[zaloguj się]
[pdf]

PRZYPISOWAĆ (396) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf przypisować
indicativus
praes
sg pl
1 przypisuję przypisujemy, przypisujem
2 przypisujesz przypisujecie
3 przypisuje przypisują
praet
sg pl
1 m -m przypisowåł m pers
3 m przypisowåł, by był przypisowåł m pers przypisowali
fut
sg pl
1 m będę przypisowåł m pers będziem przypisować
imperativus
sg pl
1 niech przypisuję przypisujmy
2 przypisuj przypisujcie
3 niechåj przypisuje niech przypisują
conditionalis
sg pl
1 m bym przypisowåł m pers
2 m byś przypisowåł m pers byście przypisowali
3 m by przypisowåł m pers by przypisowali
impersonalis
praet przypisowåno
con by przypisowåno, by było przypisowåno
participia
part praes act przypisując
inne formy
pass inf - przypisować się; pass praes sg 3 - przypisuje się; pass con sg 3 m - by się przypisowåł

inf przypisować (61). ◊ praes 1 sg przypisuję (33). ◊ 2 sg przypisujesz (9). ◊ 3 sg przypisuje (67). ◊ 1 pl przypisujemy (12), przypisujem (5); -emy Mącz, KuczbKat (3), ReszPrz, WysKaz (2), SarnStat (2), -em UstPraw, SkarŻyw, PudłFr, WujNT; -emy : -em WujJud (3:1); ~ -emy (2), -ęmy (1), -(e)my (9); -em (1), -(e)m (4). ◊ 2 pl przypisujecie (15). ◊ 3 pl przypisują (96). ◊ praet 1 sg m -m przypisowåł (1). ◊ 3 sg m przypisowåł (9). ◊ 3 pl m pers przypisowali (13). ◊ fut 1 sg m będę przypisowåł (2). ◊ 1 pl m pers będziem przypisować (1). ◊ imp 1 sg niech przypisuję (1). ◊ 2 sg przypisuj (3). ◊ 3 sg niechåj przypisuje (2). ◊ 1 pl przypisujmy (1). ◊ 2 pl przypisujcie (1). ◊ 3 pl niech przypisują (1). ◊ con 1 sg m bym przypisowåł (1). ◊ 2 sg m byś przypisowåł (2). ◊ 3 sg m by przypisowåł (4). ◊ 2 pl m pers byście przypisowali (2). ◊ 3 pl m pers by przypisowali (2). ◊ praet 3 sg m by był przypisowåł (1). ◊ pass inf przypisować się (1). ◊ praes 3 sg przypisuje się (4). ◊ con 3 sg m by się przypisowåł (1). ◊ impers praet przypisowåno (1). ◊ con by przypisowåno (2), by było przypisowåno (1). ◊ part praes act przypisując (41).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. przypisać.

1. Dopisywać do tekstu, dołączać do zbioru tekstów; ascribere Mącz, Calep, JanStat, Cn; attribuere Mącz, Calep; annotare Mącz; appingere, interscribere Cn [w tym: co (8)] (15): Tedy odpiſał Krol Ráthymowi kthory popiſował przypadłe á przygodne rzecży/ [...] ten liſt co go przypiſuię [ea quae subiecta sunt]. Leop 3.Esdr 2/25; (nagł) O Zápiſániu Dobr Krolewskich. [...] (–) Dobr Krolewſkich niezáſtáwuiem/ áni dáruiem/ áni Summy przypiſuiem ná Seymie/ tylko áż z dozwoleniem Rad náſzych UstPraw A; Annoto, Náznáczam/ Przipiſuyę. Mącz 250d, 374c, 392b; Ono mnieyſza żem Rozdziały álbo głowy [...] nie miedzy tekſtem/ ále po kraioch znácżył. Przycżyná tego tá ieſt: áby znacżno było co Duch święty przez Apoſtoły piſał/ á co ludzie dla rátunku pámięći przypiſowali. BudNT przedm d3v; Ascribo – Przipiſsuię, prziczituię. Calep 101b, 112b; Dla tego ninieyſzy y niżéy nápiſány Státut [...] náſzémi ninieyſzémi/ y innémi przez nas potwierdzonémi przodków náſzych Státutmi/ y Przywileymi wiecznémi przypiſuiemy pod tákowémi ſłowy. [...] SarnStat 179.

przypisować do czego (1): Gdźiem też do tego Porządku przypiſował niektore ſpráwy wedle zwyczáiu Lawniczego Krák⟨owskiego⟩. GroicPorz C2.

przypisować gdzie (2): Práwá Boſkie iáſne o tym ſą/ ktorych mieyſcá ná brzegu przypiſuię. PowodPr 36, 83.

Z przysłówkiem ilościowym zastępującym dopełnienie bliższe (1): W Tym téż ſie dźieią trudnośći wielkié/ iż Prokuratorowie v ſądów wſzelákich/ nie oddawáią Controuerſiy ſwych záraz/ á potym przypiſuią wiele/ czego przed ſądem onym nie mówili/ chcąc rátowáć ſpraw onych/ co opuśćili SarnStat 812.

W połączeniu szeregowym (1): y oné [zwyczaje] mocné vczyniliſmy/ y áby zá práwo wiecznie były dźierżáné ſkazáliſmy: y tu oné przypiſuiemy/ pochwalamy/ y ſkázuiemy przez ninieyſzy ſtátut. SarnStat 59.

Zwrot: »na tram przypisować« = zapisywać na kredyt (1): Albo owi kwartarze/ co tu wam ſzynkuią/ Dáleko nie dolawſzy/ ná tram przypiſuią. RejWiz 162v.
2. Twierdzić coś o kimś a. o czymś, zwłaszcza że jest jakiś, coś uczynił, coś mu przysługuje; imputare Mącz, Calep, JanStat, Cn; assignare Mącz, Cn; arrogare, attribuere, dare, ducere Mącz; referre, transferre, tribuere Modrz [w tym: komu, czemu (284), co (268)] (288): Kot niegdy kurá vłápił/ A śnieść ſie go nie vkwápił: Ale chćiał náleść przycżynę/ Iżeby go śniadł prze winę. Kurá kiedy ták winował/ Swowolność mu przypiſował: Rzekąc/ przecż ták w nocy wołaſz/ A dobrym ludziom ſpáć niedaſz. BierEz H3v; FalZioł I 77a; ktoremu [Jupiterowi] oni w ſkładaniu ſwym przypiſuią fryie, czudzołoſtwa y inſze nieznaſzki albo plugawoſci rozmaite BielŻywGlab nlb 12; Pothym Solon odeſłał ią [tablicę złotą] do Apolina Bogu mądroſć przipiſuiącz. BielŻyw 2; SeklWyzn Ev; Ale iżeſz rzekł Perską ziemię w wielkoſći złotá obfituiącą/ zoſtrzyłes ſmyſły náſze á ſpráwiłes nas przez tho mężnieyſze/ ábyſmy złotá wáſzego mogli doſtáć/ á niedoſthátecżnoſć náſzę (ktorą nam przypiſuieſz) moglibyſmy oddálić. HistAl C6; A ná drugim myeyſcu/ ſpráwuyąc ſye o nyektore rzeczy/ ktore mu przypiſowano/ ták [Luter] piſſe. [...] KromRozm I H4v, B, G2; Bo hnet ſzatanowi ięli przypiſowac práwdę/ bogu fałſz MurzNT 31, 96; Zniſſczyliſcye przykazánye Boże dla podánya ſwego. (–) Ták yeſt: Przypiſuyąć nam to ći/ ktorzy to ſámi czynyą KromRozm II b3v; Abowim Philip/ Ozyánder/ Elácius Lutherowey náuki ſye dźierżąc/ przedſye yeden drugyemu błąd y kácyrſtwo przypiſuye KromRozm III C2, N6v; Gdzye też przypiſuye pánu Bogu tę cżeść y wyelmożnosć/ że on Pan nád pány/ Krol nad krolmi mocny á wyelki GliczKsiąż C3; Abowiem kiedybyśćie temu wierzyli/ nigdy byśćie tey Wodzie tzárowáney tákowey mocy nie przypiſowáli/ áby oná mogłá nieprzyiaćiele wſzelákie wykorzenić y wygłádzić KrowObr 71v, 67, 96v, 97, 98, 100; A ták ieſliżby ſię tak co [tj. błąd] kędy w tym druku ználázło/ prośimy bácżnego cżythelnika żeby nie zárázem nam iákiey nieumieiętnośći y niedbalſtwa przypiſował BibRadz *6; Kroniká Węgierſka piſze/ żeby ſam Krol w ten cżás niebył iedno Ian z Huniadá/ ktoremu wſzytkę ſławę ſámemu Ianowi przypiſuią á nie Krolowi BielKron 389, 56, 65v, 204; Vitio et culpae dare, Przipiſowáć komu winę. Mącz 71b; Calliope, Iedná bogini miedzi ſiedmią którey głoſu wdzięczność przipiſuyą. Mącz 32a, 121c, 333b [3 r.], 357d; RejAp 55v [2 r.], 154v, 156; gdyż ludzie nic nikomu niepodobnego/ áni bez przycżyny nie przupiſuią [!] GórnDworz Cc5, G7; RejPos 13v, 116; ten to [...] Kácérż [Gribaldus] powiádał być/ kłádąc trzy Bogi/ iáko troie ludźi od śiebie rózné/ y rozgrániczoné/ iednym Bostwem tylo złączoné: [...] bo ieſli tho iedyné Boſtwo Oycu tylo przypiſował: tedy niewiém/ iáko Syn y Duch święty Bogiem będźie mógł być BiałKat 111, 268v; KuczbKat 40 [2 r.]; Widźiſz o iákiey wierze Páweł ś. mowi/ gdy iey ſpráwiedliwość przypiſuie. WujJud 97v, 20v, 65 marg, Ll4; WierKróc A4v; BiałKaz D, E3; Toſz cżynią [tj. odstępują Boga] owi co ſię do cżárownic y cżárow po pomoc vćiekáią/ ábo wiádomość rzecży przyſzłych y przeſzłych táiemnych (ktore ſobie Pan Bog zoſtáwuie) ludziom/ y náukom ich omylnym przypiſuią. SkarŻyw 173; ModrzBaz 45v, 50, 82; Co ſię też tknie máieſtatu támże Bogu przypiſánego/ zali też y Chriſtus Pan tegoż nie przypiſuie Bogu Oycu ſwemu? CzechEp 284, 129, 182, 409; iż pánu Chriſtuſowi ćiáło tákie przypiſował [Justynian]/ ktore náſzemu namniey podobne nie było/ ktore áni ćierpieć/ áni vmrzeć mogło. NiemObr 141, 73, 111, 138, 139, 177; ktoremu [Słowu, Jezusowi Chrystusowi] dwoie národzenie przypiſuią/ z Bogá od wiekow/ z cżłowieká náznácżonych od wieku cżáſow ReszPrz 76, 35; ActReg 139; Calep 515a; Tym/ co ćię [Boże] chwalą/ głupſtwo przypiſuią GrabowSet V; OrzJan 63; tákowym vczynkom wiernych ludzi/ ták wielką moc y ważność Páweł przypiſuie/ iáko y Kátholikowie dziśieyſzy. WujNT 518, 43, 171, 477; WysKaz 3, 27; Dźiwnaby to nie ſpráwiedliwość/ ktorą trudno przypiſowáć ſędźiemu nawyżſzemu. SkarKaz 383a; VotSzl C2.

Z przysłówkiem ilościowym zastępującym dopełnienie bliższe (3): Aza więcey będźiem przypiſowáć ludźiom bez męſtwá y bez rozſądku/ ktorzi ſię [...] ludźi ledá z przycżyn á dla málucżkich rzecży zábijáć náucżyli? ModrzBaz 62v, 81; CzechEp 95.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (16), ono (1); iż, że (9), zaimek względny (6), iżby, aby, żeby ‘że, jakoby’ (5), jakoby (1)] (21): KromRozm III Q; GliczKsiąż F5; Wſzędy nam przypiſuią że długo ſypiamy Prot B4v; RejAp 156; niechayże tego nie przypiſuie żaden godnośći Achillowey/ iżby więtſza niż moiá/ być miáłá GórnDworz H; WujJud 39v; MycPrz II C3v; CzechRozm 65v; ModrzBazBud Π5v; CzechEp 95, 383; Co bacżąc niektorzy/ á oſobliwie dźiśieyſzy wykrętácże/ wolą przywiley Piotrow/ ná Papieſkiey oſobie záwieśić. W cżym dawáią znáć/ iż odſtępuią/ ſtolice Rzymſkiey/ przypiſuiąc to Papieżowi/ iż on może/ kiedy y kędy chce ſtolicę Piotrowę przenieść. NiemObr 54, 141, 167, 170; ReszPrz 90; Piękna pánno/ któréy my równia nie nayduiem: Piękna pánno/ któréy to ſmiele przypiſuiem/ Ześ ſwą piękną vrodą wſzytki célowáłá PudłFr 73; PaprUp C2; Phil M3; Niezmierny Oćiec: ktoremu ono co Hieremiaſz mowi/ niebo y źiemię iá nápełniam/ bárzo rádźi y Aryani przypiſuią. LatHar 377; Swiętym niekiedy przypiſuiem/ co Bogu ſámemu właśnie należy. WujNT Ccccccv.

Podmiotem jest tekst (7): SarnUzn F4 marg; gdyż iedno ſłowo nikomu nie przypiſuie cżći á ſławy/ iedno ſámemu iemu [Bogu] á wielmożnośći iego á drugie ſłowo przypiſuie mu/ áby ſie wſzytko sſtháło wedle woley iego RejAp 156; GrzegŚm 24; CzechRozm 65v, 193; Ey nie vmárlić ćiebie chwalić máią/ Pánie Iezu/ áni ći wſzyścy ktorzy do piekłá wſtępuią. (marg) O Potępionych mowi/ kthorym drugą śmierć piſmo przypiſuie. [...] (–) LatHar 25; ſrogoſć mu [Bolesławowi Śmiałemu] tu náſze kroniki przypiſuią BielKron 174.

W przeciwstawieniu (1): »przypisować ... odejmować« (1): nád ktorą hárdość y pychę więtſza być nie może/ ſobie tylko ſámemu prawdę/ rozum/ bacżenie przypiſuiąc/ á świátu wſzytkiemu odeymuiąc. ReszPrz 110.

Zwroty: »niesłusznie, nieprawdziwie przypisować« (4:1): KromRozm II b3v; To [że uważa, że przestępca przyjmujący sakrament będzie zbawiony] wy Kośćiołowi Powſzechnemu/ lecż nieprawdźiwie/ przypiſuiećie. WujJud 166v; Ale wroćmy ſię do Piotrá/ ktory żadney władzey y zwierzchnośći tákowey/ iáką mu Papieżnicy/ nieſłuſznie przypiſuią nie vżywał. NiemObr 42; WujNT 456, Yyyyy4v.

»słusznie przypisować« (1): Zniſſczyliſcye przykazánye Boże dla podánya ſwego. (–) Ták yeſt: Przypiſuiąć nam to ći/ ktorzy to ſámi czynyą: Ale ſluſſnye czyli nyeſluſſnye nam to przypiſuyą/ to ſye pokaże. KromRozm II b3v.

»sobie przypisować« [szyk zmienny] (18): GliczKsiąż F5; Leop *B4v; nie ma ſobie żadny ni wcżym właſnośći przypiſowáć/ iedno do cżáſu ſwoiego. BielKron 112, 173v; Mącz 89a; SarnUzn 7v; ludzie to podobno w tym krzywi/ ktorzy ſobie náukę przypiſuią/ áno iey niemáſz GórnDworz G5v; Ieſli to ſobie przypiſuiećie/ ná co Pan Bog Prorokom dáry dawał/ muśićie też to pokázáć/ żeśćie y wy ſą Prorocy. WujJud 39v; MycPrz II C3v; ModrzBaz 81; ModrzBazBud Π5v; SkarJedn 150; SkarŻyw 82; NiemObr 70; ReszPrz 110; Arrogo – Przipiſsuie, prziczitąuię ſobię. Calep 98a; Ieſt theż y to lekkomyſlnego poſtępek cżłowieká s ſzcżęſliwego powodzenia wynośić ſie/ przypiſuiąc to ſobie iákoby ſzcżęſcie w ręku ſwych miał Phil M3; WujNT 77.

Szeregi: »przyczytać i przypisować« (1): iż to iemu [Chrystusowi] ſámemu prawdziwie ſłuży/ cokolwiek piſmo ś. ſynowi właſnemu pierworodnemu/ y namileyſzemu Bożemu przycżyta y przypiſuie: tedy niewiem [...] CzechRozm 65v.

»(nie) przywłaszczać, (i, ani) przypisować« [szyk 2:1] (3): Kożdi obacżywſſy ſie być cżłowyekyem nyemya[ł]by they powagi vżywáć/ áni tego ſobye przypiſowáć y przywłaſſcżáć/ co należy ſámemu Bogu GliczKsiąż F5; KrowObr 7; RejPos 304v.

a. Twierdzić, że ktoś a. coś jest sprawcą lub przyczyną czegoś (160): Iſz gdy naſz [!] bog przeſz to [Chrystusa] ymyę uyſluchaua to mamy przypyſacz zaſludze maryey gdyſz przeſz ymyą yezus naſz nyeuyſlucha to przypyſuymy grzechom naſzym PatKaz III 127v; SeklKat L2v; KromRozm I H4; MurzNT 31; KromRozm III G8v; DiarDop 102; W Tym Pſalmie ieſt dzyękowánie zá dobrodzieyſtwá/ ludowi Izráelſkiemu vcżynione/ á wſzytki przypiſuie wielkiemu á hoynemu miłoſierdzyu Páná Bogá wſzechmocnego LubPs X6v, bb2 marg; GroicPorz mmv; ktory [Antykryst] tylko potzątek/ y tzęść zbáwienia przypiſuie Pánu Kryſtuſowi/ á ſrzodek/ y dokonánie/ ſwoim właſnym ſilam/ pracam/ pietzołowaniu/ y vtzynkom dobrym. KrowObr 57v; Iáko temu Oleiowi ſmrodliwemu/ odpuſztzenie wſzyſtkich grzechow przypiſuiećie? KrowObr 84, 57v, 60, 60v [2 r.], 65v, 71v (27); Było ich wiele co tego [tj. męki] życżyli Glińſkiemu mowiąc/ iżby było nikomu nie przypiſowano poraſzki Moſkiewſkiey iedno iemu. BielKron 411, 7, 274, 297, 337, 337v; Attribuere causam calamitatis alicui, Prziczinę niefortuny komu przipiſowáć. Mącz 464a, 78c, 392c, 464a; GórnDworz H, I5v; iákobyś też imi [tj. sprawami doczesnymi] miał wſzytkiego doydź [...]/ nic nie przypiſuiąc opátrznośći Páńſkiey. RejPos 262v, 13, 307; dla tego iż ty złe przygody ktore nam cżynią bliźni náſzy/ iemu (to ieſt Szátánowi) przypiſuiemy KuczbKat 435, 10; Cżemu vſpráuiedliuienie [!] wierze przypiſuią. WujJud 98 marg, 68, 100 [2 r.], 109v, 110v, 112v (17); WujJudConf 89, 100; ktorzy ſie ſkárżą/ że dziſieyſzych cżáſow zacność á powagá práwie wſzytkich ſtanow niſzcżeie á lekce poważona bywa/ przypiſuiąc tho nieſpráwiedliwym á złym ſądom á niewdzyęcżnośći ludzkiey. RejPos 42; RejPosWstaw [212]v; BudNT przedm a6; CzechRozm 46, 105 [2 r.]; A iáko to názbyt prędkiemu vwierzeniu przycżytáią/ wſzytko co vsłyſzyſz zárázem zá pewne przyiąć: tak záśię przed wſzytkiemi vſzy zámknąć/ niemądrośći przypiſuią. ModrzBaz 21, 59; SkarJedn 279; KochPs 59, 209; ſamo [ciało] vmárłe było/ á drugiemv vmárłemv żywot dáło. Cżemv to? Dla tego żeby ſię cud on duſzy nieprzypiſował/ gdy by był Elizeuſz zmartwy wſtał. SkarŻyw 279, 284, 560; StryjKron 532; CzechEp 203; NiemObr 163; KochDz 105; WisznTr 26; Ieſli ſie wam poſzcżeśći kiedy z dobrey ſpráwy/ Będziećie mieć dobry znák iż Pan Bog łáſkawy. Nie przypiſuyćie tego nigdy męſtwu ſwemu/ Iedno záwżdy dziękowáć Pánu niebieſkiemu. BielSjem 33; ZawJeft 32; OrzJan 42, 121; Ták też Haeretykowie cudá ktore Bog czynił y dziś czyni w kośćiele Kátholickim/ przypiſuią kłamliwym cudom Antychryſtowym. WujNT 39, 50, 51, 133, 222 [2 r.], 323 (18); Gdyż my Kátolicy wſzyſtko dobro zbáwienia náſzego krwi Pána Chryſtuſowey przypiſuiemy. WysKaz 32; SarnStat 700; A ieſli co dobrego we mnie z łáſki twey będźie: niech ſię z tego nie chlubię/ á tobie wſzytko przypiſuię. SkarKaz 353b, 274a, Oooo3b.

Z przysłówkiem liczebnym zastępującym dopełnienie bliższe (1): vfáli ſámi w ſobie/ [...] przypiſuiąc názbyt wiele ſwym vczynkom/ ktore według zakonu czynili WujNT 517.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (6); iż, że (3), zaimek względny (3), aby ‘że’ (2)] (8): Iemu [tj. Bogu] będę przypiſował czokolwie dobrego rzekę. WróbŻołt 55/5, S; Napyerwey powyeſzcz ſwoyą pyrwſcha wkthorey zenye ſwey tho przypiſſowal abi ona povodem przednyeyſchym zabiczia thego bila, odwolall LibMal 1543/77; RejAp 50v; CzechEp 162; PaprUp C2; iákóż tego łáſce bożéy nie przypiſowáć/ że Niemcy/ Czechowie/ Moráwcy/ Hiſzpani/ możné narody/ woynę wiodą z tym nieprzyiaćielem [tj. Turkiem] OrzJan 67, 121.

Podmiotem jest tekst (1): Acz grzechy bywáią odpuſzczáne przez modlitwy/ przez poſty/ przez iáłmużny/ [...] y przez kápłany (iáko piſmo święte káżdemu z tych odpuſzczenie grzechow iáſnie przypiſuie) wſzákże [...] WujNT 817.

Zwrot: »sobie przypisować« (8): Przeto by tako byl ſwięty ij v boga przyiemny/ ijżby cie bog wewſſytkim wyſluchál/ [...] nie nadymáy ſie s tego/ anij ſobie przypiſuy/ mnimaiątz aby to ty a nie bóg dzialál. OpecŻyw 45, 43; Ale potym był [Saul] okrutny nád ludem/ nieſpráwiedliwy/ vſtáwámi Boſkiemi gárdził/ ſobie wſzytko przypiſował á nie Bogu. BielKron 64v; RejPos 307; Wiele ſię Heretykow náwracáło/ [...] ſłuchánim zbáwienney náuki iego [św. Piotra z Werony]: [...] W cżym on pokorę záchowáć vmiał/ nic ſobie nieprzypiſuiąc. SkarŻyw 372, 334; Y ma kto iny śiebie ozdobnie málowáć? A ſpráwy oycá mégo ſobie przypiſowáć? GórnTroas 20; SkarKaz 352a.
Szeregi: »podawać a przypisować« (1): Ato ſłuchay [...] przed kim korony miece [triumfujący Kościół]/ to ieſt wyznánie niegodnośći ſwoich cżyni/ iedno Pánu ſámemu/ to iemu podáiąc á przypiſuiąc/ iż to máią wſzytko z dobroći á z miłoſierdzia iego. RejAp 50v.

»przypisować i przyczytać« (1): kthorzy [odszczepieńcy] nietylko ſámey krwi Syná Bożego/ ále teſz tym rzetzom ktore kupuią zá ſrebro y złoto/ przypiſuią y przytzytáią/ odpuſztzenie grzechow KrowObr A4v.

»przypisować i przydawać« (2): tzemu im [rzeczom] błogoſlawieńſtwo/ y zaſlugi zywota wietznego przipiſuieſz y przydawaſz? KrowObr 93, 81.

»przypisować i przywłaszczać« [szyk 2:1] (3): ále dufaćie themu ſmrodliwemu pomázániu oleynemu/ ktoremu duſzne y ćieleſne błogoſláwieńſtwo y zbáwienie przywłaſztzaćie y przypiſuiećie KrowObr 82v, 69; OpecŻyw 43.

α. O tekście: twierdzić, że ktoś jest jego autorem (19): Drudzy thę ſpowiedz przypiſuią Poncyanowi pierwſzemu Papieżowi Dziewięthnaſtemu. KrowObr 195, 195v, 196v [4 r.]; BudNT przedm c, d3; Do ktorych ſłow w Greckim texćie/ ktory śiedmidźieśiąt tłumácżom przypiſuią/ przydáne ſą ty ſłowá. A ten rog walcżył przećiw świętym. CzechEp 371, 125v; NiemObr 124; ReszPrz 81; to dzwonienie Kálixtus Papież vſtáwił/ dla pomocy przez modlitwę Chrześćijánom z Turkiem walcżącym. A ſam Ianowi dwudźieſtemu y wtoremu tę vſtáwę przypiſuie. LatHar 55, 9, 10, 84 marg, 89 marg, 102 marg; A przeto Cżyścá ſam Pan Bog ieſt budownicżym. A tego wykłádu Adwerſarze/ niech mnie nie przypiſuią/ bo nie ieſt moy/ ále Doktorow świętych WysKaz 34.
3. Nadawać, obdarzać; przeznaczać; applicare Modrz; appingere Calep [w tym: komu, czemu (35), co (34)] (37): RejKup o6v, r6v, Tv; MurzNT 31; Ale ábyś nye rzekł/ iż tu biſkupowye vćiſnyeni papyeżowi władzą á zwirzchnoſć tę przypiſowáli/ [...] vkażęć gdźye nye zá vćiſkyem yákim/ yednák rádźi nyerádźi muſyeli yą wyznáwáć. KromRozm III P5v, K4v; Mącz 129c; ktorzy [złościwi królowie] [...] ſtáwili záwżdy ná tych gorach miáſtá onego imię bluźnirſkie/ to ieſt/ tytuły y koſcioły ony pogáńſkie/ przypiſuiąc ie rozlicżnym bogom/ y ſławam ſwoim RejAp 106, 108; RejPos A4, 13v; á chceſz ábyć dla twego nieſkromnego á ſproſnego bogactw okázowánia oſobną cżeść przypiſowano [honores vis decerni singulares]? ModrzBaz 50v, 94; SkarŻyw 358; á nád to ieſzcże/ y to gánię iż co ſámego Bogá ieſt/ y onemu to ſámemu należy/ oni komu inſzemu przywłaſzcżáią: ktorzy też ieſzcże y z tego Chriſtuſá złupiwſzy co iemu ſámemu Bog oćiec iego dał/ inſzym to przypiſuią CzechEp 84, 273, 371, 374; NiemObr 133; Calep 83b; LatHar 186; Pan IEZVS iáłmużnie tákąż zapłátę przypiſuie. SkarKaz 350a.

przypisować ku czemu (1): Consecro, idem quod simplex, Poświęcam/ ku służbie bożey prziwłaſzczam y przipiſuyę. Mącz 363c.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (2); że (2), zaimek względny (1)] (3): Nie pomárli ſię gánią, ále żywi, ktorzy pomárłych niepokoią y co iest Bożego onym przypiſuią. CzechEp 83 marg, 387 [2 r.].

Zwrot: »sobie przypisować« [szyk zmienny] (13): MurzNT 11; ták ia też chcę/ áby moy Dworzánin/ wygrał w tym/ o co ſie pokuśi przed wſzytkimi/ y káżdego żeby z oſobná w thym porobił/ w cżym ſobie dánk [= pierwszeństwo] przypiſuie. GórnDworz E3; teraz dopiero/ nie wſtydzi ſię [stolica carogrocka] ſobie przypiſowáć przodkowánia/ nie wſtydzi ſię ſtárey y záſłużoney mátce vwłocżyć SkarJedn 389; Na odſzcżepieńce y Heretyki ktorzy rozruchy cżynili/ y kápłáńſtwo ſobie przypiſowáli/ á ſtárſzych y kápłaná Bożego ſłucháć niechćieli/ bárzo ſię ſrogim pokazał. SkarŻyw 483, 492 [2 r.]; To iedná y wielká niezbożność/ ktora świadcży o Papieżu/ iż ieſt nic dobrego: ieſt ſyn zátrácenia: Chriſtuſow ieſt przećiwnik: ieſt Antychriſt: ktory to ſobie ſam przypiſuie/ y przypiſowáć chce/ że go żaden gánić/ ſtrofowáć y káráć nie może/ by też on co y nagorzey cżynił. CzechEp 387; NiemObr 157; WujNT 216, 519, Zzzzz4; PowodPr 32.
Szereg: »przywłaszczać i przypisować« (1): Mącz 363c cf przypisować ku czemu.
4. Odnosić do kogoś lub do czegoś, uznawać, że dana wypowiedź dotyczy kogoś lub czegoś [co komu, czemu] (24): A thák nie właſnie tego Pſalmu żydowie Dawidowi przypiſuią/ gdyż właſniey należy Pánu Kriſtuſowi. LubPs L2v; BibRadz I 383c marg; Bo ácż tę figurę [tj. czworo zwierząt z Apokalipsy] niektorzy cżtherzem Ewányeliſtom przypiſowáli/ ále ieſzcże ná ten cżás Ewányeliſtowie niektorzy żywi ná ſwiecie byli. RejAp 50; Elohim/ ieſt tákie imię/ ktore ſię przypiſuie/ naprzod Bogu ſamemu/ potym Sędziom/ Krolom/ Aniołom/ y fáłſzywym Bogom. BudBib I 309a marg; BiałKaz E3; CzechRozm 36, 54; CzechEp 143, 383; Páweł bowiem o ſobie powieda [...]. Iż miał ſtáránie o wſzytkie zbory. A przedśię z tych ſłow Páwłowych powſzechnym/ y nayprzednieyſzym Páſtyrzem/ wyznáwáć go/ y iemu to przypiſowáć/ áni ſię godźi/ áni Páweł/ ſobie tego przywłaſzcżał. NiemObr 40, 121, 138, 139; LatHar 257, 508; Iáko Hieronym ś. piſząc do Dámázá Rzymſkiego Papieżá/ te mu ſłowá Páńſkie przypiſuie: mowiąc ták o wſzytkich Haeretykách: Kto z tobą Papieżu nie zgromadza/ ten roſpraſza WujNT 51; Iedni mowią/ że Grzywacż/ ćierpi tę niewolą [wychowywanie kukułczych piskląt]: A drudzy to pokrzywce przypiſowáć wolą. KlonWor 60.

przypisować ku czemu (1): ktorym imieniem [krzyżma] wźiętym od Grekow/ ácżkolwiek świeccy Piſárze wſzelkie pomázánie známionuią: wſzákże oni/ co rzecży święte popiſáli/ poſpolitym obycżáiem mowienia/ to ſłowo ku onemu tylko pomázániu przypiſowáli/ ktore z Oleiu y z Bálſámu [...] ſpráwione bywa. KuczbKat 150.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (5), ono (1); zawsze zaimek względny] (6): [Luteranowie dlatego was mnichów i księży za odszczepieńce od kościoła Chrystusowego mają] iż wy od náuki páńſkyey/ ſlowá bożego odſtępuyećye/ [...] Ták iż wam ono przypiſuyą/ co Pan naſz ku Licemyernikom mowił: Zniſſczyliſcye przykazánye Boże dla podánya ſwego. KromRozm II b3v; KrowObr 153; CzechRozm 143v; SkarŻyw 593; Co ſię tedy tknie beſtyey/ pierwſzey/ naydźież ią opiſáną/ [...] wſzákże tákże ſię to cżęſto przypiſuie wtorey/ co ſłuży pierwſzey: á pierwſzey też co wtorey. CzechEp 374; NiemObr 138.

5. Dedykować, poświęcać komuś wydany tekst; dedicare, dicare Cn [co komu] (13): Ale iż ten obycżay ieſt miedzi vcżonymi, gdy iakie kxięgi napiſzą, zwykli ie nie ktoremu panu przemożnemu przipiſować GlabGad A3v, A3v; DWie nawiętſze przicżinie ſą [...] Przec ci ktorzy nieiakie kżięgi [!] miedzi poſpolſtwo ludu wypuſzcżaią, niektorim ie panom znakomitim przypiſuiąc offiaruią. MiechGlab nlb 2; WróbŻołtGlab A2; przetoć thy Kſiąſzki przypiſuię/ y poſyłam/ Abyś ſie w młodośći ſwey rzecżámi cżáſem poważnemi/ cżáſem też dworſkyemi/ zábawiał RejZwierz A2; A ták ná żądánie I.M. ſpyſałem tám ty kazánia/ ktore W.K.M. przetho przypiſuię/ áby thák wielka á poważna ſpráwá/ [...] pod ſławnym imieniem y pod obroną W.K.M. wielkiego Monárchy/ do rąk ludzkich podána byłá. SarnUzn A2v; BudNT przedm a3; SkarŻyw A2v; Ile mogę/ poſługą tą iey [ojczyźnie] okázuię Chęć ſwoię: y Waſzey mośći ten dar przypiſuię KlonKrGum Av.

przypisować za co [= jako co] (1): wam wſzyſtkim wobec/ y káżdemu zoſobná/ rozmowy te moie Chriſtiáńſkie/ zá ieden vpominek/ y zá pewne świádectwo/ moiey przeciw wam życżliwośći/ dáię/ dáruię/ przypiſuię. CzechRozm A2v.

W połączeniach szeregowych (2): przetoż ty kſiąſzki/ [Zygmuntowi Augustowi] iáko wielkiemu á Krześćiáńſkyemu Krolowi/ [...] oddawam/ przywłaſzcżam/ y przypiſuię. RejPos A3; CzechRozm A2v.

Szeregi: »przypisować i dedykować« (1): nápiſałem dwie kſiążecżce [...] ktore to W.M. memv Mćiwemv Pánu iáko cżłowiekowi po wſzem świećie ſłáwy wielkiey y godney przypiſuię y dedikuię CzahTr A3v.

»ofiarować i przypisować« (1): Thobie też Pánie/ á Pánie moy/ ty kxiąſſki moie offiáruię y przypiſuię KrowObr B4v.

6. Poczytywać, uważać za coś [w tym: komu za co (3)] (4):

przypisować co (1): Ducere aliquid uxori probro, Zá ſromotę żenie nieco przipiſowáć. Mącz 96a.

przypisować ku czemu (1): Ducere laudi, Ku chwale przipiſowáć. Mącz 96a.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Duńcżykowie y Szkáninowie zá cżeść ſobie przypiſuią/ iż Longobárdy ich przodkowie kroleſtwo we Włoſzech záłożyli BielKron 292v.

Zwroty: »za cześć przypisować« (1): BielKron 292v cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

»sobie przypisować« (1): BielKron 292v cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

»przypisować za złe« (1): Nemo tibi vicio vertit, Nikt ći nie ma/ niepoczyta/ nieprzypiſuye zá złe. Mącz 486a.

7. Brać pod uwagę, uwzględniać [komu co] (1):
Zwrot: »grzechy przypisować« (1): á gdy go [lud boży] cżyſtym zowiemy/ nie ták rozumieć mamy/ iákoby był prawdźiwie bez grzechu/ ále iż mu Pan Bog grzechow non imputat, nie przypiſuie. ReszPrz 89.
8. Dodawać (7):

przypisować komu (2): Wida⋅ gdy Swięte maluyą Iż każdému przipiſuyą Abý ſię ſtym okazali Iako tu na Swieċzie ſtali RejKup t7. Cf przypisować komu co do czego.

przypisować komu co do czego (1): Adiunctio, gdy mąż żenie co przypiſuie do piérwſzégo poſagu. SarnStat 1301.

Zwrot: »płatow przypisować« = podnosić czynsz (1): ta vtrátá Zniſſczyłá ſwiát po ty látá Wiele zacnych domow zeſſło [...] Iedni z wioſek poſtępuią Drudzy plátow przypiſuią RejRozpr H4.
a. Doliczać do rachunku, zawyżać cenę (4): Lepiey miech groſzem nádmieſz/ niżli wiátrem dudy/ Boć rády przypiſuią Szynkarki obłudy. BielSat C [idem BielRozm]; Albo gdy pánowie weſeli á ſzynkarká im winá donaſza/ to bárzo iey zá to powinni/ y pánią ia Gretą zową. A ſkoro przydzie płáćić/ áliśći z niey nieſláchetna bábá/ bo przypiſuie. RejZwierc 101; BielRozm 16.

przypisować co za co (1): (nagł) Chłop s kárcżmarką. (–) Coż wżdy páni ták figluieſz/ Dwie [szklanice] zá iednę przypiſuieſz/ A podawaſz nam s piánámi RejZwierc 235v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (7): Dico, Przykazuyę kogo komu/ Prziwłaſzczam/ Przypiſuyę. Pod moc poddayę. Mącz 85b, [176]d, 464a.

przypisować komu co (1): Proprium est eius, Metapho. Temu to ſámemu przipiſuyą. Mącz 326d.

Zwrot: »przypisować sobie« [szyk zmienny] (3): Vendico, Przywłaſzczam/ Sam ſobie przypiſuię. Mącz 85d; Usurpo, in frequenti usu habeo, Záwżdy potrzebuyę/ vżywam/ ſpominam/ też prziwłaſzczam/ przipiſuyę ſobie. Mącz 509c, 432b.

Synonimy: 2. przyczytawać, przywłaszczać; a. podawać, przydawać; 3. przyczytawać, przywłaszczać; 4. przykazować, przysądzać, przywłaszczać; 5. dedykować, ofiarować; 6. poczytować; 8. doliczać, dodawać, przydawać.

Formacje współrdzenne cf PISAĆ.

Cf PRZYPISOWANIE, PRZYPISOWANY, PRZYPISUJĄCY

MN