[zaloguj się]
[pdf]

POPYCHAĆ (24) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf popychać
indicativus
praes
sg pl
1 popychåm
3 popychå popychają
praet
pl
3 m pers popychali
fut
pl
3 m pers popychać będą

inf popychać (1). ◊ praes 1 sg popychåm (9). ◊ 3 sg popychå (3). ◊ 3 pl popychają (6). ◊ praet 3 pl m pers popychali (3). ◊ fut 3 pl m pers popychać będą (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Pchnięciem przemieszczać; propellere Mącz, Vulg; protrudere, trudere Mącz (19): Propello, Pogániam/ dáley pomykam/ Popycham/ Spieram. Mącz 287c, 466d, 467a.

popycham kogo, co (4): Wżdycháć będą Kśiążętá/ bogáći/ á niemiłośierni: [...] ſrodzy cżárći popycháć ich będą/ bijąc ie y bicżuiąc/ wyiąc y ſkrzytáiąc zębámi nád nimi. SkarŻyw 121; A z oney rzeſzey wywiedli Alexándrá/ ktorego popycháli Zydowie. WujNT Act 19/33. Cf Zwrot.

Zwrot: »nogami (i rękami) popychać« [w tym: kogo, co (2)] (3): Iedni go za ſſyię bili/ drudzy nogami popychali/ drudzy na ſſyię powroz włożyli OpecŻyw 114v; Owa káżdy tákowy chodzi iáko wiłá/ A tłucże ſie po ściánach by nádęta piłá. Ktorą oni ſzaleńcy co ią więc igráią/ Nogámi y rękámi bijąc popycháią. RejWiz 12v; wielce ſię z niego vrągáli: y nogámi/ gdy one ćiężary nośił/ popycháli. SkarŻyw 75.
Przen [kogo, czego] (3): á ieſzcze mam tákie nieprzyiaćiele/ ktorzy mię popycháią y zá ſzyię pokuſámi rozmáitemi biją. SkarKaz 123b.
Zwrot: »popychać nogami« = lekceważyć (1): Będźiećie [...] bez oyczyzny y kroleſtwá ſwego/ wygnáńcy wſzędźie nędzni/ wzgárdzeni/ vbodzy/ włoczęgowie/ ktore popycháć nogámi/ tám gdźie was pierwey ważono/ będą. SkarKazSej 674a.
a) Przewracać (1): Ze Bog karze mowiemy/ że nielutośćiwy/ A tego nikt nie wſpomni/ że winien złośliwy. Nie máſz ktoby popráwił domu gnijącego/ Tych dość co popycháią ledwo ſtoiącego GrabowSet L2.
a. Wpychać, przepychać; obtrudere Mącz, Calep; contrudere Calep (5): Contrudo – Vcziskąm, popichąm. Calep 254b, 719b.

popychać co gdzie (2): Bowiem ſer dla ſwey natury grubey á cięſzkiey wſzitkie karmie, zwłaſzcża mięſo na doł żołądkowi popycha, á tak trawi wſzitkie GlabGad K7v, G7v; [Potkanie 35].

popychać przed co (1): Obtrudo, Przed co popycham/ nád cziyę wolą co w kogo wtykam/ á ku wzięciu przimuſzam. Mącz 467a.

[popychać czym: czyli in puluere Tritas bráć ie z polewką: czy przegryść zębomá: vel in gutturem całkiem popycháć pálcomá. Potkanie 35.]

b. O urządzeniu mechanicznym [czego czym] (1): Sucula, Rigle któremi wálków popycháyą. Mącz 51c.
c. O poganianiu bydła [czego (żywotne) czym] (2): Bucentrum – Koſturek ktorim popichaią wołow. Calep 141b; Stimulus – Palczat w koncu maiąci oſtre zelazo, ktorim wołow popychaią. Calep 1006a.
2. Pobudzać, skłaniać do działania; exstimulare, instimulare, stimulare Calep (3): Instimulo – Popychąm, poduſzcząm. Calep 545b, 398a, 1006a.
3. Wywoływać, powodować; trudere Mącz (2):

popychać czego (1): zbytek zbytku, koſzt koſztu popycha. Vyźrzyſz tám Niderlándckie opony ná ściánách, Y kobierce Adziámſkie, y Włoſkie ſzpálery. CiekPotr 31.

popychać co (1): Fallacia alia aliam trudit, Iedná chytrość drugą popychá [!]. Mącz 466d.

Synonimy: 1.c. poganiać; 2. pobudzać, podszczuwać, poduszczać, podżegać, ponukać, skłaniać.

Formacje współrdzenne cf PCHAĆ.

Cf POPYCHAJĄCY, POPYCHANIE, POPYCHANY

MC