[zaloguj się]
[pdf]

PORĘBAĆ (21) vb pf

W inf porębać (2) MiechGlab, BielKron, porąbać (1) BibRadz; w pozostałych formach porąb-.

o oraz a jasne.

Fleksja
inf porębać, porąbać
praet
sg pl
2 m -eś, -ś porąbåł m pers
3 m porąbåł m pers porąbali
imperativus
pl
2 porąbåjcie

inf porębać (2), porąbać (1). ◊ fut 1 sg porąbåm (1). ◊ 2 sg porąbåsz (1). ◊ 3 sg porąbå (1). ◊ praet 2 sg m -eś, -ś porąbåł (2). ◊ 3 sg m porąbåł (4). ◊ 3 pl m pers porąbali (6). ◊ imp 2 pl porąbåjcie (1). ◊ part praet act porąbåwszy (2).

Sł stp: porąbać, Cn brak, Linde XVII(XVIII) w.: porąbać.

1. Wyrąbać, wyciąć; succidere Miech, PolAnt; caedere, excidere PolAnt [co] (8): takież y laſſi, rycerſthwu ſwemu kazał porębać kthore Zmodz w wielkiey czci miała MiechGlab [89]; weźmiż Cielcá drugiego á vczyń z niego ofiárę paloną temi drwámi ktoreś porąbał w gáiu BibRadz Iudic 6/26, Iudic 6/30, 4.Reg 3/25, 2.Par 19/3; Cegły vpádły/ á (my) kwádratámi budowáć będziemy/ płonne figi porąbáli/ á (my) cedrámi zápráwiemy. BudBib Is 9/10, Ier 6/6; [Cresc 1571 654].

porębać czym (1): Y porąba ſiekierą gęſtwy leśne/ á Liban gwałtownie vpádnie. BibRadz Is 10/34.

W charakterystycznych połączeniach: porębać drzewa (drwa) (3), płonne figi, gaj(e) (2), gęstwy leśne, las; porębać w gaju; porębać siekierą.

2. Rozciąć na kawałki, używając ostrego narzędzia; concidere, succidere PolAnt [co] (2):

porębać czym (1): Izali porzeżeſz ſkorę iego [krokodyla] nożmi? á teſakiem rybitwiem porąbaſz głowę iego? BibRadz Iob 40/26.

Zwrot: »porębać na sztuki« (1): Zgotował pothym drwá y porąbał ćielcá ná ſzthuki [et in frusta concidit iuvencum]/ y ſkładł go ná drwá. BibRadz 3.Reg 18/33.
3. Zniszczyć rąbaniem; scindere, succidere PolAnt [kogo, co] (11): ále gi [bałwana] Azá dał porąbáć y ſpalić v potoká cedron BibRadz 3.Reg 15/13, 1.Reg 6/14, Mich 5/13[12]; Krolewná potym kazáłá moſt porębáć ná rzece Támeſis/ áby nikth do miáſtá niemogł przyćiągnąć BielKron 238; Przeto on Horacius Cocles, był ták mężny ná pływáie/ iż záſtánowiwſzy ná ſobie nieprzyiaćielá w końcu moſthu/ áżby ſwoi przes moſt przeſzli. Potym gdy przeſzli moſt porąbáli BielSpr 5v; Nuż co tych co ráni ſąśiádá nie dáleko domu ſwego á chcąc z tego wyniść/ y podrápawſzy twarż ſwoię/ á drżwi porąbawſzy/ y wożnemi oświadczywſzy/ opiſze náiśćie ná dom GórnRozm H; [przyjechawszy JM pan gnieźnieński z swemi ludźmi, kazał przy sobie porębać młyn, koła i wszytki narzędy młyńskie w wodę wmiotać LustrWpol II 71].

porębać komu (1): Náſzy im porąbáli łodźie ná brzegu. BielKron 441v.

porębać czym (1): Iacub (Czar)nowszky [...] drzvy [domu] [...] Meczmy vlocznyamy porąbal ZapWar 1508 nr 2047.

W charakterystycznych połączeniach: porębać drzwi (2), łodzie, młyn, most (2), ryte obrazy, woz; porębać mieczem, włocznią.

a. Poranić bronią sieczną [kogo] (3): kthori bil naylyepſchi tham naſzmyercz vbyth a drvgych porambaly LibLeg 11/163.

porębać komu (1): LibLeg 11/163; [Niedawno od 3 lat uporem swem nie chcą płacić, iż są ludzie źli i mściwi, który miod, gdy na nich chce p. Konarski brać [...], tedy jemu odpowiadają ogniem, biciem bydła, któremu razów kielka porąbali służebniki. LustrPom 35].

W porównaniu (1): vgonyl naſche poſli na zyemy klodzyenſkyey. pobył y porambal yako zboycza. LibLeg 11/155.

Szeregi: »pobić i porębać« (1): LibLeg 11/155 cſ W porównaniu.

»pokłoć, porębać« (1): ſlvzebnyky yem wſzitky pokloly porambaly. LibLeg 11/163.

Synonimy: 1. pociąć, wyciąć; 2. posiec, rozciąć, rozłupić; 3. poniszczyć; a. pobić, pokłoć, poranić, posiec, potracić.

Formacje współrdzenne cf RĄBAĆ.

Cf PORĄBANIE, PORĄBANY

MN