[zaloguj się]
[pdf]

ODSZCZEPIĆ SIĘ (16) vb pf

sie (10), się (6).

o oraz e jasne.

Fleksja
inf odszczepić się
praet
sg pl
3 m odszczepił się m pers odszczepili się
n subst odszczepi(e)ły się
conditionalis
sg
3 m by się odszczepił

inf odszczepić się (1). ◊ praet 3 sg m odszczepił się (4). ◊ 3 pl m pers odszczepili się (8). subst odszczepi(e)ły się (1). ◊ con 3 sg m by się odszczepił (1). ◊ part praet act odszczepiwszy się (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII – XVIII w. s.v. odszczepić.

1. Wystąpić z jedności Kościoła (w obrębie chrześcijaństwa) (15):

odszczepić się od kogo (2): Bo ieſli idźie o Heretyki y odſzcżepieńce/ ktore ſobie pocżynił z hárdośći ſwey Papież: tedy ia to náyduię [...] wedle Rzymſkiego Kośćioła dekretu [...] (áleć ia niewiem kto ſię od kogo odſzcżepił? [...]) CzechEp 14. Cf odszczepić się od kogo w czym.

odszczepić się od kogo w czym (1): [Ormianie] odſzcżepili ſie od Grekow w niekthorych ártykułech. BielKron 269v.

a. Przestać uznawać władzę papieża [w tym: o Kościele Wschodnim (2)] (11):

odszczepić się od czego (4): cf Zwroty, W przen.

Zwroty: »od (jedności) Kościoła się odszczepić« (2): z Bulgáryey Grekowie mocą Rzymſkie duchowieńſtwo wygnáli/ y potym ſię nabárziey od kośćioła odſzcżepili. SkarJedn D3v; PowodPr 41.

»od Rzymu się odszczepić« (1): Aczkolwyek yuż (nyeſtoćye) gorzey ſye w Rzymye dźyeye/ niżliby przyſtáło/ á wſſákoż żadna przyczyna ták ważna nye yeſt/ áni będźye kyedy/ dla ktoreyby ſluſſnye od nyego ſye kto myał odſſczepić. KromRozm I G4v.

Szereg: »oderwać się i odszczepić« (1): choć by kto wſzyſtko z Kośćiołem wierzył/ ále niepoſłuſzeńſtwem od iednośći á zwiąſku iego się oderwał y odſzcżepił/ iuż gdy iedno nie zbiera/ tedy rozpraſza. PowodPr 41.
W przen (1): ále [stolica Piotra św.] iáko przyrodzona głowá trwa/ y trwáć będzie przy cżłonkách kośćiołá Bożego/ choćiaſz ſię od niey niektore cżłonki ná zgubę ſwoię odſzcżepieły. SkarJedn 163.
α. Dodatkowo z głoszeniem lub wyznawaniem zasad wiary niezgodnych z katolicyzmem: stać się heretykiem [w tym: o ówczesnych nurtach reformacyjnych (4)] (7):

odszczepić się od kogo (1): Abowiém y ći ſami/ którzy inácéy wykładáią/ ták z námi pirwéy wierzyli: á odſzczepiwſzy śię od nas/ nowy wykład z mozgu ſwego naleźli BiałKat 96.

Zwroty: »od (jedności) Kościoła się odszczepić« (4): A yeſli to nyeprawda/ á Kryſtus y duch yego śwyęty nigdy do tych czáſow koſćyołá ſwego nye opuſćił/ tedy koſćyoł nyebłądźił áni błądźi/ Ale Luter z ſwemi náſládowniki/ ktorzy od yednoſći koſćyołá ſye odſſczepili/ á przećiwney koſćyołowi náuki ſye yęli KromRozm I Fv, Ev, [P2]v; ReszPrz 62.

»odszczepić się od wiary (krześcijańskiej)« (2): Ale w tych Dyabli ſą/ y przemiennoſć iawna/ [...] Ktorzy prze hárdoſć ſwą odſzczepili ſye od ſtárożytney wiáry krzeſćiáńſkiey OrzList d4v, d2v.

Szereg: »oderwać się albo odszczepić« (1): Co ś. AthánáſiusAryuſie pisze/ iż iáko ſię on od kośćiołá Bożego oderwał/ álbo odſzcżepił/ ták ſię od niego vcżniowie iego vſtáwicżnie odrywáli ReszPrz 62.
b. Odstąpić od chrześcijaństwa (1):
Zwrot: »odszczepić się od krześcijańskiej wiary« (1): Tego cżáſu byli ći ludzye vcżeni/ ſwięte piſmo wykłádáiąc ſtárego zakonu/ Theodocyon Grek y Zyd/ wſzákże ſie potym odſzcżepił od Krześćiáńſkiey wiáry. BielKron 150v.
c. Z pozycji wyznawców Kościoła Wschodniego o katolikach (1):
Zwrot: »odszczepić się od krześcijańskiej wiary« (1): [kniaź Wasyl] práwym Papieżem powiáda być Patryárchę Konſtántynopolſkiego/ bo ſie then nie odſzcżepił od Krześćijáńſkiey wiáry powiáda. BielKron 429v.
2. Stać się różnym (1): [Zwyczaj ten [jedzenia mięsa w poście] jest w chrześcijaństwie, [...] A ja się nie chce [!] odszczepić DramStp I 599.]
Zwrot: »jeden od drugiego się odszczepić« (1): Izali máło Reguł álbo zakonow? ieden od drugiego rozny y odſztzepiony/ iuż Benedyktow zakon/ Fránćiſkow/ Bárnádynow/ Dominikow/ Antoninow/ Paulinów/ etc. Izali ſie ći wſzyſcy iedni od drugich nie odſztzepili? KrowObr B.

Synonimy: 1. odciąć się, oddzielić się, odejć, oderwać się, odłączyć się, odpaść, odstąpić, odstrzelić się, odtargnąć się.

Formacje współrdzenne cf SZCZEPIĆ.

Cf ODSZCZEPIENIE, ODSZCZEPIONY

LWil