[zaloguj się]
[pdf]

POSTAWIONY (234) part praet pass pf

postawiony (157), postawion (71), postawiony a. postawion (6).

Pierwsze o oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie). ◊ W formach złożonych -on- (12) OpecŻyw (2), Mącz (5), KochFr (2), ZawJeft (2), KochFrag, -ón- OrzQuin (4). ◊ W formach niezłożonych -on.

Fleksja
sg
mNpostawion, postawiony fNpostawiona, postawionå, postawion(a) nNpostawioné, postawiono
Gpostawion(e)go Gpostawion(e)j Gpostawion(e)go
Dpostawion(e)mu D D
Apostawiony, postawion(e)go Apostawioną Apostawioné
L Lpostawion(e)j Lpostawionym
pl
N m pers postawieni
G postawionych
D postawionym
A m pers postawion(e)
subst postawion(e)
L postawionych
inne formy
pl N subst m - postawion(e), postawiony, postawieni; pl N subst f i n - postawion(e)

sg m N postawion (50), postawiony (46); ~ (attrib) -ony (1); ~ (praed) -on (50), -ony (31); -on BierRaj, BielŻyw (2), RejPs (5), RejRozpr, SeklKat, HistAl (2), Diar (3), LubPs (2), OrzRozm, KwiatKsiąż, RejZwierc (2), ModrzBaz, ArtKanc, WujNT; -ony OpecŻyw, KromRozm III, OrzQuin, SkarJedn (5), SkarŻyw (2), KochFr, ZawJeft, KochFrag, LatHar (4), SkarKaz (2), SapEpit; -on : -ony DiarDop (3:1), KrowObr (7:3), Leop (1:1), BibRadz (5:2), BielKron (2:1), RejPos (8:3). ◊ G postawion(e)go (1). ◊ D postawion(e)mu (3). ◊ A postawiony (6), postawion(e)go (3). ◊ f N postawiona (13), postawionå (11), postawion(a) (6); ~ (attrib)-å (3) OrzQuin, RejZwierc, SkarKaz, -a (2) BielKron, SarnStat; ~ (praed) -a (11), -å (8); -a RejPs, LubPs, RejWiz, BielKron, HistRzym, SarnStat (2); -å Leop, RejZwierc, RejPosRozpr, WujNT (2), VotSzl; -a : -å BibRadz (1:1), RejPos (3:1). ◊ G postawion(e)j (2). ◊ A postawioną (1). ◊ L postawion(e)j (1). ◊ n N postawioné (13), postawiono (5); -é (3), -(e) (10); ~ (attrib) -é (5); ~ (praed) -é (8), -o (5); -é KrowObr (2), SkarJedn, SkarŻyw, LatHar (2), WujNT -o Murm, FalZioł, RejPs, RejPos; -é : -o GlabGad (1:1). ◊ G postawion(e)go (1). ◊ A postawioné (2); -é (1), -(e) (1). ◊ L postawionym (1). ◊ pl N m pers postawieni (35); -eni (3), -(e)ni (32). subst m postawion(e) (7), postawiony (4), postawieni (cum N pl: bałwani albo obrazy) (1); ~ (attrib) -(e) (2); (praed) -(e) (5), -y,(3), -i (1); -(e) RejKupSekl, RejPos, SkarŻyw; -y PatKaz II, RejPs, SarnStat; -(e) : -i KrowObr (2:1). f i n postawion(e) (14). ◊ G postawionych (2). ◊ D postawionym (1). ◊ A m pers postawion(e) (1). subst postawion(e) (3). ◊ L postawionych (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: postawion(y) od kogo, od czego (28), przez kogo, przez co (6); przez kogo, przez co HistAl, SarnStat (4); od kogo : przez kogo SkarKaz (2:1).

Sł stp s.v. postawić, Cn brak, Linde XVII w. s.v. postawić.

1. Umieszczony (przeważnie w pozycji pionowej), też: znajdujący się; positus HistAl, PolAnt, Calep, Vulg [w tym: gdzie (61)] (113): Bylo też tu kamiennych ſtądwij ſſeſtz poſtawionych wedle ocżyſſcżeniá żydowſkiégo OpecŻyw 41, 154; PatKaz II 25; łoże ma też być poſthawiono na powietrzu FalZioł V 69; Cżemu ſą tak wielkie dziurki w noſie. (–) dla łacznieyſzego wychodu wiatru wonniaiącich rzeci do nacżynia powonienia ktore ieſt przi morgu [lege: mozgu] z natury poſtawione. GlabGad B7v, B4, E2v; RejPs 45; Iáko tyki ze trzćiny poſtáwione ná mieyſcu wyſokim nie oſtoią ſię przed wiátrem/ ták ſerce lękliwe w myſli głupiego nie wytrwa przećiw żádnemu poſtráchowi. BibRadz Eccli 22/21, Iudic 18/31, Dan 7/9; Laurus ianitrix Caesarum pontificumque, Wrotna to yeſt/ przed domem/ poſtáwione álbo wſzczepione. Bobkowe drzewo. Mącz 163c; á [człowiek] był poſtáwion ácż nie w niebie/ ále w Ráiu roſkoſzy Páńſkich RejPos 53, 337; RejZwierc 160v, 200; przyiął tákiego gośćiá Kázimierz/ ſam pieſzo idąc zá onym drogim ſkárbem [tj. kośćmi świętego Floriana]. ktory naprzod ná Klepárzu poſtáwiony był. SkarŻyw 403, 301; Przy grobie maſz naczynie wſzytko poſtáwioné/ Koń/ ſtrzały/ pſy/ potyczy/ śieći rosćiągnioné. KochFr 119; ArtKanc D19; Contrapositus - Przecziwko poſtawiony. Calep 254a; LatHar 275, 735; WujNT Ioann 2/6, 19/29, Apoc 4/2.

postawion w co (1): Izali świecę záświecáią áby ią kłádźiono pod korzec ábo pod łoże? Zaż nie dla thego áby byłá w lichtarz poſtáwioná? BibRadz Mar 4/21.

postawion na czym (3): weſzłá ſnim do inſzego gmáchu/ ktori był zbudowan z drzewá Ebenowego cżarnego/ z Buſinowego y s Cypreſowego/ á ten gmach był poſtáwion ná kołach przez cżarnokſięſthwo/ á od dwudzieſtu Słoniow s kámienia ritych był wożon HistAl L7; BibRadz 2.Par 4/4. Cf »na świeczniku postawiony«.

W porównaniach (2): ABowiem myſl wſpaniła cżłowieká poććiwego nie ma nigdy być ponura/ ále ſie záwżdy ma ſwiećić iáka [!] iáſna iáka ſwiecá ná wyſokiem mieyſczu poſtháwiona. RejZwierc 104; SkarKaz 43a.

Wyrażenia: »bańki postawione« (8): Tu zaſię maſz naukę o biańkach [!]: na kthorim mieſtczu poſtawione: k czemu ſluzą. FalZioł V 60, V 60v [7 r.].

»w cieple postawiony« (1): Drugie ma być cżyſcie ſklenicza [z uryną] z wierzchu zatkana y w cieple poſtawiona. FalZioł V 2.

»w kącie postawiony« (1): Będzie ćię [obraz] teſz ieſztze ták vtzył/ iż iákom ia ieſt drewniány/ ták teſz Bog ieſt drewniány. [...] Iákom ia ieſt w kąćie poſtáwiony/ ták teſz Bog w kąćie ſiedzi. KrowObr 114v.

»przed oczyma postawiony« (1): pátrzenie na Obrázy/ ieſt nietylko od ſámego Pána Bogá odwrocenie/ ále theſz od wſzelkiego innego ſtworzenia Boſkiego/ ktore ieſt przed otzymá náſzymi poſtáwione KrowObr 116v.

»[komu] ku pamiątce postawiony« (1): Kthorych [złych] y dźiś ieſzcże złości zoſtháło świádectwo/ źiemiá kurząca ſię/ y ſzczepy owoc podawáiące ktore nigdy nie doyzrewáią ktemu y ſolny ſłup duſze niewierney ku pámiątce poſtáwiony [animae memoria stans columna salis]. BibRadz Sap 10/7.

»na świeczniku postawiony« (2): Y mowił im: Izali świecę przynoſzą áby ią ſtáwiano pod korcem/ ábo pod łożem? zaż nie przeto áby byłá ná świeczniku poſtáwiona [super candelabrum ponatur]? WujNT Mar 4/21; Oni [doktorzy Kościoła] ſą iáko filary prawdy y świece ná świeczniku w puł domu poſtáwione/ áby wſzytkim co wchodzą świećili. SkarKaz 43a.

Przen (19): Bo ſnadz iuż na wieczney pámięći boſkiey bywa ſpráwiedliwy poſtáwion á niebędzie go ſtrách/ áby co gdy ſobie ſprzećiwnego vſlyſſał. RejPs 167; Przybytek iego/ ćiáło ieſt iego/ przybytek iego/ kośćioł ieſt iego w ſłońcu poſtáwiony nie wćiemnośći/ ná dniu nie ná nocy. SkarJedn 13; Iego [kanclerza] ſławá z możnymi wſzędy ſię zrownáłá/ Iego zacność poſtępkow przodek otrzymáłá. Roznioſłá ſię pod inſzych Monárchow Triony/ Tám ćię niemáſz/ przedśięś tám oycże poſtáwiony. SapEpit Bv.

postawiony komu (2): Pátrzayże iż v tego iezyorá á v tego márnego ſwiátá ſą też tu tobie ty dwie łodce poſtáwione RejPos 174v; OrzQuin K3.

postawion nad czym [= władający czymś] (1): GDyſz ieſt ſtolec twoy poſtawion nad wſſemy zwierzchnoſciami nieba: y nad wſſemi ſtany angiołow y Archangiołow RejPs 146v.

postawion na czym [= jako co] (1): Páweł ſwięty/ ták powieda Iż Petra álbo opoká byłá Kryſtus: [...] poſluchayże ſámego Piotrá: [...] Kámień ktory wzgárdzili budownicy poſtáwion ieſth ná głowie węgłowey KrowObr 14v.

W porównaniu (1): Mnie Kácérzowie nigdy nic nie vczynią/ [...] mnie Papieżá chybią/ á was pewnie o Króle nie chybią. Ieſtemći ia tanquam ſignum ad ſagittam od Bogá wſzyſtkiem Kácérzom poſtáwióny/ o mnieć im wſzyſtkim idźie OrzQuin K3.

Fraza: »samołowka jest [na kogo] postawiona« (1): A tubych y to przypuśćił ná twoy rozſądek/ co ieſth lepiey/ ieſli cnotę ſpełná chowáć/ á dobrowolnie zle nie cżynić/ [...] cży thylko dla ſtráchu á dla męki poniewolnie á wielkim gwałtem wydzyeráć ſie s tego. Abowiem przypátrz ſie záſię temu co tu zá druga ſámołowká ieſt ná cię poſtáwiona. RejPos 248.
Wyrażenia: »na jawiu postawiony« (1): A więcże to nie ieſt [...] ná mocney opoce/ y ná dużey/ y ná iáwiu poſtáwioney [...] budowáć dom ſwoy CzechEp 130.

»w jednej rezie postawiony« (1): bo naproſtſzy to v ſiebie rozważyć może/ iż żadny cżłowiek drugiemu cżłowiekowi nie może odpuśćić mocą ſwoią grzechow iego: gdyż ſą obádwá w iedney rezye rownych złośći poſtáwieni RejPos 235v.

»na miejscu [czego] [= zamiast czegoś] postawiony« (1): od Satana yſług yego było Zatłumione a podepłane [!] [słowo boże] a namieſczu yego niċżemne wymyſli byli poſtawione/ ktoremi naſſy Duchowni obwiązali sumnięnia Ludzkie RejKupSekl a5.

»przed nogi postawiony« (1): Zgadza ſye záwſze z ſobą prawdá iego [Boga] żywa. [...] W téy ieſt cél/ w téy ieſt twiérdza zbáwienia náſzégo. To ieſt świátło przed nogi náſzé poſtáwioné/ Aby w błąd nocy ćiemnéy nie były wiedźioné. ZawJeft 34.

»na opoce postawiony« (1): iſz on [św. Piotr] w Rzymſkich Biſkupách wſzytko dobre do tego cżáſu w Chryſtuſie ſpráwuie/ y zábłądzić im iáko ná opoce poſtáwionym nie dopuśći. SkarŻyw 321.

»postawion w ręku [czyich]« (1): Poſtáwyoná yeſt duſſá ma w ręku moich záwżdy LubPs bb4.

»na świecznik, na świeczniku postawion(y)« (1:1): RejPos 338v; iáko to ſą [heretycy] ſlepi/ [...] ktorzy od świece ná świecżniku poſtáwioney ocży kryią. SkarJedn 13.

a) Dany do przemyślenia, do uświadomienia sobie, przedstawiony (4):

postawiony czemu (1): Tenże [sen] one podobienſtwa iemu poſtawione ſkłada á ſtoſuie tak iako mu ſie trafi zle albo dobrze GlabGad L3v.

W porównaniach (2): RejPos 180, 264v cf »przed oczy postawiony«.

Wyrażenia: »przed oczy, przed oczyma postawiony« (1:1): Mieyże tedy záwżdy ná bacżeniu tego ták ſrogiego kátá á zábijácżá ten zakon piſány/ á niechay záwżdy przed ocżymá twymi będzie poſtáwiony/ iáko Miſtrz z miotłą RejPos 180, 264v.

»[komu] na przykład postawiony« (1): Słyſzyſz też tu iáwnie á iáſnie [...]/ Iż oni nędzni ludzye/ ktorzy tu tobie ná przykład á zá źwierciádło ſą położeni y poſtáwieni/ [...] wołáią do niego [...]/ á ſą wyſłucháni. RejPos 214.

»jako zwierciadło, za zwierciadło postawiony« (1:1): gdyż thy przykłády w piſmie ſwiętym iáko źwierciádłá ſą thobie przed ocży twoie poſtáwione: ábyś ſie przypátrował co nád złymi á co nád dobrymi záwżdy z obietnic nieomylnych Páńſkich/ dzyać á okázowáć ſie vſtáwicżnie muśi RejPos 264v, 214.

Szereg: »położony i postawiony« (1): RejPos 214 cf »na przykład postawiony«.
b) Zaliczony [w pośrzodku kogo] (1):
Szereg: »policzon a postawion« (1): Iáko Izáiaſz o nim powiedał/ iż on będąc niewinnym w pośrzodku złocżyńcow miał policżon á poſtáwion być. RejPos [105].
a. Przyniesiony z powrotem, przywrócony na dawne miejsce; collocatus Vulg (3): Ci ſą ktore poſtáwił Dawid nád ſpiewaki domu Páńſkiego/ od tego cżáſu gdy poſtáwiona ieſt Archá Leop 1.Par 6/31; Papież Konſtánty [...] obrazy ktore byli wyrzućili/ kazał záſię wſtáwić do kościołow (marg) Obrázy poſtháwiony. (–) BielKron 167v, 77.
b. Umieszczony gdzieś dla wypełnienia jakiejś czynności, prac (3): Y poſtáwieni ſą Ieſua y ſynowie iego/ y bráćia iego/ [...] áby doglądáli robotnikow w domu Bożym BibRadz 1.Esdr 3/9.

postawiony dla czego (1): Téż vſtáwiamy: iż w kożdéy górze [tj. kopalni] máią bydź poſtáwieniu dwá robotnicy dla ſzukánia ſoli SarnStat 380.

Wyrażenie: »postawiony na straży« (1): Stativus – Poſtawioni naſtazy [!]. Calep 1008a.
c. Przedstawiony do czegoś (do oceny, jako kandydat itp.) (34): Y iáko byłá miedzy inſzemi pyſznie vbránemi pánnámi poſtáwiona tá vboga Heſter á pokorna żydowecżká/ kthorą pothym on krol Aſwerus [...] obrał zá krolową ſobie. RejZwierc 201.

postawion komu za kogo (1): A też rozmáyte krolewny zbieżą ſie dziwowáć oſobnoſći twoiey/ á miedzy niemi náwybrańſſá/ będzie poſtáwioná tobie zá oblubienicę nápráwicy twoiey vbraná wrozmáyte ozłocone przypráwy. RejPs 68.

postawion(y) przed kim (2): Ale powyáda wnet potym/ iż modląc ſye włożyli ná nye ręce: Ktoż iny/ yedno ápoſtołowye/ przed ktorymi poſtáwyeni byli KromRozm III I6v; RejPos 248v.

Przen (1):
Wyrażenie: »postawiony przed oblicznością [bożą]« (1): Bo [...] wyſtępki młodoſći náſſey/ ktorycheſmy ſobie zá nic niemieli záwżdy ſą poſtáwiony przed oblicznoſćią twoią RejPs 135.
α. Przed sądem lub na miejscu czynności sądowych; adductus, constitutus JanStat (29): A ieſliby ten/ który przedawa/ miał żónę: któréy opráwá poſágu śćiągáłáby ſie ná tákowé dobrá przedáyné: tedy będźie poſtáwioná przez mężá v Akt [...]: y przyzwoli ná tákowy zapis/ co ſie tycze iéy opráwy. SarnStat 1251, 614, 629.

postawiony do kogo ku czemu (1): przez Podkomorzégo źiemie álbo onégo Powiátu [...] máią bydź poymáni/ y do nas ku karániu poſtáwieni [ad poenam praesentabuntur JanStat 709] SarnStat 447.

postawion przed kogo (2): Wtory [list] do Tymotheuſzá [...] piſány ieſt z Rzymu, kiedy wtory raz Páweł był poſtáwion przed Neroná Ceſárzá. WujNT 742. Cf Wyrażenie.

postawion(y) przed kim (8): UstPraw Dv; HistRzym 2v; Iáko y Apoſtołowie o tym powiedáli/ gdy byli poſtáwieni przed onemi ſrogiemi Kſiążęty żydowſkiemi RejPos 40; LatHar 274; gdy pánná/ álbo niewiáſtá/ wdowá/ álbo mężátká/ przed oſobą náſzą poſtáwioná zezna/ iż przez onégo pozwánégo który ią vłápił gwałt ſie iéy sſtał SarnStat 642. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »postawion(y) przed sędzią, przed sędziego« [szyk 3:1] (3:1): Y poſtáwioná ieſt przed ſędziego/ á ſędzia dáł o niey ſkazánie áby byłá ſpaloná/ y ſtáło ſie ták. HistRzym 56, 98v; RejPos 100; Skoro tedy on ránny vmárł/ wnet pocżęto ſzukáć onego proſtego ſtanu cżłowieká/ á gdy poſtáwion przed Sędźią [ad iudicem sistitur]/ winę mu dano/ á potym iy śćięto. ModrzBaz 70v.
[Szereg: »postawiony i pokarany«: Takze y tich ktorzi maietnosczi sliacheczkie ziemie k.i.m. palili [...], maią czi wszisczi naonczas bidz postawieni y pokarani. CorfusDocum 1593 nr 196.]
αα. Przed sądem bożym (15): Vmárli poſtáwieni być máią. RejAp 172v marg, 172v, Ff2v; RejPos 7.

postawion(y) przed czym (6): Abowiem wſzyſcy poſtáwieni będźiemy przed ſtolicą Kryſtuſową. BibRadz Rom 14/10; Dáley powieda Apoſtoł: Iż widział á vmárli ták wieldzy iáko y máli byłi poſtáwieni przed onym máyeſtatem ſtráſzliwym. RejAp 172v, 172v; GrzegŚm 12. Cf »postawiony przed sądem«.

Wyrażenia: »postawiony na prawicy« = zbawiony [szyk 1:1] (2): nálazł miłośierdźie przed oblicżnośćią onego wiekuiſtego ſędźiego/ y poyźrzał weſoło á beśpiecżnie ná twarz iego/ poſtáwiony ná práwicy ze wſzyſtkimi Swiętymi. LatHar 143, 306.

»postawion(y) na sąd, przed sądem, przed sąd« [szyk 3:2] (2:2:1): abi [święci] raczili my bi[c] napomoci kyedj [pr]ed ſtolyec wyecznego ſαdzyego bαdα poſtawyon na ſαd. BierRaj 17; RejWiz 121v; Náſłuchałeś ſie też ſtráchu á niebeſpiecżeńſtwá ſwego/ gdyż niewieſz ktorey godziny będzyeſz poſtáwion przed ſtráſzliwym ſądem Páná ſwego/ ná ten omylny pocżet licżby twoiey. RejPos 248v, 109; LatHar 25.

d. Rozmieszczony, rozlokowany (o wojsku) (2): Iozue [...] dał znák podniozſzy tarcżą tylnym ludzyem/ ktorzy byli poſtáwieni ná zachod ſłońcá/ wzyęli miáſto á zápalili BielKron 47v.
Wyrażenie: »na czele postawiony« (1): Histati – Zolnierze na czele zſzpiſſami poſtawieny. Calep 473a.
e. Podany do spożycia (3): a potym wino postawione Kubkami z wielkiej czasze biorąc, rozlewali KochMon 29.
Wyrażenie: »na stoł postawion« (1): Bellaria, ea quae in secunda mensa apponuntur. [...] Co koly ku ſerowy zá oſtátnyą potráwą bywa ná ſtoł poſtáwyono. Murm 162.
Przen (1): Powiádaſz/ żeś niegodzien tey Hoſtyey/ ábo tego vżywánia? toś tedy niegodzien y modlitwy. Vważ iedno/ proſzę ćię/ iż tu ſtoł Krolewſki poſtáwiony: Anyołowie ſłużą do tego ſtołu: Sam Krol obecnie ieſt LatHar 198.
f. Umieszczony, znajdujący się w tekście (3): Abowiem ná on czás poſpolićie wſzędy wykład Grecki był w vżywániu/ Acz y ná tym mieyſcu y ná inych co ſie tknie they liczby/ ieſt nie właſnie poſtáwiony. BibRadz I 28c marg.
Wyrażenie: »na czoło postawiony« (1): Iá to y Mędrzec oznaymił/ w tych ſłowách ná czoło poſtáwionych. SkarKazSej 702b.
α. O układzie tekstu (1):
Wyrażenie: »na ostatku postawiony« (1): weźmimy iuż oſtátecżnie práwie/ ná oſtátku też poſtáwionego Proroká Máláchiaſzá: przypátrzmyż ſię ſłowam iego CzechEp 301.
2. Ustawiony w pozycji pionowej; podniesiony; statutus Mącz; erectus Calep (4): Statuti pali, Poſtáwione/ wbite w ziemię pale. Mącz 412c; po trzećiey godzinie przy Mſzy będzieſz: bo tey godziny poſtáwione ieſt drzewo krzyżá SkarŻyw 393; Erectus – Wiwiſzoni, poſtawiony. Calep 371b.
Przen (1):
Szereg: »dźwignion i postawion« (1): á práwie vpádły wiek náſz tho nam iáwnie pokázuie/ że on iedno przez Philozophy/ Krole/ dźwignion y z nowu poſtáwion być żadną iną miárą nie może. OrzRozm A2v.
3. Uczyniony (109):
a. Stworzony; positus PolAnt; repositus Vulg (3): Izaż nie wieſz że to ieſt od wieku/ od onego czáſu iáko ieſt cżłowiek poſtáwion ná źiemi. BibRadz Iob 20/4; On [człowiek] miłosćią ſámégo śiebie záślepiony/ Rozumié że dla niego świát ieſt poſtawiony. KochFr 128.

postawiony czym (1): Lecz niebioſá ktore teraz ſą/ y źiemiá/ tymże ſłowem iego poſtáwione ſą WujNT 2.Petr 3/7.

b. Zbudowany, wzniesiony; elevatus HistAl (23): BibRadz I 443c marg; A kościoł wſzytek tym ſpoſobem był poſtáwion/ iáko był Moiżeſz ná puſzcży roſkazał BielKron 77; Przyſzliſmy ná drugi wyſep/ gdzieſmy náſzli dwádzieśćia domow ná kſztałt dzwonow poſtáwione BielKron 447; Ktemu do miáſtá ná gorze zbudowánego przyrownał kośćioł ſwoy ſyn Boży: ktore ſię zákryć nie może: ále racżey ná to poſtáwione ieſt/ áby ná nie káżdy pátrzał. SkarJedn 12; SkarŻyw 491.

postawion(y) komu [= ku czyjejś czci] (2): BielŻyw 23; Wyſzedł tedy lud przed dom Bogu poſtáwiony BielKron 41.

postawiony w co [= na wzór czegoś] (1): Colosseus, ad Colossi formam factum, colossi magnitudine – W słup poſtawionij. Calep 217b.

postawiony na czym (1): Sublicius, ut pons sublicius, Moſt ná ſochách poſtáwiony/ drzewiány zwłaſzcza moſt. Mącz 425d.

postawion(y) gdzie (8): BielŻyw 23; W ten cżás potym Alexander przykazał áby ná thym mieyſcu ſlup mármurowy okrutney wielkoſći był poſtáwion [ut columna marmurea mire magnitudinis figeretur] HistAl K6, F6; W thym mieśćie ieſt wieżá Słońcá/ ná ſkále pośrzod miáſtá od pogánow poſtawioná. BielKron 282v, 376; Superſicariae aedes, Domoſtwo ná nayemnym gruncie poſtáwione nie ná właſnym. Mącz 113c; BudBib 2.Mach 14/35; GostGosp 170.

W charakterystycznych połączeniach: dom (domostwo) postawion(y, -a, -e) (jest) (4), kolumna, kościoł (4), miasto, most, pałace, przybytek boży, słup (5), wieża; postawiony kstałtnie, misternie, ochędożnie.

Wyrażenie: »na pamiątkę ([kogo]), ku pamiątce postawion(y)« [szyk 5:1] (5:1): BielŻyw 23; Ieſt też tám wielka Kolumná albo ſłup poſtáwiony ná wiecżną pámiątkę BielKron 283; KwiatKsiąż Nv; Statuta triumphalis, Słup ku pámiątce w yechánia [!] zwicięskiego poſtáwiony. Mącz 466b; Trophaeum – Znak poſtawioni na pamiątkę zwiczięzonego nieprzyacziela Calep 1090a, 196a.
Szereg: »zbudowany a postawiony« (1): Co ſie tycże mieſzkánia/ Niech ma dom ſwoy/ [...] ná moc zbudowány/ á ochędożny/ w zdrowym plácu/ ná widoku: á xtałtnie poſtáwiony. GostGosp 170.
Przen (2): Abowiem iáko ſwięty Páweł mowi/ Fundámęntu inſzego żadny niemoże poſtáwić okrom tego ktory ieſt poſtáwion/ co ieſt Iezus Kryſtus. KrowObr 15; iż Rzymſki kośćioł od Chryſtuſa zá przedni y głowę wſzytkim poſtáwiony ieſt. SkarJedn 112.
c. Ukształtowany, urządzony, zorganizowany; znajdujący się w jakimś stanie; constitutus Vulg (13):
α. O sprawach natury społecznej i politycznej (3): jeśliże postawiona jaka obrona będzie na granicy bez uczynienia takowego porządku wewnątrz, że to więcej zaszkodzić Rzeczypospolitej, aniż pomoc Diar 67.

postawiony w czym (2): za takowym opatrzeniem będziem, nie o wiardunki tylko radzić, jeno o tym, jakoby ze wszech stron w porządku a pokoju RP postawiona była Diar 37; VotSzl A4v.

β. O sytuacji człowieka, zwłaszcza o jego stanie duchowym [w tym: w czym (8)] (10): Boć nie cz[yni] bogatego Sebranie skarbu wielkiego, Ale żądza umierzona, W prawej cnocie postawiona. BierRozm 19; abowiem powyedzial telko yz Krolowa yey M. ząda abi bila wpokoynim stąnye poſtawyona, a yzbi kv ſtanv ſwemv panſkiemv opatrzenie myala LibLeg 10/114v; áczem vſtáwicznie poſtáwion w przygodach rozłicznych ſnádnie zewſſego będę przezeń wybáwion. RejPs 36v, 179v; Diar 34; Bo chociaż wierni od Páná Bogá tu bywáią krzyżem vciążeni/ chociaż w nędzy/ w vboſtwie/ w rozmáitych trudnoſciach ſą poſtáwieni/ wſzákoż oni iednák nic nie roſpacżáią w łáſce á w miłoſierdzyu Páná Bogá ſwego RejPos 7, 330; To ieſt świátło [tj. prawda boża] przed nogi náſzé poſtáwioné/ Aby w błąd nocy ćiemnéy nie były wiedźioné. Od tego/ ieśli czuieſz żeś ieſt odwiedźiony/ Y ná niepewnéy dródze w błędźie poſtáwiony: Wróć ſye. ZawJeft 34.

postawion pod co [= pod władzę] (1): RejPs 128v cf W przen.

postawiony pod czym [= podlegający czemuś] (1): Boćiem y ia ieſt człowiek pod władzą poſtáwiony WujNT Matth 8/9.

W charakterystycznych połączeniach: postawiony pod władzą; postawion(y) w błędzie, w cnocie, w łasce, w niewinności, w przygodach, w (spokojnym) stanie (2), w trudnościach.

W przen (1): racz radſſey miłoſciwie wydrzec nas zmoznoſci piekielnych [...] aby ſie nieroskochał zadny ſprzeciwnik naſz iſz wziął zwicięſtwo nad tem woyskiem ktore ieſt pod moznoſc chorągwie twey poſtawiono. RejPs 128v.
d. Ustanowiony do przestrzegania (3): Stáry zakon przez Moyzeſzá/ ktory pomocy do wypełnienia dáć nie mogł/ poſtáwiony ieſt SkarKaz 310b.

postawiony komu (2): Izaſz ty niewieſz? iż zakon Boży/ nieieſt ſpráwiedliwemu poſtáwiony/ ále nieſpráwiedliwym KrowObr 227v, 227v.

e. Aktem prawnym lub (zwłaszcza o Bogu) aktem woli powołany do istnienia, wprowadzony, nakazany [w tym: przez Boga i Jezusa (7)] (18): KromRozm I [P2]v; I ukazowaliśmy też, że jako nam WKM przez ty urzędy z dawna w Rzeczypospolitej postawione rozkazować a nas rzędzić i sprawować raczysz Diar 69, 83; DiarDop 107 [2 r.], 109, 112; Naſwiętſzym porządkiem twoim káżdy dzyeń ieſt ſpráwion/ Bo ieſt możnością twą Pánie od wiekow poſtáwion LubPs bb3; A przeſto tym Oleiem dziatki máłe máżąc/ nic inſzego nietzynićie/ iedno krzeſt prawdziwy/ od Páná z wody tylko poſtáwiony/ háńbićie y ſromoćićie KrowObr 83, 138v; którą [winę i kaźń] ná ćię kłádźie Práwo Polſkié/ y Przywileie Króleſtwá Polſkiégo poſpolité/ przećiwko Kácérzom vchwałą poſpolitą wſzégo Narodu Pólſkiégo popiſáné/ y w Polſzce ná wieczné czáſy poſtáwióné/ przećiwko Niewierze wáſzéy Kácérſkiéy/ ku obrónie Polſkiéy Korony. OrzQuin Aa3; RejPos 39; HistLan Ev; CzechEp 53; NIe święćim dziś przemienienia Páńſkiego/ ieſt inſzy dźień ná to święto od kośćiołá poſtáwiony SkarKaz 116a, 608a.
Wyrażenie: »przymierze postawione« (1): Olgerd też przeſtawáiąc ná kondiciach przymierza poſtáwionego dobrowolnie podánych/ [...] według poſtánowienia wiechał w Zamek Moſkiewſki dobrowolnie otworzony StryjKron 421.
W przen (1): bo to ieſt bicż od Páná poſtáwiony/ áby tym probował y karał wierne ſwoie RejAp 47v.
f. Przeznaczony [na co] (3): żali ſie domnimawaſz żaby [!] kto weſołym oblicżim á iaſnemi ocżyma ſmierć podiął, dom vboſtwa odtworzył, roſkoſzy nienawidział, á ktoby to w ſobie miał ten na wielkie rzecży poſtawion ieſt. BielŻyw 145; Báłwani álbo obrázy ſą poſtháwieni ná zátrácenie. KrowObr Qqv, 111 marg.
g. Mianowany, wybrany do pełnienia jakiejś funkcji lub do (wy)pełnienia jakiejś misji; constitutus, positus Vulg [w tym: przez Boga i Jezusa (13)] (45): ILe ieſt was ludzi náſwiećie roſkochayćie ſie á dáwayćie to znáć weſołemi głoſy iż ſie nam ſtał krol zdziwney wyſokoſći á poſtáwion ieſt námożnieyſſy nád wſſytkę ziemię. RejPs 70v; iż on [papież] yeſt ſtrożem winnice páńſkyey/ nye od kogo inego yedno od ſámego páná poſtáwyony KromRozm III Q; DiarDop 102; Papieſz nie od Kryſtuſá Syná Bożego ieſt poſtáwion. KrowObr 28, 29 żp, 33v, 44v, Ss, Tt2; A gdy iuż [król] będzie poſtáwiony/ nie będzie miał wiele koni/ áni záſie v wiedzie ludu do Egyptu Leop Deut 17/16; BibRadz *2, Apoc 9/11; SkarJedn 133; SarnStat 573.

postawiony dla czego (1): Stárſzy ſą/ ſludzy w kośćiele Bożym/ ludzie ſtatetzni y przełożeni/ dla rządu kośćielnego poſtáwieni KrowObr 4v.

postawiony komu kim (2): PatKaz III 92v; y ieſteś [tj. papież Leon] nam tłumácżem Piotrá S. poſtáwiony/ ktory błogoſłáwieńſtwo wiáry iego/ ná wſzytki przywodziſz. SkarJedn 147.

postawiony na co [= w jakim celu] (4): Otho/ wierz mi iż to dziecię ieſt ſie zyáwiło á ieſt poſtháwiono ná wielki vpadek y ná wielkie powſtánie rozmáitym ludziom RejPos 28v, 28; á poſłáliſmy Tymotheuſzá brátá náſzego/ y ſługę Bożego [...] áby was potwierdźił y nápominał z ſtrony wiáry wáſzey: áby żaden ſobą nie trwożył w tych vćiſkách: ábowiem ſámi wiećie/ żeſmy ná to poſtáwieni. WujNT 1.Thess 3/3; áby ią [ofiarę] dawał P. Bogu kápłan y oſobá ná to od P. Bogá poſtáwiona/ á nie ina. SkarKaz 157a.

postawion(y) na co [= na urząd funkcję] (5): Diar 70; Piotr S. ſam ná rządzenie poſtáwiony ieſt. SkarJedn 66; towárzyſzowi ſwemu Eleuteryuſzowi [Medard] Prorockim duchem przepowiedział/ iſz Biſkupem być miał. Co ſię wypełniło/ gdy potym w Tornaku/ ná ten ſtan poſtáwiony był. SkarŻyw 527. Cf »postawiony na urząd«.

postawiony za kogo [= jako kto] (1): dáiąc [Chrystus] im [apostołom] tę moc/ ktorą ſami od Páná Bogá mieli ná kazánie y ſakrámentow cżynienie y grzechow odpuſzcżenie: ábychmj zá nie mieli ſiny poſtáwione zá Kśiążętá ſwiatá wſzytkiego. SkarJedn 31.

postawion za kogo [= dla kogo] (1): kożdy Biſkup/ z ludzi wybrány á wźięty/ poſtáwion bywa zá ludzie [Hebr 5/1] Leop AAA4v.

postawion(y) kim (7): RejPs 70v; Bo iam [tj. Chrystus] ieſt ſam poſtáwyon tu krolem od nyego/ Nád ſwyętą gorą Syon Páná Bogá mego LubPs B2; KrowObr 29v; RejPos 53v; Ták ón będąc od Bogá królem poſtáwiony/ Tákié ſyny zoſtáwił/ że káżdy korony Był znich godźien KochFr 43. Cf postawiony komu kim.

postawiony nad kim, nad czym (2): Abowiem co też ty záſię rzecżeſz zły á nędzny ſzáfárzu/ kthory ieſteś przełożony nád rozſądkiem ludu Páńſkiego ktory ieſteś poſtáwion iáko ſtroż ná wieży nád owcżarnią iego RejPos 314v, 281.

postawiony na czym [= na urzędzie] (6): A ieſliſz tego ći co ná cżwartym ſtopniu poświęcenia kośćielnego [tj. święceń kapłańskich]/ od głowy idąc/ poſtáwieni ſą/ przeſtrzegáć máią: dáleko ći więcey/ ktorzy ná pierwſzym/ wtorym/ y trzećim ſtoią/ y nie ma być godnym ná Dyakońſtwo/ Kápłáńſtwo/ y Biſkupſtwo pocżytány SkarŻyw 320, 372. Cf »na miejscu [jakim] postawiony«, »postawiony na urzędzie«.

postawiony gdzie (2): wieczie wi iſz valaſka ziemya nyeczvdza yeſth. alye bogatego Czeſarza naſſego yego m. ziemya yeſth. a Piotr woyewoda. yako ynſſy panowye. odnyego poſtavieny wtey ziemy yeden nyewolnyk yeſth. MetrKor 46/117v; SkarJedn 32.

W porównaniu (2): gdyż ſą [ci stanowie od Pana przeźrzeni] iáko zwirzchni cżłonkowie poſtáwieni nád inemi cżłonki Páńſkiemi. RejPos 281, 314v.

W charakterystycznych połączeniach: kanonik postawion(y, -eni) (jest, są), kapłan, ludzie przełożeni, papież (4), pasterz, woźny; postawiony (jest) na rządzenie, na stan [= funkcję]; postawion(y) (jest) krolem (7), możnym panem, pomazańcem, strożem, tłumaczem, wodzem.

Wyrażenia: »na [czyim] miejscu postawion« = powołany po kimś (1): Pátrzayże záſię/ gdy iuż żydowie weſzli do obiecáney ziemie [...]/ á Iozue był ná iego mieyſczu poſtáwion/ gdy obległ Ierycho/ tedy go iuż thám Pan náucżył iáko go miał dobyć RejZwierc 64v.

»na miejscu [jakim] postawiony« = obdarzony jakąś godnością (1): Słuchayże dáley/ iż tu historia powieda/ iż ten cżłowiek był Krolik. Tu możemy rozumieć/ iż álbo iáki zacny przełożony miáſtá onego/ álbo też ná mieyſcu iákim krolewſkim poſtáwiony. RejPos 243.

»na świat postawion« (1): ázaſz niewieſz iż ći wſzyſcy ktorzykolwiek tu ná ſwiecie iáką zwirzchność máią/ ſą od niego przełożeni/ á wſzyſcy ſą niewolnicy iego: á káżda moc z mocy iego ieſt ná ſwiát poſtáwioná. RejPos 39.

»na urzędzie, na urząd postawion(y)« [szyk 4:1] (3:2): Duchowny ſtan ieſt ták ſpráwion A ná ten vrząd poſtáwion Proſić Bogá zá ſwiecki ſtan RejRozpr G; a tego tak doględać nie będziesz, jakoby ci, ktorzy są na urzędziech postawieni, wszytki ustawy, wszytki statuta koronne, co na ktorego urząd należy, swą pilnością egzekwowali DiarDop 109; RejPos 24, 34; SkarKaz 610b.

Szeregi: »obrany i postawiony« (1): A winy żadney ich [panów i tych, co urzędy podają] nie máſz/ gdy obráni y poſtáwieni ná vrząd złemi ſię ná vrzędźie sſtáią. SkarKaz 610b.

»ordynowany abo postawiony« (1): Heretyk przeto w kościele nie ieſt/ áni zá Biſkupá pocżytán być nie może: iż [...] po zadnym niewſtępuiąc/ ſam śiebie poſtáwił. Bo miec zaden y trzymáć ſię. Kośćiołá niemoże/ ktory ordynowány ábo poſtáwiony w kośćiele nie ieſt. SkarJedn 32.

h. Ustalony, wyznaczony (1): Ale aby tu był postawion czas, od kiedy już ci iudices zasieść Diar 95.
i. [Zobowiązany do ustalonych świadczeń [na czym]: Młynarz dziedziczny ma przywilej [...] na trzecią miarę, ale iż nieczęsto miele, postawion jest na arendzie [tj. ma płacić czynsz za arendę]; płaci arendy do zamku każdy rok per zł 2/12/0 LustrRaw 1564 101.]
4. Oparty, zasadzający się [na kim, na czym] (6): A nákoniec ná tym Belu wſzyſtko kroleſtwo y Páńſtwo Antykryſtowe ieſth poſtáwione. KrowObr 199v; któré to Króleſtwo Polſkié/ ná Królu/ ná Kápłanie/ ná Ołtarzu/ ná Wierze/ iáko ná iákich czterzech węgléch/ ſpráwą Boſką poſtáwióné: zámyka ſye w iednym/ świętym/ powſzechnym/ y Apoſtolſkim Kośćiele OrzQuin Iv, I.
Wyrażenie: »na gruncie [czego] postawion(y)« [szyk 2:1] (3): tęć ia wiarę (namocznem gronczie piſma ſwietego poſtawioną) trzymam y chczę trzymac. SeklWyzn g4v; SeklKat Q; KrowObr 102.
5. Skłonny, nastawiony na coś [na co] (2): Abyſmy iuż nie byli dźiećmi chwieiącemi ſię/ y nie byli miotáni thám y ſám ledá wiátrem náuki/ przez chytrość ludzi/ y przez omylność/ ktora ieſt ná zdrádę poſtáwiona [ad infidies impostura]. BibRadz Eph 4/14 [idem] RejPosRozpr c.

Synonimy: 1., 3. postanowiony; 1. położony; a. przyniesiony; 2. podniesiony; a. stworzony; b. posadzony, pobudowany, założony, zbudowany; g. mianowany, obrany, powołany, ustanowiony; 5. skłoniony.

Cf POSTAWIĆ

SBu