Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POŁOŻON

Następne hasło: POŁOŻYĆ »

POŁOŻONY (457) part praet pass pf

położony (326), położon (121), położony a. położon (10).

Pierwsze i drugie o jasne (w tym w drugim 2 r. błędne znakowanie). ◊ W formach złożonych -on- (74), -ón- (8); -ón- OrzQuin, GrzepGeom, BiałKat, też SienLek (2); -on- : -ón- KochPs (3:2), SarnStat (34:1). ◊ W formach niezłożonych -on (6), -ón (2); -on MurzNT, BiałKat, KochPs, KochPhaen; -on : -ón Mącz (1:1), SarnStat (1:1); -on-.

Fleksja

sg
m	N	położony, położon	f	N	położona, położonå, położon(a)	n	N	położoné, położono
	G	położonégo		G	położonéj		G	położon(e)go
	D	położon(e)mu		D			D
	A	położony, położonégo		A	położoną		A	położon(e), położono
	I	położonym		I	położoną		I	położonym
	L	położonym		L	położonéj		L	położonym
	V	położony		V			V

pl
N	m pers	położeni
G		położonych
D		położonym
A	m pers	położoné, położonych
A	subst	położoné
I	f	położon(e)mi
I	n	położonymi
L		położonych
inne formy
pl N subst m i n - położoné; pl N subst f - położoné, położony

sg m N położony (86), położon (61); ~(attrib) -ony (27); ~ (praed) -on (60), -ony (41); -on MetrKor, HistJóz, TarDuch (2), FalZioł (3), WróbŻołt (2), LibLeg (2), SeklKat, MurzNT, GliczKsiąż, KrowObr, UstPraw (2), BibRadz (4), BielKron (4), BiałKat, BielSat, WujJud, BudBib, BudNT (4), CzechRozm, KochPhaen, BielRozm; -ony OpecŻyw, ZapWar, OrzRozm, GrzegŚm, WujJudConf, RejPosWstaw (3), SkarŻyw (5), CzechEp, GórnRozm, GórnTroas, GrabowSet, LatHar (7), WysKaz, PowodPr; -on : -ony RejPs (2:1), HistAl (2:1), LubPs (3:1), Mącz (1:1), HistRzym (2:1), RejPos (7:1), KochPs (2:2), WujNT (3:3), SarnStat (2:4). ◊ G położonégo (3); -égo (1), -(e)go (2). ◊ D położon(e)mu (2). ◊ A położony (8), położonégo (1). ◊ I położonym (5). ◊ L położonym (5). ◊ V położony (2). ◊ f N położona (30), położonå (14), położon(a) (12); ~ (attrib) -å (2); ~ (praed) -a (30), -å (11); -å OpecŻyw, BielKron, Mącz (2), RejZwierc, RejPosWstaw, CzechEp, KochFr, WujNT; -a : -å LubPs (3:1), Leop (1:1). ◊ G położonéj (4). ◊ A położoną (9). ◊ I położoną (1). ◊ L położonéj (2); -éj (1), -(e)j (1). ◊ n N położoné (26), położono (20); -é (2), -(e) (24); ~ (attrib) -é (4); ~ (praed) -é (20), -o (20); -é GlabGad, Leop (3), BibRadz, GrzegRóżn, WujJudConf, RejPosWstaw, CzechRozm (2), SkarŻyw, ActReg, GórnTroas, LatHar; -o MetrKor, OpecŻyw, PatKaz III (3), LubPs, BielKron, Mącz (2), RejPos (3), SkarJedn, MWilkHist, CzechEp, SarnStat; -é : -o FalZioł (1:1), SarnUzn (1:1), BudBib (1:1), WujNT (1:3). ◊ G położon(e)go (2). ◊ A położon(e) (9), położono (2) ReszPrz, WujNT. ◊ I położonym (1). ◊ L położonym (3). ◊ pl N m pers położeni (20); -eni (2), -ęni (1), -(e)ni (17). subst m i n położoné (36); -é (13), -(e) (23). f położoné (38), położony (8); -é (9), -e (1) JanNKarOrz, -(e) (28); ~ (attrib) -é (8); ~ (praed) -é (30) BielŻyw, LibLeg (3), GliczKsiąż, GroicPorz, Leop, BibRadz (2), BielKron, GórnDworz, BudBib, ModrzBaz (2), SkarŻyw, KochPhaen, ZawJeft, Phil, KochFrag, KołakSzczęśl, WujNT (4), JanNKarOrz, SarnStat (5), -y (8) OpecŻyw, TarDuch, WróbŻołt, RejPs (3), RejPos (2). ◊ G położonych (10). ◊ D położonym (5). ◊ A m pers położoné (3), położonych (1) StryjKron; -é (1), -(e) (2). subst położoné (21); -é (11), -(e) (10). ◊ I f położon(e)mi (1). n położonymi (1). ◊ L położonych (5).

Składnia dopełnienia sprawcy: położony od kogo (3) GrzegRóżn, WujJudConf, LatHar, przez kogo (3) UstPraw, OrzRozm, SienLek.

Sl stp s.v. położyć, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w. s.v. położyć.

Znaczenia

I. Umieszczony gdzieś i tym samym znajdujący się, będący tam (244)
- A. Umieszczony na czymś (80)
  - a. Spoczywający na powierzchni silą bezwładu (68)
    - Przen (1)
    - α. Umieszczony w pozycji leżącej (o człowieku) (24)
      - αα. O niemowlętach, osobie związanej i o pijanym (17)
        Przen (2)
      - ββ. Zmuszony, skłoniony do położenia się (6)
        Przen (5)
    - β. Dany, oddany, ofiarowany (14)
      - [Przen]
      - αα. Przedłożony, dostarczony, okazany, dany do wglądu (o dokumentach) (10)
      - ββ. O pieniądzach (3)
      - γγ. O jedzeniu (1)
    - γ. Rozpostarty, rozprzestrzeniony nad kimś, spowijający kogoś (1)
    - δ. Umieszczony na czymś i przykrywający, pokrywający jakąś powierzchnię (3)
    - ε. Zbudowany (3)
      - Przen (2)
    - ζ. [Odłożony; przen: zaniechany, wstrzymany]
    - η. O obozie wojskowym: rozłożony, rozstawiony (1)
    - θ. Zrównany z ziemią (2)
  - b. Przymocowany do czegoś (4)
    - α. Wetknięty, zatknięty (2)
  - c. Przyłożony do czegoś, oparty na czymś (4)
    - α. Przyłożony w celach leczniczych (2)
    - β. O częściach ciała; przen: w opisie gwiazdozbiorów noszących nazwę istot żywych (1)
- B. Umieszczony wewnątrz czegoś (139)
- C. Na którym coś położono, pokryty, przykryty, wyłożony (25)
  - a. Otoczony, obwarowany (1)
  - b. Posypany (1)
II. O rożnych formach ustosunkowania się do treści, sensu (87)
III. Będący, znajdujący się (119)
- W przen (1)
- Przen (1)
- 1. Będący jakimś, pełnym czegoś (14)
- 2. W odniesieniu do konkretnego miejsca (30)
  - W przen (1)
  - Przen (1)
  - α. O obiektach geograficznych, topograficznych i astronomicznych (23)
    - αα. Znajdujący się w jakiejś pozycji względem innego obiektu (1)
- 3. W odniesieniu do sytuacji, okoliczności stanu (64)
  - a. Poddany czemuś, doświadczający czegoś; narażony na coś (54)
    - W przen (3)
    - α. Doznający, odczuwający coś (o stanach emocjonalnych) (8)
    - β. Użyty, potraktowany jako coś (6)
      - αα. Oceniony, potraktowany na równi z kimś (4)
  - b. Wynikający z czegoś, uzależniony od czegoś, zasadzający się na czymś (10)
IV. Uczyniony, sprawiony (1)
V. W funkcji rzeczownika: Przełożony, wzór do naśladowania (1)
*** Bez wystarczającego kontekstu (5)

I. Umieszczony gdzieś i tym samym znajdujący się, będący tam; positus Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, JanStat, Cn; propositus, sepositus Mącz; constitutus, iactus Calep; subiectus JanStat; situatus, situs Cn (244):

A. Umieszczony na czymś (80): In transversum positus, Ná przeki położony. Mącz 488d; Calep 496b, 1081b; GDźie między którą Szlachtą [...] w imięniu ich nie byłyby położoné pewné znáki gránice [...]/ nigdy [...] porównánia częśći ich bronić ſądownie niemogą SarnStat 1164.

a. Spoczywający na powierzchni silą bezwładu (68):

położon na co (żywotne) (1): aby wſzyſzcy sluzebny [...] byly kthemu przywyedzyeny [...], aby nayednego konya po yedne^mv drzewv bylo połozono MetrKor 38/287.

położon(y) na czym (4): Liſt wiznánia wiáry przećiw Heretykom ná ołtarzu S. Piotrá położony. SkarŻyw 318 marg; WujNT Ioann 11/38; [Leszko II] Wybrány zá Xiążę roku 780. gdy napierwey do ſłupá przybieżał/ ná ktorym byłá czapká Xiążęca położoná. KlonKr B; CiekPotr 72.

położon(y) gdzie (14): Też auripigment zmieſzany z gliſthami á położony tham gdzie kret rije/ vkuſili tego/ wnet zdechnie. FalZioł III 40c, IV 46d, 51b, V 44v; Leop 1.Esdr 6/5, 3.Esdr 6/26; BielKron 33v, 95v; vyrzáłá ſzátę piękną przed ſobą położoną. SkarŻyw 69, 528; WujNT Ioann 20/7; WysKaz 34. Cf Wyrażenia.

Wyrażenia: »na [którym] miejscu położon« (1): Iż ná ktorymby kolwiek mieyſcu/ byłá zápaloná tá gromnica/ y położoná/ odſtąpił/ y drżał Dijabeł KrowObr 89.

»na swym miejscu położony« (1): Seposita queque suo loco, Wſziſtki rzeczy ná ſwym mieyſcu położone. Mącz 312a.

Przen (1):

Wyrażenie: »na wadze położony« = zważony (1): ſnadź by były [nasze grzechy] ná wadze położone/ dálekoby s kloby wybiły RejZwierc 260v.

α. Umieszczony w pozycji leżącej (o człowieku) (24):

Wyrażenie: »na wznak położony« (1): Resupinus, supinus – Na wznak połozoni. Calep 919a.

αα. O niemowlętach, osobie związanej i o pijanym (17):

położon(y) gdzie (13): Placże dziécię wielmi w ciaſnych iaſlicech położoné OpecŻyw 161, 17v, 19v, 22v; FalZioł V 35; tám ná brzegu morſkim náleźli vrodziwą pánnę krolewſką corę związaną/ [...] ktora tám byłá dla tego położoná/ iż [...] BielKron 54; RejPos 18; CzechEp 194; O Nadobrotliwſzy Iezu/ y tákże znowu we żłobie bydlęcym chceſz być położony? LatHar 222, 272, 336, 529; WujNT Luc 2/12.

Wyrażenie: »położon(y) spać, do spania« [szyk 1:1] (1:1): A gdy iuż [dziecko] będzie położono ſpać/ thedy mu potrzeba głowkę zakrić cżapką/ albo cżym ciepłym FalZioł V 35; A gdy [pijany gospodarz] [...] będźie iuż do ſpánia położony/ tedy [...] wielkie śmiechy/ y chechotánia będą z tego cżynić. PowodPr 73.

Przen (2):

Wyrażenia: »położony na łożu serca« (1): Ale cżęſtokroć widzimy że rodzicy ćieleſni/ to ieſt proznośći tego ſwiátá/ náſláduiąc tákowe^go pobudzáiąc go ku złemu: á bywáią położeni ná łożu ſercá twego/ áby ćie doſwiadcżyli. HistRzym 117.

»wznak położony« (1): [kmieć] Podrąbił Olſzą ná rudáwym błoćie/ Y ták w porywcżą koryto vrobił/ [...] Y cżołnem názwał ono dźieło nowe/ [...] A wśiadſzy ćicho w olſzą wydrożoną/ W znák położoną. Od brzegu ſwego ośmielił ſię płynąć KlonFlis C3v.

ββ. Zmuszony, skłoniony do położenia się (6):

Wyrażenie: »w łożu [z kim] położon« (1): Y tudzieſz go [mysz lwa] o to żądał/ By mu ſwą corę żoną dał. [...] A gdy ku łożu przywiedzioná/ Aby tám z nim położoná: nogą mężá rozdławiłá/ Gdy go w łożu niebacżyłá BierEz Pv.

Przen (5):

Wyrażenia: »przed nogami [czyimi] położony« = pokonany, unicestwiony (1): ſnádnie ſie iem takież ſtáć może iáko ſie ſtáło przed tern kxiążętom ich gdy byli przed nogámi twemi położeni nád brzegiem byſtrey rzeki Phiſon. RejPs 124.

»położony podnożkiem nog [czyich]« = zmuszony do poddania, podporządkowania się (1): Lecz ten [Chrystus] ofiárowawſzy iednę zábitą ofiárę zá grzechy/ ná wieki śiedźi ná práwicy Bożey. nákoniec czekáiąc/ áżby nieprzyiaćiele iego położeni byli podnożkiem nog iego [donec ponantur inimici eius scabellum pedum eius]. WujNT Hebr 10/13.

»rowno z ziemią położon(y)« = pokonany, unicestwiony; lineatim conculatus PolAnt [szyk 2:1] (3): Cżáſu onego będźie przynieſiony zá dar Pánu zaſtępow lud roſtárgniony á ſplundrowány/ [...] lud rowno z źiemią położony y potłocżony BibRadz Is 18/7, Is 18/2; RejPos 305v.

β. Dany, oddany, ofiarowany (14):

[Przen: á zátym to idźie/ iż źle położoné dobrodźieyſtwá/ nie odnoſzą wdźięcznośći. SenekaGórn 33 (Linde s.v. położyć).]

αα. Przedłożony, dostarczony, okazany, dany do wglądu (o dokumentach) (10): A Tákowé kauzy/ o pomiáry [...]: ná rokách poſpolitych źiemſkich máią bydź ſądzoné [...]: wyiąwſzy to/ żeby [...] o ważnośći/ y możnośći zapiſów ſądownie położonych/ [...] między ſtronámi controwerſia ſie wſczęłá SarnStat 1165.

położony przed kogo (1): CHcąc ſkáźić wątpliwośći/ któré cżęſtokroć przy zapiśiéch ná dobrá Królewſkié/ álbo Przywileiách przed nas położonych zwykły ſie wynarzáć: [...] ták zabiégámy: Iż [...] SarnStat 51.

położon gdzie (2): Kto da iáki dług w Kſięgi w wieść/ á potym weźmie wypis z kſiąg/ thedy ten wypis nie będzye miał mocy żadney áliżby liſt głowny był w Sąd położon. UstPraw H2. Cf Fraza.

Fraza: »pozew ma (a. może) być (niech będzie) położon(y)« = edictum proponatur JanStat [w tym: gdzie (2)] (6): UstPraw H4v; muśi tedy być Pozew ná mię wydány miánowićie [...]: y ma tákowy Pozew być położony przez Woźniego in bonis citati. OrzRozm S2v; gołoćie wſzędźie w ręce może bydź dány pozew/ álbo w páráfiéy położony. SarnStat 118, 119, 151, 575.

Wyrażenie: »położon przed oczyma« = przedstawiony naocznie (1): Státutá [...] odnawiamy: áby rozgrániczenia dóbr były nie wedle liſtów [...]/ któré ná vśilność proſzących/ y ná rzecz/ która położoná nie ieſt przed oczymá [oculis non subiecta JanStat 406] ſą dáné/ ále wedle świádectwá ſtárców SarnStat 842.

ββ. O pieniądzach (3): Attributae pecuniae, Położone/ prziwłaſzczone pieniądze. Mącz 464a, 311d.

W porównaniu (1): PowodPr 76 cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »w pokład położony« (1): iż nas [Bóg] iáko tálenty w pokład ſobie położone/ chce puśćić ná wagę/ nie tylko iuż z pobożnemi przodkámi náſzemi: ále [...] y z ſámemi Turkámi PowodPr 76.

γγ. O jedzeniu [komu] (1): Powtóre vczymy [...]/ ábyſmy ták niſko ná położóny nam chléb nie pátrzáli/ tákże y ná napóy/ kthóry widźimy BiałKat 288v.

γ. Rozpostarty, rozprzestrzeniony nad kimś, spowijający kogoś [komu] (1): Bo wſſyſtek okrąg źiemie/ przezrocżyſtą był oſwiecan ſwiátłośćią [...]. Thylko onym ſámym położoná byłá ćięſzka noc/ obraz ćiemnośći/ kthory miał ná nie przyść. Leop Sap 17/20.

δ. Umieszczony na czymś i przykrywający, pokrywający jakąś powierzchnię (3): HistAl F8v; iednák gárdliná w podmuſk [= szczelnie, gładko] dobrze położona/ lat trzydźieśći trwawſzy potrzęſem będźie GostGosp 96.

Szereg: »położony albo wprawiony« (1): Sam ſtolec onego máieſtatu był s Smáragdu/ á ſciány iego s Topazioná/ á po wſzytkich ſtopniach było koſztowne bárzo kámienie wſzelkiego rodzaiu położone álbo wpráwione [inserti] HistAl M7v.

ε. Zbudowany (3):

położony jak (1): A miáſto ná cztery węgły położone ieſt/ á długość iego ták wielka ieſt/ iáko y ſzerokość. WujNT Apoc 21/16.

Przen (2): fundamentu zaden niemoże ynego położyć/ yedno ten ktory położon ieſt Chriſtus Ieſus SeklKat QV; WujJudConf 119v.

ζ. [Odłożony; przen: zaniechany, wstrzymany: Jakim obyczaiem gora ma być położona [tj. prace górnicze zaprzestane]. OrdunekGórn 45.]

η. O obozie wojskowym: rozłożony, rozstawiony [gdzie] (1):

Wyrażenie: »oboz położon« (1): Castra incuriose posita, Nie ná pewnym mieyſcu. Niedbále obós położón. Mącz 73a.

θ. Zrównany z ziemią (2): gory ij wſſytky págorki ij pádoly w proch będą obrotzony ij polożony/ a wſſytka ziemia będzie zrownána. OpecŻyw 193v.

Wyrażenie: »zarowno z ziemią położony« (1): Theboe ſą ręką mégo oycá wywróconé/ Mury mocné zárówno z źiemią położoné. GórnTroas 20.

b. Przymocowany do czegoś (4):

położony na czym (2): thámeſmy nálezli ſthárſze Zydowſkie [...]. Buduiąc Pánu kośćioł wielki/ nowy/ z kámieniá ćioſánego y bárzo koſztownego/ y bálki iuż były położone ná śćiánách. BibRadz 3.Esdr 6/9; BudBib 3.Esdr 6/9.

α. Wetknięty, zatknięty [w co] (2): A we wśiách ſpuſtoſzáłych gdźie ośiádłych nie máſz/ Pozew w drewno rozſczepioné położony/ y w źiemię wetkniony/ niech będzie opowiedźian SarnStat 756 [idem] 825.

c. Przyłożony do czegoś, oparty na czymś (4):

α. Przyłożony w celach leczniczych [na co] (2): Też żołć z wełną zmieſzana á na pępek dziecięciu położona/ zapiekły żywot odmiękcża. FalZioł IV 13d.

Wyrażenie:»położon(y) na ranę« [szyk 1:1] (2): á tak gdy ſwieża [centurzyja] będzie położona na ranę goj ią mocznie FalZioł I 24c, IV 58d.

β. O częściach ciała; przen: w opisie gwiazdozbiorów noszących nazwę istot żywych (1): [para Niedźwiedzic] Máiąc głowy ná krzyżach ſpólnie położoné. Tákże ná wznák biég dźierżą KochPhaen 2.

B. Umieszczony wewnątrz czegoś (139):

położon(y) w czym (3): FalZioł I 71a; Arká Boża położoná ieſt w domu obitym ſkorámi BielKron 70; kazał mu bieżeć do láſa/ vkázuiąc mu tákie á tákie drzewo: áby w nim ſzáty położone przynioſł. SkarŻyw 324.

położony gdzie (3): tedy kśięgi Grodzkié [...] pod świádectwem niech będą położoné [reponantur JanStat 436] ná Ratuſzach SarnStat 537, 541, 938.

Przen [w kim, w czym] (2): Y zſtáłá ſię świátłoſc [Gen 1/3]) Tá ſwiátłosć w woley Bożey była położoná/ á tuż zá ćiemnoſćiámi náſtępowáłá BibRadz I 1a marg; ábowiem to ieſt ſąd moy wybrány/ w ktorym będzye położono imię moie. RejPos 285.

a. Złożony w grobie, pogrzebany, pochowany [w tym: gdzie (35)] (37): MurzNT Mar 15/47; Leop Ez 32/24, 25; [król] grob brátu Kárdynałowi moſiędzowy dał środ kośćiołá vcżynić/ y thám położon BielKron 410; wyedzcie iżći z marthwychwſthał/ á iużći go thu nie máſz/ á podźcie oglądaycie mieyſce gdzye był położon Pan RejPos [108], Oouv; Pogrzebiony ieſt támże od chrześćian: gdzie teſz y potym dwie corce iego pánnie/ áſz do śmierći/ iedná z iedney ſtrony/ á druga z drugiey/ położone ſą. SkarŻyw 385, 182 marg, 349, 397, 408, 429; GórnTroas 38.

Frazy: »ciało było położone(-o)« = positum erat corpus Vulg [szyk zmienny] (5): SkarŻyw 213; vyrzáłá dwu Aniołow w bieli śiedzących/ iednego v głowy/ á drugiego v nog/ gdźie położono było ćiáło IEzuſowo. MWilkHist H2v; prosieli aby Pogrzeb był naznaczon do Crakowa aby ciało honeſtiſsime było przyprowadzone, et in sepulchris Regum vczciwie położone. ActReg 76; LatHar 727; WujNT Luc 23/55.

»kości [czyje] są położone« (1): We krwi nieprzyiacielſkiéy vpadł zmordowány W pośrzód źiemi Tureckiéy: iego poświęconé Kośći nie ſą w oyczyſtym grobie położoné KochFrag 43.

»umarły był położon« (1): Odięli tedy kámień (marg) gdzie vmárły był położon. (–) WujNT Ioann 11/41.

Wyrażenia: »w grobie (jest, był, a. leży) położon(y)« = in monumento positus est (erat, fuerat) PolAnt, Vulg; positus est in sepulcro Vulg [szyk 14:4] (18): HistJóz E4v; pogrzebion ieſt [Achaz] w mieſćie Ieruzálem/ Ale nie był położon w grobiech [quia non adduxerunt eum ad sepulcra] Krolow Izráelſkich BibRadz 2.Par 28/27; BudNT Luc 23/53, Ioann 19/41; Bo po śmierći/ kto ná ćię wſpómienie? kto w grobie Położony będźie mógł dźięki czynić tobie? KochPs 9; SkarŻyw 131, 403; Teraz/ kiedyś w tym źimnym położona grobie/ Czym ćię inſzym mam vććić/ ieno płáczem ſwoim? KochFr 125, 52, 132; GrabowSet P4v; KochFrag 43; Iezu po ſkonániu twoim w grobie nowym z rzewliwym wiernych twych płácżem położony/ zmiłuy ſię nád [nami]. LatHar 339, 275, 737; WujNT Luc 23/53, Ioann 19/41, Act 7/16.

»martwym położony« (1): Więc w nowym ieſteś grobie martwym położony GrabowSet P4v.

b. O człowieku: umieszczony gdzieś pod przymusem, uwięziony (2): TarDuch D3; Był tedy iakoby kto wcięſzkiem więśięniu położony/ ktory by chciáł być rozwiązán MurzHist I.

c. Zamieszczony, zawarty, znajdujący się w tekście [w tym: gdzie (91)] (92): Náydziecie téż przi vrocżyſtych ſwięciéch pieſni piękné/ dlá oſobnégo pocieſſeniá/ iako reieſt vkazuie tu polożony OpecŻyw ktv, 87v; ZapWar [1546] nr 2608; LubPs T, T3; GroicPorz ee5; A przetoż Bog abſoluto ábo z gołá w piśmie świętym położony/ záwſze ieſt Oćiec/ ktory wizytko cżyni przez Syná ſwego. GrzegRóżn M4v; Epanalepsis, Latine, Repetitio, vel Resumptio, Powtarzánie yednego słowá ná końcu wierſzá/ które ná przodku wierſzá yeſt położono. Mącz 106a; SienLek 256v; RejPos 86v, 145v, 269; RejPosWstaw [143⁴]v; CzechRozm 63v; SkarŻyw 565; CzechEp *3, 34, 136, 302; ReszPrz 26; W Piątek [...] przydáć może modlitwę zá rozlicżne ſtany/ W. Ianá Lánſpergiuſzá/ położoną w pierwſzym rozdźieleniu LatHar 357, [+11]v, ++7v, 263, 285, 331 (17); Gdźie záſię ktorego ſłowá ábo kilku w Graeckim texćie nie było [...]; tedym náznáczył rożenkiem ták w texćie iáko y ná brzegu położonym WujNT przedm 16; Drugie Annotácye dłużſze [...] ſą máło nie po káżdym Rozdźiale położone WujNT przedm 25, przedm 1, 23, 25, 26 [3 r.], 28 [2 r.] (17); JanNKar D4v; IVMENTVM. Dwá Státuty przy tym tytule w Láćińſkim ſą położoné SarnStat 676, 716, 845, 1164, 1304.

położony u kogo [= w wyborze, zbiorze tekstów opracowanych przez kogoś] (7): Zywot S. Philippá Apoſtołá/ z piſmá świętetego [!] wybrány/ y v Iſydorá/ Methapráſtá y innych położony. SkarŻyw 383; Zywot S. dwu bráćiey bliżnieńcych męcżeńnikow/ [...] v S. Ambrożego z Medyolanu położony SkarŻyw 565, 187, 297, 327, 451, 534.

Wyrażenia: »na, przy [którym] miejscu położony« (3:2): cżytay Baſilium contra Eunomium, á tákże Athanaſium. Pátrzay też ná quotiſatią ſtárą dawną przy thychże mieyſcach położoną SarnUzn Ev; ModrzBaz 100v; CzechEp 213; LatHar 201; Aczkolwiek liſt do Rzymiánow nie był pierwſzy z tych ktore Páweł piſał: wſzákże ieſt y był záwſze ná pierwſzym mieyſcu położony WujNT 519.

»niżej położony« [szyk 9:1] (10): Leop 3.Mach 6/32; SkarJedn 342; Ná wielkie świętá mow modlitwę o święćie niżey położoną. LatHar 88, 82, 171, 331, 559, 682; Do obiáśnienia tego vrzędu, té tytuły niżéy rzędem położoné, z ich włáſnémi ſtátuty należą SarnStat 27, 316.

»wyższej położony« [szyk 7:1] (8): CzechEp 213; Cżytáć ſię może przez tę oktawę vrocżyſtą [...] Litánia do P. IEzuſá/ wyżſzey nieco w tymże rozdźiale położona. LatHar 387, 171, 201, 402, 662; Ten Státut iest iuż po Polſku wysſzéy położony. SarnStat 713, 101.

α. Zamieszczony w określonym porządku, kolejności, ułożony (4):

Wyrażenia: »wedle obiecadła położony« (1): Wſzákże y dla proſtſzych/ którzy wolą obiecádło/ ná końcu ieſt Reieſtr dwóy wedle obiecádłá położony SarnStat 550.

»porządnie, wedle porządku, w słuszny porządek położony« (1:1:1): Porządek/ wedle ktorego położone ſą Kſięgi/ ták Stárego iáko y Nowego Zakonu. 1. Moiżeſzowe/ ábo Kſięgi Rodzáiu [...] BibRadz *7v; Naydźieſz téż tu y Końſkié Lékárſtwá/ od tego Lékárzá zebráné/ á przez mię w ſłuſzny porządek położóné SienLek a4v; WujJud b4.

C. Na którym coś położono, pokryty, przykryty, wyłożony; compositus HistAl; stratus Mącz [czym] (25): TarDuch B8; HistAl G3; RejWiz 25v; W mieśćie ſą dwie wielkie drodze od zamku áż do klaſztorá/ kámieńmi kwádratowemi położone. BielKron 277v; przy kośćiele wieżá ieſt w okrąg ná piętnaśćie krokow/ przykrytha ſuknem iedwábnym/ kratą miedźiáną położona BielKron 456v, 270v, 369; Tumulus honorarius, Grób kámieniem álbo moſiądzem położony Mącz 157c; Conserere tegmen spinis, Dách ćierniem położony. Mącz 387d, 184b, 210b, 230d, 393b, 414d (10); Calep 609a, 1022a; LatHar 318, 542, 734 marg; WujNT 382; [bo w Angliiey poſpolićie máło nie wſzytki kośćioły ſą bláchámi ołowianemi położone. BazHist 59 (Linde s.v. położyć)].

a. Otoczony, obwarowany (1): A tám [król] myſlić pocżął [...]/ iákoby odćiągnąć ná zad z ludem [...] od krolow Krześćiáńſkich pomocy cżekáiąc/ á zwłaſzcżá iż Ceſarz iuż Turecki nie dáleko był ſtał z wielkim ludem/ wodą y źiemią położony. BielKron 306v.

b. Posypany (1): Bo wiem ony roſſołowie Flegmę mnożą y niezdrowie Lepſze owe przipieczonij A Rozjnky położone RejKup Rv.

II. O rożnych formach ustosunkowania się do treści, sensu (87):

1. Podany do wiadomości, przedstawiony, napisany, wyrażony (30): GliczKsiąż H4v; Mówiłech w támtych Dyálógoch z náſzą bráćią po proſtu/ [...] áżeby tym łátwiéy [...] Exekucyą widomie położóną/ poiąć byli mogli. OrzQuin I3; CzechEp 372.

położon o czym (1): Ale potym w liśćie Conſirmáciiéy Stephaná Królá dokłádniéy ieſt położono o téy przyśiędze SarnStat 482.

położon(y) gdzie [w tekście] (6): CzechRozm 150v; Zywot S. Antoniego z Padwi [...] poważnie y wiernie y wkánonizácyey ie^go położony SkarŻyw 542, A5; CzechEp 408; Bo co w Pſálmie nápiſano/ [...] to y z inſzymi rzecżámi w tym Pſálmie położonemi [...] náucżył nas Páweł S. w liśćie do Zydow LatHar 379; SarnStat 482.

położony jak (4): SkarŻyw 542; Ktore ſłowá ácż miſternie po filozowſku położone ſą: iednák ſię z nich nie trudno bácżnemu te^go domyślić/ iż [...] CzechEp 310; Bo ieſli go [księdza kanonika] vwodzą ſłowá ty wedle Vulgaty iego. [...] tedy ſię ná tym myli/ żeby ták [= tymi słowami] były położone w texćie Greckim. CzechEp 408. SarnStat 482.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): gdyż to ná inſzych trzech mieyſcách ieſt położono/ iż Bethſebá vrodźiłá Dawidowi nie tylko Sálomoná/ [...] ále też Sámniego/ Sobábę y Nátáná CzechRozm 150v.

Fraza: »przykłady są położone« (1): naydzieſz tu wſzytkich przednieyſzych świętych żywoty z piſmá ſtárego zakonu wybráne: ták iż przykłády ich máło nie wſzytki tobie pożytecżnieyſze tu ſą położone. SkarŻyw A5.

a. Przytoczony, zreferowany [w tym: gdzie (w tekście) (4)] (5):

położony z czego [= z czyjego tekstu] (1): [Warro Markus] wiele kxiąg po ſobie zoſtawił, znich niektore vżytecżne rzecży tuto położone ſą. BielŻyw 128.

Wyrażenia: »położone (są) słowa« [szyk 1:1] (2): A thá Ewányelia niżey nápiſána/ w ktorey ſą położone thy ſwięthe ſłowá Páná náſzego [...] ieſt przywłaſzcżoná dniowi temu dziſieyſzemu. RejPos 286v; CzechEp 376.

»słowo od słowa położono« (1): przez cżternaśćie mieśięcy namawiáiąc ſię/ [...] táką vnią/ ziednocżenie [...] Chrześćiáńſtwá vcżynili/ nápiſali/ podpiſali/ zápiecżętowáli/ iáko ſłowo od ſłowá położono ieſt. SkarJedn 268.

»[z kogo] tekst położony« (1): Tákże z Autorow text tu położony [...]: Iedno przecżytay á ſądz ſpráwiedliwie/ Vznaſz tu iák żyć ná świećie ſzcżęśliwie. KołakSzczęśl Dv.

»wyższej położony« (1): Przetoż Ian/ rzecż tę ſłowy wyżſzey położonymi/ nam obiáśnił: vkázuiąc to/ iż [...] CzechEp 376.

b. Wymieniony, wyróżniony, wyliczony, zaliczony do czegoś; situs JanStat (6): W wzywániu theż ábo w przyſtępowániu przez wiárę trzey ſą położeni/ mamy przyſtęp do Oycá przez Kryſtuſá w iednym Duchu. GrzegRóżn A4v.

położon podle kogo (1): Ale ieſli tego pozwolą/ iż ſie tym ſpoſobem wzywa BOg Oćiec: tedy niewiem iáko tego bronić mogą/ żeby ſie też y Iezus Chriſtus wzywáć niemiał? poniewaſz záraz w teyże ſpráwie podle Bogá ieſt położon. CzechRozm 199v.

położony w czym (2): ZapWar 1529 nr 2474; gdyż oni domów y dóbr práwu mieyſckiému podległych niedopuſczáią innym ſzláchćie vſtępowáć: tedy téż wzaiem y im dóbr w práwie Ziemſkim położónych wykupienié ſłuſznie zda ſie áby było zábroniono SarnStat 931.

położon(y) gdzie (2): A tu Cymbrow ná cele [!] położonych maſz rozumieć Swedſkie/ Duńſkie/ Lotewſkie/ y ſtárych Pruſſow narody ſtárożytne StryjKron 31. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »na [którym] miejscu położon« (1): Abram tu ná pierwſzym mieyſcu położon/ nie dla thego żeby był pirworodnym/ ále dla ie^go Hiſtoryey którą potym wypiſuie. BibRadz I 6d marg.

c. Użyty w tekście (o wyrazie, określonym jego znaczeniu lub formie gramatycznej) (8): A iż to ſłowo ELLOGIM w licżbie wielkośći pluraliter ieſth położone/ nie dla tego ná pomoc to ſobie bráć máią żebyſmy mieli mieć wiele bogow. SarnUzn C7v, G4v; A ták tego przyſtrzegałem/ żeby otote imioná znáiome á znácżnieyſze ták iáko zwycżay nieśie były záchowáne/ záś nie ták znaiome/ ták ſą położone iáko ie Zjdowie tutecżni piſzą y cżytáią BudBib c; CzechRozm 37.

α. Użyty w tekście zamiast innego (o wyrazie lub jego formie gramatycznej) [w tym: gdzie (w tekście) (2)] (4): Abowiem v Prorokow częſtokroć cżás przeſzły bywa położon zá przyſzły w cżym ſię nam znáczy wielka pewność tego co ſię ma ſtáć BibRadz I 303c marg; To ſłowo [usprawiedliwienie z uczynków] w piſmie ś. bárzo częſto [...] bywa położono miáſto przykazánia Bożego/ [...] iż záchowánie przykazánia ieſt vſpráwiedliwienie. WujNT 193, 556.

Wyrażenie: »jeden za drugiego położon« (1): á iż tenże Duch y przez Zácháriaſzá y przez Ieremiaſza piſał/ tedy/ práwi/ nic ná tem że ieden zá drugiego położon. BudNT Hh4.

d. Przełożony, przetłumaczony (1): Nie radbym by ćie miáłá obchodzić á obráżáć proſtotá piſmá ſwiętego y ſlowá bez ozdoby á nie dworſkie/ ktore álbo z niedoſtátku wykłádácżow/ álbo ták ná vrząd ſą położone Leop *B4v.

2. Zastosowany, użyty w celu dokonania jakiejś operacji myślowej (43):

a. Przedłożony w celu zastanowienia się, wyboru, przekonania się o czymś, stanowiący wyraz czyichś poglądów, woli, decyzji; propositus Modrz (12): Gdyż ten Pſalm nie tylko przećiwko tym kthorzy nienawidzą prawdy Bożey ieſt właſnie położony/ ále też y przećiw Turkowi okrutnemu LubPs M; CzechEp 236; LatHar 244.

Wyrażenia: »przed oczy położon(y)« [w tym: komu (4)] = propositus Modrz (5): A ták y tá teráznieyſza pámiątká wiáry á powołánia Andrzeiá s. [...] thákże też nam ieſt przed ocży náſze położoná RejPos 273v, 144v; Y owſzem táki Pan byłby żywym práwem/ y wzore^m káżdemu ku náśládowániu przed ocży położonym. ModrzBaz 100v, 65v, 143v.

»na przykład [komu] położon(y); przykłady położone« [szyk 2:1] (2;1): MIdás Krol Frigiey/ ná ten cżás był bogáty nád ine krole w ſkárby ná ſwiecie/ przeto ieſt położon wſzem inym ná przykład łákomſtwá. BielKron 25v; RejPos 214; Ktora zazdrość/ ieſli rozumem będźie rządzoná/ będźie iákoby pobudká do cnoty y do vcżćiwych ſpraw wiodąca z przykłádów przed ocży położonych [exemplis propositis] ModrzBaz 65v.

Szereg: »położony i postawiony« (1): Słyſzyſz też tu iáwnie [...]/ Iż oni nędzni ludzye/ ktorzy tu tobie ná przykład á zá źwierciádło ſą położeni y poſtáwieni/ [...] wołáią do niego [Boga] s pokornym á z wiernym ſercem ſwoim RejPos 214.

Przen [przed kogo, przed co] (2): położoná ieſth przed cię wodá y ogień/ obierayże ſobie przy cżym zoſtáć maſz RejPos Ooo5.

Wyrażenie: »położon przed oczy [czyje]« (1): Iż ogień y wodá położoná ieſt przed ocży thwoie/ obierayże ſobye co racżyſz. RejPos 267v.

b. Wyznaczony, ustanowiony, ustalony, określony; dictus, praestitutus Mącz; positus Modrz (25): Item Czo ſzie ſhrankw a placzw dothicze then kazdemv ſznych bandzye vkazan drugy albo trzeczy dzyen przed bithwa yvz polozona MetrKor 26/62v, 40/815; WróbŻołt nn5; záwſſe pirwey cżás [na naukę] ma być położon/ pothym zá nim isć pilnosć. GliczKsiąż N2; UstPraw D2v.

położony na co [= dla czego] (2): Tákże y około ruſzenia ná woynę [...] wedle vchwały á Conſtituciiéy Koronnéy Séymowéy [...] ná wſzyſtkę Koronę Polſką położonéy [...] SarnStat 1059 [idem] 1188.

położon na kiedy (4): LibLeg 11/131v, 153; Ná then cżás było też położono Koncilium w Trydenćie BielKron 226v; Hic nuptiis dictus est dies, Ná ten dzień weſele yeſt położono. Mącz 86b.

Fraza: »granice były położone« = granice były wytyczone, oznakowane (4): gdibiſczie miely wolią na tho zebi bili ſluſchne a obiczayne granycze polozone albo vczinyone tedibiſczie wiſlaly [...] pana albo dwv LibLeg 11/85v, 11/83v, 86v; A gdźieby gránice w tákim dźiedźictwie były położoné między częśćiámi y dźiały ſzlácheckiémi przedtym vczynionémi/ [...] tám iuż pomiárá y porównánié między nimi mieyſcá nie ma SarnStat 1165.

Wyrażenia: »na położony czas« (1): A gdy by on nyezaplaczil napolozony czaſſ Thedy pan stharostha bandzie vynyen poſlacz aporaką dzyeczkowacz LibLeg 6/118.

»na dzień położony; dzień jest położon« = dies praestituta est Mącz (1): z Sáſkiey źiemie przyiácháli ná dzień położony/ Luter/ Melánkton/ Ionás BielKron 206v; Mącz 413d.

Szeregi: »położon, naznaczon« (1): Argento haec dies praestituta est, Ten dzień yeſt położon/ naznáczón ku kłádzieniu pieniędzy. Mącz 413d.

»położony albo opisany« (1): OSiádłému człowiekowi/ niema bydź dopuſczon Areſt ná pieniądze iego ſądownie położoné álbo opiſáné SarnStat 1161.

α. Zapowiedziany, obiecany, sądzony, zgotowany [komu] (2): A ieſli to mowi Bog o zakonie/ iáko dáleko więcey o Ewánieliiey/ [...] gdźie klątwá nie tylko ludźiam/ ále y Aniołom od Páwłá ieſt położoná GrzegRóżn I4v.

Szereg: »położony i przy gotowany« (1): Abowiem ſpráwiedliwym ludźiom błogosłáwieńſtwo y nieśmiertelność. A nieſpráwiedliwym męki wiecżne ſą położoné y przygotowáne. KołakSzczęśl Cv.

β. Przeznaczony dla kogoś, poświęcony komuś [komu] (4): wiemy że dobry ieſt zakon/ ieſliby go kto ſłuſznie vżywał. Wiedząc iż zakon nie ieſt położon ſpráwiedliwemu/ ále tym ktorzy zakonem gárdzą BibRadz 1.Tim 1/9; BiałKat 53v; ModrzBaz 101; Dobram [!] robotę zrobił/ ſkończyłem drogi/ wiárym dochował: zátym położoná mi ieſt koroná ſpráwiedliwośći. SkarKaz 351a.

c. O Chrystusie: w zamysłach Boga powolany na świat w jakimś celu, przeznaczony na coś [w tym: komu (5)] (6):

położon ku czemu (1): Abowiem Pan Kryſtus/ iednym polożon ieſt ku powſtániu/ á drugim ku vpáśći KrowObr C3v.

położon na co [= w jakim celu] (5): OpecŻyw 26; RejPos 27v, 29, 31; Y błogoſłáwił im Symeon/ y rzekł do Máriey mátki iego: Oto ten położon ieſt ná vpad/ y ná powſtánie wielu ich w Iſráelu WujNT Luc 2/34.

3. Przyjęty za przedmiot swoich pozytywnych uczuć, oczekiwań; situs Mącz; collocatus JanStat [w kim, w czym] (14):

Frazy: »nadzieja jest (a. ma być) położona« [szyk zmienny] (9): WTobie moy pánie położoná ieſt wſſytká nádzieiá moiá proſſę ábych odniey niebył odrzucon RejPs 103, 37, 151v, 210; LubPs R5; In quo nostra spes sita est, W którim náſzá nádzieyá położona yeſt/ to yeſt/ w którym my dufánie mamy. Mącz 397c; RejZwierc 195v; RejPosWstaw [110²]v; W nim ieſt wſzytká nádźieiá náſzá położoná/ On náſzá pomoc/ on ieſt obroná. KochPs 46.

»obrona jest położona; obronę mieć położoną« (2; 1): WróbŻołt cc2; Pánie/ w którym obroná Moiá ieſt położoná/ Czemu mię troſkliwégo Pchaſz/ od oblicza ſwégo? KochPs 64; iáko z nich żadnégo pożytku nie mamy/ ták téż niech żadnéy obrony w nas nie máią położonéy [nullum in nobis praesidium habeant collocatum JanStat 1129]. SarnStat 265.

»żywot jest położony« [szyk zmienny] (3): Zywot thedy Krześćiyáńſki nie ieſth położony w zyemi ábo w ſwiecie/ álbo w roſkoſzach/ we cżciach/ y w hárdośći cieleſney RejPosWstaw [110²]v, [110²]v, 111.

III. Będący, znajdujący się; positus HistAl, Vulg, PolAnt, Modrz; situs Vulg, JanStat, JanPrzyw; situatus JanStat (119):

położony przeciw czemu [= niezgodny z czym] (1): Euángelium położone ieſt práwie przećiw zakonowi. (–) Auguſtyn S. lepák okázuie/ iáko ſie Ewángelia nadobnie z zakonem zgadza. WujJudConf 78v.

położon miedzy czym (1): Oto y okręty ták wielkie będące [...] obracáne bywáią od málucżkiego rudlá [...]. Ták ięzyk położon [constituitur] miedzy członkámi náſzymi/ máżąc wſzytko ćiáło BudNT Iac 3/6.

położon na czym [= będący czym] (1): Piotr położon ieſt ná fundámenćie. Abowiem rzekł: Tyś ieſt Chriſtus Syn Bogá żywego/ y vſłyſzał wzaiem/ że też ſam był Opoką. WujJud 122v.

położony w czym (1): W ięzyku [...] Słowiáńſkim/ ten dźwięk ca/ ſcha/ ſcá/ brzmi naiwięcéy. Przeto v Bulgarow w obiecadlie poloſchone ſą te literi [tu przykłady liter cyrylickich] JanNKarOrz F3v.

położony w czym [= będący czym] (1): V nas karánia wpráwách opiſáne ſą/ á zapłáty widźimy być w rozdawániu vrzędow położone [praemia in honoribus distribuendis cernuntur] ModrzBaz 18v.

położony w czym [= czyniący co] (1): PAnie Iezu kryſte ſynu boga żywégo/ ienżes w modlitwie położony/ od anioła poſilenijé wziątz rácżyles OpecŻyw 105v.

położony gdzie (1): obiecuiemy: iż Vrzędów y Doſtoieńſtw [...] przychódnióm nie będźiemy dáwáć [...] oprócz ſámym ſynóm Koronnym/ y mieſzkáiącym w tych Ziemiách: w których tákowé dignitates y vrzędy ſą położone [in quibus huiusmodi dignitates vel honores consistunt JanPrzyw 6]. SarnStat 883.

Wyrażenia: [»we czci położony« = czczony: przetho go [Antygonusa] mylowal czessarz nye tak dlya tego ysz mv byl przyrodzony y weczczy wyelkyey połozony yako dlya tego yze był chrzeszczyanynem barzo dobry ŻywEufr 3.]

»w [jakiej] mierze położony« = jak oceniany (1): rzecży potrzebne pánom roſkoſſnym á ludzyom rzetelnym/ nie ſą przedſię wtey myerze/ w yákyey położone ſą náuki GliczKsiąż H3.

»w niepamięci położony« = zapomniany (1): A niech precz złoży/ ſtrapiona myśł twoiá/ Prózné fráſunki: y myśli ſtrwożoné/ Niech w niepámięći będą położoné. ZawJeft 7.

W przen (1): Nie racżi tracić boże moy ze złoſtniki duſze moiey [...]. In quorum manibus iniquitates ſunt: [...] W ktorich ręku złoſci ſą położony/ á prawicża ich ieſt darow napełniona. WróbŻołt 25/10.

Przen (1):

Wyrażenie: »w pośrodku położony« (1): thrzebá ſie ſpráwowáć podług oney mądrośći/ ktora ze wſzytkiemi drugiemi cnotámi towárzyſthwo ma mieć nierozdzielne: ktore to cznoty/ iż ſą w pośrodku połozone/ z obudwu ſtron około ſiebie przepáść máią GórnDworz Ii5v.

1. Będący jakimś, pełnym czegoś (14):

położon na czym [= jaki] (1): wſzytek ſwiát ná skáżeniu ieſth położon [w szythek szwat yesth szkazon HistAl 1510 108v] HistAl G.

położon(y) w czym [= jaki] (12): RejPs 59; iż dwá ſą bogowye ſobye przećiwni: Yeden zły/ álbo ſrogi á okrutny/ ktory ten śwyát we złoſci położony [...] ſtworzył KromRozm II o3v; TV w tym Pſalmie ieſt modlitwá przećiwko cięſzkośći grzechu/ w ktorym gdy cżłowyek ieſt położon/ iuż záwżdy muśi być troſkliwego ſumnienia LubPs L3v; KrowObr 51v; BibRadz *4; HistRzym 51, 69, 122v; RejPos 112, 176v; Bo świát położon ieſt w ćiemnośći/ á ći ktorzy ná nim mieſzkáią/ nie máią świátłości. BudBib 4.Esdr 14/19.

położony z czym [= podobny do czego] (1): A gdy ſie było podnioſlo ſerce iego [Nabuchodonozora]/ [...] od ſynow ludzkich wyrzucon ieſt/ ále y ſerce iego z beſtyámi położone było Leop Dan 5/21.

położony jak (1): MAdrość y moc Boża ieſt/ [...] on obiawia rzeczy trudne y táiemne/ y wie o rzeczách taiemnie położonych LeovPrzep F3v.

2. W odniesieniu do konkretnego miejsca [w tym: gdzie (28)] (30): także wiatr ktori wonią noſi bezpiecnie wchodzi do ich [sępów] mozgu, [...] thak iż hnet dotika ſie nacżynia powoniania ktore ieſt przi mozgu położone. GlabGad B8v; Leop Deut 30/12; bo y ſam wzrok to vkázuie/ iż kąty té któré ſą y tám y ſám położóné/ dwá á dwá ieden drugiemu ſą równé GrzepGeom E2; Phil G3.

Wyrażenie: »ku wzrokowi położony« = widoczny, dobrze widziany (1): Conspicuus alicui, Ku wzrokowi dobrze położony. Mącz 405c.

W przen (1):

Fraza: »na uściech [czyich] było położono« = ktoś o tym mówił (1): bo (to) było w vśćiech v Awſzálomá (marg) Wł/ bo ná vśćiech Awſzálomowych było położono. (–) [in ore Absalom positum erat] BudBib 2.Reg 13/32.

Przen (1): iż on [Chrystus] ieſt słońcem ſpráwiedliwośći/ ktore nam z niebá świáthłość podawa. Aby ſię vkazáłá tym ktorzy w ćiemnoſćiach y w ćieniu śmierći położeni ſą [in tenebris et umbra mortis sedent]/ ku wyproſtowániu nog náſzych ná drogę pokoiu. BibRadz Luc 1/75.

α. O obiektach geograficznych, topograficznych i astronomicznych (23): RejPs 71v; BielKron 267v, 274; BudBib 4.Esdr 7/3; Mieyſce ták wielkiego ſkárbu niechby było ze wſzech namocnieyſze/ á od gránic nieprzyiaćielſkich co nadáley położone [a finibus hostium remotissimus]. ModrzBaz 123; [król Kazimierz Wielki] tákże y Hálickie wołośći ácz dáleko od Litwy ná Węgierſkich gránicach y Wołoſkich położone [...] poburzył. StryjKron 437; KochPhaen 15, 16, 18 [2 r.], 20; Calep 131a, 333b, 609a; wſzyſtki dobrá [...] któré ſą w źiemiách Zakonu przerzeczonégo położoné/ máią [...] bydź záchowáné SarnStat 1069, 126, 209, 883, 917, 1109.

Szereg: »położony i będący« = situs et exsistens JanPrzyw (2): tedy zamki náſzé ná pográniczu Króleſtwá náſzégo połóżoné y będącé/ ludźie onych powiátów [...] będą powinni popráwowáć y budowáć. SarnStat 126, 883.

αα. Znajdujący się w jakiejś pozycji względem innego obiektu [jak] (1): Té kołá/ oś przenika/ proſto położoné: Czwarté wſzytkich ſye trzyma ná vkoś ſádzoné. KochPhaen 19.

3. W odniesieniu do sytuacji, okoliczności stanu (64):

a. Poddany czemuś, doświadczający czegoś; narażony na coś (54):

położon(y) w czym (36): TarDuch A2, D2v, D3; W tim pieniu prorok moui z perſony ludu wiernego w troskach położonego. WróbŻołt T3, 31/6, T3; iż ten zywot naſz ieſt w rozmagitych roſterkoch polozony: w ktorych muſſą bywac troſkliwe myſli naſze RejPs 140, 49, 58, 65v, 159, Ff3; HistAl F7, K3; Cżego gdi nye mogą z dobrem powodzeniem doſtáć/ ſámi ná ſwe oyce ſkłádáyą/ gdi widzą ſobye rowne w lepſſem ſſcżęſcyu być położone GliczKsiąż I4; LubPs Rv, ee3v marg, gg6v; KochPs 13 [2 r.], 107; ReszHoz 121; [ŻywEufr 6]. Cf Wyrażenia.

Frazy: »[w kim] położona jest moc [czyja]« = ktoś doświadcza czyjejś mocy, znajduje się pod czyjąś władzą (1): PRzy ſławnym wyſciu z Egiptu narodu Izráelſkiego [...]/ Tám ſie wnet w żydoſtwie sſtáło poſwięcenie Páná tego/ A w narodzye Izráelſkim położoná ieſt moc yego. LubPs Z6v.

Wyrażenia: »w mocy (a. możności) [czyjej], pod możność [czyj], w państwie [czyim] jest położon(y)« [szyk 8:4] (10:1:1): PatKaz III 107; Panie krolu wſzechmogączy w pańſtwie twogim wſzytki rzecży ſą położony/ A nie ieſth kthoby ſie mogł ſprzeciwić thwey woley TarDuch A2; WróbŻołt gg; Bowiem to on ſam wyznawa iż ſą pod możnoſć iego położony wſzytki okrągłoſći ſwiátá RejPs 162, 220; LubPs K4v; W ktorego to Boſtwá możnośći/ niebo y zyemiá/ wſzytki mocarſtwá niebá y ziemie/ ſą położone RejPos 150v, 34 [2 r.], 39, 40; Tákże zmartwychwſtánie/ nieśmiertelność/ żywot wiecżny/ w pewney mocy y opátrzności tego Páná Wſzechmogącego ieſt położony. GrzegŚm 45.

»w niebezpieczeństwie, w niebezpieczeństwo położon(y)« (2:1): Aczkolwiek żywot moy ieſt zewſſąd w wielkyem niebeſpieczeńſtwie położon [...]/ á wſſák mię to nic niefráſuie bych ia iedno vmiał ſtrzedz przykazánia twego. RejPs 183v; práwie w wielkie niebeſpieczeńſtwo ná ten czás Koroná ieſt położoná. MycPrz II C4v; W tym niebeſpieczeńſtwie będąc ia położony/ Vćiekłem ſye do oſtátniéy páńſkiéy obróny. KochPs 23.

W przen (3):

Wyrażenie: »położon w ręku [czyich]« = coś zależy od kogoś, znajduje się w czyjejś mocy [szyk 2:1] (3): PatKaz III 107; Ceſárzu wielki/ żywot náſz w ręku wáſzych ieſth położon [in manibus vestris posita est] HistAl G7; RejPos 39v.

α. Doznający, odczuwający coś (o stanach emocjonalnych) [w czym] (8): MurzHist G2v; którégóſz człowieka w grzéchu a ſtrachu wiecznych mąk położone^go / ſérce nieochłodnie: ſłyſząc/ że pán [...] pogańſką niewiaſtę/ tilko za ſamą wiarą [...] przyimuie MurzNT 78v; LubPs aa5v; ogląday: żeć nie vmárli ći kthorzy ſą w piekle [...]/ dádzą cżeść y vſpráwiedliwienie Pánu/ ále duſzá ktora w záſmuceniu położona ieſt [anima quae tristis est] Leop Bar 2/18; BiałKaz C3v; KochPs 127; Lecz to ſczęściém ſzáczuię/ Zem ieſt ták pięknym śidłem [tj. miłością] vłowiony: Weſoło żywę w troſce położony. KochPieś 53; PaxLiz A4v.

β. Użyty, potraktowany jako coś (6):

położony jako za co (1): Owo Symeon [...] o twoim miecżu opowiáda/ ktory duſzę twoię przeniknąć ma: gdy będzie ten miły ſyn twoy iáko zá cel położony/ do ktorego złośći náſze ſtrzeláiąc/ ná nim vmorzone y zgładzone będą. SkarŻyw 113.

położony w cżym (1): W tymże porządku y wteyże ważnośći [tj. potraktowane są jako tak samo ważne] Concilia wſzyſtki y Kanony położone ſą od nich [doktorów Kościoła i pasterzy]. WujJudConf 36v.

αα. Oceniony, potraktowany na równi z kimś (4):

położony miedzy kogo (1): Tákąſmy my cżuynośćią Moſkwę puſtoſzyli [...]. S kąd Bátory wielką cżćią y ſławą wznowiony/ Y miedzy Boleſławy wielkie położony. KmitaSpit A4.

Wyrażenia: »położon w jednym [z kim] rzędzie« (1): Niech [nieprzyjaciele] nie vznáią twoiéy litośći. Wymaż ie z kśiąg żywotnych/ niechay zły nie będźie Położon w iednym z dobremi rzędźie. KochPs 101.

»położony (za)rowno [z kim, z czym]« [szyk 1:1] (2): LubPs M2; bo tu v was y Stároſty zábi[j]]áią/ á położony ieſt Stároſta/ y Senátor zárowno z drugimi. GórnRozm D2v.

b. Wynikający z czegoś, uzależniony od czegoś, zasadzający się na czymś (10):

położon(y) w czym (7): w thym ieſt położoná wſzytká zacność ludźi żywiących/ áby byli mądrymi. BibRadz I 348c marg, *3v; GrzegRóżn Kv; WujJudConf 139v; [łakomy człowiek] miłuie pieniądze/ y mnima áby w onym doſtátku á páńſtwie iego wſzytko podpomożenie żywotá iego położone było. RejPosWstaw [110³]; ModrzBaz 128v; twé to zbrodniá zdánié/ Którégo wſzytko mężtwo położoné w zdrádźie/ Zołniérzu nocny/ we dnie nie widáć ćie w zwádźie. GórnTroas 52.

położon(y) na kim, na czym (3): Mącz 14a; Płátnerz cżeka kłopotow/ chłopek ná wśi żniwá/ Barwierz zwad [...]. Pátrzże iáko ći żywą by koſtyrá z Loſu/ Tákżeć wſzyſtek położon świát ná tákim ſtoſu. BielSat C3 [idem] BielRozm 20.

Szereg: »wisieć a położony być« (1): Arbitrium eius est de Repub. Ná nim rzecz poſpolita wiśi á położona yeſt. Mącz 14a.

IV. Uczyniony, sprawiony [komu] (1): ále więcey tego ſtrzeżćie áby zgorſzenie brátu nie było położone [ne ponatis offendiculum fratri]/ abo też obráżenie. [BT: by nie dawać bratu sposobności do zgorszenia i upadku] BibRadz Rom 14/13.

V. W funkcji rzeczownika: Przełożony, wzór do naśladowania (1): przez tego młodzieniaſzká możem rozumieć káżdego cżłowieká cżyſte^go żywotá/ ktory był [!] z oycem/ to ieſt dobrym położonym [wyd. I s. 73: przełożonym] wchodźi [qui cum patre i.e. prelato intrat] w rádę mądrą HistRzym 73.

*** Bez wystarczającego kontekstu (5): Positus, Położony. Mącz 309d; Situs, Poſadzony/ położony/ vſiadły. Mącz 397c, 311d, 435a; Calep 821a.

Synonimy: I.A.a.β. wyprawiony; γ. dany, oddany, ofiarowany; αα. okazany, podany, pokazany; ε. pobudowany, założony, zbudowany; ζ. rozłożony; η. zrownany; b. jęt, poimany; c.α. przyłożony; B.a. pochowan, pogrzebany, pogrzebion, schowany, włożony, złożony; C. nakryty, pokryty; a. obtoczony, obwarowany, otoczony; b. posypany; II.1. dany, napisan, podany, pokazany; a. przytoczony; b. wyliczony, wymieniony; d. przełożony, przetłumaczony; 2.b. naznaczony, przedłożony; α. przygotowany, zgotowany; c. powołany; III. będący; 2. leżący; IV. sprawiony, uczyniony, udziałany.

Cf NIEPOŁOŻON, POŁOŻYĆ

LWil