[zaloguj się]
[pdf]

PAMIĘTAĆ (974) impf

Oba a jasne (w tym w pierwszym 15 r., w końcowym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja

inf pamiętać (165). ◊ praes 1 sg pamiętåm (65). ◊ 2 sg pamiętåsz (50). ◊ 3 sg pamiętå (47). ◊ 1 pl pamiętåmy (14). ◊ 2 pl pamiętåcie (23). ◊ 3 pl pamiętają (28). ◊ 1 du pamiętåwa (2) BielRozm 3, 34. ◊ praet 1 sg m pamiętåłem, -em, -m pamiętåł (12). ◊ 2 sg m pamiętåłeś, -ś pamiętåł (5). ◊ 3 sg m pamiętåł (19). n pamiętało (2). ◊ 3 pl m pers pamiętali (13). ◊ fut 1 sg m będę pamiętåł (8) Leop (4), Mącz (2), KuczbKat, WysKaz, pamiętać będę (7) BibRadz, RejPosWiecz3, RejZwierc, CzechRozm (3), WujNT, będę pamiętać (1) RejKup. ◊ 2 sg m pamiętać będziesz (6), będziesz pamiętåł (2); będziesz pamiętåł RejZwierc; pamiętać będziesz: będziesz pamiętåł CzechRozm (6:1). ◊ 3 sg m będzie pamiętåł (10) WróbŻołt (2), Leop, BibRadz, Mącz (2), BudBib, KochPieś, WysKaz, SarnStat, pamiętać będzie (3) RejPos, CzechRozm (2). f pamiętać będzie (1). n pamiętać będzie (1). ◊ 1 pl m pers pamiętać będziemy (1). ◊ 3 pl m pers będą pamiętać Leop (2), pamiętać będą (2) FalZiołUng, KuczbKat. ◊ imp 2 sg pamiętåj (175); -åj (143), -aj (5), -(a)j (27); -aj MurzHistSekl, też RejPs; -åj : -aj OpecŻyw (3:2), CzahTr (2:1). ◊ 3 sg niech, niechåj pamiętå (7). ◊ 1 pl pamiętåjmy (23). ◊ 2 pl pamiętåjcie (31); -åj- (29), -aj- (1), -(a)j- (1); -åj- : -aj- Leop (2:1). ◊ 3 pl niechåj, niech, niechże pamiętają (9). ◊ con 1 sg m bych pamiętåł (1) RejZwierc, bym pamiętåł (1) WisznTr. f bych pamiętała (2). ◊ 2 sg m byś pamiętåł (8), by pamiętåł (2) BierEz, GliczKsiąż. f byś pamiętała (1). ◊ 3 sg m by pamiętåł (31). f by pamiętała (3). ◊ 1 pl m pers bysmy pamiętali (8) MurzHist, LeovPrzep, RejAp, HistRzym, CzechRozm, ArtKanc (2), WujNT, bychmy pamiętali (4) BibRadz, RejPos, LatHar (2). ◊ 2 pl m pers pamiętalibyście, byście pamiętali (4). ◊ 3 pl m pers pamiętaliby, by pamiętali (28). subst by pamiętały (1). ◊ con praet 2 sg m byś był pamiętåł (1). ◊ impers praes pamiętå się (6). ◊ con by się pamiętało (3) RejJóz, RejZwierz, SkarŻyw, by pamiętåno (1) WysKaz. ◊ part praes act pamiętając (135).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) – XVIII w.

1. Móc po pewnym czasie odtworzyć przeszłe fakty, wypowiedzi; zachowywać, mieć w pamięci; meminisse PolAnt, Mącz, Modrz, Calag, Calep, Vulg, JanStat, Cn; recordari HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Cn; tenere Miech, Vulg, PolAnt, Cn; memorem esse Vulg, PolAnt, Mącz, Cn; memoria complecti a. retinere a. tenere, in memoria habere Mącz, Cn; commeminisse Calep, Cn; memoriam retinere Vulg, Cn; recolere HistAl; colligere, complecti (animo a. cogitatione), memoria meminisse, in mentem venire Mącz; memoriam facere, in mente habere Vulg; in memoria tenere JanStat; memoriam (con)servare a. retinere a. tenere, (in) memoria custodire a. haerere Cn (974): RejKup t6; MurzHistSekl ktv; ktory [Plato] gdi dla wyſtępku/ ktory mu był záwinił ſlugá/ myał go był kárać/ rzekł mu/ bychći ſie nye rozgniewał/ wyerz mi żebychći dał dobrze ták żeby pámyętał. GliczKsiąż G3v; Leop Deut 25/19, Ez 21/63; RejFig Cc4; RejZwierz 12v; Mącz 37a, 62b, 215a [4 r.], 256d, 303d (12); Calag 217a; WujJud 28v; Iużem to przed tym powiedźiał/ pámiętaſzli CzechRozm 257, 63, 68v; ModrzBaz 90v; KochOdpr B4v; ktora [część pisania mego] będźie o rozmowie moiey/ z Kśiędzem K. w Lublinie: cżego ſię X.K. ſpráwuiąc/ wiele rzecży nápiſał inácżey niż ia pámiętam: dla cżego też mnie przyſtoi nieco o tym/ y ták iáko pámiętam: porządnie nápiſáć. NiemObr 22; ActReg 87; Calep 221b, 650b; SarnStat 879.

pamiętać kogo (11), co (158): Iać ná śię ćięſzką pracą mam/ Y grzechowći nie pámiętam. BierEz R3v; PatKaz I 11v; Głos cżłowiecży ktoremu ſie zwycżagi [pies]: z na y rozumie/ drogę theż pamięta ktorą raz przeydzie FalZioł IV 4b, 6b [2 r.]; BielŻyw 63; BielŻywGlab nlb 15; GlabGad L4v, L5; MiechGlab 74; LibLeg 7/100v; RejPs 118; LibMal 1546/112; SeklKat G2, S, V3v, V4v [2 r.], X, Y2v; Bowiem to rzeċ niepodobna Aby myal czlowiek zoſobna. Namneiſy wiſtępek pamiętać RejKup n5; RejKupSekl a6v; Słyſzeliſmy iż twoy vmyil mądroſcią kwitnie y iáſnieie/ iż przeſzłe rzecży pámiętaſz/ ninieyſze zrządzaſz/ máiąc znáiomoſć o przyſzłych HistAl H2v; MurzHist B, G2v, Q2; MurzNT 28v, 58v, 108v; KromRozm III N4; BielKom E6, Gv; RejWiz 68 marg, Cc8v; Wygłádziłeś ludzi złych imyoná wſſetecżne/ Ze ich pámyętáć nye chceſz yuż ná wyeki wyecżne LubPs Cv, D3; RejWiz 68 [2 r.], 120v, 186, Cc8v; Abowiem pamiętam ſen ktorym widźiał o tey wſzytkiey ſpráwie/ z ktorego ſnu nie ſię nie odmieniło. BibRadz Esth 10/5, I 118d marg, 1.Thess 2/9; y bywáli ná dworze ludźie godni/ ktore też my pámiętamy OrzRozm Rv; Stárzy ludzye w ten cżás/ ktorzy pámiętáli kazánie Kápiſtranowo/ wſpomináli ie BielKron 398, 255, 258, 360, 427; KwiatKsiąż L2v [2 r.]; Mącz 37a, 62b, 187c, 215a, 250d (10); Prot B4; SarnUzn E3v, G4; á przygadza ſye tá niemoc z obráżenia thyłu głowy/ gdźie ieſt mieſtce pámięći/ á ták ſye więc zábaczy iż nic niepámięta. SienLek 54v; HistRzym 131; RejPos 114, 131v, 181, 186, 229, 231v; GrzegŚm 48; RejZwierc 7v, 16, 19, 23v, 97 (10); aby ią [naukę Chrystusową] ludźie lepiey pámiętáli/ rozmáitymi ią znáki/ figurámi/ y obrázámi przed ocży ludźi proſtych przekłádano WujJud 49; RejPosWstaw [413]v; BudBib Ps 105/7; iż też tego cżęſto doznawam/ że ſie cżłowiek rychley złego náucżyć może/ y dłużey ie pámiętać/ niźli co ieſt dobrego CzechRozm 200v, 10, 12, 13, 53, 68v [3 r.] (13); PaprPan N4v; KarnNap B2v; KochOdpr B4; KochPs 115; gdy iákie świętych przykłády y powieśći ſłyſzał/ ábo cżytał: rad to pámiętał SkarŻyw 97, 293, 581; CzechEp 23, 60, 213; KochPieś 20; TVby był plác/ co mowić o Duchownym ſtanie/ [...] Bo iuż dwieśćie Biſkupow zmárłych pámiętawá/ Y wiele Kárdynałow w ſwey pámięći mawá BielRozm 34; KochWr 37; ActReg 174; GostGosp 6; GrabowSet P2; LatHar 137; WujNT Matth 16/9, Ioann 16/21, 1.Thess 2/9; Y Exequutia oná przeſzłá zá Królá Auguſtá, ieſcze ią pámiętáią niektórzy, y ná nię boleią. SarnStat 1269, *6; CiekPotr 27, 34; CzahTr C4; SkarKazSej 697b. Cf pamiętać co z czego; kogo kim; co o czym; co ze zdaniem przydawkowym orzekającym; Ze zdaniem dopełnieniowym; »jako to każdy pamięta«, »kto by pamiętał«, »pamiętaj me słowo«.

pamiętać co z czego (7): KTo chce wiedzieć wolą Bożą [...] Ma ty kxiaſki pylno czitać/ y naukę ſnich pamiętać. SeklKat A6; RejPos [249]v, [323]v, 336v; Co s tey Roſpráwy ſwiętey krotko ku náuce náſzey pámiętáć mamy. RejPosWstaw 42, [1103]v; SkarŻyw 308.

pamiętać kogo kim (1): ActReg 23 cf »pamiętasz?«.

pamiętać co ze zdaniem przydawkowym orzekającym (1): Ze ſtá dźiś może náleść cżłowieká tákiego/ ktoryby miał pámiętáć dobroć Páná ſwego/ iák go śláchetnym ſtworzył/ á nád wſzyſtko przełożył. ArtKanc S7v.

pamiętać na kogo (15), na co (16) [w tym: na kogo i na co (1)]: BierRaj 21; Na przyiacioły w niebytnosci pamiętay. BielŻyw 44; WróbŻołt 19/4, G2 [2 r.]; Leop Ps 86/4, 8//6, Bar 2/31[32], Zach 10/9; BibRadz Hebr 13/7; Mącz 215b; BiałKat 113v, 151 [3 r.]; iáko to poſpolićie po ſobie znamy/ iż gdy owo po wielkich niemocach ku dobremu zdrowiu przychodźimy/ álbo po ſmęthkach ku wielkiemu weſelu/ tedy więc máło pámiętamy ná ony boleśći y ſmętki przeſzłe. GrzegŚm 38; CzechRozm 2, 170v, 224v; ArtKanc N9; LatHar 200; WujNT Rom 1/9, Co! 4/18, Hebr 11/15, 13/7, 2.Petr 1/15, s. 810; Kazałeś mi w tey vczćie Pánie ná ſię pámiętáć/ gdyś rzekł: To czyńćie ná pámiątkę moię. SkarKaz 161a.

pamiętać o kim (5), o czym (3): MurzNT 58v; Versatur in memoria hominum et sermone, Pámiętáyą y mówią częſtokroć ludźie o niem. Mącz 486b; RejPos 140v; WisznTr 18; O tych [rzeczach] co były za niebosczyka Krola Bogiem swiadczę zem ci onich namniey nie pamiętał ActReg 174. Cf pamiętać o kim, o czym ze zdaniem przydawkowym orzekającym; »nie pamiętać o sobie«.

pamiętać o kim, o czym ze zdaniem przydawkowym orzekającym (2): MurzOrt Bv; Ieſli nie oycowie/ tedy dziádowie narodow Ruſkich pámiętáć mogli o Sidorze/ [...] iáko im to z iednocżenie przynioſł/ opowiádał/ y [...] pokoj z niebá ná ziemi ludziom dobrey woli z wiáſtował SkarJedn 266.

cum inf (1): takiey pámięći był/ iż káżdego Rotmiſtrzá pámiętał miánowáć imieniem ſwoim w woyſku BielKron 130.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami i odpowiednikami to (26), ono (2), na to (6), na ono (1); iż(e) (68), zaimek pytajny (63), zaimek względny (24), jako ‘że’ (8), (a)by (po przeczeniu) (4), zaimek pytajny i względny + iż (2)] (169): BierEz Dv, Rv; OpecŻyw [162]; PatKaz III 91; RejJóz K5; zabili trzech slyachczyczow nyepamyetha yako ye zwano wſſythkye yedno yſch yeden bill Iaroſch Gorſchczynſky LibMal 1546/124; Item Powyedzial yſch Brathu ſwemv [...] pyethlicze ſrebrne vkradl, the przedal zidovi wkaliſchu nyepamyątha zacz. LibMal 1547/129, 1547/125, 126v, 127v [2 r.], 131v, 132v [2 r.] (13); RejKup aa5; HistAl G4; KromRozm II d4v, i4, m; KromRozm III I3; GliczKsiąż G5, I7v; KrowObr C, 112; Leop 1.Cor 15/2; RejZwierz 86v, 107; BibRadz I 2b marg, 1.Reg 15/2, 1.Cor 15/2; pámiętamy żeſmy doſyć mieli y ryb w Egipcie/ przychodzą nam ná pámięć y ogorki/ melony/ łuki/ cebule/ cżoſnki BielKron 39v, 14, 55, 123v, 275, 363, 371; KwiatKsiąż L2v; Non memini me legisse in hoc signiflcatu, Nie pamiętam ábych kiedy czitał to słowo w tym známionowániu Mącz 392b, 215a; Ia gdym był dziećięćiem nic inego niepámiętam/ iedno że moj namileyſzy oćiec był hetmánem/ á mátká moiá byłá barzo kraſna HistRzym 131; SienLek 95; RejAp 191v; RejPos 202v, 261v, 336v; BiałKat 246; KuczbKat 130; RejZwierc 7, 15v marg, 24 marg, 100, Aaa3, Aaa4v; Strum Cv; BudNT Ioann 16/4; CzechRozm A4v, 8, 14, 63, 64 (15); ModrzBaz 139; Niedbał nic áby go vcżeni zá vcżonego w kazániu mieli: oto ſię tylko ſtarał/ áby go dobrze rozumiano á z pożytkiem ſię pámiętáło to/ co mowił. SkarŻyw 292, A2, 308; StryjKron 421; CzechEp 72, 143, 180, 181, 247, 424; Piſze X.K. iákobych mu ná trzećią cżęść árgumentow iego/ nie odpowiedźiał: ia ták pámiętam/ iżem tyle odpowiedźiał/ ile ná ten cżás potrzebá było NiemObr 26, 8; GórnRozm A3v, H4; PaprUp E; ActReg 7, 155; LatHar 271, 380; KołakSzczęśl A4; WujNT Matth 16/9, 1.Cor 15/2; SarnStat 789; PowodPr 77; SkarKaz 352b; CiekPiotr [31]. Cf »pamiętasz?«, »pamiętaj«, »ledwe pamięta, co jadł«.

Ze zdaniem luźno nawiązanym (5): RejFig Bb5v, RejPos 172 [2 r.], PudłFr 8 cf »pamiętasz?«; CzahTr K4 cf »pamiętaj«.

»(nie) pamiętasz (pamiętacie)?« [rozpoczyna wypowiedź, stanowiąc sygnał przywołujący pamięć odbiorcy, z przeczeniem: wprowadza treść uznawaną za szczególnie ważną] [w tym: ze zdaniem dopełnieniowym (31), ze zdaniem luźno nawiązanym (4), co (2), kogo (1), kogo kim (1), na co (1); z przeczeniem (28)] (40): OpecŻyw 147; RejJóz H5; RejKup bb7; pámyętaſz iżemći nyedawno okazał y dowyodł/ iż nyetym vmyſlem piſáli Ewányeliſtowye KromRozm II f3v; Izali niepámiętaſz/ iáko Páweł Swięthy małżeńſtwo zowie táiemnicą wielką KrowObr 221; A pámiętaſz gdy w dworze pocżęli mię chluſtáć/ Bá niemogłciem wyćirpieć/ muſiałciem ſie vſráć. RejFig Bb5v; RejWiz 22v; RejAp 17v; A za niepámiętaſz ná óno piſmo [...]: Zá śleṕ ſerce ludu tego BiałKat 113v; Pámiętacieſz wy ony ſłowá ktorem ia wam powiedał [...]/ iż tego było potrzebá co było nápiſáno w zakonie RejPos 114; Pámiętaſz narodzye moy gdym ia tobie wywodził wody s ſuchych ſkał ku potrzebam twoim. Pámiętaſz kiedymći ſpuśćił Mánnę ku żywnośći twoiey/ nie mnimayże ábyś ták miał rzec/ iż ſie to sſtáło ábo dzyało zá ſpráwámi á zá mocámi twoiemi RejPos 172, 67v, 23lv; RejZwierc 99v; WujJud 204v; Azaſz tego nie pámiętaſz iż Bog lud ſwoy poſpolićie owcámi/ owcżárniey y páſtwiſká ſwego názywa? CzechRozm 114, 36, 44v, 62, 76v, 92v (16); CzechEp 353; NiemObr 76; PudłFr 8; Pamiętacie Ianusza Biskupem Poznanskim. ActReg 23; WujNT Mar 8/18, 2.Thess 2/5; nie pámiętaſz wyrwy Onego, ktory tu był z Krákowá przyiáchał [...]: chciałeś wſzyſtko wziąć od niego ná borg CiekPotr 34, 34.

»pamiętaj(my, -cie) itp. (w mowie zależnej: aby pamiętał)« [rozpoczyna wypowiedź, której treść jest uznawana za szczególnie ważną] [w tym: ze zdaniem dopełnieniowym (35), co (1), na co (1), o czym ze zdaniem przydawkowym orzekającym (1), ze zdaniem luźno nawiązanym (1)] (39): OpecŻyw 163v; RejPs 144v; Wſzakże ktęmu i to pamiętáimy/ że wezwanié do pana Chriſtufa ieſt dwoiakie MurzNT 93v; O ktoryi literze oſobliwie pamiętáimy/ że gdy śię trafi wſłowie napiſaná/ niemábyć ſama przes śię wymáwiána ale zdrugą bliſką literą MurzOrt Bv; Leop Eph 2/11; BibRadz Eccli 9/15, 2.Tim 2/8; Dawid [...] vpominał też ſyná krolá Sálomoná/ áby pámiętał co Ioáb vcżynił/ iż zábił Abnerá y Amázá z zazdrośći BielKron 74v; Mącz 268d; SarnUzn G6v; Synacżku pámiętay iżeś ty wiele dobrego záżywał zá żywota ſwoiego RejPos 161v, 50, 123 [4 r.] (10); Pámietaymyſz tę náukę/ iż piſmo nie oddźiela duchá od ćiáłá GrzegŚm 48; Prośimy tedy chćieyćie to pámiętáć co tu ſámi wyznawaćie: że ieſt zgodá w Papieſtwie/ ktorey v was niemáſz. WujJud 11v, 84v; WujJudConf 81; BudBib Eccli 9/15; Ieden tydźień w piſmie świętym znácży ſiedm lat/ [...] wſzákże ná to pámiętáć maſz/ iż dwoiákie ſą tegodnie: Iedny ſą lat/ á drugie dni. CzechRozm 169v, 30v, 214; SkarŻyw 393; ArtKanc L12v, M2v; LatHar 252; Kto tedy nie chce [...] zbłądzić/ czytáiąc liſty Páwłá S. [...] niech záwżdy pámięta ná ono vpominánie Piotrá świętego. Iż w liśćiech Páwłá S. ſą niektore rzeczy trudne ku wyrozumieniu WujNT 519, Eph 2/11, 2.Tim 2/8, Apoc 2/5, 3/3; Pámiętay Pánie iákom chodźił przed tobą/ w prawdźie y w cáłym ſercu SkarKaz 350b; Pámiętayże pry doſtánieżli mi ſię ieſzcże raz w zęby CzahTr K4.

W połączeniach szeregowych (4): aby wſzelki vmiał ninieyſze rzecży ſprawować, dawne á przeſzłe pamiętać, á na cżaſi prziſzłe zawſze mieć bacżnoſć BielŻywGlab nlb 15; MurzHist Q2; cżego ſie tak naucżywamy/ to lepiey vmiemy/ ſkładniey wymawiąmy/ y mocżniey a doſtatecżniey pamiętamy. KwiatKsiąż L2v; SarnUzn D4.

W przeciwstawieniu: »pamiętać ... zapomnieć« (1): Gdy ſtrony zápámiętáią ſkaźni á przyidą o to pytáć/ Tedy Sędzia ma wnet powiedzieć ieſli pámięta/ á ieſli zápomni/ tedy ſobie może wziąć do záiutrká ná rozmyſlánie. UstPraw C2v.

W charakterystycznych połączeniach: pamiętać argumenta, bitwę, na boleści i smętki przeszłe, dawne rzeczy, dobrodziejstwa, drobne rzeczy (2), drogę, głupstwa, grzechy, (na) imiona (imię, imiono) [czyje] (6), kazanie (wiele z kazania) (3), kłopot, księgi, łaski, miłość, nieprzyjaciela, na ofiarę (2), na pismo, powinność, pożytki, pracą (2), przeszły czas, przezwiska [czyje], na przodki swe, na przyjacioły, przykazanie boże, przykłady [czego], regułę, rozmowę (2), sen (sny) (2), słowo (słowa) [czyje, które] (6), sprawę (sprawy) [czyją(-e)] (2), swą rzecz, trudzenie, tytuły, uciśnienie (2), więzienie, wszystki rzeczy (wszy(s)tko) (4), wywody, występek; nic (inego) nie pamiętać (2); dalej nie pamiętać, namniej, więcej; z historyjej pamiętać, z książek, z rozprawy (3).

Przysłowie: ále dziś tákie wieki y tácy ludzie náſtáli/ iż poki widzą poty pámiętáią RejZwierc 100.
Frazy: »ile pamiętać możesz« [szyk zmienny] (2): Dayże ſię winnym z tych cżworákich rzecży/ iákoć ſumnienie pokázuie/ nic nie przycżyniáiąc/ áni vmnieyſzáiąc/ ile pámiętáć możeſz LatHar 136, 111.

»jako pamiętam« = ut recordor Mącz (2): Mącz 348c; A ieſli kto prawdźiwie chorował/ ſlano vrżąd do goſpody: iáko pámiętam/ że do iednego do goſpody/ zá Krolá Sigmuntá ſtárego/ Káſztelaná/ y dwu Sekretarżow ſłano/ áby dał ſpráwę o ſobie GórnRozm H4.

»jako to każdy pamięta« (1): Attestante omnium memoria, Iáko to káżdy pámięta. Mącz 452c.

»jesli (dobrze) pamiętam(y) (pamiętasz)« = nisi me animus fallit, si recte mihi in mentem venit Mącz (7): MurzNT 36 marg; Prawdá to wyerna/ iż bog ſąm w koſcyele rząd ſtánowił/ y ſąm go doźira: Com ya też/ yeſli pámyętaſz/ piſmem wywodźił KromRozm III G2v; LubPs A2; Mącz 116d, 348d; Widźimi ſię/ ieſli dobrze pámiętam/ iżem przednieyſzych wywodow/ X.K. nie przepomniał NiemObr 30; ActReg 183.

»kto by [kogo] pamiętał« (1): A co inych dziwakow/ ktoby ie pámiętał RejWiz 161.

»ledwe (a. nie) pamięta, co jadł, co wieczerzał, gdzie siedział« [ekspresywne określenie chorobliwego braku pamięci, m.in. z pijaństwa] (1:1:1): RejWiz 61; oblivionem cibi subrepere aiunt, Powiedáyą że ták ná pámięci ſchodźi yż co yádł nie pámięta. Mącz 352c; Ale dziſia drugiemu rozlicżne perfumy [opary pijaństwa]/ Pomieſzáią w ſzumnym łbie rozmáite dumy. Ze [...] ledwe pámięta gdzie z wiecżorá ſiedział. RejZwierc 252.

»pamiętaj me słowo« (1): Iſćieć to káżdemu zdrowo Pámiętay pánie me ſlowo RejRozpr D.

Zwroty: »długo, przez długi czas pamiętać« (6:1): FalZioł IV 6b; Ták cżego ſie ono zá noworoſlych lat náucży/ długo ono pámyętáć będzye. GliczKsiąż I7v; A iáko táki łeb co długo pámiętáć álbo ná ſłuſznym bacżeniu mieć może? RejZwierc 100v, 7v, 16, 23v, 97.

»(nie)dobrze, czyście pamiętać« = memoria meminisse facile, probe a. recte meminisse Mącz [szyk zmienny] (16:1): Dobrzeć dzieći pámiętáią/ Co ich rodzicy dziáłáią. BierEz Rv, Dv; MurzHist B, Q2; nálazlem tám [...] płachtę/ máiącą Obras iákoby Kryſtuſow/ álbo iákiegoś Swiętego/ bo nie dobrze pámiętam iáki Obras był. KrowObr 112; Mącz 215b, 323b, 348c, d; A to będzie oſme obiáwienie/ ktore Ozeaſzowym będziem zwáli/ ktore tym lepiey pámiętaymy/ ponieważ s ſłowy przerzecżonemi Ezáiaſzowemi pięknie ſie conformuie. SarnUzn E3v; RejZwierc 7; WujJud 49; W wyznániu twoim [...] ácżkolwiek ieſt ieſzcże wiele rzecży/ ktore godne ſą vważánia/ [...] wſzákże iż niektore z nich tymiſz też świádectwy ktoreś przypominał y náznácżał mogą być obiáſnione á inſze też ſam bárzo cżyśćie pámiętam; przeto ćię iuż teraz nimi dłużey báwić niechcę. CzechRozm 10, 200v; CzechEp 180; WisznTr 18; Przeſzłe dobrze pámiętáy á vmiey ſię karáć/ Ludzkimi przygodámi CzahTr C4.

»pilnie (a. pilno), z pilnością pamiętać« [szyk zmienny] (7:1): MurzHist B; MurzNT 58v; RejPos 181, 186, 336v; Co s tych ſłow Páwłá s. pilnie pámiętáć mamy. RejPosWstaw [1103]v, [413]v; A co złożyſz łokći od wagi/ álbo przyczyniſz/ pámiętay tho pilno/ álbo ſobie piſz w kámienne kśiążki/ álbo kárbuy. Strum Cv.

»pamiętać na potym« (1): A mowią to w tey modlitwie/ ktora ſię pocżyna/ Deus Abraham et c. co potrzebá przećiw X.K. ná potym káżdemu pámiętáć. CzechEp 213.

»ze snu [= nawet budząc się ze snu] pamiętać« (1): Teſz wſzytky kſyągy proroczkye mądroſzczy zmlodoſzczy zewnu [!] pamyąthayącz [Maryja] umyala PatKaz III 122v.

»nie pamiętać o sobie« = być nieprzytomnym (1): tedy opilſtwo zá málucżki cżás przywiodło go do tego/ iż nie pámiętáiąc o ſobie/ niecżyſtość z właſnymi corkámi ſwemi popełnił. WerGośc 257.

»wiecznie pamiętać« (1): Adeo exornatum dabo, adeo depexum ut dum vivat meminerit semper mei, Ták go przibierzę/ Ták go przigłaſzczę iż mię będźie wiecznie pámiętał. Mącz [269]c.

Szeregi:»nie czuć ani pamiętać« (1): ták iáko Loth ktorego opoiły były corki iego winem/ że też nie cżuł áni pámiętał co z nimi dźiáłáł CzechRozm 162.

»pojąć (a. pojmować) i (ani) pamiętać« (4): GrzepGeom B2v; CzechRozm A4v, 200v; Szoſtego roku ná náukę dany/ prętko poymował y pámiętał co kazano. SkarŻyw 308.

»rozmyślać i pamiętać« (1): BYſmy [...] przykłady kaźni Bożyi [...] tak dobrze i ſtą pilnością zawſze rozmyślali i pamiętali/ z iaką ié chęćią poſpolicie czytámy abo słychámy MurzHist B.

»pamiętać a uczyć się« [szyk 1:1] (2): A thu ſie vcżmy á pámiętaymy/ iż Páńſka wola ieſt/ [...] áby káżdy chodził pod zakonem iego RejPos 258, 229.

»uznać i pamiętać« (1): raczyſz y myſli y ſprawy naſſe tak odmienic iakobychmy mogli vżnac y pamiętac niezliczone dobrodzieyſtwa twoie ſwięthe nad ſobą RejPs 118.

»wiedzieć, (i) pamiętać« [szyk 4:1] (5): SeklKat S; Poſwyadſſáyą tego Klimunt S. vczeń/ y Anákletus po Klimunćye namváſtek S. Pyotrá/ ktorzy to dobrze mogli wyedźyeć y pámyętáć/ co ápoſtołowye poſtánowili KromRozm III I3; RejPos 140v; CzechRozm 92v; CzechEp 60.

»pamiętać a wspominać« (1): Absentem cogitatione complecti. Pámiętáć a wſpomináć kogo. Mącz 62b.

»(i) (nie) (wy)rozumieć (ani) i pamiętać« = nondum intelligere neque recordari Vulg [szyk 2:1] (3): SeklKat V3v; WujNT Matth 16/9; Záczym ſie rzecz záćiąga, że ią y wyrozumieć trudno, y pámiętać ieſcze trudniéy SarnStat *6.

»pamiętać a nie zaniechywać« (1): Mielibychmy wſzyścy ty słowa pamiętać/ aniezaniechywać ich MurzHist G2v.

»(nie) znać (ani) i pamiętać« (2): FalZioł IV 6b; Vmyſlnyem czynyl zmynką onyem, z Baſſamy ys Ionusbekiem, alye go zadny nyezna any pamyatha LibLeg 7/100v.

W przen (1):
Zwrot: »pamiętać usty« = wymieniać, wzmiankować (1): Nye chcę pámyętáć imyon ich nigdy vſty ſwemi/ zá tákiemi ich ſpráwámi záwżdy wſſetecżnemi. LubPs D3.
Przen [na co] (1): IDźćie Kiąſzki [!] do ludzi [...]. Potrzebá wam pámiętáć ná złe ſzcżęśćie moię WisznTr 5.
a. Mieć w pamięci pewne zalecenia, prawdy, fakty, doświadczenia i dostosowywać do nich swoje postępowanie: mieć na względzie; z przeczeniem: lekceważyć, zaniedbywać; reminisci Mącz, PolAnt; meminisse, memorari PolAnt (360):

pamiętać kogo (2), co (19) [w tym: kogo i co (1)]: Aleć ſie zdrády wyſtrzegam/ Pierwych vpadki pámiętam: A z tych ſie łatwie dogádáć/ Co ſie może potym przydáć. BierEz R; Chwalę was bráćia/ iż mye wewſſem pámyętaćye: á yákom wam podał przykaźánya [!] moye dźyerżyćye. KromRozm II g2v; GliczKsiąż D6, Mv; RejWiz 192v; RejZwierz 47v; BiałKat 231 marg; RejZwierc 100; PaprUp F4v, G2; WujNT 604 marg. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; »pamiętać obietnice«, »pamiętać rozkazanie«.

pamiętać od kogo (1): BielKron 253 cf »pamiętaj«.

pamiętać na kogo (13), na co (255) [w tym: na kogo i na co (1)]: podzyankveſſ Ceſarzovi yego M. ysz yego C.M. pamyanthayancz naprzyaſzny y braczką miloſcz naſſą [...] raczil był obeſlacz Czarza Przekopſkiego poddanego swego, aby on przecziwko yego Crole⟨wskiej⟩ Miloſczi y panyſthwam yego Cro M. nyeprzyaſſny nyeokazowal LibLeg 7/32, 7/103v, 11/93v; RejJóz K6v, L4; RejKup 14; MurzHist B2v; BielKom B3v; GroicPorz e3; Iáko nákoniec onego ſwego miłośniká Dawidá Krolá karał: A tákże Ozyaſza/ Mánáſſá/ áby inſzy pámiętáli ná takowe karánie/ y wyſtrzegáli ſie wſzyſcy wſzego złego. KrowObr 63, 58, 63; RejWiz 65, 87, 178v; Leop Thren 1/9, 1.Thess 1/3; BibRadz Luc 1/50[54]; BielKron 116v, 120, 197, 266, [3322] (9); GrzegRóżn A3; KwiatKsiąż C3; Mącz 215d; LeovPrzep b3; RejAp 132v; RejPos 106; BiałKat 141, 278v; BielSpr b2v; RejZwierc 169; BiałKaz C2v; tedy ſie mnie rzecż tá widźy być niepodobna: áby on to cżłowiek od trućizny iádowitey vlecżony/ pámiętáiąc záwżdy ná ono ſwoie otrućie: nie miał ná potym y oſtrożniey zyć/ [...] y onemu lekárzowi dźiękowáć CzechRozm 206, 7 marg, 7v [2 r.], 35v, 188 marg, 188v (15): ModrzBaz 103v, 135; SkarJedn 111, 192; SkarŻyw 82, 355; CzechEp 5, 43, 83, 90, 160, 183; iż on Krolá Páná cnotliwego/ y miłośniká poddánych ſwych/ importunè do tego námawia/ áby złamawſzy przyśięgę ſwą/ y nie pámiętáiąc ná koronną confoederacyą, niewinne [...] poddáne ſwe zábijał: y mordował. NiemObr 20, 23, 118, 151, 178; ZapKościer 1583/54; KochFr 130; ReszPrz 95, 96, 112; ArtKanc S16v, S17, V3; Cżemu nie pámiętaćie ná ſwe zeſzłe przodki/ Niechćieyćie być od bitnych ſwych dziádow wyrodki BielRozm 6; PaprUp B, G2, I; LatHar 191, 257, 639; WujNT 393, 1.Cor 11/2, 2.Tim 1/4, 2.Petr 1 arg; SarnStat 995; SkarKaz 348a; Nie dotykam/ iáko [posłowie] czás ná prożnych ſłowach trácą/ á [...] ná dobre poſpolite y pokoy domowy nie pámiętáią. SkarKazSej 694b; KlonWor 10. Cf pamiętać na kogo, na co ze zdaniem przydawkowym orzekającym: Ze zdaniem dopełnieniowym^ »pamiętaj«; Zwroty.

pamiętać na kogo (5), na co (10) ze zdaniem przydawkowym orzekającym [w tym: iż, że (9), jako ‘że’ (4), zaimek pytajny (1), zaimek względny (1)] (15): Karzą ſię czudza przygodą [...] A na zle też pamietaią Gdzie ſię wſzyſcy doſtawaią. RejKup 14v; KrowObr 63; tákżeby mieli y drudzy Bráćiſzkowie przykłádni tę ſpráwę v ſiebie w Klaſztorzech záchowáć/ pámiętáiąc na ninieyfze y ná przyſzłe cżáſy/ iáko wſzyſtki rzecży záwichrzone ſą BielSpr c; CzechEpPOrz **4v. Cf »pamiętaj«.

pamiętać o co (1): CzahTr C4 cf »pamiętaj«.

pamiętać o czym (1): Day myślić o oſtátnim dniu/ day pámiętáć o ſkonániu ArtKanc T8v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami i odpowiednikami na to (61), na ono (oną) (8), to (3); iż(e), że (107), zaimek pytajmy (24), zaimek względny (19), jako ‘że’ (5)] (155): A gdi ych [czeladzi] naipilniei potrzeba thedi odpuſſczenie od swich Miſtrzow biorą, niepamiętaiącz na ono czo Panu swemu przi smowie śliubuią ListRzeź w. 9; BierRaj 23; BierEz N2; LibLeg 7/8v, 31v; RejPs 133v; SeklKat A2, T2v; A na tos nyċ niepamietal Zes ich [pieniędzy] marnie oſtradaċ mial. RejKup e5v; KromRozm II n3; BielKom G4; LubPs Z6v; GroicPorz aa3v, hh4v; KrowObr C [2 r.], 62 [2 r.], 62v, 63, 63v, 186, 225; RejWiz 141v; BibRadz *2v, *4; áby iego ludu niedali przez ſwe kráiny ćiągnąć/ pámiętáiąc co zá ſzkody oni y drudzy przeſzłych lat we Włoſzech wźięli od tákich ludzi BielKron 226, 44, 58, 107, 116, 204 (15); RejAp BB3; RejPos 103, 349v; BiałKat 243v; KuczbKat 120, 410; On zna ſcżego nas ſtworzył/ á pámieta iżeſmy ſą proch GrzegŚm 2; BielSpr 76; WujJud 155; RejPosWstaw [414]; BudBib Bar 2/29[33]; CzechRozm 2 [2 r.], 10, 14v, 116, 220v (10); CzechEp *3v, 21, 43, 59 [2 r.], 60 (12); CzechEpPOrz **4v; ArtKanc Q19v; GórnRozm H3; ActReg 159; Phil L [2 r.]; LatHar 121, 286; SarnStat 1003; PudłDydo A3v.

»pamiętaj(my, -cie) itp. (w mowie zależnej: aby pamiętał), (po)trzeba pamiętać« [wprowadza sugestię lub wezwanie do kierowania się w postępowaniu określonymi względami] [w tym: ze zdaniem dopełnieniowym (71), na kogo, na co (43), na kogo, na co ze zdaniem przydawkowym orzekającym (10), co (5), o co (1), na co + zdanie dopełnieniowe (1)]; memento Cn (120:11): OpecŻyw 1v, 43v, 64, 166v; PatKaz I 18; Gdyż nad ludzmi władnieſz, pamiętay żeć bog y nad tobą moc ma, á gdyż ludzie ſądziſz, pamiętay że ſam też od Boga ſądzon będzieſz. BielŻyw 130; WróbŻołt K6v, 73/2, 118/19; RejPs 48v, 108, 179, 204v; RejJóz B4; zes człek chczey pamiętaċ. RejKup f8v, c2; RejKupSekl a7v; SeklKat V3; HistAl G2; MurzHist Fv; MurzNT Luc 16/25; BielKom E6; GliczKsiąż D6, E6, K; RejWiz 109v, 192v; Wſzákże też przy karániu pieniężnym Sędźia thák wiele ma pámiętáć ná miłoſyerdźie iáko ná ſpráwiedliwoſć GroicPorz c4, B3v; Mielibyśćie ſluſznie ná on dzień páńſki oſtátetzny y ſrogi pámiętáć: Iż ieſt ſtráſſliwa rzetz w ręce Bogá żywego wpáść. KrowObr 1v; Leop Deut 24/18, Ios 1/13, 2.Par 6/42, Ps 131/1, Eccli 28/6, Mal 4/4; RejZwierz 5v, 29v, 47v, 142; BibRadz Iudith 8/15[19], 1.Mach 4/9; ále tho to iedno pámiętay odemnie/ iż niezáwżdy dobrze zwyćiężáć BielKron 253, 74, 82, 254v, 298 [3 r.], 303, 313v; GrzegRóżn A3; SarnUzn G6v; RejAp 35v; Przetoż biádá onym ktorzy świeckie rzecży wybieráią/ á dla tego ma cżłowiek pámiętáć że proch ieſt y źiemiá/ á w ziemię ſie obroći. HistRzym 122v, 60, 129v; A ácżby też ná cię co ſmętnego á nie pomyſli przypádło/ pámiętay iż gdy będzyeſz wſzytko porucżał w opiekę Pánu ſwemu/ á będzyeſz mocno wierzył iemu/ iż ſie to tobie w wielkie pociechi obroćić muśi. RejPos 107v, 163, 173 [3 r.], 184v, 323v, 337v, 343, 352; BiałKat 278v; KuczbKat 260, 380; RejZwierc 48; WujJudConf 210; RejPosWstaw 42 [3 r.]; BudBib 3.Esdr 4/43, Tob 4/21, Eccli 14/12; BiałKaz K2v [2 r.], M3v [2 r.]; BudNT Act 20/35; CzechRozm 28v, 229; TEn kiedy mu precż z Rzymu pánowie kazáli/ Prośił áby ná ſłużby iego pámiętáli. PaprPan Gg2v; Pámiętaymy/ żeſmy dla tego zſtáli ſię ludźmi/ ábyſmy ſię ludzkiego przyrodzenia trzymáli ModrzBaz 143v; SkarŻyw 483, 490, 552; StryjKron 667; CzechEp 265, 277, 304; NiemObr 17, 99, 150, 152; KlonŻal A2v; ArtKanc G13v, L, N4v, P7v [2 r.], S11v, S16v; Ale kazdi ſedzia ma pamiętac rade drugiego [filozofa] a pilnie ſie iey trzimac ktory tak mowi: Iuſtitiae feruans lucem, multos efugiet hominum fermones. PaprUp G2, I; Phil B, G2; Ná dźiwné trzebá záwdy pámiętáć przygody/ A iż zá wielkim ſczęśćiém/ wielkié chodzą ſzkody. GórnTroas 23; GrabowSet I2; Nie pámiętayże dobrotliwy Pánie ná ſpráwiedliwość twoię przećiwko grzeſznikowi twemu/ ále pámiętay na łáſkáwość twoię/ przećiwko ſtworzeniu twemu. LatHar 153, 153 [2 r.]; RybGęśli C4; WujNT 50, 93, Luc 17/32, s. 293, Act 20/35 (9); WysKaz 45; SkarKaz 387a; Naprzod o tę pierwſzą pámiętay przeſtrogę/ Ktorą iuż mi wierz naydźieſz [= trafisz] ná prawdźiwſzą drogę. CzahTr C4, E4.

W charakterystycznych połączeniach: pamiętać na apostoły, na Boga (3), na Chrystusa, (na) cnotę (3), na czas żywota, na dary od Boga, na dobra pospolite, na dobrodziejstwo [czyje], na dzień sądny (Pański) (2), na grzech, na karanie, na koniec swoj, na Kościoł, na krewkość [czyją], na łzy [czyje], na męstwo [czyje], na miłosierdzie (3), na miłość [czyją, jaką] (2), na naukę [czyją] (3), na nędzę(-e) ([czyją]) (2), na niebeśpieczeństwo, na niewinność [czyją], ostateczny szacunek, na ostatnie (ostateczne) czasy (dni, rzeczy) (3), na pierwszy stan swoj, na pismo (święte) (5), na pokorę (2), na posługi [czyje] (2), na posłuszeństwo, na postępki [czyje], na powieści swe, na powinność (2), na przełożone, na przeszłą niefortunę, na przodki swe, na przyczyny, na przygodę(-y) ([czyją]) (2), na przyjaźń [czyją], na przykłady [czego], na przypowieść [czyją, którą] (2), na przyszłe czasy (przypadki, rzeczy) (3), (na) radę [czyją] (5), na rozsądek [= rozstrzygnięcie] [czyj], na sąd [czyj], na sentencyje, o skonaniu, na sławę [czyją], na służby [czyje], na sprawiedliwość (3), na starość [czyją], na stateczność (stałość) [czyją] (2), na Stworzyciela, na śmierć (3), na śmiertelność swoję, na ubostwo [czyje], na uczynek [czyj], uczynność [czyją], na ułomność swoję, (na) upadek [czyj] (2), na urząd swoj, na wyrok boży, na zachowanie [czyje], na zakon (2), na zbawienie; pamiętać we wszy(s)tkim (we wszem) (4); pamiętać całym sercem, ustawicznie, zawżdy (12).

Zwroty: »pamiętać na dekret(a), na ustawę« [szyk zmienny] (2:1): KrowObr 232v; Ale by ſie rozumem byli ſpráwowáli/ A ná Páńſkie dekretá też wżdy pámiętáli/ Pewnieby był z nich káżdy złomił przyrodzenie/ By był ná przyſzłe rzecży miał lepſze bacżenie. RejWiz 140v; WujJudConf 8v.

»pamiętać na groźbę, na przestrogę, o przestrogę« (1:1:1): WujJudConf 8v; W cżym pokázuie/ iż nie pámięta ná onę przeſtrogę ſyná Bożego/ ktory wſzytkim vcżniom ſwoim zákazał/ áby z ſtrony wiáry y nabożeńſtwá [...] Oycow ſobie ná źiemi nie názywáli. NiemObr 82; CzachTr C4.

»pamiętać na przysięgę, na obietnice, na przyrzeczenie, na ślub, na słowo; pamiętać obietnice« [w tym: na ślub i przyrzeczenie itp. (5)] = memorem esse verbi a. voti Vulg [szyk zmienny] (7:5:5:4:1;1): BierEz I2v; WróbŻołt 118/49; że nas do końcá pan opuſćić nieraczy/ pámiętáiąc obietnice ſwoie RejPs 133v, 66v; ze ya pamietayacz na slyvb y przirzeczenie swoye nie poczinalem zadnej rzeczi LibLeg 11/90v, 11/63, 86v [2 r.]; SeklKat T2v, V3; BielKron 74, 313v; BudBib 3.Esdr 4/43; y rzek Krolowi oten Prziwilei Alexandrow abi go wcale zachował/ á pamietal naprziſiege ſwa/ wolnoſci y praw zebi nienaruſzal PaprUp I; SarnStat 1037, 1057, 1186; PudłDydo A3v.

»pamiętać na rozkazanie (a. przykazanie, a. zakazanie); pamiętać rozkazanie (a. przykazanie)« = memorem esse praeceptorum PolAnt, Vulg; memorem esse verbi Vulg [szyk zmienny] (10;3): RejPs 22; SeklKat T2v; BibRadz 4.Esdr 3/33, Sap 16/6; GrzegRóżn A3; Obácz też/ iáko ćie Pan nápomina pamiętáć ná óno przykazánié/ Imienia Bożego niebráć ná dárémność. BiałKat 206; BudBib Tob 4/21; Przeto ieſli ſie ná duchu rządzącym y pobudzáiącym niechce omylić: Pámiętáć záwżdy ma powſzechne ono roſkazánie Chriſtuſowo/ o miłośći nieprzyaćioł ſwych CzechRozm 240; Niechay też X.K. pámięta ná zákazánie Páná Chriſtuſowe/ ktory kąkolu wyrywáć przed cżaſem nie kazał NiemObr 17; ArtKanc P7v, Q20; A miłośierdźie twoie wiekuiśćie pokázuie ſię nád temi/ ktorzy ſię ćiebie boią/ [...] bychmy iedno nie łamáli przymierza z tobą/ á ná przykazánie twoie pámiętáli/ żebyſmy ie rzecżą ſámą pełnili. LatHar 563; WujNT 2.Petr 3/2.

»pamiętać na słow(k)a (a. słowo) [czyje, które]« = meminisse sermonis a. verbi memorem esse verborum Vulg; meminisse verborum PolAnt [szyk zmienny] (25): KromRozm III M; I wiem/ iż wſzelkie podnieſienie w pychę/ tym ſie rychlej roſpuknie/ im ſie nawięcey nádmie. Ty ſą ſlowá Grzegorzá Biſkupá Rzymſkiego [...]. Ale ná ty ſlowá drudzy Bilkupi Rzymſcy/ po Grzegorzu niepámiętáli/ ábowiem potym bárzo rychło w pychę ſie podnieśli KrowObr 7, B4, C2, 63v, 226v; Leop Ios 1/13; BielKron 89; RejPos 67v, 280; BiałKat 116; WujJudConf 210; RejPosWstaw [412]v, 44; BudNT Act 20/35; CzechEp 43; NiemObr 5, 99, 143; GórnRozm G; PaprUp A4, D2; iż [...] potrzebá podeymowáć ſłábe: á pámiętáć ná ſłowo (marg) słowá. (-) Páná Ieſuſowe/ że on mowił; Szczęśliwſza ieſt rzecz dáwáć/ niżeli bráć. WujNT Act 20/35, 2.Petr 3/2, Iudae 17.

Szeregi: »(ani) baczyć i (a, ani) pamiętać« [szyk 4:1] (5): Wtoré bacż ij pamiętay/ ijż niemocy ij przeciwnoſci [...] przychodzą na cżlowieka dlá grzechow OpecŻyw 43v; RejKupSekl a7v; GroicPorz e3; Mącz 215d; RejZwierc 100.

»nie (ani) pamiętać ani dbać« (2): tedy then nie tylko ſámych heretykow [...] karać ná gárdle roſkazał. Nie pámiętáiąc áni dbáiąc ná on wyrok Boży/ Biádá wam ktorzy ſtánowićie y piſzećie práwá y vſtáwy niezbożne/ ku vćiśnieniu nędznikow CzechEp 43, 43.

α. Czcić, świętować [co] (1): Pámiętay w pokoiu Siodmy dźień/ ábyś świętobliwie żył weń/ ſześć dni rob y ſkońcż ſwe roboty/ w Siodmy odpocżyń bo ieſt święty. ArtKanc M6v.
b. Obejmować pamięcią okres czasu (10):

pamiętać co (2): LibLeg 11/170v; Ieſzcżeć tego w Krákowie ſwieżą pámięć mamy/ Co od kilkunaſcie lat ſpráwy pámiętamy. Gdy zła ſwowolna dziewká mátkę ſwą zábiłá HistLan B3v.

pamiętać na co (1): Quae ad posteritatis memoriam pertinerent, Któreby do potomków náſzych pámięći doſtawáły/ álbo ná któreby mogli náſzy potomkowie pámiętáć. Mącz 447d.

Fraza: »jako (ludzie) pamiętają; jako (dawno) pamiętam; jako długo, ile nadalej mogę pamiętać« (3;2;1:1): Ut mea memoria est, Iáko długo mogę pámiętáć. Mącz 215b; Quoad longissime poterit mens mea respicere, Yle nadáley mogę pámiętáć Mącz 406c; In mea vita, Yáko dawno pámiętam. Mącz 500d; [mówią 2 barany z Pałacu pod Baranami:] Trzyſtá lat nie dáleko iáko pámiętawá BielRozm 3; á wżdy przećię/ iáko ludźie pámiętáią/ nieſłychano ieſcze tego nigdy/ ábyście ſie wy kiedy równym Azyáckiému woyſkiém przećiwko nim puśćić mieli OrzJan 40, 102; Tákćiby miáłá ná Seymach ſpráwiedliwość iść (iáko ieſzcże w Polſzce niektórzy pámiętáią) ludzie vbogie vćiśnione [...] naprzod odpráwić. PowodPr 61.
c. Rozpamiętywać, rozmyślać, wspominać; considerare, recordari, reministi, ruminare, ruminari Mącz (34): WróbŻołt aa3; Reminiscor [...] Pámiętam/ Baczę/ przichodźi mi zaś ku pámięci/ też rozpámiętawam ſie. Mącz 215d, 63d, 360b.

pamiętać kogo (2), co (9): pamyαtαy rodzyce przijacyelye ij duſſe puſte a moẃ tα modlytwa. BierRaj 20v; ForCnR C3v; WróbŻołt 76/4; Leop Ps 118/54[55]; RejZwierz 17v; SarnUzn F; A thu iuż nam dniá dziſieyſzego nic więcey nie przyſtoi pámiętáć/ iedno wſpomináć ſobie ná ony ſwięte á Duchem ſwiętim ſpráwione ludzi RejPos 86v; BudBib Ps 76/11 [12]; WEſołym głoſem ſpiewaymy/ Národzenie pámiętaymy/ Kryſtá zbáwićielá ſwego ArtKanc B20v, F18v; SkarKaz 423a.

pamiętać na kogo (4), na co (14): WróbŻołt 76/12, 118/52, 55; Leop Ps 76/4, 12 [2 r.], 118/52, Cant 1/3, Eccli 42/15; Mącz 360b; Da Bog/ iż w rychle będźie Słońce przed iey wroty/ Tedy ſię do nas wroći on piękny wiek złoty. Ná ktory pámiętáiąc/ ſerce mi ſię kráie/ Pátrząc ná ty dźiſieyſze náſze obyczáie. Prot D2v; HistRzym 130; Słuchayćie tylo/ rozmyſlayćie/ wiérzćie/ proſty chléb iedząc pámiętayćie ná ćiáło/ y ná kreẃ. BiałKat 291; KarnNap D4; Pámiętałem ná dni ſtáre: rozmyślałem we wſzyſtkich ſpráwách twoich/ y vcżynki rąk twoich rozbierałem ſobie. LatHar 170; Dźiękuię Bogu memu/ záwſze pámiętáiąc ná ćię w modlitwách moich WujNT Philem 4; A táż S. mátká iego vmieráiąc/ iáko tám piſze. Ządáłá áby ná nię przy ołtarzu Páńſkim pámiętano. WysKaz 38. Cf pamięć na co ze zdaniem przydawkowym orzekającym.

pamiętać na co ze zdaniem przydawkowym orzekającym (1): Przynamniéy ieden ten dźień/ w który ćiérpiał zá ćię [tj. piątek]/ Odłóż ná to/ á vważ/ żeć należy ná ćię/ Pámiętáć ná śmierć Páná ſwégo/ co dla ćiebie Ciérpiáł/ co czynił/ by ćię mogł mieć z ſobą w niebie. SiebRozmyśl [A4]v.

pamiętać o kim (1): Recordari et cogitare, Multa de M. Antonio recordatur, Wiele o Antoniuſie pámięta. Mącz 348c.

W charakterystycznych połączeniach: pamiętać (na) (Pana) Boga (2), na ciało i krew, cnotę, (na) cuda (2), na dni stare, (na) imię [Pańskie] (2), na ludzkość [czyją], narodzenie Krysta, objawienie, na Pana Chrystusa, na pirwszy stan swoj, przyjaciele, rodzice, na sądy [Boże] (2), słowa boskie, na sprawy Pańskie (boże) (2), śmierć, na śmierć [Chrystusa], na uczynki boże, na wiek złoty; pamiętać w modlitwach, przy ołtarzu, z wdzięcznością.

d. Zachowywać gniew, żal lub wdzięczność (116):

pamiętać co (41): Bo będźie pámiętał wſzythki ony przykrośći ktore go potykáły od nas BibRadz 1.Mach 10/5; Tegoż też czáſu Carz Prekopſki pámiętáiąc onę ſwoię pirwſzą porażkę od Nahayſkich Tátarow/ zebrał ſię z wielkim woyſkiem/ y ciągnął wtory raz przećiw Cárzowi Nahayſkiemu StryjKron 722. Cf pamiętać co komu czym; Zwroty.

pamiętać co komu czym (2): Czo my yemv zawsdy pamyanthacz chczemy przyaſzlywem sanſzyeczthvem y zachovanyem naſſem LibLeg 7/37v. Cf pamiętać komu czym ze zdaniem dopełnieniowym.

pamiętać komu czym ze zdaniem dopełnieniowym [z zapowiednikiem: to] (1): Mieyże dzięk z tey pracze miły Florijanie, Laſką ſwą pamiętać ci to będą Polanie, Zeć twa praſa ięzyk naſz ſlicznie wytłocżyła FalZiołUng V 119v.

pamiętać na kogo (2), na co (34): Thaci ſą ktorzy bluznią y boga y cżłonki iego, [...] Na takie będzie pamiętał pan bog na ſądzie ſwoim WróbŻołt Z6v, 73/22, 88/51, 136/7; Leop Lev 19/18; vpominał ſwoie ludzi áby pámiętáli ná ſwe ſzkody/ ktore od Polakow mieli/ á gardł ſwoich zá nie nie litowáli. BielKron 339v, 128, 373v; StryjKron 752. Cf Zwroty.

W charakterystycznych połączeniach: pamiętać na bluźnienie, (na) krzywdę (3), na łaski, na niestatek, na niewiadomość (2), na okrucieństwo, (na) porażkę (2), na posługi, na pośmiech, przykrości, na sromotę, na szkody (2), złe (4); pamiętać łaską, przyjaźliwym sąsiedztwem i zachowaniem; pamiętać na sądzie.

Przysłowie: BierEz Q3v; Dobre ma ſie długo pamiętac RejJóz K5 marg; Iż ſie więcż długo dobre a Złe też pamięta RejJóz L2v, L2v marg; RejZwierz 1 [2 r.]; A ieſli ią [złą sławę] ktho wſpomienie/ bo ſie powiádáią długo złe pámięta/ tedy iey inácżey nie wſpomienie/ iedno ku ſzpetney lekkośći iego RejZwierc 161 v, 100 [2 r.], Aaa3v. [Ogółem 10 r.].
Zwroty: »długo pamiętać« [w tym: co (14)] (15): RejPos 51; iż bárzo ieſt rzecż ſtráſzliwa wpáść w możne ręczę iego [Boga]/ bo y vmie ſie pomśćić/ y długo pámięta. RejZwierc 10; pátrz pilnie iáko tho y źwirzętá nieme długo dobrodzieyſthwá pámiętáią/ á cżłowiek márny á niebácżny potyć zá tho powinien poki w ręku dzierży. RejZwierc 98v, 98v, 100. Cf Przysłowie.

»na dobrodziejstwo(-a), dobre, dobrodziejstwo(-a) pamiętać« = beneficii memorem esse, gratum se praebere, referre gratiam Mącz [szyk zmienny] (12:9:7): BierEz Q3v, Q4; Iako ieſt wielka cznota kto dobre pamięta Tak też iſcie nie mnieyſza kto złym zle nie odda RejJóz L5; BielKron 27v, 87, 95v, 126; Multo praestat beneficii quam maleficii memorem esse, Dáleko lepiey yeſt ná dobrodźieyſtwo niżli złoczińſtwo pámiętáć. Mącz 236b, 149a [2 r.], 402b; HistRzym 117v; Abowiem poććiwy cżłowiek każde dobrodzieyſthwo y długo pámięta/ y wdzięcżnie prziymuie. RejZwierc 98v, 98v [2 r.], 100, Bbb3; poſpolſtwo ſrodze niewdźięcżne tego było/ á ná dobrodźieyſtwo ich niepámiętáło [beneficii immemorem agnoscebant] ModrzBaz 135v; KochCn B3v; JanNKar B2. Cf Przyłowie.

»pamiętać dobrze [co]« (1): Pamiętał dobrze Deſpot pierwſzą krzywdę/ poimał Huniadá a nie puśćił/ áż mu zamki iego wroćił. BielKron 241.

»krotko, niedługo pamiętać« [w tym: co (2)] (3:1): A ták nie gnieway ſie miły Pánie nie gnieway/ á nie długo pámiętay złośći náſzych RejPos 47v; Krotkoć dziatki oycowſką miłość pámiętáią/ Y dáleko inácżey im ią oddáwáią. HistLan A3; RejZwierc 100 marg, Bbbv.

»wdzięcznie pamiętać [na co]« (1): Grate [...], Wdzięcznie pámiętáyąc ná dobrodźieyſtwo. Mącz 149a.

»złości (a. złe), grzechy, nieprawości, występ, na grzech(y), na nieprawość(-i), na występek (a. występki), na złości, na przewinienie pamiętać« [w tym: grzechy i nieprawości itp. (3); z przeczeniem (28)] = meminisse iniuriarum, peccatorum et iniquitatum recordari Vulg; iniquitatum memorari PolAnt [szyk zmienny] (9:8:2:1:6:4:3:1:1): RejJóz L2v [2 r.]; SeklKat V v; MurzHist I2; LubPs X4; Pánie moy niepocżytay mi zá złe/ áni pámiętay ná przewinienie ſlugi twego Leop 2.Reg 19/19, Ez 33 arg, Hebr 10/17; BibRadz Hebr 8/12; Nie pámiętay pánie ná moy grzech á wyſtępek/ ktorym vcżynił złorzecżąc tobie BielKron 72v; RejPos 47v; Ktorey kolwiek godziny weſtchnie cżłowiek/ grzechow iego więcey pámiętháć niebędę. RejPosWiecz2 98v; KuczbKat 205; RejZwierc 5, 161v; CzechRozm 116, 116v [2 r.]; Odwróć od mych grzéchów ſurową twarz ſwoię/ Ani chćiéy pámiętáć ná niepráwość moię KochPs 77, 168; SkarŻyw 559; ArtKanc L20; LatHar 53, 89, 141, 158, 171 (8); WujNT 537, Hebr 10/17; Ieſli złośćiwy będźie pokutował/ wſzyſtkich złośći iego nie będę pámiętał. WysKaz 24, 24.

Żart. [co komu] (1): (nagł) Czart zle tuſzy kupczowy. (-) Niewczas tego duſko kukać Dawno bylo Laſky ſukaċ. Bo wtym zywoczie poky był Mnie ſna pylniey zewſech ſluzyl. Ia mu też to chcze pamietać Gdy tam ſnamy bedzie mieſkaċ. RejKup h2v.

α. Życzliwie pamiętając chcieć wyświadczyć komuś jakieś dobro; curae habere Mącz (35): Curae habere, Mieć báczność/ Pamiętáć. Mącz 72d.

pamiętać kogo (2): Coż ieſt cżłowiek iż go pámiętaſz/ ábo ſyn cżłowiecży iż nań wzgląd maſz? BibRadz Hebr 2/6; GrabowSet D4v.

pamiętać na kogo (30): bo [Chrystus] więcéy dal lotrowi niżli proſil/ bo tylko proſil aby náń pamiętał w ſwym krolewſtwie OpecŻyw 145, 36, 176; HistJóz A4v; WróbŻołt 73/2; RejPs 198v; KrowObr 62; Leop 2.Esdr 6/14, Hebr 2/6; Pamiętayćie ná więźnie/ iákobyśćie byli weſpoł z nimi więźniámi BibRadz Hebr 13/3, 2.Esdr 13/31; BielKron 109v, 466v; Mącz 217d; RejPos [105]; KuczbKat 390; BudBib Ps 135/23; CzechRozm 218; CzechEp 83; ArtKanc D2; LatHar 207, 424, 604, 725; Niektorzy z tego mieyſcá rozumieć chcą/ iż święći po ſwey śmierći pámiętáią ná te/ ktorzy tu ná świećie mieſzkáią y zá nimi ſię przyczyniáią. WujNT 810, Gal 2/10, Hebr 2/6, 13/3; Iż téż dźiatki miłuieſz/ y pámiętaſz ná nie/ To łáſki máćierzyńſkiéy oſobliwé známię. GosłCast 34. Cf pamiętać na kogo przed kim.

pamiętać na kogo przed kim (1): w ten cżás pámiętay ná nię przed Krolem/ á podwodź go áby mię kazał puśćić BielKron 16v.

pamiętać o kim (1): Iż my mniemamy iakoby z námi Bogá nie było/ y iákoby o nas pámiętáć nie miał/ gdy iego wſpomożenia nie vznawamy BibRadz I 5a marg.

Zwrot: »pamiętać na potym« (1): A Pan ktory łáſką nágradza/ będzie pámiętał ná potym [meminit in posterum]/ iſz tákowy najdzie podpomożenie cżáſu vpadku ſwego. BudBib Eccli 3/32.
e. Nie zaniedbać, nie zaniechać, uważać [w tym: w imp (51), w innych formach będących transformacją imp (7)] (59):

pamiętać o czym (1): Pámiętay o pończoſze/ o ſnáżnym trzewiku/ Bo ná táką niewiáſtkę miło pátrzáć człeku. ZbylPrzyg B2.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: (a)by (2), że (1)] (3): SienLek 190; PAmiętayćieſz by was kto niezwiodł: bo gdy iuż będźie bliſko dźień ſądny/ wiele fáłecznych prorokow náſtánie/ ktorzy zwodząc ludźie mowić będą LeovPrzep G; Potym ná kogo prziydźie correctura iurium, niech pámięta, że tu ná tym mieyſcu ma bydź wizerunk práwá mieyſckiégo ex iure Saxonico ſtátecznie włożyć [błąd zam. włożony]. SarnStat 321.

α. Pełni funkcję opisowej formy rozkaźnika od czasownika zależnego (55):

cum inf (26): A w tym pámiętay ſkromny być/ Co ſie nie może odmienić. BierEz F4; Pamiętáyże iuż cżlowiecże w każdy piątek oplakatz mękę Kryſtuſa milégo OpecŻyw [170]; FalZioł V 62v, 69; SeklKat Ov, Q3; Si memoria forte defecerit tuum est ut suggeras, Yeſli zápámiętam/ tedy mi pámiętay przipomnieć. Mącz 145b, 75c [2 r.]; BielSpr 65; BudNT Ii3v; CzechRozm 224; ktoremi słowy nápominano go [króla] áby pámiętał kármić tych ktorych rządźić ábo im pánowáć chce. ModrzBaz 18v; KochPieś 43; PudłFr 51; ArtKanc M4; Kędy Pan w robotách álbo w Vrzędniku y Włodárzu álbo w nierobotnych Kmiotkách y nierządnych wątpi [...] álbo ſam/ álbo pilnego ſługę w naypilnieyſzą robotną chwilę ku Vrzędnikowi przyſtáwić ma pámiętáć GostGosp 150, 22; SarnStat 31, 121; SkorWinsz A2v; Pámiętayże wdowiczko przećię cudnie chodźić/ Bo to twoiey młodośći nie może záſzkodźić. ZbylPrzyg B3v, B, Bv, B3 [2 r.].

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: na to (6), to (3); (a)by, iżeby] (28): BierEz N3v; ForCnR E2v; FalZioł V 66; BielŻyw 20; gdy ie [te słowa] kto mowy nato ma pámiętać/ á by ſlowu Beżemu [!] wierził SeklKat C, B2, B3, G; RejKup e3v; MurzHist M2; nyechay pámyętáyą rodzicy/ áby ſyny ſwe młode do ſzkoł záraz/ á nye do dworu dawáli. GliczKsiąż I4; Pámiętay ábyś dzień Sobotni ſwięćił Leop Ex 20/8; BielKron 32; Mącz 153b; LeovPrzep b3; HistRzym 50v; RejPos 3v, 339v; BiałKat 230v; KuczbKat 295 [3 r.]; BudBib b3v; Y ná tho pámiętay/ ábyś obracał żłób ćienkim kóńcem do Stáwu Strum [H], Gv; ArtKanc M3; LatHar 254, 324.

Ze zdaniem luźno nawiązanym [z zapowiednikiem: to] (1): RejWiz 186 cf »napilniej pamiętaj«.

Frazy: »pamiętaj dobrze« (1): Pamiętái dobrze/ abyś ſobie zamałą rzecz niemiáł/ ieſli byśię wtych rzeczach ktore śię chfáły pańſkiéi dotyczą/ poknął MurzHist M2.

»napilniej pamiętaj« (1): Toć rádzę to napilniey moy brácie pámiętay/ Skoro wſtánieſz s pokoiu/ wnet ſie w opiekę day/ Temu Bogu RejWiz 186.

»pamiętaj na potym« (1): A pámiętay to ná potym: By inym nie przymawiáłá BierEz N3v.

2. [Uspokajać, przywoływać do opamiętania [kogo ze zdaniem dopełnieniowym]: A to z krzykiem wielkim mówił, ażem go pamiętał, żeby nie tak barzo wołał. AktaSynod II 165.]

Synonim: 1. pomnieć.

Formacje współrdzenne: pamiętać się, napamiętać się, przepamiętać, przypamiętać, rozpamiętać, rozpamiętać się, spamiętać, upamiętać, upamiętać się, wspamiętać, zapamiętać, zapamiętać się; przepamiętawać, przypamiętawać, rozpamiętawać, rozpamiętawać się, upamiętawać, upamiętawać się, wspamiętawać, zapamiętawać; pamiętować, rozpamiętować, upamiętować, wspamiętować, zapamiętować, zapamiętować się; rozpamiętywać, rozpamiętywać się, upamiętywać, upamiętywać się, wspamiętywać, zapamiętywać, zapamiętywać się.

Cf PAMIĘTAJĄCY, PAMIĘTANIE, PAMIĘTANY

MP