[zaloguj się]
[pdf]

POŚWIĄCAĆ (223) vb impf

poświącać (161), poświęcać (59), poświącać a. poświęcać (3).

W inf -świę- (26), -świą- (12); -świę- KrowObr (11), Leop, RejPos, BudBib (2), SkarJedn, NiemObr (2), LatHar (2), WujNT (3); -świą- SeklWyzn, OrzQuin, WujJud (6), ReszPrz, SkarKaz; -świę- : -świą- BielKron (1:1), KuczbKat (2:1); w pozostałych formach: -świą- (149), -świę- (33), -świą- a. -świę- (3); -świę- Mącz (6), CzechRozm, Calep, KochAp; -świą- : -świę- Leop (9:3), BibRadz (2:1), BiałKat (2:1), StryjWjaz (2:1), SkarJedn (1:2), SkarŻyw (6:5), WujNT (18:1), SkarKaz (8:7).

o oraz a jasne.

Fleksja
inf poświęcać, poświącać
indicativus
praes
sg pl
1 poświącåm poświącåmy
2 poświącåsz poświącåcie
3 poświącå poświącają
praet
sg pl
3 m poświącåł m pers poświącali
fut
sg pl
1 m będę poświącåł m pers
3 n subst będą poświęcać
imperativus
sg pl
2 poświęcåj poświącåjcie
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy poświącali
3 m by poświącåł m pers by poświącali
n subst by poświącały
impersonalis
praet poświącåno
participia
part praes act poświącając

inf poświęcać (23), poświącać (12). ◊ praes 1 sg poświącåm (19). ◊ 2 sg poświącåsz (2). ◊ 3 sg poświącå (59). ◊ 1 pl poświącåmy (8). ◊ 2 pl poświącåcie (6). ◊ 3 pl poświącają (24). ◊ praet 3 sg m poświącåł (17). ◊ 3 pl m pers poświącali (11). ◊ fut 1 sg m będę poświącåł (1). ◊ 3 pl subst będą poświęcać (3). ◊ imp 2 sg poświęcåj (1). ◊ 2 pl poświącåjcie (9). ◊ con 3 sg m by poświącåł (4). ◊ 1 pl m pers bychmy poświącali (1). ◊ 3 pl m pers by poświącali (1). subst by poświącały (1). ◊ impers praet poświącåno (5). ◊ part praes act poświącając (16).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Uświęcać, napełniać łaską bożą, jednać z Bogiem, czynić wybranym bożym, błogosławić; sanctificare Vulg, PolAnt [w tym: kogo, co (51)] (63): SeklKat P2v; Przeklęthego nietzyni [zakon] błogoſláwionym/ ále go więcey tzyni przeklętym/ grzeſznego niepoświąca/ ále mu grzechow przytzynia. KrowObr 43v, 47, 74; Y będą wiedzieć narodowie/ iż ia Pan kthory poświącam Izráelá [quia ego sanctificator Israel] Leop Ez 37/28, *A3v [2 r.], Lev 20/8, Ioel 3/9, Hebr 2/11 [2 r.]; BibRadz Ex 31/13, Hebr 2/11; ábyſmy ználi iednego ſámego prawdziwego Bogá Oycá/ być prawdziwym á iedynym Bogiem s Synem á mądroſcią ſwoią wiecżną á tákże z Duchem ſwiętym/ ktorego wylewa vſtáwnie ná Koſcioł ſwoy y iego poſwiąca. SarnUzn G5; Pan Chriſtus prośił Oycá/ áby nas poświęćił wprawdźie: á wy powiádaćie że nas nie wprawdźie poświąca/ ále tylko świątość álbo ſpráwiedliwość przyſądza. WujJud 95v; Bo im [sakramentom] P. Bog przez ſłowo ſwoie moc poświącánia dáie/ áby nas poświącać/ á łáſki iego nam vżycżáć mogły. WujJud 163; BudBib Lev 21/14; ábyſmy pátrząc ná omywánie ćiał dziećinnych/ śięgáli wiárą oney ſpráwy oſobliwey Duchá S. ktory ie mocą ſwą cżyśći wewnątrz ná duſzy/ y poświąca KarnNap B; Byłżeby kto ták zaślepiony y wſzetecżny/ ktoryby táką moc Bożą nieogárnioną/ ktorą Bog wſzytko ſtworzył: y záchowywa/ y poświąca/ śmiał ſtworzenim zwáć? NiemObr 110, 102; LatHar 187; Ták Pan Chriſtus krew ſwą właſną w kielichu Bogu ofiáruiąc/ [...] teſtáment nowy záczyna/ y poświąca gi/ y potwierdza krwią ſwoią WujNT 287; Bo y ten ktory poświęca/ y ći ktorzy bywáią poświęceni; z iednego ſą wſzyścy. WujNT Hebr 2/11; Sámo mieſzkánie ludźi świętych y ſług Bożych/ dom poświęca y nábawia dobrym SkarKaz 579a, 516a, 577b.

poświącać komu [zawsze: sobie] (2): RejPos [226]v; Abowiem Pan Bog wſzechmogący wyzywa s tego ſwiátá [...] wybráne ſwoie/ [...] znáki niekthoremi ſwemi od wſzytkich inſzych oddzyela/ á ſobie ie ſámemu poſwiąca RejPosWstaw [1432]v.

W połączeniach szeregowych (13): Trzecia [część] o duchu ſwiętym/ ktory nas poſwiącza/ obżywya/ y o ſwiecza pres ſlowo Boże. SeklKat P2, P2v, P3, P4; KrowObr 74; BiałKat 238v; Abowiem on ſam iedyny Doktor y Miſtrz vcży w Koſciele vcżnie ſwoie/ to ieſt/ wiernych zgromádzenie: dáruiąc im Duchá ſwego ſwiętego/ odnawiáiąc á k ſobie przyciągáiąc/ poſwiącáiąc y rozgrzeſzáiąc. RejPosRozpr b4; RejPosWstaw 22; SkarŻyw 278; NiemObr 136; RAcż proſtowáć/ poświęcáć/ ſpráwowáć y rządźić dniá dźiśieyſzego Pánie Boże [...] ſercá y ćiáłá náſze LatHar 20, 101, 344.

W charakterystycznych połączeniach: poświącać dom, duszę, Izraela, nieczyste ludzie, niegrzesznego, rzeczy, serca, testament nowy, wojnę; poświącać mocą, w prawdzie (4).

Zwrot: »poświącać sakramenty (1), przez sakramenta« [szyk zmienny] (1:1): Miey Duchá S. ktory ćię tu przez Sákrámentá poświąca/ y mocyć dodawa KarnNap F, F3v.
Przen (11): MurzNT Matth 23/19; A batzyſz to bluznierzu imieniá Boſkiego/ iż nie Sol áni wodá/ poſwiąca ludzi/ ále tylko ſam Pan Bog pokoiu. KrowObr 74; Czyż nie mieyſce cżłowieká poświąca/ ále cżłowiek świętym będąc mieyſce ochędożyć może. NiemObr 157, 22; ábowiem coż więtſzego ieſt/ dar/ czyli ołtarz ktory poświąca dar? WujNT Matth 23/19, s. 98.

poświącać czym (2): KrowObr B3v; Lidżbá tá [40] cżterdzieſtdniowym poſtem poświęca/ przez ktory zakon świátu dány ieſt. SkarŻyw 208.

Zwroty: »kościoły poświęcać« [w nawiązaniu i opozycji do znacz. 2.] [szyk zmienny] (2): KrowObr B3v; Iáko mamy koſcioły pośwyęcáć ſercá y przybythkow náſzych. RejPos 349v marg.

»poświącać sam siebie« (2): Człowiek poświąca ſam śiebie. WujNT Bbbbbb2, 822 marg.

a. O sakramencie Eucharystii (9): Nie ludzkiey to śiły (w Sákrámenćie) dzieło: ten ktory ie ná oney wiecżerzy vcżynił/ ten ie teſz y teraz ſpráwuie y cżyni. My tylo iáko słudzy ſtoiem/ ále on ieſt/ co to poświęca y przemienia. SkarŻyw 91.

W połączeniu szeregowym (1): WujNT 765 cf »sam siebie poświącać«.

Zwroty: »chleb (a. sztuczkę chlebową) (i wino) poświęcać« [w tym: czym (1)] [szyk zmienny] (4): Ták też y ſam Pan Chryſtus chleb y ryby kthoremi rzeſſe karmił/ y on chleb ná oſtátniey wiecżerzy/ poświęcáć racżył/ gdy ij w ręce ſwe ſwięte wźiąwſſy błogoſláwił Leop *A3v; Bo Apoſtoł kiedy wſpominał/ że Pan Chleb y Wino poświącał/ y on święty Sákráment Apoſtołom ſwoim rozdawał/ tedy ták przydał KuczbKat 170; Bo nie mamy wierzyc/ iżby oſobliwie każdą ſtucżkę Chlebową/ właſną Formą pewnych ſłow Pan poświącał KuczbKat 175; SkarKaz 157a.

»ciało i krew swą [komu] poświącać« (1): Kápłan naywyżſzy/ [...] nic inégo nie ieſt/ iedno vſtá Tróyce S. przez któré Pan Bóg [...] grzéchy nam odpuſzcza/ Ciáło y Kreẃ ſwą ná Ołtarzu nam poświąca OrzQuin L3v.

»poświęcać ofiarę« (1): Choć nie widźiem Chryſtuſá áby teraz ofiarował/ wſzákże iego ofiáruią ná źiemi/ gdy Chryſtuſowe ćiáło ofiáruią. Y owſzem on w nas ofiáruie/ bo iego ſłowo poświęca ofiárę/ ktorą ofiáruiem. SkarKaz 158b.

»sakrament poświącać« (1): WujJud 166v cf »poświącać i sprawować«.

»sam siebie poświącać« (1): iż ná káżdy dzień przez ſługi Boże kápłany ofiárowána bywa ofiárá/ máiąca y Biſkupem y ofiárą Chriſtá Páná: ktory ſam śiebie dla nas poświąca/ łamie y rozdáie. WujNT 765.

Szeregi: »błogosławić i poświęcać« (1): Sam ieſt nawyżſzym kápłanem [...]. Sam błogoſłáwi y poświęca chleb y wino SkarKaz 157a.

»poświącać i sprawować« (1): tedy tám iuż wątpić niepotrzebá/ że ſam Pan Bog niewidomie on Sákráment poświąca/ y ſpráwuie/ áby przezeń cżłowiek łáſki Bożey doſtáć mogł. WujJud 166v.

2. Dokonywać obrzędu święcenia przy pomocy odpowiednich słów, znaków i gestów; konsekrować; initiare Mącz, Calep, Cn; dedicare Vulg, Cn; sanctificare PolAnt, Vulg; adstringere a. dedicare sacris (faciendis), consecrare a. devincire a. obligare a. religare (religione), desacrare, devovere, dicare, dicere, fanare, inaugurare, inferre religionem, profanare, sacrare Cn [w tym: kogo, co (103)] (117):
a. W religii chrześcijańskiej (101): PatKaz II 39v; MurzNT Matth 23/17; Inſze rozmáite bluznierſtwá/ kthore Papieſz mowi/ kiedy ten woſk zegna/ oliwą máże/ y w wodzie matza/ to ieſt/ iáko wy mowićie poświąca/ opuſztzam. KrowObr 67v; Iżali kiedy kthory Prorok Boży/ kije vſtrugáne y vmálowáne poſwiącał? KrowObr 109v; Trzecie [tj. trzeci rodzaj kapłanów] ieſztze obieraćie y ſwięćićie/ ktore záklinátzámi Duchow nietzyſtych zowiećie: Ty poſwiącáiąc ták do nich mowićie. KrowObr 120; Przydawaćie teſz ieſztze niemnieyſze bluznierſtwo ku temu/ kiedy thák do rąk kxiędzá nowego mowićie. Iż cokolwiek ty ręce będą żegnáć/ było to pożegnano/ y cokolwiek będą poſwięcáć/ było to poſwięcono. KrowObr 125, 67, 109v, 124, 125v, 148; Poſłał też papież Krolowi Schockiemu poſwiącány miecż [...]/ pobudzáiąc go też przećiw Krolowi Angielſkiemu/ tákie oni miecże poſwiącáią w nocy po wigiliy Bożego Národzenia BielKron 215v; Mącz 105b, 170c; Cieślá Kośćiół buduie/ chłop proſty: ále Kápłan poświąca/ to co ón buduie. OrzQuin M2, M2, M2v; Ze Pan Ieſus po oſtátniey Wiecżerzy/ vmywſzy nogi Zwolennikom ſwoim/ Krzyżmo ich cżynić/ álbo poświącáć náucżył WujJud 169; Arcybiſkup poſwięcał potym klęcżącego/ Błogoſłáwiąc/ winſzował páńſtwá ſzcżęſliwego. StryjWjaz C2, C2v, D4; SkarJedn 231; Iáko kiedy kośćioł poświącáiąc popiołem ná krzyż od kątá do kątá potrząwſzy Biſkup kurwáturą po onym popiele piſze Greckie obiecádło. NiemObr 22; ReszPrz 46; Calep 538a; WujNT Matth 23/17; SkarKaz Oooo2d.

W połączeniach szeregowych (3): Vkaſz że ty tedy przykazánie/ y ſthárego y nowego Teſtamentu/ iż Bog tzynić/ poſwięcáć/ y ſtáwiáć/ obrázy w kośćielech krześćijáńſkich roſkazał? KrowObr 109v, 128v; Y nie wiem [c]żemu nád chlebem znáku tego/ cżártom ſtráſzliwego vżywáć nie mamy/ gdyż cżołá náſze/ z przykłádow rozlicżnych piſmá świętego [...] onym znácżymy/ piecżętuiemy/ zdobimy/ y nákoniec nieiáko poświącamy? LatHar 57.

W charakterystycznych połączeniach: poświącać baranka, ciała, dalmatykę, domy (2), drwa, gromnice, kamienie, kapę, klęczącego, miecze, obrazy, świece, ziemię, złoto (2).

Zwroty: »kościoły (i kaplice) poświącać« [szyk zmienny] (23): Kiedy koſcioł poſwiączaią/ tedy na popiele obieczadło napiſuią wſtępną ſrzodę nagłowy bywa ſypan FalZioł IV 52c; Foelix papieſz pierwſzy ten napierwey koſćioły poſwięcáć wymyſlił/ y Swięto poſwią[ca]nia vſtáwił KrowObr 102, B3v, 79v, 100v, 101 v, 102 [2 r.] (13); BielKron 153, 230, 362; SkarJedn 230; A on [heretyk Aldebertus] Kośćioły im ſwym imieniem poświęcał: páznogćie ſwoie y włoſy/ zá reliquie dawał. SkarŻyw 518, 412; LVdzie nabożni/ [...] kośćioły P. Bogu budowáli: y z wielkim ie weſelem poświącáli SkarKaz 453a, 454a [2 r.].

»ołtarze poświącać« (10): PatKaz II 39v; Cerymonie wáſze wypiſzę/ ktore tám ná ten tzás ſpráwuiećie/ kiedy Kośćioły/ Káplice/ y Ołtarze poświącaćie. KrowObr 100v, 101v, 102v, 129v, 219 [2 r.], 220; SkarŻyw 412; Dla czego też [...] żadnego ołtarzá przez reliquiy świętych/ áni buduią áni poświącáią. WujNT 853.

»(Panu) Bogu (ku czci) poświęcać« [szyk zmienny] (5): A ieſli theſz rzetzeſz/ wſzák naprzod Pánu Bogu ku ćći kośćioły y ołtarze poſwiącamy? KrowObr 220, 219, 220 [2 r.]; Poświącamy też P. Bogu ty domy ná to/ áby iuż z świeckiego sſtał ſię dom święty/ y ná ſłużbę ſámego Bogá oddány zoſtawał. SkarKaz 455a.

Szeregi: »poświącać albo czarować [złośl.]« [szyk 1:1] (2): Abowiem kiedy poſwiącaćie/ álbo tzáruiećie/ tedy ty ſlowá mowićie. KrowObr 219, 104v.

»mazać i poświącać« (1): I nie tho ieſt Biſkup/ ktory drwá/ kámienie/ máże y poſwiąca/ ktory zwony krzći KrowObr 126v.

Przen (3): Abowiem nie ziemiá tzárowána poſwiąca ćiáłá ludzi wiernych/ ále ziemię poſwiącáią/ ćiáłá ludzi Swięthych y wybránych Bożych. KrowObr 104v, 74.
α. O sakramencie Eucharystii (34): PatKaz II 39v; Skwaſniała by krew boża/ dłvgo ią chowaiącz [...]. Nierozkazał ci pan Chriſtus/ krwie y ciała ſwego naſwiętſzego/ chować w klatcze/ albo zamykać w ſłvpie/ albo ie też iedno na mſzy poſwiączać/ albo rozdawać SeklWyzn e2v; KromRozm III L.

poświącać ku czemu (1): ktore mowy gdi poſwiącza ku prziymowaniu/ tedy nie ieſt żaden ſacrament/ ale ieſt proſty chleb y wyno SeklKat Y2.

poświącać w co (1): y błąd Kálwiniſtow/ ktorzy nie tylko chlebá y kielichá w ćiáło Páńſkie nie poświącáią/ ále y poświącánie od Páná Chriſtuſá podáne bluznią WujNT 603.

W połączeniach szeregowych (5): KuczbKat 80; Y ná tym też máło/ że inákſza Mſza ieſt v Grekow/ á inákſza v Láćinnikow/ gdyż iednáko y ći y owi poświącáią/ ofiáruią/ y pożywáią Ciáłá Páńſkiego WujJud 235v, 147v, 179v, 238v.

Zwroty: »chleb (i, a wino) poświącać« [szyk zmienny] (3): [Aleksander] vſtáwił áby [...] opłátkiem práſnym ſłużono we mſzy/ bo przed tym proſty chleb poświącano BielKron 149; WujJud 180; WujNT 287.

»ciało (Pańskie, Chrystusowe itp.) (i krew), sakrament ciała i krwie Pańskiej poświącać« [szyk zmienny] (12:1): á iż iemu [Kościołowi] moc ieſt dána [...] Ciáło Páná Chriſtuſowe poświęcáć KuczbKat 80, 215, 235; Moc święcenia bywa Kápłanom daná/ áby mogli Sákráment Ciáłá y Krwie Páńſkiey poświącáć y ofiárowáć WujJud 152; Ale iednák ták trzymamy/ że żaden inſzy Ciáłá Páńſkiego/ y inſzych Sákrámentów (okrom Krztu ś. cżáſu potrzeby) poświącáć nie może WujJud 166, 178, 180 [2 r.], 235, 261v, Mm3; Ktemu iż ták w przaſnym/ iáko w kwáſnym pſzenicżnym chlebie/ prawdziwe ſię ćiáło Chrjſtuſowe poświęca, y kápłani w oboygu ćiáło Boze poświęcáć máią SkarJedn 272; SkarŻyw 456.

»poświącać kielich« [szyk zmienny] (3): Bo kielich ná ofiárę Pánu Bogu záwſze poświącåno WujNT 603, 115, 603.

»ofiarę poświącać« (2): Swięta ofiárá choćiaſz ią [...] kapłan/ ofiáruie: iednáſz ieſt/ ktorą Chryſtus podał vcżniom ſwym [...]. Tá nic mniey nie ma/ iedno iáko oná. A cżemu to? Bo iey nie ludzie poświącáią/ ále Chryſtus/ ktory teſz y onę pierwſzą poświęćił. SkarŻyw 91; SkarKaz 158b.

»słowem bożym, przez słowa [jakie] poświącać« (2:2): BiałKat 321; WujJud 180; z chlebá ciáło moie/ przez słowá táiemnic poświącayćie ná pámiątkę śmierći mey SkarŻyw 337; Nie rzekł z ktorego [kielicha] pić ludziom podawamy/ ále ktory błogoſłáwimy/ to ieſt ktory z vſtáwy Páńſkiey ſłowem Bożym poświącamy. WujNT 603.

Szeregi: »błogosławić to jest poświącać« (1): Kielich/ práwi/ ktoremu błogoſłáwimy/ to ieſt/ ktory poświącamy. WujNT 115.

»poświącać i ofiarować« (3): KuczbKat 235; á ták cżyni Kápłan/ to ieſt poświąca/ y ofiáruie Ciáło y Kreẃ Páńſką WujJud 180, 148v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»poświącać i rozdawać (a. podawać)« (3): KromRozm III L; Ieſli to wſzyſtkim cżynić roſkazał/ toć tedy y prośći chłopi y niewiáſty poświącáć y rozdáwáć Páńſkie Ciáło máią. WujJud 178, 178. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»poświącać i sprawować« (1): ponieważ y práwych Kápłanów nie maćie/ ktorzyby Ciáło Páńſkie poświącáć y ſpráwowáć mogli WujJud 261v.

b. W religii żydowskiej Starego Testamentu (16): Ale ty rzeczy [tj. krew byków itd.] ku oczyſcyányu ćyáłá tylko ludźye poſwyącáli KromRozm III D7; A gdy ták poświącáiąc pokropił [cumque sanctificans adspersisset] ołtharz ſiedḿ kroć/ pomázał go y wſſyſtek ſprzęt iego. Leop Lev 8/11, 2.Esdr 12 arg, Eccli 35/11; Potym mieyſkie mury poſwiącáli z wielkim nabożeńſtwem y weſelim/ chodząc około nich/ przodkiem Ezdrás/ po nim Neemiaſz BielKron 97; BudBib 2.Par 29/17; SkarKaz 454a.

poświącać ku czemu (3): ieſli kreẃ ćielcow y kozłow/ y popioł iáłowice/ pokrapiáiąc niecżyſthe poświąca ku cżyſthośći ćieleſney. BibRadz Hebr 9/13; CzechRozm 211; WujNT Hebr 9/13.

poświęcać przez kogo (1): Y Zorobabel z Neemiaſzem/ gdy obálony od nieprzyiaćioł znowu budowáli: z dźiwnym weſelem/ y ludu wſzytkiego wołánim y płákánim/ on dom przez kápłany poświęcáli. SkarKaz 454a.

W charakterystycznych połączeniach: poświącać ciała, drogie kamienie, dziesięciny, kije, miedź, mur(y) (2), popioł (3), srebro, złoto, żelazo; poświącać ku czystości (3), ku oczyścieniu.

Zwroty: »poświącać dom (Jehowy a. boży), kościoł« = sanctificare domum Domini PolAnt [szyk zmienny] (3:1): Iáko Sálomon poświącał Koſcioł ſwoy. RejPos 349 marg; á potym weſzli do ſieni Iehowy [...] poświącáiąc dom Iehowy przez ośm dni BudBib 2.Par 29/17; SkarKaz 454a [2 r.].

»poświęcać ołtarz« [szyk zmienny] (2): A oſmego dniá vcżynił świętho Zboru ludſkiego/ prżetho że poświęcał ołtarz [quod dedicasset altare] przez ſiedm dni/ á vrocżyſtość obchodził przez ſiedm dni. Leop 2.Par 7/9; SkarKaz 454a.

»poświącać Panu Bogu« (1): A zbudowawſzy kośćioł ludźie wierni/ y ſkończywſzy wſzytko: poświącáli P. Bogu/ y z wielkim weſelem oddawáli on dom Boży. SkarKaz 454a.

3. Mianować, ustanawiać na jakieś stanowisko z zachowaniem odpowiednich obrzędów; consecrare Mącz, Calep, Cn; inaugurare Calep, Cn; dedicare, sacrare Calep; creare, initiare Cn [w tym: kogo (17)] (20): Inauguro, Dedico, consecro – Ofiaruię, poswięcząm. Calep 517b.
a. W sferze życia religijnego; wyświęcać na kapłanów itp. (16): W ſzoſtym vrzędzie/ Dyakony maćie/ kthore poſwiącáiąc ták mowićie KrowObr 123, 123v; Mącz 363c; Sacro – Poſwiecząm, oddaię na bozą słuzbę. Calep 935b.

poświącać przez co (1): WujNT 419 cf »biskupy poświącać«.

poświącać czym (1): Sledmi Diákonow obieráią/ y wkłádániem rąk poświącáią. WujNT 512.

W połączeniach szeregowych (2): Kto kiedy ſlychał/ y tzytał/ áby Pan Kryſtus ná tákowe Zabobony Apoſtoły ſwoie obierał? álbo poſtrzygał? álbo poſwiącał? KrowObr 120; iáko tu oto Tytus z roſkazánia Páwłá S. nie tylko poświącał y ſtánowił/ ále y obierał kápłany. WujNT 744.

Zwroty: »biskupy poświącać« (2): KrowObr 127; poświącano ie [Dyjakony] przez kłádzienie rąk Apoſtolſkich/ tymże obyczáiem/ ktorym y Biſkupy y kápłany potym poświącano. WujNT 419.

»na biskupstwo poświęcać« (2): Iż Diakony bez kápłáńſtwá ná Biſkupſtwo poświęcáią. SkarJedn 232; WujNT 742.

»kapłany poświącać« [szyk zmienny] (3): Ziemiánin ieden ſzedł przez kośćiół/ gdźie ná ten czás niemáłą liczbę kápłanów biſkup poświęcał. KochAp 12; WujNT 419, 744.

»na kapłaństwo poświęcać« = auguste sancteque a. deorum religione consecrare, creare sacerdotem, inaugurare, initiare (sacris) Cn (2): Przytym pokázuie/ z iáką oſtrożnośćią/ y iákie perſony ma ná kápłáńſtwo poświęcáć WujNT 719, 742.

»poświęcać na stan duchowny« [szyk zmienny] (2): y od tego cżáſu/ niepoświącał ná ſtan duchowny/ żonátych: ále te tylko/ ktorzy żon nie mieli SkarŻyw 454, 454 marg.

Szeregi: »mianować i poświęcać« (1): Naprzod kiedy Biſkupá mianuiećie y poſwięcáć maćie/ tedy kielká Biſkupow [...] przy namniey dwu do tego poſwiącánia wzywácie. KrowObr 127.

»obierać i poświącać« (2): [Apostoł poucza Tytusa] iákie ludzie po wſzytkich mieśćiech ná Biſkupſtwo álbo ná kápłáńſtwo obieráć y poświęcáć ma WujNT 742, 512.

b. W sferze życia państwowego; koronować (3): Krol [...] kazał tego 1akubá z źiemie wywołáć/ y Mnichá Sufrágáná Krákowſkiego ktory go poświącał/ [...] s Krákowá wygnáć BielKron 393.
Zwrot: »poświącać krola« [szyk zmienny] (2): BielKron 329; widźimy/ iákiéy świątośći itéż możnośći pełná ieſt Koronácya Królewſka: w któréy maſz naprzód widómégo Kápłaná/ który poświąca Królá OrzQuin V.
Szereg: »poświęcać i błogosławić« (1): przeſthał kor ſpiewáć/ iął Arcybiſkup Krolá poświęcáć/ y świętemi modłámi błogoſłáwić mu BielKron 329.
4. Przeznaczać, ofiarowywać komuś lub w jakimś celu; sanctificare PolAnt, Vulg; sacrificare Vulg [w tym: kogo, co (15)] (17): y wſzytko (co) poświącáią ſynowie Izráelowi/ tobiem to dał wedle namazania/ y ſynom twym vſtáwą wiecżną. BudBib Num 18/8.

poświącać dla czego (1): Z (wygránych) bitew/ y z korzyśći poświącáli/ dla nápráwowánia domu Iehowy. BudBib 1.Par 26/27.

poświącać komu, czemu (10): Leop 1.Cor 8/1; Kośćioły náſze obracáią ná ſproſne mieyſcá/ á ktore cudne/ tedy ie Máchometowi poświącáią. BielKron 261v; BudBib Lev 22/1; á ći záś diuini ingenij partus z głowy/ iáko mrowki źiarnecżká wyborzycżne gromádżąc/ przed ocży ich nieſli/ y tym ſpoſobem pámiątkę ich ſłáwie nieśmiertelney/ w ktorey y po dźiś dźień ſłyną poświącáli. RybGęśli A2v. Cf »(Panu) Bogu poświącać«, »poświącać imieniu«.

poświącać czym ku czemu (1): iżbychmy iemu obudwu tych domow [tj. kościoła i człowieczeństwa swego] nie zgwałćili á nie plugáwili żadnemi wymyſły ſwiátá tego [...]. Owſzem ábychmy ie cnotliwemi ſpráwámi ſwoiemi/ ku ſwiętej chwale iego/ záwżdy poſwiącáli á ochędażáli iemu. RejPos 194v.

Zwroty: »poświącać imieniu [czyjemu]« (1): ReszPrz 19 cf »poświącać oſiarę«.

»poświącać oſiarę« (1): ále ná káżdym mieyſcu poświącáią y ofiáruią imieniu moiemu ofiárę cżyſtą. ReszPrz 19.

»(Panu) Bogu, Jehowie poświącać« [szyk zmienny] (4:1): ludźie/ gdy co álbo Bogu/ álbo téż y Rzeczypoſpolitéy/ ku czći y ku chwale koſztownie zbudowáli/ záwſze ſwé budowánia Bogu poświącáli OrzQuin Mv; RejPos 202v; RejPosWstaw [1434]v; ktoryby przyſtąpił [...] do świętych (dárow) ktore poświącáią ſynowie Izráelowi Iehowie [sanctificaverunt ... Domino]. BudBib Lev 22/3; SkarKaz 454a.

»poświącać samego siebie [za kogo]« (2): KrowObr 212v; A zá nie/ ia poświącam ſámego śiebie (marg) to ieſt, ofiáruię tobie ćiáło moie: pierwey ná wieczerzy, á potym ná krzyżu. (–) [sanctifico meipsum]: áby y oni byli poświęceni w prawdźie. WujNT Ioann 17/19.

Szeregi: »poświącać i oddawać« (1): Z tákimże weſelem Moyzeſz gdy dokonał onego kośćiołá z namiotow/ P. Bogu go poświącał/ y oddawał/ z wielką liczbą ofiar. SkarKaz 454a.

»poświącać i ofiarować« (1): ReszPrz 19 cf »poświącać oſiarę«.

a. Dedykować [komu] (2): iesli oni [dawni autorzy] dla obrony mogą wielkim ſtanom/ álbo wżdy do tego zgodnym ludziom/ piſania ſwe poświęcáć/ dáleko ia ſłuſzniey wtęn obycżaytę pracę moię W.Mći offiárowáć muſzę BudNT przedm a2v.

W połączeniu szeregowym (1): Ktoregoć [Marchołta] [...] wielmożnoſci twey polecam/ ij iáko mowyą poſpolicye poświącam ij oddawam March1Wiet Av.

5. Czcić, wielbić, oddawać cześć boską [kogo, co] (2): Páná Chryſtuſá poświącayćie w ſercách wáſzych. ReszPrz kt.

poświącać za co [= jako co] (1): Neury/ theż w Tátárſkich kráinach ludzye/ [...] zá Bogá Márſá chwalą/ á ſzáble y namioty zá obrázy poſwiącaią/ á ludzi ofiáruią. BielKron 8.

*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Sacro, Poświęcam/ oddawam/ poślubuyę pánu bogu. Mącz 363b, 301d, 367a; Calep 310b.

Synonimy: 1. błogosławić, oczyściać; 2. błogosławić; 3. mianować, obierać, oddawać, ofiarować, pomazować, poślubować, przypisować, przywłaszczać, stanowić; b. koronować; 4. dedykować, oddawać, ofiarować, przypisować; 5. czcić, wielbić.

Formacje współrdzenne cf ŚWIĘCIĆ.

Cf POŚWIĄCAJĄCY, POŚWIĄCANIE, POŚWIĄCANY

AL