[zaloguj się]
[pdf]

DUSIĆ (25) vb impf

Fleksja
indicativus
praes
sg pl
1 duszę
2 dusisz
3 dusi duszą
praet
sg
3 m dusił

praes 1 sg duszę (5). ◊ 2 sg dusisz (2). ◊ 3 sg dusi (8). ◊ 3 pl duszą (1). ◊ praet 3 sg m dusił (9).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XIX w.

1. Ściskać za gardło, uniemożliwiać oddychanie, dławić; powodować śmierć; strangulare Mącz, Calep, Cn; suffocare Calep, Cn; enecare Mącz; effocare, fauces oblidere a. interprimere a. premere, intercludere, interstringere Cn (18): Eneco, Dawię/ Duſzę/ zábiyam. Mącz 243d, 420b; Calep 1009b, l026b.

dusić kogo (9), co (2): Toć [orzeł] záiące teraz duśi/ Potym śię o ćię pokuśi. BierEz Iv; Wyſzedſzy od Páná on ſlugá/ nálazł iednogo z towárzyſzow ſwoich/ ktorj mu był dłużen ſto Denárow y vłápiwſzy go duśił go [suffocabat eum] mowiąc: Wroć coś mi dłużen. Leop Matth 18/28 [przekład tego samego tekstu RejPos 246v, WujNT]; BibRadz Eccli 51/6; RejPos 246v; A ciągnął go [Menelaus], wracając do swego orszaka. A tego [Parysa] węzeł dusił upstrzonej tkanice KochMon 32; PaprPan L3; zátym go zá gárdło vchwyćiwſzy/ nieináczey iáko Hercules Anteuſá ták długo duśił/ áſz ná onym plácu duſzę z niego wytłoczył. StryjKron 135; WujNT Matth 18/28; KmitaSpit B3v; KlonWor 24. Cf dusić kogo o co.

dusić kogo o co (1): Maſz też ono w Ewánieliey Chriſtuſowey nie ládá przykład tego/ gdy ono towárzyſz towárzyſzá duśił o dług CzechRozm 246.

W przen (1): Wſzędy nam przypiſuią że długo ſypiamy/ [...] Acz to [...] práwie ták być muśi/ Gdyż nas namilſzy Trunek do świtánia duſi. Prot B4v.
a. Uciskać, drażnić, krztusić (o dolegliwościach gardła) [kogo] (2): Ano go [starego] ſcijátiká z dycháwicą duśi. RejWiz 93; RejZwierc 59v.
2. Trapić, dręczyć, nękać, dokuczać; angere Calep, Cn; flagellare Cn (5): Ango ‒ Dręcze, Duſze, SSzciskąm, Trapie. Calep [69]b.

dusić co (2), kogo (1): Boś wemnie niepotrzebné troſki vpokoił/ Któré mi ſerce gryzły: iáko to być muśi/ Gdy człowieká niewdźięcznosć opętána duśi. KochFr 76; Tych ſię nic nie ſtráchaymy/ ktorzy ciáło duſzą/ przy ſwym Panie ſtoymy ArtKanc K2; CzahTr B4.

W przen [kogo] (1): bo ták Krolá [figurę szachową] duśi/ Ze mu [Rochowi] rad nie rad Krol wziąć gárdło muśi. KochSz C3v.
3. Tłumić, przytłumiać, nie pozwalać rozprzestrzeniać się (o ogniu); obruere Cn [co] (2): Ale ogyeń co go duśiſz/ to ſie bárzyey żarzy KochZuz A2v.
Przen: Usiłować coś zataić, nie dopuszczać do rozgłosu (1): Y prozno ty tę rzecż [wiadomość o znalezieniu skarbu] duśiſz/ Ty mnie wolno puśćić muśiſz. BierEz E3v.

Synonimy: 1. dawić, gnieść, zabijać; 2. ciężyć, cisnąć, dokuczać, dręczyć, gnębić, przypierać, trapić; 3. tłumić.

Formacje współrdzenne: podusić, udusić, wydusić, zadusić; uduszać, zaduszać.

Cf DUSZĄCY, DUSZENIE, DUSZON

SB