[zaloguj się]
[pdf]

POŚWIĄCANIE (172) sb n

poświącanie (164), poświęcanie (8); poświącanie : poświęcanie Leop (9:5), Mącz (4:2), WujNT (17:1)

o oraz a jasne, e pochylone.

Fleksja
sg pl
N poświącanié poświącaniå
G poświącaniå
D poświącaniu
A poświącanié
I poświącani(e)m, poświącanim
L poświącaniu

sg N poświącanié (44); -é (1), -(e) (43). ◊ G poświącaniå (41); -å (35), -a (1) BielKron, -(a) (5). ◊ D poświącaniu (6). ◊ A poświącanié (32); -é (4), -(e) (28). ◊ I poświącani(e)m (4) WujJud, CzechEp, LatHar, WujNT, poświącanim (2) KrowObr, OrzQuin. ◊ L poświącaniu (41). ◊ pl N poświącaniå (2).

Sł stp: poświęcanie, Cn poświącanie, Linde XVI w.

I. Rzeczownik od „poświącać” (170):
1. Uświęcanie, błogosławienie, napełnianie łaską (3): Bo im [sakramentom] P. Bog przez ſłowo ſwoie moc poświącánia dáie/ áby nas poświącáć [...] mogły. WujJud 163, 224v.

poświącanie czyje [= kogo] (1): Tá ieſth wola Boża poſwiącánie wáſze/ ábyśćie ſię wſtrzymawáli od nietzyſtośći KrowObr 64.

2. Obrzęd ceremonia święcenia, konsekracja; encaenia Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, Cn; dedicatio Murm, Vulg, Mącz, Cn; consecratio Murm, Cn; sanctificatio Vulg, Cn; initia, sacratio Cn (151):
a. W religii chrześcijańskiej (117): iáko ſie to iáwnie pokázuie/ ſtych ſpraw y modlitw/ ktore tám przy tym poſwiącániu tzynićie. KrowObr 102, 102 marg; Mącz 105b; OrzQuin M2, M4v; RejPos 349 marg, 351 marg; Lecż przedśię wodá we Krzćie y po poświącániu wodą zoſtáie WujJud 163v, 163v; SkarKaz 454a; [De encenia poswiączanie GlosyKórn II 245; HerbOdpow Ll6].

poświącanie czego (47): Wapná y kámienia poſwiącánie. KrowObr Vu2v, Ssv [2 r.]; RejPos 351; iż Pan Chriſtus [...] roſkazał iáki obycżay ſpráwowánia Krzyzmá być miał: y iákie ſlowá/ ktorych przy iego poświącániu Kośćioł Powſzechny vżywa. KuczbKat 150; WujNT 98 marg, Bbbbbb2. Cf »poświącanie kościoła«, »poświącanie ołtarza«, »poświącanie sakramentow«.

poświącanie czyje [= jakiego wyznania] [w tym: ai poss (3), pron poss (2)] (5): Niechay kożdy wierny weyrzy/ w wáſze kxięgi/ ktore Pontyfikały zowiećie iáko tám ſnich kośćioły/ káplice/ y ołtharze wáſze poſwiącaćie/ wſzákem przedtym wyſſſzey otym poſwiącániu wáſzym [tj. katolickim] nápiſał KrowObr 219; O Papieſkim poświącániu kośćiołow. KrowObr Tt, 100, 100v, 102v.

W połączeniu szeregowym (1): O budowániu/ poświącániu/ vżywániu y vczczeniu kośćiołow domow Bożych. SkarKaz 453a.

W charakterystycznych połączeniach: poświącanie papieskie (3); poświącanie kamienia (2), kaplic (2), kielichow, krucyfiksow, mnichow, naczynia, ornatow, rąk, rzeczy (2), słupow, ubiorow, wapna, zwonow; dowod poświącania (o poświącaniu) (5), pamiątka, pożytki, zwyczaj; ku poświącaniu należeć; poświącanie dopuszczać, wziąć; przy poświącaniu czynić, używać.

Wyrażenia: »poświącanie kościoła, kościelne« [szyk 29:3] (28:4): Dies consecrationis templi, Der tag der kirchweihung, Poſwyącánye kośćyołá Murm 12; O poſwyącányu koſcyołow/ kryżmá/ y inych rzeczy/ iż to nye ſproſtne zabobony/ yáko kácyrzowye myenyą/ áni prozne rzeczy ſą/ ſwyádſſy S. Dioniſius Areopágitá KromRozm III K8, K7v; Stąd możeſz obátzyć ná iákim grunćie piſmá ſwiętego/ ſą ty dowody wáſze poſtáwione/ o poſwiącániu kośćiolow/ oto maſz iż od Pogánow/ y od Zydow łżywych przykłády przywodzi. KrowObr 102, 70v, 100, 100v [2 r.], 101 v marg, 102 [3 r.] (17); OrzQuin M3v; Ewányelia ná dzyeń onego ſtárego zwycżáiu poświącánia koſcielnego RejPos 347v; WujJud 181; A náſzy Ewángelikowie niechcą áni ſię modlić/ [...] áni obchodzić rocznych pámiątek kośćiołow poświącánia WujNT 349, 349 marg; SkarKaz 453a, 454a [3 r.], 455a marg, Ooood.

»obrzęd poświącania« (1): Ieſt tedy vrząd Kápłáńſki/ Pánu Bogu cżynić Ofiáry/ [...] iáko śie to z obrzędow poświącánia może pokázać. KuczbKat 245.

»poświącanie ołtarza« [szyk 4:2] (6): KromRozm III K7v; (marg) Ołtarzá poſwiącanie. (–) Támże około Ołtarzá/ ſiedmkroć chodzićie w koło/ kropićie/ kádzićie/ y krzyżyki ná Ołtarzu tzyniąc mowićie. KrowObr 101, 100, 102v, 241, Ttv.

»poświącanie sakramentow« (4): przeto też ſłowá poświącánia Sákrámentów formą zową. WujJud 162, 166 marg, Nnv; Przetoż nie trzymamy z tymi/ ktorzy zacność y poświącánie Sákrámentow przywłaſzcżáią kárákterom pewnym/ álbo oſobie Kápłáńſkiey WujJudConf 165.

Szeregi: »błogosławieństwo i (a) poświącanie« [szyk 1:1] (2): Powiedz mi naprzod/ ſkądeśćie tho błogoſláwieńſtwo y poſwiącánie wzięli? Iżali kiedy kthory Prorok Boży/ kije vſtrugáne y vmálowáne poſwiącał? KrowObr 109v; RejPos 351.

»żegnanie i poświącanie« (2): KrowObr 125; Iż wſzytkie żegnánia y poświącánia bywáły/ zá czáſow Apoſtolſkich/ przez zwierzchnią ceremonią rąk wkłádánia WujNT 453.

Przen [w tym: czego (4)] (6): gdyż mi oto ten Pan buduiąc wieżę tę/ ku poświącániu iéy nie koſztownégo ná czeſtowánié twé nie zoſtáwił? OrzQuin M2v; A gdyż iuż y budowánié y poświącánié Króleſtwá Polſkiégo mamy/ powiédzże nam ty/ y to wypełni coś nam obiecał OrzQuin O2, M2, N3, O2.

poświącánie czyje (1): Aleć iednéy rzeczy téy to wieży niedoſtawa (–) A czegóż ieſzcze? (–) Poświęcenia: [...] ále krótko/ y nie od oká/ iáko ty budowánié/ ále od vchá/ poświącánié ſwé pocznę. OrzQuin M2v.

α. O sakramencie Eucharystii (30): SeklKat Y2v; Hoc est corpus meum/ to ieſt ciáło moie prawdziwe zupełne pod oſobą chlebá/ ktore wnet popoſwiącániu z chlebá proſtego przemienia ſie w ćiáło/ tákież wino w kreẃ/ w iákim był ſwą oſobą Kryſtus BielKron 203v; Drudzy powiedáią/ iż ieſt ten chleb á tho wino przez poſwiącánie práwym á iſtotnym ciáłem/ y práwą iſtotną krwią RejPos 88v; KuczbKat 175, 180; Kośćioł święty ták wyznawa/ że prawdźiwie ſámą rzecżą y iſtotnie/ pod oſobámi chlebá y winá po poświącániu ieſt zupełny Pan náſz Iezus Chriſtus prawdźiwy Bog y Cżłowiek/ w tym ćiele w ktorym ſie z Pánny národźił WujJud 171v, 163v marg, 164, 171, 180, 219v [2 r.], 225, L12v; ReszPrz 47; LatHar 77 [3 r.]; Czym ſię zbija błąd Luteranow/ ktorzy nie w poświącániu ále w ſámym vżywániu pokłádáią ćiáło y krew Páńſką WujNT 603, 116, 603.

poświącánie ku czemu (1): [Pan Jezus] W błogoſłáwieńſtwie y w ſámym ćiáłá ſwego ku iedzeniu poświącániu/ ofiárę zámknął. SkarKaz 155b.

W połączeniach szeregowych (2): gdyż ſáme Apoſtoły ná ten cżás Kápłany pocżynił/ y dał im moc poświącánia/ ofiárowánia/ rozdáwánia y pożywánia Ciáłá ſwego WujJud 178v; LatHar 77.

Wyrażenia: »poświącanie chleba i wina« (1): [Chrystus] śiedźi ná práwicy v Oycá w przyrodzonym y widomym ſtanie: á w Sákrámenćie ieſt niewidomie y nád przyrodzenie przez poświącánie y odmienienie chlebá y winá w ćiáło y kreẃ ſwoię SkarKaz 243a.

»poświącanie ciała (i krwie)« [szyk 3:1] (4): Wyemy też iż pan Kryſtus przáſnego chlebá ku pośwyącányu ćyáłá ſwego vżywał KromRozm II x3v; WujJud 178v; WujNT Xxxxx2; SkarKaz 155b.

»poświącanie kielicha« (1): Bo nie mamy wierzyc/ iżby oſobliwie każdą ſtucżkę Chlebową/ właſną Formą pewnych ſłow Pan poświącał: ále wſzyſtek Chleb ktorego doſyć miáło być [...] poświęćił: co śie też pokázuie/ iż tákże w poświącániu Kielichá vcżynił/ kiedy ſam rzekł: Bierzćie á dźielcie miedzy ſobą. KuczbKat 175.

»poświącanie sakramentu« (1): Albo mi vkażćie gdźie indźie/ ieſti [!] nie ná oſtátniey Wieczerży dał Pan Chriſtus moc Kápłanom poświącánia y rozdawánia tego Sákrámentu? WujJud 178.

Szereg: »poświącanie i ofiarowanie« (2): Tám ie kápłany vczynił/ dáiąc im moc poświącánia y ofiárowánia ćiáłá y krwie ſwoiey. WujNT Xxxxx2, 114.
β. Święto, uroczystość z okazji lub na pamiątkę poświęcenia czegoś (domów, kościołów itp.); initialia, paganalia Mącz (22): Będąc Krol v iednego źiemiániná ná poświącániu weſoł z fortunnego wodzenia/ wſiadł ná konie/ wźiąwſzy zſobą ſtho koni lżeyſzych [...] iecháli na łow. BielKron 351.
αα. Kościoła (21): BartBydg 48b; W narotzyſte Swiętho/ grzechy [odpuszcza się] przes ćwierć roku. W poświącánie/ przes cáły rok grzechy. KrowObr 71; Niewſpominam teſz nie o Kiermáſzách/ ktore poſwiącánim zową/ iákowe ſię mężoboyſtwá/ cudzołoſtwá/ y piańſtwá/ y zwády ná nich dzieią KrowObr 80; OrzQuin O2; RejPos 351; Calep 362a.
Wyrażenia: »dzień poświącania« (5): RejPos 347v żp; O Pánie BOże/ ktory ná każdy rok / dźień poświącánia tego świętego Kośćiołá twego nam odnawiaſz/ [...] rácż wyſłucháć prośby ludu twego LatHar 474, 473, Aaa4; Ewángelia w dzień poświącánia kośćiołá. WujNT 271 marg.

»poświącanie kościoła, kościelne, domu Pańskiego« (9:4:1): Paganalia, Poświęcánie kościołá ná wśi álbo kiermáſz/ chłopskie ſwięto. Mącz 272d; Iákoż tho ták poſpolicie bywáło cżáſow náſzych/ gdy ſie trefowáły ty wymyſlne ſwiętá poświącánia tych domow Páńſkich RejPos 350v, 347v żp; Chwałá tobie Pánie IEzu Chryſte/ ktoryś obchodzeniem poświącánia koſcielnego/ piękny przykład nabożeńſtwá świętego ludźiom zoſtáwić racżył. LatHar 538, ++6 [2 r.], 473, 474, Aaa4; Lekcya ná ſwięto poſwiącánia kośćiołá. WujNT 885 marg, 271 marg, Vvvvv4v; SkarKaz 452 [2 r.].

»święto poświącania« (3): Foelix papieſz pierwſzy ten napierwey koſćioły poſwięcáć wymyſlił/ y Swięto poſwią[ca]nia vſtáwił KrowObr 102; RejPos 350v; WujNT 885 marg.

b. W religii żydowskiej Starego Testamentu (30):

poświącánie kogo, czego (16): KromRozm III D6v; Poſwięcánie Aaroná y ſynow iego/ Przybytku y wſſyſtkiego ſprzętu iego. Leop Lev 8 arg. Cf »poświącanie kościoła«, »poświącanie ołtarza«.

poświącánie czyje (1): A toć było wſzytko poświącánie iego [...]. A iáki tám był ſtrách y okazánie chwały Páńſkiey/ iákie ſercá ludu onego/ to tám o tym hiſtoria [...] ſwiádcży. RejPos 349.

Wyrażenia: »poświącanie kościoła, przybytku (bożego), kościelne« [szyk 12:1] (10:2:1): KrowObr 102v; Podárza á Offiáry Kxiążąt Iſráelſkich według pokolenia ich/ ná poświącánie Przybythku Bożego y Ołtarzá. Leop Num 7 arg, Lev 8 arg, 2.Par 7 arg, 2.Mach 1/9, AAA2; To święto było vſtáwione dla pámiątki wybáwienia ludu áby ſobie przypominali poświącánie koſćiołá ktory był ſplugáwion y zgwałcon przez Antyochá. BibRadz II 57b marg; BielKron 77 [3 r.]; RejPos 75v; á przy poświącániu kośćiołá Sálomonowego moc niezliczoną bydłá [...] ná cześć Pánu Bogu zárzezano LatHar 215, [+10]v.

»poświącanie ołtarza« = dedicatio altaris Vulg (3): Káżde Kxiążę niechay offiáruie dáry ſwoie ku poświęcániu ołtarzá/ z oſobná káżdy w ſwoy dzień. Leop Num 7/11, Num 7 arg, 10.

»poświęcony w poświącaniu« (1): Potym włożył mu [Aaronowi] Infułę ná głowę/ á ná niey záwiefił bláchę złothą ná cżele/ poświęconą w poświącániu [consecratam in sanctificatione] Leop Lev 8/9.

α. Święto, uroczystość z okazji lub na pamiątkę poświęcenia świątyni jerozolimskiej; encaenia PolAnt, Vulg (12): Encaenia, Initiatia, Poſwiącanie á odnáwiánie Mącz 103c.
Wyrażenia: »dzień poświącánia kościoła« (1): Zydowie ći co mieſzkali w Ieruzalem/ piſą do Zydow kthorzy mieſzkáli w Egipćie/ [...] dziękuiąc Pánu Bogu/ á vpomináiąc żeby ſwięćili dzień poświącánia kośćiołá/ y dzień ſpuſſcżonego ogniá z niebá Leop 2.Mach 1 arg.

»poświącanie kościoła, kościelne« [szyk 9:1] (6:4): OpecŻyw 65; PatKaz II 63; Salomon krol Zydowski w poſwiączanie koſcioła ofiarował miłemu Bogu. Wołow. 22000. KłosAlg D2; Leop ZZ; LatHar 323; A było w Ieruzálem poświącánie kośćiołá WujNT Ioann 10/22; To święto kośćiołá poświącánia/ vſtáwione było od Iudáſá Máchábeuſzá WujNT s. 349, 349, Bbbbbb2. Cf »dzień poświącánia kościoła«.

»święto, obchod poświącania« (3:1): DRugi ráz w ſwięto poſwiątzaniá koſciola Ierozolimſkiégo pán Iezus modlil ſie w portiku OpecŻyw 65; PatKaz II 63; A był w Ieruzálem obchod Poświącánia [facta sunt ... encaenia] BibRadz Ioann 10/22; WujNT 349.

c. W kulcie pogańskim (4): A o vſchłą rękę powiedał [prorok Jeroboamowi sprawującemu obrzędy pogańskie]/ iż tho przyſzło s przelęknienia nowego poświącánia BielKron 83.

poświącanie czego (2): poſiłamyć ninie ſto grziuien ſrzebra ku offiarze, á pięćdzieſiąt grzywien złota na obrazi á na poſwiączanie mieſtcza przyprawianego ktemu BielŻyw 113; Krol Nabuchodonoſor wezwał wſzyſtkich pánow/ y Rytzerſtwá ſwego ná poświącánie ſlupá złotego KrowObr 101v.

Wyrażenie: »dzień poświącania« (1): Epulum, Záwołáne gody/ na które káżdy ydzie/ tákie bywáły przed tym ná dzień poſwiącánia/ ná dzień pogrzebu/ ná dzień triumphu. Mącz 107a.
3. Mianowanie, ustanawianie kogoś na jakieś stanowisko; consecratio Vulg, Cn; inauguratio, initiatio Cn (10):
a. W sferze życia religijnego; wyświęcanie (o kapłanach, mnichach itp.) (9):
α. W religii chrześcijańskiej (6): Naprzód kiedy Biſkupá mianuiećie y poſwięcáć maćie/ tedy kielká Biſkupow przyſięgłych Papieżowi przy namniey dwu do tego poſwiącánia wzywáćie. KrowObr 127.

poświącanie kogo (3): piſze ś. Leo [...] co o pośćiech Apoſtolſkich przy poświącániu y poſyłániu pewnych Apoſtołow v Lukaſzá ś. cżytamy. LatHar 124. Cf Wyrażenia.

Wyrażenia: »poświęcanie biskupow« (1): [dam tobie] moc poświęcánia y ſtánowienia Biſkupow y ſkłádánia ich WujNT 68.

»kapłańskie poświącanie« (1): że Biſkup tego krzyżmá vżywa ná wſzelkim kápłáńſkim poświącániu. WujJud 167v.

»poświącanie mnichow« (1): WujJud 144 cf »poświącanie albo professowanie«.

Szeregi: »poświącanie albo professowanie [= publiczne składanie ślubów zakonnych]« (1): Wſpomina Dioniſius Areopágitá vcżeń Páwłá ś. poświącánie álbo profeſſowánie Mnichow. WujJud 144.

»poświącanie i (albo) sta(no)wienie« [szyk 1:1] (2): Bo obiránye władzy nye dawa/ yedno ſtáwyenye álbo poſwyącánye KromRozm III I6v; WujNT 68.

β. W religii żydowskiej Starego Testamentu (3): Abowiem w ſiedmi dni dokonawaſie poſwącánie [!] Leop Lev 8/33.
Wyrażenie: »poświęcanie kapłanow« (1): Offiárował y drugiego báráná/ ku poświęcániu kápłanow [in consecratione sacerdotum]/ y włożyli mu ná głowę Aaron y ſynowie iego/ ręce ſwoie. Leop Lev 8/22.
Zestawienie: »ofiara poświącania« = ofiara wyświęcenia, czyli wprowadzenia na urząd kapłański (1): A táć też ieſt vſtáwá ofiáry zápaloney y śniedney/ y zá grzech y zá wyſtępek/ ofiar też poświącánia [oblationum consecrationis]/ y ofiáry ſpokoyney. BibRadz Lev 7/37.
b. W sferze życia politycznego: koronacja (1): Potym koronny Podkomorzy/ Arcybiſkupowi koronę podał/ ktorą on [...] ná odkrytą głowę Krolewſką/ z cżerwoną hátłaſową cżapecżką wdział/ z pomocą onychże kthorzy ią dzierżeli przy poświącániu. BielKron 329v.
4. Chwalenie, wielbienie, czczenie (2): Gdyż on thám nie patrzy poſtaw/ świecżek/ ani kadzidła/ iedno ſercá wiernego á vniżonego przed ſwiętym Máieſtatem iego. A toć będzye wdzyęcżne poświącánie iemu/ á thoć będzye wdzyęcżny koſcioł y wdzyęcżne zebranie iego RejPos 352.
Wyrażenie: »poświącanie Pana Boga« (1): Abych dáiąc pocżet wiáry y wyznánia moiego/ káżdemu domágáiącemu ſię tego ode mnie/ z poświącániem Páná Bogá w ſercu mym [...] to záwſze cżynił. CzechEp *3v.
** Bez wystarczającego kontekstu (4): Mymer1 8v; Dedicatio, Poſwięcánie/ Przywłaſzczenie. Mącz 85c, 105b; Calep 935b.
II. Rzeczownik od „poświącać się”; nazireat, tj. starotestamentowe ślubowanie oddania się Bogu na określony okres (2): To ieſt práwo poświęcánia: Gdy ſie wypełnią dni ktore był ſobie z ſlubu poſtánowił/ przywiedzie go ku drzwiam Przybytku przymierza Leop Num 6/13.
Wyrażenie: »poświącanie Boga [= Bogu]« (1): áni będzie ná pogrzebie Oycá/ Mátki/ Brátá/ y Sioſtry/ áby ſie nieſpługáwił/ ábowiem poświącánie Bogá ſwego [consecratio Dei sui]/ ieſt ná głowie iego. Leop Num 6/7.

Synonimy: 1. błogosławienie, oczyścianie; 2. błogosławienie, oczyścianie; a.β. kiermasz, odnawianie; 3. mianowanie, naznaczenie, nominacyja, nominowanie, professowanie, stanowienie; 4. chwalenie, czczenie, wielbienie, wysławianie.

Cf POŚWIĄCAĆ, ŚWIĘTO

AL