PODNIESIONY (141) part praet pass pf
podniesiony (89), podniesion (46), podniesiony a. podniesion (6).
Oba o oraz e jasne.
Fleksja
| sg |
| m | N | podniesiony, podniesion |
f | N | podniesiona, podniesionå, podniesion(a) |
n | N | podniesion(e), podniesiono |
| G | podniesion(e)go |
G | podniesionéj |
G | podniesion(e)go |
| A | podniesion(e)go, podniesiony |
A | podniesioną |
A | podniesion(e) |
| I | podniesionym |
I | podniesioną |
I | |
| L | podniesionym |
L | podniesion(e)j |
L | podniesionym |
| V | podniesiony |
V | |
V | |
| pl |
| N |
m pers |
podniesieni, podniesiony |
| A |
subst |
podniesion(e) |
| I |
m |
podniesionymi, podniesion(e)mi |
| f |
podniesionymi, podniesion(e)mi |
| inne formy |
|
pl N subst m i n - podniesioné; pl N subst f - podniesion(e), podniesiony
|
sg m N podniesiony (34), podniesion (28); ~ (attrib) -ony (12); ~ (praed) -on (28), -ony (16); -on OpecŻyw, HistJóz, RejPs, LibLeg, KromRozm III, BibRadz, BielKron (2), LeovPrzep, RejAp, RejPos (4), WujNT (5), KlonWor; -ony PatKaz III, FalZioł, SiebRozmyśl; -on : -ony HistAl (2:2), SkarŻyw (1:2), StryjKron (4:7), ArtKanc (1:2). ◊ G podniesion(e)go (1). ◊ A podniesion(e)go (4), podniesiony (1). ◊ I podniesionym (1). ◊ L podniesionym (2). ◊ V podniesiony (1). ◊ f N podniesiona (12), podniesionå (4), podniesion(a) (6); ~ (attrib) -å (2); ~ (praed) -a (12), -å (2) Leop, KmitaPsal. ◊ G podniesionéj (2); -éj (1), -(e)j (1). ◊ A podniesioną (1). ◊ I podniesioną (1). ◊ L podniesion(e)j (2). ◊ n N (praed) podniesion(e) (4), podniesiono (3); -(e) LubPs, OrzList, SkarŻyw; -o WróbŻołt, Leop; -(e) : -o RejPos (1:1). ◊ G podniesion(e)go (1). ◊ A podniesion(e) (1). ◊ L podniesionym (1). ◊ pl N m pers podniesieni (9), podniesiony (1); -eni (3), -ęni (1) StryjKron, -(e)ni (5); ~ (attrib) -eni (1); ~ (praed) -eni (7), -ony (1); -eni : -ony WróbŻołt (1:1). subst m i n podniesioné (9); -é (2), -(e) (7). f podniesion(e) (3), podniesiony (2); ~ (attrib) -(e) (1); ~ (praed) -(e) (2) RejPos, SkarKaz, -y BielKron, RejAp. ◊ A subst podniesion(e) (2). ◊ I m podniesionymi (1) OpecŻyw, podniesion(e)mi (1) Leop. f podniesionymi (2), podniesion(e)mi (1); -ymi KrowObr; -ymi : -(e)mi SkarŻyw (1:1).
Składnia dopełnienia sprawcy: podniesion(y) od kogo, od czego (10) HistAl, KromRozm III, HistRzym, ModrzBaz, SkarŻyw, StryjKron, WujNT, SarnStat, CiekPotr, KlonWor, przez kogo (3) PatKaz I, LibLeg, BielKron.
Sł stp s.v. podnieść, Cn brak, Linde XVI i XVIII w. s.v. podnieść.
I.
Imiesłów od „podnieść”;
elevatus Vulg, PolAnt; elatus Modrz; sublatus Vulg (87):
1.
Przemieszczony w górę (19):
Wyrażenia: »wyzszej podniesiony« (
1):
głowa [dziecka] ma być nad inſze ciało wyzſzey trochę podnieſiona FalZioł V 35.
»podniesion od ziemie« (1): wezbráły wody y podnioſły Archę/ ták iż byłá podnieſioná od źiemie [elevata est super terram]. BibRadz Gen 7/17.
a.
Którym wykonano ruch w gorę (o rzeczy trzymanej w ręku) (10):
dawaſz chorągiew wręce ich/ ktora gdy bywa podnieſioná vſtraſſa wſſytki ſprzećiwniki ich. RejPs 88;
KrowObr 5;
Leop Is 18/3;
BibRadz Is 18/3;
Błyſka ſię podnieśiony od ieznego miecż ModrzBaz 142v;
SarnStat 448;
SkarKaz 457a.
Przen (2):
Fraza: »sceptrum jest podniesione« = Bóg dał zwycięstwo (1): A to Sceptrum dla cżego ieſt podnieſione/ [...] iżby Kryſtus y kościoł iego wſzem pánował. LubPs Z3.
Wyrażenie: »podniesiony miecz« = działanie zbrojne (1): kto przecżcie hiſtorie/ dozna tego iáſnie/ iako záwżdy tácy burzyćiele prawdy Páńſkiey podnośili pokoy ná zyemi/ á iáko wiele krwie ſie záwżdy lało przed thym ſrogim á podnieſionym miecżem ich. RejAp 57v.
α.
O Sakramencie Ołtarza (1):
Fraza: »ciało pańskie bywa podniesione« (1): ćiáło Páńſkie gdy bywa podnieśione ná Ołtarzu/ á od nas chwalono/ Dyabłem być mienią OrzList.
b.
Postawiony na nogi (2):
Wyrażenie: »podniesiony z ziemie, od ziemie« [w tym: czym (1)] [szyk 1:1] (1:1): [Totyla] ſam zdáleká ná ziemię przed S. Benedictem vpadł: aſz kilá kroć nań záwołał áby wſtał: on przed ſię wſtáć nieśmiał: áliſz ręką iego od ziemie podnieśiony był. SkarŻyw 251; StryjKron 662.
c.
Wzięty do ręki z ziemi;
elevatus PolAnt; sublatus Vulg (4):
BielKron 39v;
SkarŻyw 528;
Auguſtyn S. piſze o iednym kámieniu/ ktory odſkoczywſzy od łokćiá S. Szczepaná/ podnieśion był od człowieká wiernego WujNT 425.
W przeciwstawieniu: »spaść ... podniesion być« (1): niektory młodźieniec [...] ſpadł ná doł z trzećiego piętrá/ y podnieśion ieſt vmárły. WujNT Act 20/9.
d. Wzniesiony w powietrze (1): Iako Alexander był podnieſyon od Gryfow ná wyſokoſć powietrza [Qualiter alexander fecit se per griffones in aere levari]. HistAl M4v.
2.
Którym wykonano ruch w górę (o częściach ciała);
elevatus Vulg (10):
Cżwártégo dnia wſſytki ryby ij morſkié dziwy [...] będą podnieſionymi pyſki wolatz. OpecŻyw 193.
Wyrażenia: »podniesiona (bywa) głowa« [
szyk 1:
1] (
2):
takieſz gdy ku paſtwie na ziemię zleczą/ thedy wodz gich [żurawi] podnieſioną głową pilno ſtrzeże aże ſie drudzy naiedzą. FalZioł IV 25b;
GlabGad B3.
»podniesiony w niebo, ku niebu« (1:1): Ciálo S. Páwłá po śmierći z rękomá podnieſionemi w niebo. SkarŻyw 52 marg, 52.
»ręce (mogą być) podniesione« [w modlitwie] (3): Záráżone ręce twoie/ iż nigdy nic dobrego ſpráwowáć nie mogą wedle krześćiáńſkiey powinnośći ſwoiey/ áni mogą być podnieſione ná chwałę Páná thwego. RejPos 237; SkarŻyw 52 [2 r.].
»wzgorę podniesiony« (1): Cemu cłowiek nie czo wymyſlaiąc podnoſi głowę y ocży wzgorę. (–) Bowiem komorka mozgu wymyſlaiąca ieſt w przodku głowy, Przeto gdy głowa bywa wzgorę podnieſiona tedy ſie ona komorka odtwarza GlabGad B3.
Przen (4):
Frazy: »będzie podniesiona głowa« =
zostanie wywyższony (
1):
S potoku prędkiego będzye pił ná drodze ſwey/ á przeto będzye podnieſioná głowá iego. RejPos 231.
»oczy podniesione są [ku czemu]« [o myślach nabożnych] (1): Pánie ktory mieſſkaſz w wieku/ kthorego ocży podnieſione ſą ku wierzchnim rzecżam [cuius oculi elevati in superna]/ [...] Wyſluchay modlithwę ſlugi twego Leop 4.Esdr 8/20.
Wyrażenie: »podniesiona ręka (boża) [na co]« [o karze boskiej] (2): racz miły panie: przepomniawſſy wyſtępkow naſſych vskromic a złozyc nadoł podnieſioną rękę twoię na ſrogą pomſtę naſſę RejPs 119v; RejPos 177.
3.
Wydobyty z grobu i uczyniony przedmiotem kultu (2):
Gdy vmárłá Olhá/ pogrzebioná w Kijowie. Pothym podnieſioná przez wnuká Włodźimierzá BielKron 427v.
Fraza: »podniesiony są kości« (1): Tákże ná ten cżás podnieſiony ſą kośći y omyte w winie Stániſłáwá S. BielKron 362v.
4.
Ukrzyżowany (12):
A iáko Moiżeſz podnioſł wężá ná puſzcży/ ták potrze ieſt ſyná cżłowiecżego być podnieſionego. RejPos 152,
154 [2 r.].
Wyrażenia: »z krzyżem, na (krzyża) drzewie, na krzyżu podniesion(y)« [
szyk 7:
1] (
5:
2:
1):
OpecŻyw 152v;
Iáko tu y ſam niżey o ſobie powieda/ iż muśi być ſyn cżłowiecży ná drzewie podnieſion RejPos 152v;
ArtKanc D18,
E4;
Godźieneś P. Iezu Chryſte wſzelkiey cżći y chwały/ z rozſzerzeniem ran twoich nie litośćiwie z krzyżem podnieśiony LatHar 543,
292,
488;
SiebRozmyśl K.
»wyższej podniesiony« (1): Szoſtey Iezus godźiny/ ná krzyż ieſt rozbity/ Miedzy łotry iák morderz wyżſzey podnieśiony ArtKanc D11v.
5.
Wywyższony (34):
PatKaz III 116;
et in iustitia tua exaltabuntur. [...] á w imieniu thwoim będą ſie radować [ludzie] przez cżały dzień á wſprawiedliwoſci twey będą podnieſiony. WróbŻołt 88/17.
podniesion w co (1): Tą koroną dziewitza Mariá byla vkoronowána/ gdy iako dzis w takową cżeſtz ij chálę [!] podnieſiona/ ijż od wſſytkiégo ſtworzeniá ieſt chwálona OpecŻyw 189.
W przeciwstawieniu: »podniesion ... ku ziemi nakłoniony« (1): Lecz dla tego podnieśion ieſt Páweł/ iż Stephan ku ziemi nákloniony/był wyſłuchan. WujNT 425.
Wyrażenia: »ku niebu podniesiony« (
1):
w ktorym [papieskim nabożeństwie] to nie może być/ áby tego Bogá/ ktory nawięcey ku chwale ſwey cżłowieká/ ku niebu podnieśionego wzgorę/ ſtworzył/ ći prawdźiwie chwalić iáko przyſtoi mogli CzechEp 87.
»wysoko podniesiony« (2): PatKaz I 13v; A ieſzcże więcey tym vcżcżony Iozeph ś. iſz w ſwoim poſłuſzeńſtwie miał Syná Bożego [...]. A kto kiedy z Aniołow y świętych ták wyſoko podnieśiony ieſt? SkarŻyw 244.
»podniesiony wzgorę« (1): CzechEp 87 cf »ku niebu podniesiony«.
a.
Wywyższony społecznie;
erectus Vulg; evectus, promotus JanStat (26):
potym krol Farao tę pannę tzyſtą tzyſtemu pánicowi Iozefowi dał zá żone/ á ták Iozef przez tzyſtotę był podnýeſýon HistJóz C.
podniesiony w czym (1): KrowObr 1v cf Szereg.
Wyrażenie: »na wyższy stan podniesiony« (1): zá témi liſty ieſteſmy ná wysſzy ſtan podnieśieni [promoti extitimus JanStat 757] [panowie litewscy; tj. przyznano im wolności i herby szlacheckie jak w Koronie] SarnStat 998.
Szereg: »podwyszony i podniesiony« (1): Nieprzyiaćiele Pańſcy iako rychło będą podwyſzeni y podnieſieni we ćći/ iáko dym vſtáną KrowObr 1v.
α.
Wspomożony, poratowany (3):
podniesiony czym (1): Day nam Boże/ ábyſmy iego [Tomasza] pomocámi byli podnieſieni KrowObr 163v.
Wyrażenie: »od upadu podniesiony« (1): A przeto duſza maryey nyebyla od upadu podnyeſyona ale przet upadem zachouana PatKaz I 10v.
Szereg: »powstać i podniesiony [być]« (1): Ipſi obligati ſunt et ceciderunt: nos autem ſurreximus et erecti ſumus. Oni ſie ſpletli y vpadli á myſmy powſtali y podnieſieni. WróbŻołt 19/9.
β.
Powołany na wysokie stanowisko, ogłoszony władcą (20):
KromRozm III O2v;
[w wyjaśnieniu sensu alegorycznego opowieści:] ten krol ieſt Bog ktory wſzytko widzi. Stároſtá ten od krolá podnieſiony/ ieſt vbogi cżłowiek HistRzym 69.
podniesion(y) na co (16): SkarŻyw 86; Vprośiłá záraz v Krolá/ iż Syn iey Ian Granowſki z Pilce ná Grabſtwo Iároſłáwſkie był podnieſiony StryjKron 547; SarnStat 179, 236. Cf Wyrażenia.
Wyrażenia: »na miejsce [
czyje = (
po kim)] podniesion(y)« (
2):
yſch pan Hilyaſch Voyewoda na myeſcze oycza ſzwego godnye przeſz poddane yeſth podnyeſſzyon LibLeg 11/163v;
StryjKron 477.
»na stolec podniesion« (1): potym Orchanes ſyn iego młodziuchny ná ſtholec podnieſion BielKron 240v.
»na (Wielkie) Księstwo, na krolestwo, ku krolewskiej wysokości, wielkim księdzem podniesion(y) (był)« = ad regalem celsitudinem sublimatus HistAl [szyk 6:4] (7:1:1:1): Siodmy ſtopień był z gliny/ then dla tey przycżyny był ták ſpráwion/ iż gdy cżłowiek będzie ku krolewskiey wyſokoſći podnieſion/ áby pámiętał iż z ziemie s proſtey máteriey poſzedł HistAl G4; BAiázeth Amuratow ſyn á brát Solimanow ná kroleſtwo podnieſion. BielKron 240; Druga rzecz ktemu pomogłá/ iż iuſz Sigmunt był podnieſion ná Wielkie Xięſtwo Litewſkie/ Ruſkie y Zmodźkie StryjKron 707, 285, 355, 360, 385 [2 r.], 482.
Szeregi: »naznaczon i podniesion« (
1):
Dimitr Wielkim Xiędzem Moſkiewſkim náznáczon y podnieſion. StryjKron 692 marg.
»wybrany i podniesiony« [szyk 2:1] (3): Gedimin po Oycu Witenie będąc ná Wielkie Xięſtwo wybrány y podnieſiony/ zábił Peluſzę StryjKron 385, 285, 385.
b. Kanonizowany (1): Swięta Iádwigá podnieſioná. BielKron 183v marg.
6.
Uczyniony, wszczęty;
sublatus Vulg (6):
WujNT Act 8/33;
Tákże wſzytkié práwá ták przyrodzoné/ iáko y piſáné [...] przećiwko nim podnieśioné/ y wykonáné bydź máią. SarnStat 15.
Fraza: »jest podniesion pokoj« (1): Tám piſze Apoſtoł/ [...] iáko ieſt podnieſion pokoy ná ziemi. RejAp CC.
Wyrażenie: »wojna (ma a. może być) podniesiona« (3): Spráwiedliwość y vcżćiwość woyny przekłáda ſię: ktora áby byłá ſłuſzna y ſzcżęśliwa/ ma mieć ſpráwiedliwą przycżynę [...]. Toż dopiero vpomniawſzy ſię ſwego/ ma być iáko przyſtoynie podnieśioná [legitime indici debet]. ModrzBaz 104v; ActReg 185; á ieſliby ſie doſtáteczna zapłátá/ álbo w częśći ſzkód onych dla iego poczęćia woyny przećiw Króleſtwu/ álbo oſobom podnieśionéy [Si autem denaria solutio aut partialis damnorum, propter eius inchoationem guerrae Regno aut personis irrogatorum JanStat 690] nie sſtała/ tedy ſkázuiemy go/ áby był ná ćiele karan. SarnStat 118.
7.
Ogłoszony, podany do wiadomości [iż] (1):
Szereg: »podniesion abo obwołan« (1): A trudno ſie będzye wymowić/ áby podnieſiono ábo obwołano nie było: Iż ktho nie vwierzy iuż ſkazan á oſądzon ieſt RejPos 232.
8.
Unieważniony, zlikwidowany;
sublatus JanStat (3):
O sklady mieyſkie aby bely podnieſione, aczeſmi beli proſſeni od poſlow ziemſkich. Awſſakoz iz miaſta ktore sklady mayą od przodkow naſſych ſą vprzivilieiovane, [...] thęſmy odpowiedz dali radąm naſſem y poſlom Ziemſkiem iz Przecziwko przysſiędze naſſey liſtów y przivilieyow nyczych lamacz y odmieniacz niemozemi ComCrac 12;
SarnStat 298.
W przeciwstawieniu: »podniesiony... zostawiony« (1): Czelne liſty, o ktorych na kilkv Seymiech przeminęlych namovy bivaly, izbi niepotrzebne a rzeczi poſpolitey ſkodlive byli podnieſione a potrzebne byli zoſtavione, takeſmy na ninieyſem Seymie poſtanovieli ComCrac 12v.
II.
Imiesłów od „podnieść się” oraz od „podnieść” a. „podnieść się” (w wypadku, gdy dane znaczenie jest zaświadczone zarówno w postaci zwrotnej, jak i niezwrotnej) (37):
1.
Który przemieścił się w górę;
elevatus HistAl Vulg, PolAnt; sublimis Mącz (17):
Leop 4.Esdr 15/40;
Morowe powietrze [...] wielce pánowáć będzie [...] dla Sáturnuſá Plánety záráźliwego/ ktory nád inſze/ czáſu záćmienia/ podnieſion był ku południewi. LeovPrzep A2v.
Wyrażenie: »wysoko, na wysokość podniesiony« (1:1): FalZioł V 35v; Meteoros, μετὲωροσ Latine Sublimis, Wyſoki/ ná wyſokość podnieśiony Mącz 219c.
a.
Znajdujący się w górze (1):
W przeciwstawieniu: »podniesiony ... skłoniony« (1): HistAl G3v cf Wyrażenie.
Wyrażenie: »ku gorze podniesiony« (1): Trzeći ſtopień był s Topáziona ktory tákowey iáſnoſći bywa/ iż w nim oſobę ſwoię ogląda/ thák iż głowę ſwoię widzi w nim ná doł skłonioną/ á nogi ku gorze podnieſione [versus aerem elevatos] HistAl G3v.
b.
Który wzniósł się w powietrze (6):
gdy podnioſli Cherubinowie ſkrzydłá ſwoie/ áby ſie vnieſli od źiemie/ nie zoſtháwáły kołá/ ále y one podle nich były. Gdy oni ſtali/ ſtáli: á z podnieſionemi podnośili ſie Leop Ez 10/17;
BibRadz Act 1/9;
WujNT Act 1/9;
poſtáwne, ſłowne ſłużby, może bydź, że iáko Wodá mrozem vięta, álbo śnieg od wiátru W zamieci podniesiony, y ná kupę wzdęty, W niewczásie iákim trudnym Rzeczypoſpolitey Iákoby źimie potrwa; ále záś ná wioſnę Roſtáie. CiekPotr 51.
podniesiony nad kogo (1): A podnieſiona ieſt chwałá Páńſka [w postaci słupa dymu] nád Cherubiny do progu domowego Leop Ez 10/4.
Wyrażenie: »podniesion w niebo« (1): Y sſtáło ſie gdy iuż vbłogoſłáwił ie/ odſthąpił od nich/ á był podnieſion w niebo [Chrystus]. RejPos 135.
c.
Podwyższony wraz z poziomem wody (1):
Wyrażenie: »ku niebu podniesion« (1): Bo ſie tám ſnadz y namędrſſemu ſpráwy iego przed ſtráchem muſſą pomylić gdi iednim rázem zda mu ſie iż ieſt ku niebu ná wodách podnieſion á drugi raz mu ſie zda iákoby miał vpáſć do głębokoſći piekielney. RejPs 160v.
d.
Oderwany od spraw ziemskich, zwrócony do Boga; który osiągnął określoną wartość duchową; przen (5):
podniesiony ku czemu (2): tákże z náuki wiernego cżłowieká/ s przykłádu iego/ ſnádnie może być podnieſione ku wierze ochorzáłe ſumnienie drugiego RejPos [236]v; vſłyſzy iſz w onym klaſztorze powiádáią o iednym bráćie/ ácż w zakonie młodym y w lećiech/ ále bárzo w ſłużbie Bożey gorącym/ y ku wyſokim y doſkonáłym cnotom prętko podnieśionym SkarŻyw 15.
podniesiony na co (1): a iednák podnieśiony ná wyſoką wiárę/ ná on głos opuśćił wſzytko SkarŻyw 596.
podniesiony w co (1): podluk nyekthorych doctorow pannye maryey byla wlana ſzwyatloſzcz wrozum mądroſcy od boga [...] yſz teſz tak byla podnyeſyona wſtadlo bogomyſzlnoſzczy uyſſzey nyſz bylo prauye ktore ſtworzenye PatKaz III 111v.
Fraza: »myśli są podniesiony« (1): RejAp 111v cf Wyrażenie.
Wyrażenie: »podniesion do nieba« (1): ták y dziś/ ſą záchowáni od tego/ ći/ co ſą nápiſáni w kſięgi Báránkowe/ á nie tłocżą w ziemię głow ſwoich iáko bydło/ iedno záwżdy y ocży y myſli ich ſą podnieſiony do niebá RejAp 111v.
2. Wzmożony (1): Twa Zygmunćie ſławá wſzędźie/ W mieśiąc podnieśiona będźie KmitaPsal A3.
3.
Wywyższający się, pyszny, hardy;
elatus Vulg, HistAl; exaltatus Vulg; elevatus HistAl (19):
podniesiony z czego (1): iż też ſam z wielkiego ſzcżęſcia w pychę podnieſyony [...] vdał ſye na okrucieńſtwo y rozlicżne złoſći HistAl A3v.
podniesiony czym (3): Prozną chwałą podnieſiony y pompą świecką/ ná Chrjſtuſa dla nas vbogiego nie pomniſz SkarJedn 245, 168; StryjKron 330.
podniesiony za czym (1): Tego ſie ſnadź obáwáli/ áby Michał Glińſki zamkow nie vbieżał/ [...] zwłaſzcżá zá tą fortuną podnieſiony kthora ſie mu v Klecká okazáłá. BielKron 403v.
W porównaniu (1): Widźiałem złośniká podwyżſzonego/ y podnieśionego iáko drzewá Cedrowe roſtące ná Libanie LatHar 606.
Wyrażenie: »w pychę, przez pychę podniesion(y)« = in superbia a. per superbiam elevatus, elatus in superbia HistAl [szyk 6:1] (6:1): dla tego będąc kto ná nawyſzſzym mieſtcu kołá fortuny/ nie ma ták bárzo dufáć w ſwoy ſtan wyſoki/ iż przez pychę podnieſiony/ y prozną chwałą powodzony/ barzo niskich ſpráwy wzgardza HistAl C5v, A3v, B4, C3v; LubPs ddv; BielKron 338v; Ták niekiedy pokarał onego Dátáná; Ktory w pychę podnieśion będąc od ſzátáná/ Wrywał ſię w Aaronow ſobie niezlecony Vrząd KlonWor 11.
Szeregi: »nadęty a podniesiony« (
1):
Bo to ieſt iego zwyczay iż pokorne ſercem ná wſſytko beſpieczeńſtwo wywodzi/ á oczy nádętę [!]á podnieſione wſſędy tłumić raczy. RejPs 25.
»podniesiony i po(d)wyższony« [szyk 1:1] (2): Słyſzeliſmy iże thy będąc podnieſiony w pychę/ y przez prożną chwałę powyſzſzony [elatus in superbia et per vanam gloriom exaltatus]/ zebrałes łotrzyki z gránic żachodnich [!] HistAl C3v; LatHar 606.
»podniesiony a pyszny« (1): KROL niektory miał Vrzędniká nad wſzyſtkim ſwoim pańſthwem/ ktory ſerce miał ták bárzo podnieſione á pyſzne/ że wſzyſtki ludzie vćiſkał y nędźił HistRzym 66v.
W przen (8): Panie boże ty znaſz iż nie ieſt podniesiono ſerce moie/ ani ſą podnieſione ocży moie. WróbŻołt 130/1; STárałem ſie záwżdy moy pánie [...] ábych nigdy niemiał myſli podnieſioney RejPs 198, 25, Ff7; LubPs ddv; Naylepſzećiem lekárſtwo [...] nic ſobie ćięſzko nieważyć: podnieśionego vmyſłu być SienLek 14; HistRzym 66v.
III.
W funkcji przymiotnika (15):
1.
Znajdujący się na podwyższeniu, wysoko położony, wznoszący się nad otoczenie;
elevatus HistAl, PolAnt; submotus Mącz; eminens, eminulus Calep (10):
támże ná podnieſionym mieyſcu do przyrządzonego ſtołu ku obiádu ſiedli BielKron 330;
Scamnum, Brózdá/ to yeſt podnieśiona ziemiá yákoby liéchá/ miedzy dwiemá zágonomá którey nie orzą. Mącz 370b;
Calep 360a.
podniesiony nad co (1): był też on máieſtát z cżyſtego złotá/ ná ſiedm łokiet/ nád wyſokie ſtolce podnieſiony HistAl G3.
Wyrażenia: »wysoko podniesiony« (
1):
Pulpitum, Pulpit/ kazálnicá/ [...] też ſzranki z tárćic vczinione wyſoko od ziemie podnieśione ná którich gry ſpráwuyą. Mącz 331a.
»od ziemie podniesion(y)« = a terra submotus Mącz (3): Mącz 235a, 331a; Gábbáthá/ po Zydowſku/ wynioſłe mieyſce znáczy. iż ſtolicá ſądowa byłá od ziemie podnieśioná kámieniem kwádratowym. WujNT 382.
Szereg: »wysoki i (a) podniesiony« = excelsus et elevatus PolAnt (3): KromRozm II m4v; ROku thego ktorego vmárł Krol Ozyaſz/ widźiałem páná ſiedzącego ná ſtolicy wyſokiey á podnieſioney BibRadz Is 6/1; SarnUzn D8v.
2. Prosto stojący, pionowy; arrectarius Mącz; subrectus Calep (3): [Maryja] przyſſedſſy ku krzyżu poklęknęla ij chwáliła go/ bo ieſſcze ſtál krzyż podnieſiony OpecŻyw 158; asser arrectarius, Podnieśiona deſzczká. która zwłaſzczá proſto ſtoyi. Mącz 350b; Calep [1020]a.
3. [Ruchomy, podnoszący się: Do gierady też należą/ y inſzych rzecży wiele ktore nie ſą w texćie opiſáne iáko + dárte pierze + ſkrzynie z liſtwámi/ y z podnieſionym wiekiem SzczerbSpecSax 142 (Linde s.v. podnieść).]
4. Wypukły (2): Ale będzieli miał [nos] weſrzodku guz podnieſiony, vknzuie [!] cżłowieka wſpaniłego GlabGad N7v, P4.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2):
Sublatus, Podnieśiony. Mącz 457c.
Wyrażenie: »wzgorę podniesiony« (1): Superlatus – wzgore podnieſioni. Calep 1031b.
Synonimy: I.4. ukrzyżowany; 5.a. podwyższony, wywyższony; β. mianowany, naznaczony, obrany, postanowiony, powołany, wybrany, wysadzony; b. kanonizowany; 6. sprawiony, uczyniony, wszczęty; 8. objawiony, obwieszczony, obwołany, ogłoszony, okazany, oznajmiony; II.3. bujny, chełpliwy, chłubny, nadęty, pyszny, wyniosły; III.1. wysoki; 4. wypukły.
Cf [NIEPODNIESIONY], PODNIEŚĆ, PODNIEŚĆ SIĘ
KW, MM
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}