[zaloguj się]
[pdf]

HULTAJ (24) sb m

hultaj (15), hułtaj (6), ultaj (2), hołtaj (1); hultaj BudNT, WujNT, KlonWor (2); hułtaj Prot, ModrzBaz (4); ultaj GostGosp; hołtaj Calep; hultaj : hułtaj : ultaj SarnStat (10 : ‒ : 1), KlonFlis (1 : 1: ‒).

-åj; -aj-.

Fleksja
sg pl
N hultåj hultaje, hultajowie
G hultajów
A hultaja hultaje
I hultaj(e)m hultajmi
L hultajach

sg N hultåj (3). ◊ A hultaja (1). ◊ I hultaj(e)m (1). ◊ pl N hultaje (7), hultajowie ModrzBaz (1). ◊ G hultajów (5); -ów (2), -(o)w (3). ◊ A hultaje (1). ◊ I hultajmi (1). ◊ L hultajach (4); -ach : -åch SarnStat (3 : 1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Człowiek nieosiadły, nie trudniący się żadną pracą; włóczęga, tułacz, bezdomny, obieżyświat; próżniak; circumforaneus Modrz, PolAnt; maleferiatus Modrz; autolecythus Calep; ambulator, errabundus a. erraticus homo, erro, vagabundus, vagus Cn (23): Niechay też domu twego gracze nie vznáią/ Ni Hułtáie ktorzy ſię po świećie tułáią. Prot D3; Lecż záyrząc nie wierni Iudowie y nábrawſzy hultáiow niektorych mężow złośćiwych/ [...] ſtrwożyli miáſto BudNT Act 17/5; Owi żebracy hułtáiowie/ niewiem ieſliby mieli być ćirpiáni ModrzBaz [38]; Autolecythus – Hołłomek, hołtay, biegąn. Calep 118b; GostGosp 165; A żeby ſie Vltáie nie mnożyli/ áby żaden nie śmiał przyiąć y záchowáć ták zbiegłégo kmiećiá iáko y rodźicá/ y ſługi SarnStat 1178, 485, 518 [3 r.], 519 żp, 521, 919 marg, 1308; KlonFlis F; Ow też cháłupę przedał y miłą oycżyznę: Záraz y rozum przepił/ y przegrał iśćiznę. [...] Hultay ſię zgołoćiáły nie ma gdźie podźieći. KlonWor 68.
Szeregi: »gołota abo hultaj« (1): A kto rzecze brátu ſwemu/ Ráká: (marg) Ráká słowo Zidowskie, znáczy nędzniká, gołotę, ábo hultáiá. 2 Kron: 13.7. ábo y błazná. 2 Krol: 6.20. (–) WujNT Matth 5/23.

»hultaj i (abo) luźny człowiek« [szyk 2 : 1] (3): SarnStat 521 [2 r.]; A kto nie vśi[adł] w ktoreykolwiek łodźi z tych trzech [na roli, w kupiectwie i w rzemiośle]: ten od Grekow názwan ieſt Atechnos: to ieſt/ iners, ignavus et ignarus. Náſzy Polacy zową go Luźnym cżłowiekiem/ ábo ieſzcże márniey/ hultáiem. KlonFlis A4v.

»pijanica (a. pijany) i (a) hultaj« (3): Iáko wiele piiánic/ á proznuiących hułtáiow [Quantum ebriosorum, quantum ociosorum et maleferiatorum] po miáſtách ſię włocży? ModrzBaz 142, 36 [2 r.].

2. Obelż. Łajdak, szubrawiec, łotr (1): O Ludokupſtwie/ de plagio sive plagiatu. [...] (marg) Stratagemata Plagiariorum. (–) Vprzędźie ſobie hultay nadobną poſtáwę/ Ktory ſię iuż vmyślnie vda ná tę ſpráwę. [...] MAło ná tym łotrowi/ iż z obory krádnie/ [...] Ale y wolne ćiáłá záwodźi w kray cudzy KlonWor 26.

Synonimy: 1. biegun, błękacz, gołoszyjca, gołota, hołomek, kursor, »luźny człowiek«, łazęka, nieosiadły, odartus, pielgrzym, tułacz, tułak, wędrownik, włoczęga, wszędybył; 2. łotr.

BZ