[zaloguj się]
[pdf]

NIEPOCZESNY (28) ai

niepoczesny (24), niepocześny (3), niepoczesien (1); niepocześny KlonFlis; niepoczesny : niepocześny KlonWor (3:2).

W pisowni łącznej (26), w rozłącznej (2); -ſ-, -ſſ-, -s-, -sz- (25), -ś- (3).

Oba e oraz o jasne.

comp niepocześni(e)jszy (2).

Fleksja
sg
mNniepoczesny, niepocześni(e)jszy fNniepoczesnå, niepocześni(e)jsz(a) nNniepoczesn(e), niepoczesno
Gniepocześn(e)go Gniepoczesn(e)j G
I Iniepoczesną I
L L Lniepocześnym
Vniepoczesny V V
pl
N subst niepoczesné
G niepoczesnych
A subst niepoczesn(e)
I n niepoczesn(e)mi
L niepoczesnych

sg m N niepoczesny, niepocześni(e)jszy (11). ◊ G niepocześn(e)go (1). ◊ V niepoczesny (1). ◊ f N niepoczesnå (2), niepocześni(e)jsz(a) (1). ◊ G niepoczesn(e)j (1). ◊ I niepoczesną (1). ◊ n N (attrib) niepoczesn(e) (1), (praed) niepoczesno (1). ◊ L niepocześnym (1). ◊ pl N subst niepoczesné (2). ◊ G niepoczesnych (2). ◊ A subst niepoczesn(e) (1). ◊ I n niepoczesn(e)mi (1). ◊ L niepoczesnych (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. niepoczciwy, Linde XVI(XVII; wstawka XVII) – XIX w. s.v. poczesny.

1. Nie budzący szacunku wyglądem, niepokaźny, byle jaki; indecorus, inhonestus Mącz, Cn; levis Mąc (15): RejJóz K7; Ya acz czi ſie zdam bicz ſmieſſni Abo iaki niepoczeſni Nigdi na to hardzie niekaſz A nikogo lekcze niewaſz Bo ſie czaſem więczei wliewa Tam gdzie ſie kto nienadziewa RejRozm 393; Aliecziem ia liewku ſlichal Zeſz ſie teſz ti gdzieſ kura bal A to ieſt zſproſtna beſtia Niepoczeſſnieiſſa nizli ia RejRozm 400, 407; BielKom F4v; KwiatKsiąż F3; [św. Stanisław rozkazał] áby ćiáło moie z tych kątow niepocżeſnych ná zamek Krákowſki przenioſł. BielKron 349v; Corchorus inter olera, Proverb. Nędzny á pyſzny/ Lichy/ Niepoczeſny/ á wżdy chce być widzian. Mącz 65c; Leucopaeatus sive leucophaeatus, Który proſtą ſzárą á śiwą ſuknią yeſt prziobleczón/ niepoczeſny. Mącz 189d, 79d, 157d; A nie rácż ſię tym W. M. obrażáć/ iż ſię zda ná pierwſzym poyźrzeniu tytuł niepocżeśny: gdyż pierwſzy raz pod tym imięniem Fliſowſkim nienagorzey vſzedł/ y nie do końcá zgániony. KlonFlis Bv; Szkápá byłá nie pocżeſna/ Noſáta/ nie pocżworna áni też poſzeſna: Chuda/ gurdźielowáta [...] Przetom lekce rozumiał o wzgárdzonym koniu KlonWor 19.
Szereg:»prosty, (i) niepoczesny« (2): Mącz 190a; Iáko Alcibiades w proſtym y niepocżeśnym puzderku chował złote Sileny one Bożki Pogáńſkie KlonWor ded **2.
2. Niezgodny z dobrym obyczajem, przyzwoitością, moralnością; illiberalis, turpis Mącz; indecorus, infamis, inhonestus Cn (10): widźiało ſie mu niepoc̃eſno iże ſobie ſwiebodnie ſiedli/ nikomu ſie niekłaniaiątz. ForCnR C4v, D; Turpis fuga, Szkáráda niepoczesna zelżywa ucieczká. Mącz 470b, 191a, 470b; Dźielił ſię Kukułcży ſyn gniazdem y obłowem Z ſynámi cnego łożá [...] A ták nie zá miecżem ſzły dobrá/ lecż zá brzuchem: Co ſię dźiało máćierze niepocżeſney duchem. KlonWor 63, ded **3v, s. 18.
Wyrażenie: »niepoczesna żona« = meretrix Vulg (2): Zapráwdę wám to powiedám/ ijże iawni grzéſſnicy ij niepocżeſné żony [celnicy y wſzetecznice WujNT Matth 21/31]/ vprzédzą wás do królewſtwa niebieſkiégo OpecŻyw 74v, 74v.
3. Okrywający hańbą, obraźliwy, ordynarny (3):
Wyrażenie: »niepoczesne słowa« [szyk 1:1] (2): Iakom ya nyeszadawl [!] yemu nyepoczesznych slow yemu anym yemu szyekl wroth Gwalthe [!] ZapWar 1507 nr 2036; ſlowy nyepocżeſnemi/ álbo vcżynki ſproſnemi przed nimi [dziatkami] ábyſmy nye wylatáli. GliczKsiąż D7v.
Szereg: »niepoczesny a gruby« (1): vidział Pitagoras iednego w cżiſtim vbraniu á on mowił rzecży nie pocżeſne á grube y głupie y rzekł iemu albo mow rzecży ku twemu odzieniu podobne, albo ſie oblecż w odzienie rowne ku twoim obycżaiom. BielŻyw 32.

Synonimy: 1. mierziony, niepoczciwy, niesławny, prosty, sprosny, żadny; 2. bezecny, niepobożny, niepoczciwy, wszeteczny; 3. gruby.

Cf POCZESNY

AK