[zaloguj się]
[pdf]

PODNIATA (4) sb f

podniata (3), podnieta (1); podniata SkarŻyw, GostGosp, KlonWor; podnieta WysKaz.

o oraz oba a jasne; podnieta z tekstu nie oznaczającego é.

Fleksja
sg pl
N podniata podniaty
A podniatę
I podniatą podniaty

sg N podniata (2). ◊ A podniatę (1). ◊ I podniatą (1). ◊ [pl N podniaty. ◊ I podniaty.]

Sł stp: podnieta, Cn: podnieta, Linde XVI – XVIII w: podnieta, podniata.

1. To, co skłania do czegoś, pragnienie albo nakłanianie; bodziec; bellicum, calcar, celeusma, celeuma, concitamentum, fax, fomes, hortamentum, illacebra, illicium, incendium, incentivum, incitabulum, incitamentum, invitamentum, irritamen, lituum, pabulum, prolectibile, protelum, suscitabulum, tuba Cn (4): [Ultimo/ publicani conversio: multis exemplum penitentie/ tribuit: et incentiuum fuit. {(podnyata/ podpala)} Glosy II nr 47/11; PIECIORAKA PODNIATA KTORA SERCA ludu Bożego do cżęſtego vżywania przenaświętſzego SAkramentu podniecamy. SkarFil 230; GrochHymny A2v (Linde)].

podniata czego (1): [LGran WarszPrzew 1579 86v; Owa że tákowe bieśiády ſą iáko podniáty iákie nierządu/ cudzołoſtwá/ y wſzelákiey niecżyſtoty. WujPosN 1584 (Linde)]. Cf podniata czekomu.

podniata czego komu (1): Podniátá wſzego złego Pánu/ kędy Vrzędnik álbo Włodarz przedáie robotę/ álbo nie doyźrzy Włodarzá GostGosp 20.

podniata do czego (2): Zywoty ony były [...] pośiłkiem do dobrego/ y do wzgárdy márnośći á prożnośći świátá tego wielką podniátą. SkarŻyw A2; KlonWor 8.

Szeregi: »podniata i też ponukanie« (1): Nie vſłyſzyſz tám nigdy by chwalono cnotę/ Abo ſpráwę vcżćiwą: bo tám trudno o tę. Ale chwalą ſzálbierſtwo/ łeż y oſzukánie/ Do niecnoty podniátę y też ponukánie. KlonWor 8.

»podnieta albo pożądliwość« (1): Oto tu Apoſtoł [św. Jakub] trzy rzecży w cżłowiecże być powiáda. Pierwſza podnietá albo pożądliwość [concupiscentia Iac 1/15]. Druga pocżątki wzruſzenia niedbále odrzucone. A trzećia zezwolenie. WysKaz 17.

2. [Podpalanie, podsycanie ognia; to, co służy do podpalania lub podsycania ognia; fomes Vulg, Cn; alimentum a. esca a. nutrimentum ignis, alimentum flammae Cn:
Wyrażenie: »podniata ognia« = fomes ignis Vulg: A wyleią ſynowie Aaronowi kreẃ iey [tj. kozy] wkoło Ołtarzá: á wybiorą z niey ná podniátę ogniá Páńſkiego [in pastum ignis Vulg, ku pomnożeniu ogniá Páńſkiego Leop 1561] łoy/ ktorym obraſta brzuch Leop 1577 3/14 (Linde); WujBib Num 28/24.
Przen:
Wyrażenie: »podniata kurzawa«: nieprzyſtoi żadnému/ [...] z waśni mówić/ y tákowy ogiéń niéćić/ któryby zgodę podżégał/ á pánu ſwému w iego ſpráwách podniáty kurzáwé czynił/ miłość v poddánych pſował/ á ſławę iego v poſtronnych ſczypał. CerGór 51.]

Synonimy: 1. pobidka, pobudka, pochop, podżoga, ponukanie, pożądliwość; 2. pal, podpała, pomnożenie.

KW, SBu