[zaloguj się]
[pdf]

OCHOTA (200) sb f

Oba o oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N ochota
G ochoty ochot
D ochotåm
A ochotę
I ochotą
L ochocie
V ochoto

sg N ochota (27). ◊ G ochoty (31). ◊ A ochotę (26). ◊ I ochotą (110). ◊ L ochocie (4). ◊ V ochoto (1). ◊ pl [G ochot.] ◊ D ochotåm (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Chęć, gotowość, życzliwość, zapał; alacritas Mącz, Modrz, Calep, Cn; promptitudo Mącz, Modrz, Cn; navitas, strenuitas Calep, Cn; prothymia, studium Mącz; desiderium PolAnt; agilitas, dexteritas Calep; aviditas Vulg (198): BierEz G; Ano ſámi dármo maćie Dármo nam też vdzielayćie A my widząc tę dobrotę Będziem mieć więtſſą ochotę RejRozpr B3v; RejKup ee6v; Chociay kęs nogá krzywa/ ále proſta cnotá/ A co zeſzło ná kroku, nádſtáwi ochotá. RejZwierz 52v, 69v; Prothymia, Latine, Promptitudo, Alacritas, Ochotá wdzięczność. Mącz 327d; nie zda mi ſie/ áby ochotę zbytnią/ zarkiem ſkokiem/ pochuthnywániem ſobą/ pokázowáć miáła [białogłowa w tańcu] GórnDworz X3v, C2; Z ochoty im ręce drżą/ ſerce ſie rádnie HistLan Fv, A4v, C3v; Przyiedzie przyiaciel/ iuż mu miło ná onę nadobną zgodę á ná onę wdzięcżną ſpołecżność páthrzyć [na zgodne małżeństwo]/ áno mu oboie vſługuią/ oboie wdzięcżną ochotę vkázuią RejZwierc 32, 32, 89v [2 r.], 96v, 251; PaprPan L3; NiemObr 22; KochMRot B3; WerKaz 305 [2 r.]; ActReg 104; Calep 48a, 691b, l010a; Opádli duſzę mą/ pełni ochoty Nieprzyiaćiele GrabowSet Ov; OrzJan 128; KołakSzczęśl Dv; KlonWor 3; ZbylPrzyg kt; Ale Polſcy Gryffowie nie ták ządni złotá/ Iáko wolności ſtroże/ w ktorych tá ochotá/ Ze y vmrzeć zá wolność zyfkiem poczytáią SzarzRytLeśn ktv; [Lud twoy ochotny [sponte] (włáſnie ochot) wdzień woyſká twego w ozdobnośćiach [PolAnt Ps 109/3] BudArt D2v].

ochota czego (2): Wſzákże Chryſtus widząc proſte ſerce Piotrowe y ochotę cżertſwey wnim ku ſobie vprzeymośći/ [...] wprowádził go z innymi dwiemá ná gorę Tabor SkarŻyw 598; SkarKaz 45b.

ochota do czego (10): Agápius bárzo ſię zdumiewał/ widząc táką ochotę do zbieránia ſkárbow duſznych. SkarŻyw 14; Przypátrz ſię namileyſzy Chrześćiáninie/ [...] iáką ochotę y poſłuſzeńſtwo ná głos Boży [...] do ſzukánia Páná ſwego/ pokazáli SkarŻyw 26, 3, 160 marg, 194; ZapKościer 1582/32v; StryjKron 205; LatHar 250; Pleminius łákomy [...] Proſerpini Lokreńſkiey Kośćioł záwołány (Gdy go do ſtárożytnych ruſzyłá ochotá Skárbow.) złupił z pieniędzy KlonWor 10. Cf Zwrot.

ochota ku komu, ku czemu (3): Miał ták gorącą ochotę ku pozyſkániu duſz Pánu Bogu: iſz [...] po wśiách y zamkách chodził/ [...] ſercá wiernych ku miłośći niebieſkiey/ y oycżyznie zápaláiąc. SkarŻyw 212; GosłCast 8; SkorWinsz A2.

ochota w czym (2): Wſzákże z oſobnego przywileiu y woley Bożey to vcżyniłá tá Pánienka/ áby w niey Pan Bog pokazał/ iáko mu ochotá w posłudze bliznego miłá ieſt SkarŻyw 194; Záchował ná wſzytkim obycżáie święte/ wpoſłuſzeńſtwie ochotę/ w ćierpieniu ſtátecżność/ w miłośći vcżjnność SkarŻyw 371.

ochota czyja [w tym: pron poss (8), G sb i pron (4)] (12): RejWiz 131v; BibRadz I 378d marg; BielKron 247; Przetoż ia wdzięcżen będąc tey twoiey ochoty/ Poydę á doſwiádcżę też y w drugiey tey cnoty. HistLan A4; Tylko we wſzey ochocie duſze twey ofiáruy BudBib Deut 12/15; KochFr 47; ZawJeft 42; Phil C2; GrabowSet I2v, Y; GosłCast 8; TORVN budowny y bogáty wcnotę/ Tám ſzcżyrych mieſzcżan oglądaſz ochotę KlonFlis G2.

W połączeniach szeregowych (4): GórnDworz D5; RejZwierc [193]; Calep 44a; duchownym rozmyślániem przyſtoynie zábáwionemu/ męſtwá/ ochoty/ y ſercá ná wſzyſtko przybywa. LatHar 663.

W charakterystycznych połączeniach: czysta ochota, gorąca, jakakolwiek, niewymowna, osobna, pobożna, postawna, przeważna, uprzejma, wdzięczna (2), wielka (3), zbytnia; ochota posłuszeństwa, uprzejmości; ochota do bitwy, do modlitwy, do posługi, do postępowania w cnocie, do roboty, do [jakich] skarbow, do spraw rycerskich, do szukania [kogo], do zbierania [czego]; płynie ochota, rusza [kogo] (2); dosyć ochoty, pełen, więcej; przybywa ochoty; doświadczyć ochoty, doznawać; chwalić ochotę, czuć, czynić, mieć (4), oglądać, pokaz(ow)ać (ukazować) (4), uważyć sobie, widzieć, wzbudzić, zachować, zdobić słowy, znać; ochotą gotowy; ochotą cisnąć się [do czego], służyć, słynąć, spowinowacić [kogo], ustraszyć.

Zwrot: »dodawać ochoty, dać ochotę« [w tym: do czego (1)] (2:2): Tymi ſłowy gdy im dodał ſercá y ochoty [audaces eos constituens]/ będąc gotowi vmrzeć dla vſtaw y dla oycżyzny/ Rozdźielił woyſko ná cżtery częśći BibRadz 2.Mach 8/21; Gdyſz odkrzywdził krzywdy w Izráelu/ gdyſz dał ochotę ludowi [dum sponte se offert populus]/ błogosłáwćie Iehowę. BudBib Iudic 5/2; SkarŻyw A2; StryjKron 411.
Wyrażenie: »mężna ochota« (1): Hetman wſpaniły więcey ſercá doda/ Mężną ochotą/ niż gdy ſie ſam potka. RejZwierc [213].
Szeregi: »chęć (a. chuć) i ochota« [szyk 2:1] (3): Alachritas et studium, Ochotá y chuć/ chćiwość. Mącz 423c; GosłCast 8; Dał im z łáſki ſynacżká ocżekawánego. Wzbudźił więtſzą ku ſobie chęć y ochotę SkorWinsz A2.

»męstwo a ochota« (1): Iż tego Krzyżá tákże y Podkowy: Doſtawſzy męſtwem á wielką ochotą/ Vpſtrzono potym ták ozdobnie cnotą WerKazPapr 274. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»ochota a (i) miłość« (2): RejZwierc 96v; O niewymowna ochoto/ y śmiáła miłośći/ co ćię odſtráſzyć do [!] prętkiego pátrzánia/ ná to coś miłowáłá mogło? SkarŻyw 599.

»ochota i pobudka« (1): Do cżego mi też oſobną dał ochotę/ y pobudkę Oświecony Pan Mikołay Chryſztof Rádziwił SkarŻyw A2.

»prętkość, (i) ochota« = alacritas et promptitudo Modrz (3): Tho mowi dla prętkośći y ochoty wiernych BibRadz I 378d marg; ModrzBaz 115; Calep 317a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»serce i ochota« (2): BibRadz 2.Mach 8/21; krol wſiadł ná koń przepráwił ſie theż/ cżyniąc drugim dobre ſerce y ochotę. BielKron 406. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»ochota i wola« (1): Doſyć dobrze y ten tylko w cnotách poſtępuie/ ktory ſię grzechow śmiertelnych wiáruie/ á iákąkolwiek ochotę y wolą do poſtępowánia w cnoćie/ w ſobie cżuie. LatHar 250.

W przen (2): Hetman [...] ma być taki/ [...] ktoryby w ſercá żolnierſkie prędkość y ochotę iákoby wlać mogł ModrzBaz 115; Pełná ſzpiżárnia/ kupą ćiągnie k ſobie/ Ochotá płynie/ gdźie mieſzki nátknione. GrabowSet Yv.
α. W funkcji przysłówka: ochoczo, gorliwie, z zapałem (106):

»ochotą« (3): SkarŻyw 371; Więc ſerce tákowé y myśl táką naydźieſz wáſzá kró: M. nie ieno w tym ták mężnym Rycérſtwie ſwoim ále tąſz ochotą gotowy ieſt ſtan Duchowny wſzyſtek OrzJan 111; LatHar 187.

Wyrażenia przyimkowe; »z ochoty« (8): RejJóz E7; do káżdey złey ſpráwy/ wnet lecą z ochoty. RejZwierz 77; LAźniowſki to cżłek młody/ ále ſtárey cnoty/ Vcży ſie záwżdy pilno/ ze wſzyſtkiey ochoty. RejZwierz 82v; HistLan F3v; Spyta go Pan: á wielé tákowych iáko ty Twóy Pan błaznów ma. Sługá ón z czyſtéy ochoty: Széśći nas tylko w domu Pánie miłościwy PudłFr 25; KmitaPsal A3v; GrochKal 26; [kmiotkowie] do ciebie duſznie bieżeć chćiełi [!]. Ażemći ie wroćił do roboty/ A ſamem tu biegł z wielkiey ochoty. RybWit C2.

~ W charakterystycznych połączeniach: z czystej ochoty, z prawej, z swej, z wielkiej, z wszystkiej; biec z ochoty, czynić, lecieć, mścić się krzywdy, uczyć się. ~

»z ochotą« = libenter Mącz; gnaviter Calep; cum aviditate Vulg (94): SeklWyzn b4; RejKup v5; KromRozm I I3v; A oni wnet z ochotą yedli do ſytośći LubPs R6v; Iáko wyerny ma z ochotą pilen być ſpráwiedliwośći bożey LubPs bb5 marg, I2v, O3, X2 marg, cc3; Wnet gi páni przyięłá á z nadobną ochotą/ Dáiąc mu pirwſze mieyſce miedzy oną rotą. RejWiz 26v; cżęść rozumem/ á drugą cżęść cnotą/ Ogárnieſz/ boć to wierz mi z życżliwą ochotą Nápiſano RejWiz Cc3, 170; RejFig Aa; proſzę moię namilſze rycerſtwo/ bierzćie ná ſię zbroię z ochotą/ niepzyiaćielowi [!] zá Bożą pomocą odeprzemy. BielKron 255v; [białogłowy] s táką ochothą pomagáły obrony mężom ſwym/ iż nieprzyiaciel ze ſromothą [...] odciągnąć muſiał GórnDworz Z5; HistLan D2v; każ nákármić chárthá przy fobie/ á włoż nań iáką piękną obroż/ vźrzyſz z iáką ochotą będzie ſkakał około ciebie RejZwierc 97; ten co prze kogo co cżyni/ y on też co przeń cżynią/ áby to miedzy ſobą z nadobną poſtáwą á z wdzięcżną ochotą cżynili. RejZwierc 97; Duſzycżká miła tá bieży zá cnotą/ Z wielką ochotą. RejZwierc 116, Bv, 32v, 92v, 96v, 104v (15); BiałKaz Nv; Potym ſie vćiſzyli wnet wſzyſcy z ochotą StryjWjaz C3, A3v; CzechRozm 249v; KarnNap Ev, E3v; POdźmy z ochotą/ pánu chwałę daymy KochPs 143; Y przyiął go zwielką ochotą Pátryárchá: bo znał ſławę iego SkarŻyw 166; Rozumiey z iáką dopiero ochotą ſłużył [św. Józef] małżonce ſwoiey/ y temu co nośiłá. SkarŻyw 243, A2, 14, 89, 101, 188, 225, 333; do ſwych bożkow kośćieliſk z ochotą ſię zbiegáią/ onym ofiáry oddawáią CzechEp 87; KlonŻal D2v; Wiernymći śmierć nie wádźi/ bo k rádośći prowádźi/ ten co ſtale trwa w wierze/ [...] z ochotą ſię k niey gothuie ArtKanc R19v, A15v; KmitaPsal A5v; Tulaya ſie iuſz dawno zniemala ochota PaprUp A3; Calep 459b; wierzę żebyśćie zrázu [...] porwawſzy ſie do ſzáble wáſzéy/ rzucili ſie z ochotą ná nieprzyiaćielá tego OrzJan 18; OstrEpit Av, A2; Znoś nieſzcżęſny ćiężar okrutney boleśći/ ktoryś z ochotą wpadł w błoto piekielney ſmrodliwośći. LatHar 151, [+11]v; A ći byli przednieyſzy z Teſſáloniki; ktorzy przyięli ſłowo Boze ze wſzytką ochotą WujNT Act 17/11; KlonKr Cv; niech z ochotą ćierpię/ ćieſząc ſię pewnemi obietnicámi przyſzćia y obiáwienia twego. SkarKaz 552b, )(2, 40b, 519b; CzahTr [D2]; GosłCast 29, 56, 76; PaxLiz C3, D3v [2 r.]; SkarKazSej 669b, 671a.

~ W połączeniu szeregowym (1): z tákąż też y ochotą y pilnym rozmyſłem: y práwym rozſądkiem: ty o demnie [!] dárowáne kśiążecżki przecżytaż. CzechEpPOrz **v.

W przeciwstawieniach: »z ochotą ... z narzekaniem, z przymuszenia« (2): muśieli Krolowi/ y rzecżypoſpolitey przyśięgáć/ cżego przedtym nie cżynili: tám niektorzy z ochotą rádźi to vcżynili/ á drudzy áż z przymuſzenia. NiemObr 172; Bądźćie poſłuſzni Przełożonym wáſzym/ y bądźcie im poddáni: oni bowiem cżuią/ iákoby ráchunek zá duſze wáſze dáli: żeby to z ochotą cżynili/ á ni[e] z nárzekániem. ReszPrz Av.

W charakterystycznych połączeniach: z nadobną ochotą, z niemałą, z wdzięczną, z wielką (15), z wszystką, z życzliwą; z ochotą bieżeć (zbiegać się) (2), brać [co], całować [kogo], chwycić się, cierpieć, czekać [czego] (2), (u)czynić [co] (6), dać, dobrodziejstwo (2), doźrzeć [czego], gotować się [ku komu], iść (5), jeść, krew roźlewać, kwapić się, łapać, mieć się [ku komu], mieszkanie obierać, miłować [co], mowić (powiedzieć) (3), napisać [co], okazować miłosierdzie, ozdobić [co], pasienie [czego], pilen być [czego], poddawać [czego], podejmować (podjąć) [co] (2), podjąć się [czego], podziękować, pomagać [czego], pość, pośpieszyć się, potwirdzaċ [co], powstać, przeczytać [co], przestawać [na czym], przestrzegać [czego], przychodzić, przyjąć (przyjmować) [kogo, co] (11), przywitać [kogo], przywitany, puścić [kogo], rządzenie [czego], rzucić się, skakać, słuchać [czego], służyć (6), starać się, strzec [czego], szukać [kogo, czego] (2), śpiewać [co], tułać się, uciszyć się, ułomić chleba [komu], używać [czego], winszować, wniść, wpaść w błoto, wygrywać, wysławiać [kogo], wyrażać [co], wytrwać, wyznawać [co], wziąć [co], zajechać w drogę.

Wyrażenie: »rad z ochotą« [szyk 3:2] (5): Observantissimus omnium officiorum, Co yedno może komu k woli vczynić/ to rad s wielką ochotą czini. Mącz 389c; cokolwiek im [chartem] poſzcżuieſz bárzoby rad vgonił/ y káżdą rzecżą z ochotą radćiby ſie przyſłużył. RejZwierc 97; NiemObr 172; SkarKaz )(4v, 241b.
Szeregi: »z chucią, z ochotą« (1): Libenter, Rad/ S chucią s cziſtą ochotą. Mącz 198a.

»z ochotą i cierpliwością« (1): Haeretycy y inni złoczyńcy/ czáſem też z wielką ochotą y ćierpliwośćią ktoreżkolwiek męki y śmierć podeymuią WujNT 20.

»z ludzkością i ochotą« (1): Suo sermone subsequutus est humanitatem literarum tuarum, Stáką ludzkością y ochotą yął ſie k nam mieć/ yákoś ty do niego ukłádnie piſał. Mącz 386b.

»z ochotą i z pilnością« (2): HistLan A4v; káżdy z oney łáſkáwey poſtáwy Páńſkiey/ y z oney niepogromney náuki iego z więtſzą ochotą y z więtſzą pilnoſcią będzie ſie ſtárał/ áby ſie onemu pánu náwſzem przyſłużył RejZwierc 106v.

»z ochotą, (a, i) z radością (a. w radości)« [szyk 2:2] (4): RejPos 334; Z iáką ochotą/ z iáką rádością/ mamy wſzyſtki ſkutki pokory świętey/ y miłowác/ y przyymowáć/ y żywotem náſzym wyráżáć? KuczbKat 35; W rádośći mu ſlużćie/ y z ochotą/ A náwiedźcie iego cérkiew złotą. KochPs 149; StryjKron 707.

»z ochotą i uprzejmością« (1): iákoś W.M. wſzytko z ochotą y przyiaćielſką vprzeymośćią przyimował: ták nie wątpię/ iż te kśiążki [...] przyiąć będzieſz racżył. CzechEpPOrz **v.

»z ochotą a (i) weselim« [szyk 1:1] (2): LubPs V2 marg; Krzyſz noſząc święći zakonnicy pożegnawſzy świát/ z wielkim weſelim y ochotą wpuſtyniach/ po gorach/ [...] mięſzkánie ſobie obieráli. SkarŻyw 399.

»z wiarą i ochotą« (1): z wielką wiárą y ochotą tu przychodzimy SkarŻyw 131.

»z ochotą i wiernie« (1): Oyczyźnie ſwey z ochotą y wiernie ſłużyli. Prot C3. ~

W przen (1):
Wyrażenie przyimkowe: »z ochotą« (1):
~ Wyrażenie: »z ochotą serca« (1): ábyś ty [...] zakon Chryſtuſow [...] z ochotą ſercá twego nośił. SkarŻyw 3. ~
a. Radość, wesele; dowcip, humor; laetitia Mącz, PolAnt; festivitas, hilaritas, lepos Mącz (15): Lepos quidam facetiaeque hominem ornant. Ochotá kunſztowánie/ á roſpráwność człowieká kráſzą. Mącz 189b, 140a, 182d; Sławá y wielmożność przed nim/ moc y ochotá ná mieyſcu iego. BudBib 1.Par 16/27.

ochota w czym (1): Co ácz ieſt rzecz potrzebna/ nie nieśie iednák w mowie ochotę Oratorowi táką/ iákąby ſie mógł záléćić ſłucháczowi ták zwłaſczá zacnému. OrzJan 72.

ochota czyja (1): Niekiedy záś towárzyſzek ochotę/ y rozmowy weſołe/ y inne świátá przyſmáki vkázowáł. SkarŻyw 14.

Tłumaczenie etymologii imienia jednej z Gracji (1): Euphrosyne, [...] Latine laetitia, Weſele/ Ochota/ yedna boginy z tych które Gratias zową Mącz 109c.

Szeregi: »ochota, (i) wdzięczność« [szyk 1:1] (2): Mącz 125c; [Pan Bóg] dwu Brátów rodzonych, iáko filarmi i podporą téy Rzeczypofp. vczynił, y wywysſzyć raczył, z czego ſie, iáko widzę ludźie ćieſzą. Która ochotá y wdźięczność, y we mnie że ſie niemoże zátáić: tedy [...] SarnStat 848.

»wesołość (a. wesele), ochota; wesołość z ochotą« [szyk 3:1] (3;1): Fautrices voluptatum amicitiae, Gdzie prziyáźń á towárziſtwo pánuye tám weſołość s ochotą przebywa. Mącz 120a, 109c, 125c, 156a.

Wyrażenie przyimkowe: »w ochocie« = radośnie (1):
~ Wyrażenie: »w radosnej ochocie« (1): Oſtátká w przyſzłym żywoćie Czekam w rádoſnéy ochocie KochMRot A4. ~
α. Wdzięk, powab, przyjemny sposób bycia (3): Naydzieſz go po Huſárſku s koniem y piechotą/ By ſie tám miał vrodzić s ták piękną ochotą. RejZwierc 243v.

W połączeniu szeregowym (1): Bo [koń] wſpaniłą vrodą/ poſtáwą/ ochotą/ Przeſzedł wſzytki źwirzętá RejZwierc 183.

Szereg: »ochota, postawa« (1): Widzę ochotę poſtawę Alie welbie plochą ſprawę RejRozm 392. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
b. Żywotność, sprawność fizyczna; prędkość (3): Siedmkroć dzieśięć właſny kres ludzkiego żywotá/ Oprocż w kim przyrodzenie cżyrſtwe y ochota. GrabowSet Ev.

W połączeniu szeregowym (1): [i]áko ná przykład wźiąwſzy zdrowégo/ którychkolwiek lat będźie/ człowieká/ w którym śiłá/ kraſá/ czułość/ ochotá/ y członek káżdy/ łatwie dobré zdrowié [...] pokázuie Oczko 12v.

Wyrażenie: »żartka ochota« (1): Milſzy iednák [młody koń] káżdému/ dla żártkiéy ochoty/ Ale ſtáry nierówno trwálſzy do roboty. WyprPl B3v.

Synonimy: chęć, chuć, gorącość, gorliwość, gotowość, skwapliwość, uprzejmość, żarliwość, życzliwość, życzność; a. radość, wesele, wesołość; β. powab, wdzięk; b. bystrość, chybkość, czerstwość, darskość, prędkość, rączość, wartkość, żartkość.

Cf NIEOCHOTA, OCHOTNOŚĆ

MC