[zaloguj się]
[pdf]

PIRWIAZNEK (9) sb

pirwiaznek m (4), pierwiaznka, pierwaznka f (3), m a. f (2); m LubPs (2), WujNT (2); f Leop (3). [Za m uznano formy I sg oraz G pl „pirwiaznkow”, za f uznano formę G pl „pierwaznek”; użycia innych form z tekstów, w których występuje odmianka pewna, zostały do niej zaliczone].

pirwiaznek, pirwiaznek a. pirwiaznka (5), pierwiaznka, pierwiaznek a. pierwiaznka (3), pierwaznka (1), [pirwaznek a. pirwaznka]; pirwiazn- LubPs (2), SkarJedn, WujNT (2); pierwiazn- LatHar, pierwiazn- : pierwazn- Leop (2:1).

-z- (5), -s- (4).

a pochylone; e z tekstów nie oznaczających é.

Fleksja
sg pl
N pirwiåznki
G pirwiåznkow, pierwåznek
A pirwiåznki
I pirwiåznki(e)m pirwiåznkami
V pirwiåznki

sg I pirwiåznki(e)m (1). ◊ pl N pirwiåznki (2). ◊ G pirwiåznkow (1), pierwåznek (1). ◊ A pirwiåznki (2). ◊ I pirwiåznkami (1). ◊ V pirwiåznki (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w.

1. pl t W Starym Testamencie: pierwszy zbiór plonów przeznaczony na ofiarę dla Boga, także pierworodne dziecko i zwierzę; primitiae Vulg (5): Dobrą myſlą vcżyń chwałę Bogu: a nie vmnieyſſay pierwaznek ręku twoich. Leop Eccli 35/10; [Iákież to ſłowo pirwiaznki Powiedz iego wykład właſny [...] (–) Ták pánie pirwiaznki rożmiey [!] Pirwſſe żyto/ wino/ oley/ Tákież pirwſſe bydlę w ſtádźie Y pirwſſy owoc ná ſádźie Y ktemu ieſſcze [...] pirworodne dźiećię KorczRozm G2v; Primiciae primi fructus. Pirwaſnki Cervus Inst H6; Cervus F40 312; pierwoćini/ pierwiaſtki/ et pierwiaſńki/ Primitiae Volck Qqq3v].

[pirwiaznki czego: I wybił káżdą rzecż pierworodzoną w źiemiich: pierwiasnki wſſyſtkich robot ich. Leop Ps 104/36 (Linde); Azaſz nie dobrą rzecż vcżynił Kaim gdy ofiárował zá ofiárę pirwaznki co nalepſzego zboża AgrWirzb F2.]

pirwiaznki z czego (3): Roſkazał Pan wnet w ich zyemi iż bez licżby ſpádłá/ Száráńcża ktora trawę ich y owoce zyádłá/ I pobił pirworodzyeńſtwá we wſſytkyey zyemi ich/ Ze nie bráli nic pirwyaſnkow ze wſſytkich prac ſwoich LubPs Yv, S; A będą im pierwiaznki z pirworoctw [primitiae de primittis] źiemie ſwiątnicá ſwiętych/ przy gránicy Lewitow. Leop Ez 48/12.

[Szereg: »dziesięciny i pirwiaznki«: Moiżeſz w kſyęgach wywodow Ták niegdy mowił do żydow Dźieſięćiny y pirwiaznki Będźiećie nośić wdom páńſki KorczRozm G2.]
Przen (1): Ci chodzą zá Báránkiem gdźiekolwiek idźie. Ci kupieni ſą z ludźi pirwiaſnkámi Bogu y Báránkowi WujNT Apoc 14/4; [TomZbrudzAp 14/4].
2. pl t Dział święty wydzielony z ziemi danej dwunastu pokoleniom izraelskim poświęcony Bogu; primitiae Vulg [czego] (1): A the będą pierwiaznki Swiątnice Kápłáńſkiey: ku pułnocy na dłużą dwádzieśćiá y pięć thyſięcy/ y ku Morzu ná ſzerzą dzieſięć tyſięcy: ale y ná wſchod ſlońcá ſzerokości dzieſięć tyſięcy: á ná południe/ długośći dwádzieśćiá y pięć tyſięcy: y będzie Swiątnicá Páńſka w pośrzodku iey. Leop Ez 48/10.
3. Ktoś wybrany jako pierwszy; primitivus Vulg (2): Prośćie/ Krolowie święći/ pierwiaznki pogáńſkiego narodu/ ábyſmy wſzyścy tegoż Páná przez wiárę doſkonále ználi LatHar 348; Pozdrowćie Epenethá mnie miłego: ktory ieſt pirwiaſnkiem Azyey w Chriſtuśie. WujNT Rom 16/5.
4. Zaczątek, zadatek czegoś [czego] (1): Bo oni S. Apoſtołowie y towárzyſze Piotrowi/ máiąc one pirwiaſnki Duchá S. mniey páſterſtwá Piotrá S. potrzebowáli SkarJedn 80; [Chorobámi roznymi/ ieſtem zwyćiężony/ [...] Wſzyſtkie ſą przyrodzone tárgáią wnętrznośći/ Przychodząc práwie ná ták dźiwne odmiennośći. Toć ſą pierwiaſnki śmierci/ tákći náſze látá Bieżą ProtKonterfet B3 (Linde)].

Synonimy: 1. prymicyje; 4. początek.

Cf PIERWIASTEK, PIERWIZNY, PIERWOCINY, [PIERWORODY], PIERWORODZTWO, PIERWOTKI, PIRWINA, PIRWORODNIK, PIRWORODNOŚĆ, PIRWORODZIEŃSTWO, PIRWOSTKI, PIRZWIANKI

JR