejFig Dd6; RejZwierz 108; BibRadz 1.Ioann 5/8; BielKron 206v; RejAp BB6v; RejPosWiecz³ 96v; RejZwierc 5v, 81, 258v; SkarJedn 326; Calep 248b; OrzJan 110; SarnStat 504, 840, 935; PudłDydo A2.

»w jedno złączyć (a. złączać się), złączony, zebrać (się), zebrany, zgromadzić itp.« = congregare in unum PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (40): FalZioł I 70a; MurzNT Matth 22/34; KromRozm III F6v marg; Abo cżyli wſſyſtſkie [!] ryby zmorzá w iedno ſie zbieżą áby ie náſyćili [nunquid ovium et boum multitudo caedetur]? Leop Num 11/22; BibRadz I 451a marg; GrzegRóżn L2v; SienLek 21v; RejPosWiecz² 91v; WujJudConf 99v; MycPrz I [A3]; MycPrz II C4v; BudNT Ioann 11/52; CzechRozm 22v, 63, 66, 67, 78v, 115, 141v; SkarJedn A7; chłopi Zmodźinowie z Litewſkie^go narodu/ [...] ſchodzą ſie cżtery álbo ſześć śioł w iedno wybieráiąc pięniądze/ chleb y inſze rzeczy/ iákoby kolędę StryjKron 161, 380; CzechEp 200, 246, 247, 294, 347; NiemObr 34, 142; GostGosp 166; OrzJan 111; WujNT 31, Ioann 11/52; JanNKar E2; SarnStat 50, 111, 226, 985, 1002; SkarKazSej 662b. ~

7. W funkcji partykuły (915):

a. Wyodrębniającej lub ograniczającej: tylko, jedynie; przynajmniej, zaledwie, nawet (695): Miedzy wſzyſtkimi inymi/ Tymi gámraty moimi/ Ciebie iednego wybieram BierEz R, R3v; OpecŻyw 99v; PatKaz III 143v; TarDuch B3; MiechGlab 63; WróbŻołt I7; RejPs 79, 153; RejRozpr B2, Hv; RejJóz C8; RejKup bb4; HistAl F4; ZapWar 1550 nr 2664; KromRozm I D2; MurzHist C4v, D; KromRozm III C2, N4v; Diar 58; BielKom D8v, E8v; LubPs A5v; KrowObr 17v, 21v, 51; RejWiz 72; kthorych źwierząt nietilko obráżenie mogło ie wygłádzić/ ále iedno poźrzenie [sed et aspectus] dla ſtráchu vmorzić. Leop Sap 11/20, Ios 11/15, Esth 9/17, Sap 11/21, Eccli 12/14, Matth 26/40 (7); RejZwierz 109v; BibRadz I *2, Ios 23/14, Mar 14/37; y wiele bogáctwá ſtráćili/ iednych klenotow á pierścieni nábráli Kártágińſcy piętnaſcie ſpądow BielKron 129, 61v, [84²], 105, 202v, 286 (20); Omnes eius curae in te consumuntur, Wſziſtki ſwe ſtáránia ná cię yednego kłádzie Mącz 432d, 304a, 380c, 421a, 484c, 504a (8): OrzQuin D4, Fv; SarnUzn B5, D8v; LeovPrzep H; RejAp 173; vſarz gdy [...] ná koniu ſiedzi/ chocia nic nie pocżnie/ iednáik z iednego trzymánia drzewá/ znáć to/ iż dobrze z nim vmie GórnDworz Fv, B7v, C, I6, Q7v, X2v (10); HistRzym 62, 81v, 91v; RejPos 255v, 275, 315v, 322; BiałKat 11, 18v, 101, 281; HistLan A3v; RejZwierc 108, 149; BielSpr 15v, 44; WujJud 134; RejPosWstaw [143²] [2 r.]; BudBib Ex 37/32, Ios 21/41, 1.Reg 13/1, Dan 4/16; HistHel C2; Strum R4; BiałKaz M2v; BudNT Matth 20/12, Rom 15/16; CzechRozm 72, 95, 157, 190v, 199v (17); PaprPan A2v, M3 [2 r.]; SkarJedn 287, 292, 297; Tey nam krzywdy/ o Krolu/ iedná nie nágrodzi Helená/ áni ieden Paris powetuie. KochOdpr B4v, C4; KochPs 2 [2 r.], 45, 63; iſz iedney nići y rzemyſzcżká nie wezmę/ miey wſzytko ſwe SkarŻyw 284, 132, 203, 374, 397, 500 (17); KochTr 24; MWilkHist G2; StryjKron 46, 452; CzechEp 5, 163, 245, 422; CzechEpPOrz **3; NiemObr 95, 124; KochMuza 25; KochSz B3; ReszPrz 35, 55, 65, 83; ReszHoz 132; ReszList 169; PudłFr 45; ArtKanc H7v; BielRozm 5; GórnRozm Bv, C, L; PaprUp G2v; ZawJeft 35 [2 r.]; GrochKal 19; GostGosp 134; GrabowSet I3v; OrzJan 99; LatHar [+ 11], 52, 535, 692, 707; Ieſli ſię dotknę iednego z Apoſtołow iego/ [...] ábo [...] tylko ćieniá ktorego świętego/ nie będę bez pożytku. WujNT 143; Acz mógł iednym ſłowem/ ábo y ſámą wolą człowieká vzdrowić WujNT 345, 132, 378, Rom 5 arg, 573, 599 (12); SarnStat 74, 330, 485, 540; SiebRozmyśl C4; KmitaSpit C3; gdy Ceſárzowi Rzymſkiemu woynę ſłużąc/ niemiał iednák wyſługi żołdu ſwego/ iedenże płaſzcż: y to go ſztukę żebrakowi nie ſzátnemu odkroił. PowodPr 63, 11, 13, 23, 24, 70; SkarKaz 42b, 276a, 457b, 487b, 606a; VotSzl F; CiekPotr 26, 56; GosłCast 72; SkarKazSej 670a, 685b, 686a, 691a, 703a (6); PudłDydo [B5].

W połączeniu z sup przymiotnika (15): ieſli iedna namnieyſza iſkierká boiázni Bożey w tobie ieſt KrowObr 151, 144; OrzRozm B3v, C2v; GórnDworz Xv, Cc6; SkarJedn 164; SkarŻyw 87, 480; o ktorym iedney namnieyſzey zmiánki nie máſz w piſmie ś. CzechEp 343, 182, 282, 362: SiebRozmyśl L2; Tyś ſam ieden z przyiaciół pewnych naypewnieyſzy CiekPotr 7.

Połączenia: »i jeden« (13): GlabGad F4v; Mącz 88d; RejPos 309; RejZwierc 62v; CzechRozm 21, 213v, 245; ModrzBaz 85; ty wieſz miły Pánie/ iżem ći od nich y iednego oślęćiá nigdy niewziął. SkarŻyw 482; CzechEp 282; á ia y przez iednę godźinkę ſtraży trzymáć/ ábo w cżuynośći trwáć przy nim nie mogę. LatHar 49, 642; SkarKazSej 700a.

»on jeden« = unus Vulg [szyk 11 : 1] (12): KromRozm III E5v [2 r.]; LubPs A2; GórnDworz Aa7; RejPos 147v; choćby żadney ztych pomienionych przycżyn do tego niebyło/ tedy by mię oná iedná/ ktorą tu przytocżę/ łácno przemogłá. BudNT przedm a3v; CzechRozm 42v, 106; SkarJedn 204; gdy nie tákiégo przed námi nie będźie czegobyſmy ſie bać/ álbo o cobyſmy ſie fráſowáć mieli/ okróm onéy rzeczy iednéy bárzo potrzebnéy OrzJan 137; WujNT Ioann 6/22; SkarKaz 607b.

»sam, samiuczek jeden« = solus, ipse solus Vulg [szyk 83 : 46] (128 : 1): FalZioł V 4v; BielŻyw 156; SeklKat V; RejKup o3v; MurzNT Matth 14/23; KromRozm II q3; Diar 53, 75; DiarDop 103; GliczKsiąż A2, O2v; LubPs B, gg5v; KrowObr Bv; Leop 3.Reg 18/22, Eccle 4/11; Bo ſám lazł ieden przez płot RejFig Bb8v; RejZwierz 72; BibRadz I *4v, 3.Esdr 4/10; BielKron 20, 101, 159v, 186, 365v (8); Ad omne periculum solus opponitur, Sam yeden ſie ſprzećiwia wſzem niebeſpiecznościam Mącz 311b, 448c; SarnUzn H; RejAp 37v, 72, 120v, 158, 193v (6); GórnDworz H4, Gg, Gg2, Ii2, Ii6 (6); Archimedes [...] ſam ieden przez óny inſtrumentá ćiągnął po źiemi Okręt GrzepGeom B; A gdyż iáko ſłyſzymy/ iż iednáſz tá ieſt ſámá drogá/ y prawdá/ w tym iedinym Synu/ á nie żadnym inym obycżáiem/ poznáć to dziwne á wiekuiſte Boſtwo/ Bogá Oycá y Ducha s. RejPos 294v, 194v, 197v, 206, 213, 221v (12); HistLan A3v; KuczbKat 275; RejZwierc 108; BielSpr 43v; WujJud 121, 219v; RejPosRozpr c3v; BudBib Deut 1/12; CzechRozm 4, 26, 60v, 106, 128v (11); ModrzBaz 24v, 25v, 45, 77; SkarJedn 28, 63, 102; KochOdpr D2, D3; Oczko 3v; Trzy latá nápuſtyni ſam ieden przeżjł SkarŻyw 471 marg, 57, 86, 165, 235, 269 (11); CzechEp 128, 356 [2 r.], 381, 386, 421 (8); NiemObr 97; Bom ią ſam ieden zoſtał z téy drużyny KochFr 27; KochPieś 19; PudłFr 30; ArtKanc O5, V2v; GórnRozm Dv, M2; ActReg 170, 184; Calep [656]b; GórnTroas 25; OrzJan 37; LatHar 76; WujNT Ioann 6/15; SarnStat 152; WitosłLut A3v; SkarKaz 156b, 550a, 609a; Y ia proſtak boiąc ſię przerwáć im rozmowy, Sámiuczek ieden ſtoię CiekPotr 86, 7; CzahTr Bv; SkarKazSej 667b; SzarzRyt B4.

»ten jeden« [w tym: to jedno(ć) (22)] [szyk 127 :19] (146): BierEz D4v, E2v, F2, F2v; OpecŻyw 63v; PatKaz II 26v; FalZioł V 76v; RejPs 83; RejKup v2v; Diar 75, 81; BielKom F8v; GliczKsiąż D5, O7v; LubPs B, N2v; KrowObr 11, 54v, 68v, 85; tho iedno wiem [unum scio]/ że gdyżem był ſlepym/ teraz widzę. Leop Ioann 9/25, Hebr 10/12; OrzList f4v; RejZwierz A2v, 7v, 57v; że tym iednym Hoſiuſem Polſka Koroná przede wſzytkiemi Krześćijáńſkiemi Kroleſtwy pewnie wygráłá. OrzRozm P3v, B3v, M2, Rv; BielKron 39, 67v, 86v, 101, 206v (8); KwiatKsiąż C3, F4v, H2, M4, P4; In hoc puncto tota res pendet, Ná tey ſie yedney rzeczi wſziſtká rzecz záwieśiłá. Mącz 331c, 225b, 257d, 307b [2 r.], 376a, 503d [2 r.]; OrzQuin B [2 r.], D2, D2v, L3v, Q3; Prot D3; SienLek 27v, 31, 44; RejAp 18, 37v, 72, 193v, 194v (6); GórnDworz L5v, L8v, Z7, Ii2, Ii6 (10); GrzepGeom Cv; HistRzym 43v, 135v; RejPos 20, 129v, 250, 272v, 294v (7); BiałKat 198v; WujJud 33; WujJudConf 12, 231v; RejPosRozpr b3; RejPosWstaw [143³]; BudBib b4; BudNT Ii6; CzechRozm 26, 173v; SkarJedn 205, 233; KochOdpr D3; SkarŻyw 225, 304, 358; StryjKron 345; CzechEp 107, 126, 186, 238, 245 (10); NiemObr 21, 97, 172; KochFr 95; KochDz 104, 106; WerKaz 275; ArtKanc Q8v; GórnRozm K4; ZawJeft 16; ActReg 149, 162, 170, 171; KochPij C3; OrzJan 54, 80, 122; LatHar 76; RybGęśli B; WujNT 288, Act 24/21, Gal 5/14; SarnStat 128, 622; SiebRozmyśl [A4]v; SkarKaz 550a, 578b; CiekPotr 49; Iednóż to dobro do nas przywiązáné liczę/ Zechmy mátkámi dźiatek GosłCast 45, 45; PudłDydo [B5]v. [Uwaga: Niektóre przykłady N i A sg „to jedno” mogą być zaliczone rownież do JEDNO, JEDNOĆ, JEDNOŻ.]

»(jedno) tylko, je(d)no jeden« [szyk 56 : 24] (60 : 20): BielŻyw 80; LibMal 1554/185; Diar 53, 58, 81; GliczKsiąż O2v, O7v; LubPs B, ff3v; GroicPorz kk4; KrowObr Bv, 11, 54v, 68v, 100v (6); RejZwierz 57; BibRadz 4.Esdr 3/11; OrzRozm Kv; BielKron 67v, 71, 433; GrzegRóżn D2v; KwiatKsiąż C3; Mącz 503d [2 r.]; SarnUzn B5v, F3v, H; RejAp 110v, 120v, 158, 177, 188; GórnDworz L8v, P6v, Z4v, Z7, Ii6; iż tylko ná iedno ſłowo á ná záwołánie iego vciekáć muśi precż/ á w niwecż muśi być obroconá oná moc iey RejPos 221v, 20, 45v, 59, 107, 206 (14); RejZwierc 204v [2 r.]; WujJud 121; BudNT Mar 2/7, Luc 18/19; CzechRozm 60v, 89, 173v; KochOdpr D3; y wnet záchorzawſzy iedną tylko kobiercżyną pokryty leżąc SkarŻyw 473, 207, 235, 269, 453; CzechEp 138, 155; NiemObr 121, 143; PaprUp A4v; ActReg 162; Przedśię nie weźmieſz ieno iednę duſzę. KochFrag 46; WujNT 4, Ioann 6/22; SarnStat 669, 1297; PowodPr 5; SkarKaz 243b.

Przysłowia: bibl. KrowObr 144; literká iedná/ álbo teź [!] ieden pąkćicżek [aut unus apex] z zakonu nie przeydzie/ áż ſie wſzyſtki rzecży ſtáną. Leop Matth 5/18; OrzRozm B3v; iotá iedno/ ábo iedná kreſká/ żadną miárą nie przeminie od zakonu CzechRozm 91v, 21, 91v; CzechEp 113, 362; WujNT przedm 31 [2 r.], Matth 5/19 [2 r.], Luc 16/17 [ogółem 13 r.].

áni wam iedney ſtopy dam z ich zyemie BielKron 41v; Mącz 88d; CzechRozm 213v; SkarŻyw 56; KochSz B4; ReszPrz 70 [ogółem 6 r.].

bibl. WujNT Luc 11/46; iednym ſię pálcem źiemſkie^go páńſtwá y rządow nie dotykał. SkarŻyw 244b.

ku ktoremuś ty y iednym pálczem nie podobien RejPos 309.

kthorego iuż áni ná iednym pálczu przycżynić nie możymy [!] RejZwierc 155.

Verbum sat est, Dosić yeſt ná yednym słowie. Mącz 484c.

bibl. bes ktorey [opatrzności bożej] y włos ieden z głowy náſzey ſpáść nie może CzechRozm 245; SkarŻyw 192, 576; LatHar 642 [ogółem 4 r.].

Zwroty: »na krok jeden odstąpić« (1): ktorzy woleli gárdło ná mięśne iátki/ że ták rzekę/ Wydáć/ niż od powinnośći ſwey ná krok ieden odſtąpić. CzechRozm 253.

»słow(k)a jednego nie rozumieć, nie umieć« [o obcym języku] [szyk zmienny] (2): SeklKat Z3v; bo po łáćinie ſłowá iednego nierozumiał. OrzRozm M4.

»jednego słowa nie rzec, nie przemowić, nie odpowiedzieć itp.« = (z przeczeniem) verbum loqui PolAnt [w tym: z elipsą czasownika (2)] [szyk zmienny] (15): Slyſſątz to panną náſwiętſſá/ przemowitz niemogla byiednégo ſlowa. OpecŻyw 113v, 121v, 125v, 130v; ForCnR C2v; OrzRozm I2v; Mącz 366c, 484c, 504c; A cóż ná to Król? (did) EVANGEL. Słowá iednégo (–). OrzQuin D2v; WujJud 44; RejPosRozpr c3v; BudBib 1.Par 17/6; Phil G; SarnStat 220.

»[o kim] jednego słowa nie słychać, słowo jedno dać znać« [szyk zmienny] (1 : 1): In oblivione diu iacuit cui opponitur in assidua esse commemoratione, Długo o nim yednego słowá nie słycháć było. Mącz 256d; SkarŻyw 16.

»w jednym słowku się zająknąć« (1): Si verbo titubabit, Yeſli ſie w yednym słówku záyąknie. Mącz 456c.

Wyrażenia: »jednej chwile« (1): Lucerna eadem scripsi, Przi yedney ſwieci/ álbo yedney chwile Mącz 201b.

»jednej godziny, (na, w, za) jednę godzinę, w jednej godzinie« = nagle, od razu; una hora PolAnt, Vulg (15 : 4 : 7): BielŻyw 105; że iedney godziny [una hora] przyſſedł ſąd twoy. Leop Apoc 18/10, 17/12; RejAp 144, 149, 151, 153, 157 (10); RejPos 264; BudNT Apoc 17/12; ModrzBaz 85; NiemObr 87; Phil H3; LatHar [249]; KołakCath Cv; WujNT Apoc 17/12, 18/10, 17, 19; WysKaz 47; SkarKaz 383a.

»kęs jeden« [w zdaniu przeczącym] = wcale, ani trochę (17): Iuż thá páni Dworna/ ieſt thák dobrze ozdobiona/ iż iey iedwabiu/ pereł/ [...] kęs ieden nie trzebá. GórnDworz Ccv; á iżby niemiáło być tych ludzi doſyć/ ktorzy grzeſząc/ wiedzą pewnie iż grzeſzą/ áni ſie ná prawdziwey roſkoſzy/ ábo ná prawdziwym bolu kęs ieden mylą. GórnDworz Ff4, H, H3v, N8, P7, R7v (14); WerGośc 247, 252, 253.

»na jedno ki(w)nienie [czyje a. palca czyjego]« (3): Ad illius nutum fiunt omnia, Ná yedno yego kinienie wſziſtko bywa. Mącz 255a, 508a; BielSpr 10.

»w jednej koszuli« = w niekompletnym ubraniu (3): wźiąwſzy go [biskupa] w nocy z łożá w iedney koſzuli wſádził na ſzalony koń BielKron 362, 369, 405v.

»w jednej koszuli, sukience« = bez żadnego majątku (1 : 1): proſiłá áby ią w iedney koſzuli do domu odeſłał/ á okrućieńſtwá nád nią nie dziáłał BielKron 368; GórnDworz Z4v.

»w jednym oka mgnieniu« = momentalnie; uno momento, uno nutu Vulg (5): Leop Sap 18/12, 2.Mach 8/18; BibRadz Ier 4/6; BudBib Sap 18/12; A ieſli Abákuk w ćiele z Zydowſkiey ziemie do Cháldeyſkiey w iednym oká mgnieniu przenieśiony był z obiádem onym do Dánielá SkarŻyw 252.

»jednym skokiem, pędem, zjazdem« = prędko (2 : 1 : 1): Pirzcháćby mu do láſá pewnie iednym zyázdem. RejWiz 99v; BibRadz 4.Esdr 15/42; Saltu insilire, Yednym skokiem wskoczyć. Mącz 365c; KochSz C3v.

»jednym słowem« = krotko, zwięźle (9): BibRadz I *4; Mącz 255a, 294c, 400d, 504a; Rozumiey temu iżći iemu nie było nie po tym/ boby go [dyjabła] był iednym ſłowem odpráwił RejPos 70v; A po cżemuſz nam funt daćie? Iednym ſłowem nam powiedzćie. MWilkHist C3v; KochWr 30; SarnStat 1254.

»jednym słowem« = czyli, krótko mówiąc [szyk 9 : 1] (10): Takież więtſzą wagę [czyń] na mnieyſzą iednym ſłowem każdą więthſzą rzecż na mnieyſzą. KłosAlg E; SkarJedn 96; Oczko 10v; KochFrag 51; WujNT 11, 555, 807; GosłCast 18; RybWit ktv. Cf »słowem jednym, krotko«.

»jednym tchem, szańcem« = od razu; uno spiritu Mącz (2 : 1): I bolącżkę iadowitą Antracem/ ſpądza pretz iednym ſzańczem. FalZioł I 136c; yáko yeden może duſzkiem/ álbo yednym tchem wypić. Mącz 76a, 408c.

Szereg: »słowem jednym, krotko« (1): to o nim [o papieżu] z łáſki Bożey twierdźimy/ [...] że on ieſt tym Krolem: [...] tą beſtyą: [...] A iż ſłowem iednym krotko rzekę/ tym Antychriſtem. CzechEp [382].

b. Emfatycznej i podkreślającej dodatni lub ujemny charakter rzeczownika lub pewność jakiejś osoby czy faktu: naprawdę, właśnie (220): MetrKor 46/118; RejPs 94; KrowObr B3v; RejWiz 74; Ieſt tho iedno ſzyderſtwo ná ſwiecie tá Alkumia známienite/ która ſie iáwnie ſámá w ſwey nikcżemnośći wydawa/ gdy to obiecuie dáć z náuki/ cżego iey przyrodzenie broni BielKron 26, 80v, 81v, 274, 459v; Mącz 198d; bo kto dla pożytku/ ábo dla iákiey iney przycżyny ná to ſie vda/ [...] nie godzien ieſt/ áby go ſláchćicem zwano/ ále iednym naynędznieyſzym przekupniem. GórnDworz G4v, B7v, L17v; Tá rzecż ktorąś tu przypominał ieſt v mnie iedną nowiną: bobym ſie tego nieſpodźiewał CzechRozm 267, 59v, 101v, 185v, 218v, 266v; SkarJedn 27; SkarŻyw A4, 185, [197], 260; CzechEp 24, 138, [386]; NiemObr 10; GórnRozm B4, E3v; KochProp 6; PaprUp D; Cud ieden/ pánná śmiáła/ młódźiéniec lękliwy. GórnTroas 74; LatHar +8v; CiekPotr 66; SkarKazSej 669a.

W wypowiedzeniach o charakterze porównawczym (152):

Wprowadzanych przez „jak(o)” (71): LibLeg 11/13v, 56v, 57; MurzHist C2; BielKom E8; GliczKsiąż D8v; BibRadz 2.Reg 3/33; BielKron 51v, 109v, 119, 147v, 247 (20); iż kthoż by kolwiek niemiał wſtydu w ſobie/ á ſpráwiedliwośći/ áby ten iáko iedná zarázá ſwiátá/ był s poſrzodká ludzi wyięty GórnDworz Ffv, Bb3v, Ee5, Ee6v, Ee8v, Ff4, Ff4v, Gg5; BielSpr 38v; MycPrz I C4; iż ich znam być ludzmi ćieleſnymi/ á iáko iedno bydło/ ćieleſnym ſie tylko/ á przyrodzonym rozſądkiem báwiącemi CzechRozm 123v; ále też on tákże ſobie świát obrzydźić y obmierźić ieſt powinien iáko ſzubienicżniká iednego CzechRozm 250, 24, 86, 110, 125v, 135 (17); ModrzBaz 88, 100v, 123v; SkarŻyw 56, 119, 185, 294, 309, 542; MWilkHist I2v; A tenże [Chrystus] [...] gdy ono iáko ieden grzeſzny niewolnik/ grzechu nie vcżyniwſzy/ [...] nośił przedśię ná ſobie grzechy wſzytkiego świátá CzechEp 317, 343; CzechEpPOrz *; NiemObr 16; KlonŻal B2v; BielSen 8; W tancuś iák iedná bogini KochSob 69.

Wprowadzanych przez „miasto” (4): thám [Tytus w Cezaryjej] ſpráwował igrzyſko/ [...] ná ktorym wiele Zydow pomordowano miáſto iedney krotofile BielKron 147v, 145, 375, 445v.

Wprowadzanych przez „za” (77): BielKom A4v, E5; OrzRozm N2; S tey przycżyny y Włoſzy y Grekowie chwalili ią [Izydis] zá iednę boginią BielKron 8v; A tho też zá ieden dziw hiſtorykowie piſáli o Skánderbegu/ iż on ták w wielkich potrzebách bywáiąc/ żadney rány ná ſwym ćiele niemiał BielKron 258v, 11, 23, 25, 75v, 93v (38); BielKronCies Mmmm3; OrzQuin Z3; SarnUzn D7; GórnDworz E5, G7, Kv, V3, Xv; RejPos 290; BielSpr 20, 54, 72v; Był w Monáſterze Suprásłſkiem Archimandritem nieiáki Kimbar ktory ſię miał za iednego Filoſofá/ iáko to głupim przyzwoita. BudNT przedm b7; CzechRozm A2, 2v, 70v, 81, 131 (11); ModrzBaz 100; ModrzBazBud ¶6v; Rzekł święty: [...] a iá ſię ćiebie nieboiąc/ przegroſkámi twemi gárdzę/ y báłwány twe mam ſobie zá ieden gnoy SkarŻyw 566; NiemObr 81, 145; WerGośc 214 [2 r.]; GórnRozm K4v; LatHar 251, 676; SiebRozmyśl K3v; KlonWor 44.

W połączeniu z imieniem własnym sławnej postaci (8): Bitew wygránych miał [Bolesław Krzywousty] cżterdzieśći y ſiedḿ [...] krom tey v Hálicżá w ktorey cżynił ſwą ręką iáko ieden Hektor Troiáńſki álbo Hánibal Kártágińſki. BielKron 354, 109v, 247, 305, 340v, 418, 455v; MycPrz I C4.

Połączenie: »ten jeden« = ille solus Modrz [szyk 29 : 3] (32): MiechGlab *2v; á dni iego wſſytki ſą iemu/ iako ten ieden ktory wczorá przeminął RejPs 134v; KrowObr 143; BielKron 53, 105, 119, 326; Mącz 218c; OrzQuin G4v; RejAp AA4, 134v; GórnDworz H8v; Miedzy ktoremi też tá iedná [plaga] byłá/ iż we wſzytkiey ziemi iego iednego dniá kazał to wſzytko Anyołom pobić RejPos 56; GrzegŚm 19; Bo iednoć to Boże dobrodzieyſtwo ieſt/ iż ták złym iáko y dobrym dał ziemię y pożytki iey RejZwierc 97v, 20 [2 r.]; CzechRozm 74v, 152; PaprPan Hh2v; ModrzBaz 99v; SkarŻyw 194; CzechEp 417; CzechEpPOrz *4v; ReszPrz 45; PaprUp G2v, Kv; Phil E4; KołakSzczęśl Cv; SkarKaz 2a, 579a, 633a.

Przysłowie: á ſnadź ći co im to powinnie należáło/ máło o tym dbáią/ muſiałem ſie tym iednym kámieniem vcżynić/ ktory by mowić vmiał powinienby káżdy wyznáć tę chwałę Páńſką RejAp AA4.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Tertulianá cżythay o tym słowku ieden y iedno. GrzegRóżn L marg.

*** Dubium (1): ale wielką ſtaroſć [...] ied iego [prawdopodobnie: iednego] ſtarcza á on [...] mu, acż włoſi ſwe ſi [...] waſz BielŻyw 76.

Synonimy: 1. b. zest. »jedna jagoda«: »wronie oko«; 2. pierwszy; 3. drugi, niektory; 4. jaki, jakikolwiek, jakiś, niejaki, niektory, pewien; 6. cały, jednaki, jednostajny, rowny, spolny.

Cf JEDENKROĆ, JEDENNASNY, JEDENNASTY, JEDENNAŚCIE, JEDENNAŚCIEKROĆ, JEDNĄC, JEDNO, [JEDNOCHODNICA], JEDNOCHODNIK, JEDNOCZESNY, 1. JEDNOĆ, JEDNODZIENNY, JEDNOHERBOWNY, JEDNOISTNOŚĆ, JEDNOISTNY, JEDNOISTOTNO, JEDNOISTOTNOŚĆ, JEDNOISTOTNY, JEDNOKŁYKTY, [JEDNOKOLE], JEDNOLIST, [JEDNOLITNIE], JEDNOMYŚLNIE, JEDNOMYŚLNOŚĆ, JEDNOMYŚLNY, JEDNONOG, JEDNONOGI, JEDNOOKI, JEDNOOKIE, JEDNOPIĘTRY, JEDNOPRZYRODZONNY, [JEDNORADEK], JEDNORĘKI, JEDNOROCZNY, JEDNORODNY, [JEDNORODZIEC], JEDNORODZONY, JEDNOROGI, JEDNOROŻCOW, JEDNOROŻEC, JEDNOROŻEK, JEDNOROŻNY, JEDNORZĘDŹTWO, JEDNOSTAJNIE, JEDNOSTAJNOŚĆ, JEDNOSTAJNY, JEDNOSTOPY, JEDNOŚĆ, JEDNOURODZENIE, JEDNOURODZONY, [JEDNOWŁADNOŚĆ], [JEDNOWŁADZTWO], JEDNOWŁAJDCA, JEDNOZĘBY, [JEDNOZYGLOWY], JEDNOŻ, JEDNOŻENIEC, [JEDNOŻEŃSTWO], [JEDNOŻONATY], JEDNOŻONY, JEDYNY, JENOROST, JENOWŁADECZ, NIEJEDEN, POJEDNOSTRONNY

KN, BZ, ZZie