[zaloguj się]
[pdf]

OZWAĆ SIĘ (81) vb pf

sie (49), się (32).

o oraz a jasne.

Fleksja
inf ozwać się
praet
sg pl
1 m ozwåłem się, -em się ozwåł m pers
2 m ozwåłeś się, -eś się ozwåł m pers ozwaliście się
3 m ozwåł się m pers ozwali się
f ozwała się m an
n ozwało się subst ozwały się
imperativus
sg
2 oz(o)ẃ się, ozwi się
3 niech się ozowie
conditionalis
sg
1 m bym się ozwåł
3 m by się ozwåł
f by się ozwała
con praet
sg
3 m by się był ozwåł, ozwåłby się był

inf ozwać się (9). ◊ fut 1 sg ozowę się (4), ozwę się (1) KromRozm I. ◊ 2 sg ozwiesz się (1). ◊ 3 sg ozowie się (10). ◊ 1 pl ozwi(e)my się (1). ◊ praet 1 sg m ozwåłem się, -em się ozwåł (2). ◊ 2 sg m ozwåłeś się, -eś się ozwåł (2). ◊ 3 sg m ozwåł się (18). f ozwała się (3). n ozwało się (1). ◊ 2 pl m pers ozwaliście się (1). ◊ 3 pl m pers ozwali się (4). subst ozwały się (2). ◊ imp 2 sg oz(o)ẃ się (5) BielKron, BudBib (4), ozwi się (4) GórnDworz (2), WerGośc (2); ~ -ẃ (1), -(w) (4). ◊ 3 sg niech się ozowie (1). ◊ con 1 sg m bym się ozwåł (1). ◊ 3 sg m by się ozwåł (6). f by się ozwała (1). ◊ con praet 3 sg m by się był ozwåł (1) RejAp, ozwåłby się był (1) CiekPotr. ◊ part praet act ozwåwszy się (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Przemówić, wystąpić w jakiejś sprawie, zabrać głos, wyrazić opinię, zareagować (o człowieku i Bogu); libere loqui, liberam vocem mittere Cn (77): RejZwierc Aaa2; Po máłéy chwili záſię tenże ſię ozowie/ Co y piérwéy ſtraż trzymał KochFr 133.

W połączeniu tautologicznym z part praes act „mowiąc” (2): Tu hnet ozwał ſie pan Wapowſki mowiąc. GórnDworz C2v, Ccv.

Zwrot: »ozwać się słowy, na słowa« [szyk zmienny] (1:1): Ná te ſłowá ozwał ſie p. Myſzkowſki mowiąc/ Latwia to bárzo GórnDworz Ccv; Ozwał ſie pan Koſtká hneth themi ſłowy. GórnDworz Mm7.
W przen (1): A ácż żyiąc Zawiśći po troſze z kuśiemy/ Iednák z grobu z innymi z słáwą ſię ozwiemy. RybGęśli B3v.
α. Przemówić w sposób nadprzyrodzony (o Bogu) (4):

ozwać się komu [= do kogo] (3): RejPos 283, 286v; on ktorego też przedtym [...] prześládował Páweł: tenći ſię potym I.M. ozowie: ále [...] iuż to nie w cżás y nie ku dobremu X.K. będźie. CzechEp *4.

W połączeniach tautologicznych z part praes act [w tym: mowiąc (1), wołając (1)] (2): RejAp 156v; A w tym Dámáſzku był niekthory zwolennik Páńſki/ imieniem Anániaſz/ y ozwał mu ſie Pan przez widzenie/ mowiąc do niego RejPos 283.

Fraza: »ozwał się głos« (1): głos wyſzedł od tronu/ mowiąc: Chwałę dawaycie Pánu Bogu náſzemu [...]. Gdyż thu Apoſtoł powieda/ iż ozwał ſie głos z máyeſtatu wołáiąc ná wſzytki RejAp 156v.
Szereg: »ozwać się i objaśnić« (1): iżebyś ſie też nam s tego obiáſnionego obłoku ſwego/ á s tego Máyeſtatu ſwego niebieſkiego/ ozwáć y tákież obiáſnić racżył RejPos 286v.
a. Odpowiedzieć na czyjeś pytanie, wołanie; respondere Cn (33): woła/ Coż ſie dzieie [...]. A ieſt tu kto. ozwi ſie proſzę. GórnDworz S6v [idem] WerGośc 248.

ozwać się komu (5): KromRozm I A3; pocżnie znowu wielkim głoſem wołáć. Ieſth thu kto. przebog cie proſzę ozwi mi ſie. GórnDworz S6v [idem WerGośc]; RejPos [340]v; WerGośc 248; Byś go był Imieniem iego wołał, ozwałciby ſię był. CiekPotr 70.

W połączeniu tautologicznym z part praes act „mowiąc” (2): RejPos [340]v; Dopiero ſię ſtraż náucżona ozwáłá/ mowiąc: Awom ia ſám y z drugimi WerGośc 248.

α. Odpowiedzieć pozytywnie (25):
αα. O człowieku w stosunku do Boga: okazać gotowość, połuszeństwo; dicere, respondere PolAnt (12): Anyoł Páńſki záwołał nań z niebá/ Abráhámie/ Abráhámie/ Ktory ſię ozwał [Et dixit]/ Owom ia ieſt. BibRadz Gen 22/11; abowiem wzywałem á żaden ſię nie ozwał/ mowiłem á nie ſłucháli [erat qui responderet] BibRadz Is 66/4, Ier 7/13; RejAp 149; RejPos 127v; BudBib Is 50/2.

ozwać się komu (2): Wzoẃ mię á iać ſię ozowę/ ábo ią będę mowił á ty mnie odpowieday. BibRadz Iob 13/22; RejPos 196.

W połączeniu tautologicznym z „powiedzieć” (1): mowiąc do niego: Anánia Anánia. A on ſie ozwawſzy/ powiedzyał: Awo ia moy miły Pánie. RejPos 283.

Zwroty: »ozwać się na święty głos« (1): nie chceſz mu ſie ozwáć ná ſwięty głos iego: gdyż on [...] ſzuka ciebie tey márney á párſzywey owcze ſwoiey RejPos 196.

»ozwać się na (za)wołanie pańskie« (2): O nędzny páſterzu káżdego ſtádá Páńſkiego [...]/ oto Pan ná cię woła [...]/ ábyś ſie obudził [...]. A coż ma vcżynić ten nędzny páſterz obudziwſzy ſie/ á ozwawſzy ſie ná to wołánie Páńſkie RejAp 36; RejZwierc 179.

Szereg: »ozwać się i mowić« (1): záwołał głoſew [!] wielkim/ Lázárzu wynić ſám [...]. Wołał tu trupá áby śię ozwał y mowił ná mocne ſłowá iego. GrzegŚm 9.
ββ. O Bogu w stosunku do człowieka; wysłuchać; exaudire PolAnt [komu] (13): Ták gdy ná mię záwołaſz/ ozwáćći ſie muſzę/ A w obronieć záchowam/ y ciáło y duſzę. RejZwierz 132v; ſtánie ſię że pierwey niż záwołáią ku mnie/ ozowę ſię im/ á ieſzcże nie przeſtháną mowić/ á ią wyſłucham. BibRadz Is 65/24; Wzywałem ćię o Boże/ ábowiemeś mi ſię ozwał/ nákłońże tedy vchá twoiego ku mnie/ á wyſłuchay ſłow moich. BibRadz Ps 17/6, 81/8; RejPos 217v, 285; Wdzień vciſku mego przyzywáć ćię będę/ bo mi ſię ozwieſz. BudBib Ps 86/7, 69/13 [3 r.], 119/145, 138/3, Zach 10/6.

W połączeniu tautologicznym z part praes act „powiedając” (1): Pocżął płákáć on ſwięty Hetman [...]. Racżył mu ſie Pan ozwáć/ powiedáiąc mu thák RejPos 217v.

b. Odpowiedzieć na żądanie wyrażone gestem, stukaniem (2): Zákołáce ćichucżko/ cżłowiek ſie ozowie RejWiz 109.
W przen [komu] (1): A iáko ſam Pan powiedáć racży: Iż ia długo ſtoiąc v drzwi kołácę do káżdego/ á ozwáć mi ſie niechce. RejAp 11v.
c. Wtrącić się nie będąc pytanym ani wołanym; emergere, erumpere Cn (2): IEden w Aptece pytał/ co Kubeby zową/ Siedząc ſie náſz brát ozwał/ á chłop z mądrą głową/ Są pecki co ná dupnych gorach wyraſtáią RejFig Bb.

ozwać się komu (1): (did) Sumnięnie ſię ozwało plebanowy. (–) Ha ha ha kxęze wytay O czo raczyż oto pytay. RejKup i2v.

d. Opowiedzieć się, nazwać siebie [być kim] (2): A ktoby ſie był ozwał być wiernym Páńſkim/ tu kazał każdemu áby był náznácżył drzwi [...] krwią báránká niewinnego. RejAp 67v; O osobie moiey nie mogło się nie innego rozumiec, iedno zem się ozwał bydz przyiacielem temu, w nachylonych [...] iego czasiech ActReg 139.
e. Upomnieć się o coś, zareagować w obronie czegoś, wystąpić prawnie przeciw komuś (11): my tu opuſſczeni Odwſſech jako błędne owcze Patſtwj [!] ſye nadnámi kto chcze. A żadny ſyę nieozowie By nam pomogł w jednem ſlowie RejKup bb4; HistRzym 21; gdy vſlyſzy ieden iż gdzie v práwá drugiego wołáią/ chociay go nie máſz o wnet ſie ozowie/ o wneth o dilácią prośi/ wnet prokuratorow biegáiącz ſzuka RejZwierc 90v; gdźieby ſzię przyiaciel niozwal do roku y ſzeſzći niedźiel, tedy wſzyſtka maiętnoſzć przypada na dobrá Koſzćielne ZapKościer 1591/46; A coż kto rzecże: ktoż ſie ozowie: ktoż ſie zá deſpekt Páńſki weźmie? PowodPr 53; [Respons B3].

ozwać się u kogo (1): Tęcżynski Woiewoda Krakowski ozwał się vPana Woinickiego opowiadaiąc się zPrawem iego a iz przyczyny niewie czemuby się [...] zelzywosc dziac miała aby go miano od vrzędu odstrychnawac ActReg 47.

ozwać się do czego (1): Potym wracano ony rzeczy záchowáne/ gdy ſye kto do nich ozwał/ á dowiodł że iego ſą. GroicPorz kk2v; [do których [domów] się ozwał Kristow Pruski, natenczas dziedzic tych domów LustrKrak I 22].

ozwać się komu (1): Ze ſię mu żaden w Lublinie nie ozwał/ choćiaż nas záwżdy ná ſwych kazániach wyzywał (marg) Iáko y ſam X K. świádcży iż od żadnego z nas nie był gában. (–) CzechEp 12.

ozwać się ku czemu (1): Potym Gwido kazał w rozlicżnych kośćielech opowiádáć ieſliże kto oſly pogubił/ á żadny nie náleżion kthoryby ſie ku onym osłom ozwał. HistRzym 67v.

ozwać się przeciw komu (2): gdy ſye żaden ná thych trzech Sądźiech przećiw niemu nie ozowie/ tám iuż ma być wolny ſkazan przes Sądowny wyrok/ zupełnie/ doſtáthecznie GroicPorz o2, ov.

ozwać się o co (1): ieſlibyſye kto przeciw niemu ozwał o toż mężoboyſtwo ná trzech Sądźiech [...]/ áby był gotow odpowiádáć wedle práwá GroicPorz ov.

f. Dać znać o sobie, zgłosić się; emergere, erumpere Cn (17): Chcąc ſie dowiedzyeć Alexánder ieſli ktory z nich ieſt ktory ránił páná ſwego Dáryuſá bez litośći/ mowił iáwnie przed wſzytkimi ktory zábił Dáryuſá mego nieprzyiacielá ozoẃ ſie BielKron 125v; Tego roku theż ozwáłá ſie ſekta Antynomow BielKron 217; Thegoż roku Krol Alexánder pocżął chorzeć z ruſzenia powietrza. Ozwał ſie ieden lekarz w Krákowie/ kthory ſie mianował Balińſkim od Olkuſza BielKron 403, 125v, 149, 214v; RejPos [249]; PaprPan Bb; SkarŻyw 391; [Scipio] był podał do zolnierżow/ że tego Koroną vczćić chćiał/ ktoryby náprżod ná mur nieprżyiaćielſki wſkoczył/ á ozwáli ſię dway. GórnRozm G4.

Ze zdaniami pobocznymi [w tym: z dopełnieniowym (4), podmiotowym (1), przydawkowym (1); z zapowiednikiem: z tym (2); że (2), aby, by, jeśli, iż] (6): A zeſtáby [lege: ze ſtá by] ſie ſnadz ozwał By iuż ná tym co ma przeſtał RejRozpr E2v; Ieſli ſye ktho ozowie/ iż ty rzeczy lepiey á doſtáteczniey nápiſze/ tym mnie nie rozgniewa GroicPorz A3v; bo to ieſt bicż od Páná poſtáwiony/ áby tym probował y karał wierne ſwoie/ gdyż ſie żaden ozwáć nie może áby był bez grzechu/ á iżby nie záſłużył ſpráwiedliwego ſądu y karánia Páńſkiego nád ſobą RejAp 47v; RejZwierc 153; SarnStat 1275; gdybym ſię z tym Ozwał, że chcę dáć poſag, mogłby ſię domyślić Latwie CiekPotr 58.

W przen (1): Tegoż roku ozwáłá ſie nowa druga wiárá miedzy chłopſtwem/ ktorą zowiemy nowokrzcżeńcow/ ktorzy małych dzyeći krzćić niedadzą BielKron 204v.
2. O głosach zwierząt i ptaków (3): Pocżuły niebożętá ſwe ſtádo znáiome: Bo tążyły do drugich ćielętá krádźione: Ozwáły ſię w iáſkini/ żałośnie rycżáły KlonWor 23.

ozwać się komu (2): RejWiz 38v; ſzedł był do láſá Boniak záwył iáko Wilk/ ozwáli ſie mu drudzy wilcy z tákimże głoſem. BielKron 350.

W przen (1): náſz miły pater gdy w vlicy kuka/ Aby mu ſie Gżegżołká gdzye w kącie ozwáłá RejWiz 38v.
3. O dźwięku instrumentu muzycznego (1): To gdy woźny powiedźiał. Trąby ſye ozwáły/ Któré ſwym głośnym dźwiękiem niebioſów śięgáły. ZawJeft 13.

Synonimy: 1. a., b. odezwać się, odpowiedzieć, przemowić, rzec; c. wyrwać się; d. nazwać się; e. upomnieć się; f. nastać, nastąpić, objawić się; 2. odezwać się; 3. zabrzmieć.

Formacje współrdzenne cf ZWAĆ.

Cf OZWANIE, OZWANY

EW