[zaloguj się]
[pdf]

POTARGAĆ (18) vb pf

o oraz oba a jasne (w tym w pierwszym a 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf potargać
praet
sg pl
2 m potargałeś m pers
3 m potargåł m pers potargali
f potargała m an
imperativus
sg pl
1 potargåjmy
2 potargåj
conditionalis
sg
3 m by potargåł

inf potargać (2). ◊ fut 3 sg potargå (3). ◊ praet 2 sg m potargałeś (1). ◊ 3 sg m potargåł (2). f potargała (1). ◊ 3 pl m pers potargali (1). ◊ imp 2 sg potargåj (1). ◊ 1 pl potargåjmy (1). ◊ con 3 sg m by potargåł (1). ◊ part praet act potargawszy (5).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w.

I. Rozerwać na kawałki, poszarpać [kogo (Przen) (1), co (14)] (15):
Zwroty: »potargać łancuchy« (1): iako gdy by kto mocnie był łancuchamy związán/ a przyiáciele iego námileiſzy zdaleka ſtoiąc rzekli ięmu: Námileiſzy przyiacielu proſięmcię abyś potargáwſzy łancuchy chciáł przyśc do nás/ a on by [...] łanczuchow połamać niemogł MurzHist K4.

»potargać okowy« (1): roſkazowáł [Jezus] duchowi nieczyſtemv wyniśc od człowieka/ Bo go przes wielé czaſow popadáł/ i był wiązán łancuchami/ [...] a potargáwſzy okowy marg) zwiąſki (–) [perrumpens vincula] bywáł pędzon od ſzatana na puſtynié. MurzNT Luc 8/29.

»potargać powrozy« (1): Sámſon [...] potargawſſy powrozy kthoremi był związan/ Cżeluśćią Oſlą tyſiąc Filiſtynow zábił Leop Iudic 15 arg.

»potargać związki« [szyk zmienny] (2): MurzNT 181 marg; Bo go [opętanego] od wiela czáſow porywał [czart] y choćia go wiązano łáncuchámi y w pętách ſtrzeżono/ iednák zwiąſki potárgawſzy [rupis vinculis] bywał zápędzon od czártá na puſtynié. WujNT Luc 8/29.

Przen (11): [Nie potárgaſz tych ſtrycżkow nędzniku Ktorymim ćię ſkrępował ŁaszczPogrom 19.]
Zwroty: »potargać sidła« (2): alye ti namyloſcywſſi [...] wirwy a potargay ſydla dyabelſkye ij wſſitkych nyeprzijacyol naſſich [...] ktorimy nas chcᾳ polowyc BierRaj 16; RejPs 196.

»sieci potargać« (1): Skuśił go potym Cżárt/ domowe iemu dobre mienie/ y ono oycowſkie Cżárnokśięſkie rzemioſło/ ná pámięć przywodząc [...]. Lecż za rádą ſwoich w duchu miſtrzow/ wſzytki Cżártowſkie śieci potárgał. SkarŻyw 74.

»potargać związki« = solvere vincula PolAnt (3): BibRadz Ps 115/16; LatHar 359; [Pan Bóg rzekł przez proroka:] Vdam ſię tedy do Pánow [...]. Oni bowiem poználi drogę Páńſką [...]. Aliści y ći weſpołek/ ieſzcże bárźiey złamáli iárzmo/ y potárgali zwiąſki (roſkazánia mego) PowodPr 8.

a) O zdrowiu: nadwerężyć [czym] (1): tedy ówa [choroba] vleczyć ſye może/ która ſye niezáſtárzáłá/ ćiáłá niewyſuſzyłá bólem wnętrznośći niepotárgáłá Oczko 15v.
[Zwrot: »sobie potargać zdrowie«: Bo ſobie zbytniém trunkiem niepotárga zdrowia Albertus D.]
b) Zniszczyć, zniweczyć, zgładzić [w tym: kogo (1)] (4): Convellere ius societatis atque amicitiae, Potárgáć s kim towarziſtwo y záchowánie rośipáć. Mącz 478c; ktory [szatan] onę dziwną zgodę y iedność kośćielną chćiał potárgáć WujNT 419.

W porównaniu (1): Widząc Báláách krol Moábſki [...] wſzytki rzecży ktore cżynił Izráel Ammoreowi/ rzekł [...]: Wygładzi nas ten lud á potárga/ iáko woł trawę tárga s korzenim. BielKron 42.

Szeregi: »potargać a popsować« (1): Dla tegoć ſie tu tedy ná ſwiát vkazał ſyn Boży/ áby potárgał á popſował vcżynki dyalbelſkie. RejPosWiecz2 93v.

»wygładzić a potargać« (1): BielKron 42 cf W porównaniu.

2. Poranić [co] (1):

potargać komu (1): drugi záſiębyonych pyerśi ſobye máca. Káſzle/ ſápi/ krztuśi ſie/ krwią ná zyemię pluie/ Potárga ſobye boki áż ich ledwe cżuie. RejWiz 93v.

[potargać czym: ktorego [młodzieńca] gdy niemogł zwyćiężyć/ kázał go potáiemnie vdawić/ á po tym kleſzcżámi kázał ná nim ćiáło potárgáć/ powiedáiąc ludźiam że go ſzcżurcy ábo nietoperze ziádły. BazHist 271v (Linde).]

3. Spowodować jakiś czas trwające konwulsje [kogo] (1): Y zfukał go [ducha nieczystego] Ieſus/ mowiąc: Milczże/ á wynidź z człowieka. Y potárgawſzy go [discerpens eum] duch nieczyſty/ y záwoławſzy głoſem wielkim/ wyſzedł z niego. WujNT Mar 1/26.
4. Pociągnąć sieć [na co (żywotne)] (1): Ptaſznik długo ptaki nęćił/ A potym więc śieć rozrzućił: [...] Ptakow po troſzce padáło/ Iemu śię zgubno widziáło: A ták ná nic [lege: nie] niepotárgał/ Aże wſzytkich ſpołem cżekał. BierEz O4v.

Synonimy: 1. podrapać, podrzeć, poszarpać, rozerwać; 2. pobić, podrapać, poobrażać, poranić, zranić; 4. pociągnąć, szarpnąć.

Formacje współrdzenne cf TARGAĆ.

Cf POTARGANIE, POTARGANY

KW, ZCh