![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: [DZERMA] | Następne hasło: DZIAĆ SIĘ » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.783deef3e87f.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
DZIAĆ (27) vb impf i pf
impf (26) w znacz. 1. i 3.; pf (1) w znacz. 2.
W formach inf, praet i impers a pochylone, w pozostałych formach e jasne.
Fleksja
| inf | dziåć | ||
|---|---|---|---|
| indicativus | |||
| praes | |||
| sg | pl | ||
| 3 | dzieje | dzieja | |
| praet | ||
|---|---|---|
| pl | ||
| 3 | m pers | dziåli |
| imperativus | |
|---|---|
| sg | |
| 2 | dzi(e)j |
| impersonalis | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| praet | dziåno | |||||
inf dziåć (3). ◊ praes 3 sg dzieje (1). ◊ 3 pl dzieja (15). ◊ praet 3 pl m pers dziåli (1). ◊ imp 2 sg dzi(e)j (1). ◊ impers praet dziåno (6).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
Znaczenia
- 1. Tkać, wiązać (przeważnie w połączeniu: dziać sieci) (5)
- 2. Umieścić, podziać (1)
- 3. Nazywać, dawać imię (21)
1. Tkać, wiązać (przeważnie w połączeniu: dziać sieci); texere Mącz, Cn; nectere Cn [co] (5): FalZioł V 50v; Mącz 453b; Sieći na ryby rozmáite/ do wielkieh y máłych ſtáwow/ dźiać GostGosp 84.
Szereg: »dziać a tkać« (1): Wſtydáć ſie będą ći co ſpráwuią Len/ ktorzy dziali á tkáli ſubthelne rzecży [pectentes et texentes subtilia]. Leop Is 19/9.
W przen (1):
Zwrot: »rym dziać« = układać wiersze, rymować (1): Serce mi każe spiéwáć pánu ſwému/ A ſercu ięzyk poſłuſzny pełnému Odbiéra ſłowá/ y nowy rym dźieie KochPs 66.
2. Umieścić, podziać [kogo gdzie] (1): Iuż á iuż go ſobie miey/ A gdzie będźieſz chćiał tu ij dziej: Vbiy/obieś/ álbo przeday/ Podług ſwey woli z nim dziáłay. BierEz A4.
3. Nazywać, dawać imię; aliquo nomine appellare a. signare Cn [komu, czemu cum N nazwy] (21): O figi táko roſkazał: Aby ie iego ſłudze dano/ Ktoremn Agátopus dziano BierEz A2, A3v; OpecŻyw 63, 97; ForCnR A3, B4v; yednemu dzieyą wocziech a drugiego gymyenya nyewy LibMal 1543/ 70, 1543/ 69v, 1545/ 98v, 1550/ 156; RejWiz 32, 49; Mącz 429a; HistRzym 82; FRASZKI tym xiążkom dźieią KochFr kt; KochSz C2; PudłFr [3].
Wyrażenie: »jako(ć) dzieją« (4): Pytał doktor gdzye mieſzkaſz albo iákoć dzyeią RejWiz 61; RejFig Aa8; Mącz 215c; Y pytał go rzekąc: Ktoś ty/ á iáko thobie dzieią? HistRzym 42v.
Synonimy: 1. tkać, więzić; 3. nazywać, rzekać, zwać.
Formacje współrdzenne: nadziać, odziać, przedziać, przydziać, przyodziać, przywdziać, udziać, wdziać, wzdziać, zawdziać, zawździać, zdziać; zadzieć; dodziewać, nadodziewać, nadziewać, nawdziewać, odziewać, podziewać, pozawdziewać, przedziewać, przyodziewać, wdziewać, wzdziewać, zadziewać.
SB