[zaloguj się]
[pdf]

PODŻEGAĆ (17) vb impf

podżegać (17), [podżygać].

o oraz a jasne, e pochylone; w praes e jasne.

Fleksja
inf podżégać
indicativus
praes
sg pl
1 podżegåm
2 podżegåcie
3 podżegå podżegają
praet
sg pl
3 m podż(e)gåł m pers podż(e)gali
n podż(e)gało subst
fut
sg
3 f będzie podżégać
imperativus
pl
3 niech podżegają

inf podżégać (1). ◊ praes 1 sg podżegåm (1). ◊ 3 sg podżegå (5). ◊ 2 pl podżegåcie (1). ◊ 3 pl podżegają (1). ◊ praet 3 sg m podż(e)gåł (1). [n podż(e)gało.] ◊ 3 pl m pers podż(e)gali (2). ◊ fut 3 sg f będzie podżégać (1). ◊ imp 3 pl niech podżegają (1). ◊ part praes act podżegając (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w. s.v. podżegnąć.

1. Podpalać; przen [kogo, co] (3):
Zwroty: »drwa [pod kim] podżegać« (1): A ieſzcże [Watablus był] Krolá onego nád Neroná przećiw wiernym okrutnieyſzego/ Fráncuſkiego (ktory ſam drwá ręką ſwą pod nimi podżegał) Hebreyſkiego ięzyká Profeſſor w Páryżu. CzechEp 264.

»podżegać ogień, ogniem« [szyk zmienny] (1:1): Oto wſzytcy wy podżegaćie ogień [accenditis ignem] przepaſaliśćie ſię iſkrámi/ chodzćie po ogniſku ogniá wáſzego y po iſkrach któreśćie roſpalili BudBib Is 50/11; ReszPrz 5.

[»[czym] serce podżegać«: ZYGMUNT [wielki książę litewski] SIĘ Z PODDANYMI TAK SROGO obchodził, Iż prawie w Neronowe tyraństwo ugodził, Łupiąc, bierząc, co mu się jedno podobało, A łakomstwo pochodnią serce podżegało. StryjPocząt 420.]

2. Namawiać, skłaniać do złego, podburzać, podjudzać; inflammare (animum a. odium) Mącz, Cn; incendere Modrz; suggerere JanStat; acuere, amentam hastam ministrare, concitare (odium), incitare, instigare, instimulare, subdere stimulos, subicere facem (invidae) a. ignem, sufflare, tela subministrare Cn [w tym: kogo (9), (co) (1)] (14): Inflammo, Poduſzczam/ Podżegam kogo. Mącz 129c; CzechEp 173; ktory [tj. papież Paschalis wtory] Roberta Gráfá Flándryiſkiego pobudźił/ áby nieboraká do oſtátká dogániał/ podżegáiąc/ Grafá tego w ſwoiey Bulle tymi ſłowy: [...] NiemObr 167; Instigatrix, Quae instigat – Ta ktora podzegu [!]. Calep 545b; OrzJan 45; KlonWor 2.

podżegać do czego (2): ModrzBaz 127v; iż pijańſtwo rozum cżłowiekowi odeymuie/ ále ieſzcże y do wſzelákiey niecnoty y niecżyſtośći podżega. WerGośc 254.

podżegać k(u) czemu (2): SeklKat V; A ieſliż oto y ći ktorzyby tułakow ábo gośći [...] nie przyimowáli odnioſą ſwoie karánie: coż rzecżemy o tych/ ktorzy [...] inſzych ku wygániániu podżegáią CzechEp 59.

podżegać przeciw komu (1): nie bez zápálcżywey pewnie żądośći pomſty [Ksiądz Kanonik] vſtáwicżnie ná pány y poſpolſtwo w káżdym kazániu ſwym wołał: pobudzáiąc nákoniec y K.I.M. y podżegáiąc przećiw nam CzechEp 11.

podżegać na kogo (1): wſzytki niezgody [...] między témi ſtronámi máią bydź doſtátecznie vſpokoioné: [...] áni iedná ſtroná ná drugą nie będźie podżegáć SarnStat 1109; [iże to nie nowiná ieſt/ iże Szátan ná ſługi pożytecżne/ godne/ w Koſciele Bożym fałſzywą y mniey pożytecżną brácią/ tych dárow nie máiących podżyga GilPos 163].

[podżygać na co: A gdzieby was chciał przedſię Szátan podżygáć ná pomſtę/ ſłuchaycieſz iáko rádzi Duch ſwięty: Nie dáycie mieyſcá Szátánowi GilPos 191v, 172v.]

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Ták y won czás Senatorowie koronni iedni pochlebiáli Witołdowi/ áby Krolem Polſkim był/ á drudzy go záś podżegáli áby z Litewſkiego Xięſtwá Kroleſtwo vczynił StryjKron 562.

[W połączeniu szeregowym: Otoż pożądliwośći ciáłá wypełnienie/ ieſtći/ wykonywáć ony grzechy/ ná ktore przećiw iáwnemu zákazániu Bożemu/ cżłowieká thá zła żądza cieleſna przywiedzie y zápráwuie/ podżyga GilPos 172v.]

Szeregi: »pobudzać i podżegać« (1): CzechEp 11; [do ſynow ſie [Pryjamus] obroćiwſzy mowił/ áby ſie w tym [w zemście] ſami dobrze ſtáwili á mężni pokazáli: á zwłaſzcżá Hektorá thego nawięcey pobudzał á podżegał iáko ſtárſzego. HistTroj B8].

»poduszczać i podżegać« (1): A gdi nas ten zakał [...] ku grzechu pobudza/ y ſzatan ią ktęmu poduſcza/ y podzega/ okazuiąc niedoſkonale vczinki naſze/ tam ſtali á mocni mamy być w wierze SeklKat V.

Przen (1): Odłożywſzy od śiebie mołoyce y Gáchy/ Tułały ſię po gorách roſkudłáne ſwáchy. Podżega ich on Bożec [tj. Bachus]/ gdy ſok iego piią; Więc pląſzą/ więc ſzáleią/ y bębnią/ y wyią. KlonWor 6.

Synonimy: 1. podniecać, podpalać, zapalać; 2. poburzać, podburzać, podszczuwać, poduszczać, podwodzić.

Formacje współrdzenne cf ŻEC.

Cf PODŻEGANIE

KW, MM