[zaloguj się]
[pdf]

POWŁOKA (10) sb f

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N powłoka powłoki
G powłoki
A powłokę
I powłoką powłok(a)mi

sg N powłoka (3). ◊ [G powłoki.] ◊ A powłokę (3). ◊ I powłoką (2). ◊ pl N powłoki (2). ◊ [I powłok(a)mi.]

Sł stp w innym znaczeniu, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Warstwa substancji pokrywająca jakąś powierzchnię; bielmo (3):

W porównaniu (1): Też [sal armoniacum] bielmo z oka ſpądza y powłokę ktora bywa na oku iako by błonka, zdziera. FalZioł III 41c.

Wyrażenie: »powłoka oczu, która bywa na oku« (2:1): Mocz iego [gwoździka] ieſt we wnątrz vdy poſilać/ oczy cżyſcić, ſwem ſcieraniem powłokę oczu zdzierać/ y duchy widzenia poſilać. FalZioł I 60c, III 31c, 41c.
Szereg: »powłoka i zaćmienie« (1): Kolurium ieſt ſniey [żywicy zwanej serapinum] barzo wyborne na powłokę y na zaćmienie ocżu/ naprzeciwko z ſthępowaniu wody ku zrzeniczy/ zową to kataracta. FalZioł III 31c.
2. Okrycie, tkanina służąca do przykrywania łóżka itp.; opertorium Mącz; integumentum, involucrum, tegumentum Cn (5): ZapMaz II Ł 1/71; Twoie iaſli ſluſſalo powloką okraſitz/ ij wſſelkim obycżaiem dóſtoynie pozlocitz. OpecŻyw 19.

W porównaniu (1): Twym rozumem ták miernie źiemiá vſádzoná/ Ze ná wieki nie będźie nigdy poruſzoná. Ná téy/ iáko powłoká/ przepáśći leżáły/ A góry niezmierzoné wody zákrywáły. KochPs 155.

Szereg: »powłoka albo powleczenie« (1): Opertorium, idem, Też powłoká álbo powleczenie czego. Mącz 279b.
a. Powłoczka, poszwa na pościel (1): cusinam pychova [!] splocyenna powloka ZapMaz VI 6/297; [pierzyna czeladna z powłoką, 2 zagłówki, 1 z powłoką, drugi bez powłoki InwMieszcz 1559 nr 91, 1570 nr 159, 1579 nr 221, 1587 nr 264].
α. [coll. Bielizna pościelowa: Powłoka: 5 poszew cwelichowych z modrzem, wielkich; szterzy poszwy cwelichowe, białe z wierz[ch]nich pierzyn InwMieszcz 1575 nr 200.]
3. Uciążliwe przenoszenie się z miejsca na miejsce; włóczenie po sądach (2): Przeto zábiégáiąc temu/ áby té niepotrzebné powłoki y vtráty ſzláchty nie były ná potym: Vſtáwiamy tą Conſtitucią [...] SarnStat 1148; [GilPos 3 (Linde)].
Szereg: »powłoka a uciśnienie« (1): Izażby ſie thego [dochodzenia sprawiedliwośći] nie mogło vkroćić? Izażby ſie tho nie mogło w krotſzą formułę wpráwić? [...] áby wżdy tákie powłoki/ á tákie vćiſnienie nędznych ludzi iáko táko vſtáło. RejZwierc 189v.

Synonimy: 1. białek, białość, bielmo, błona, błonka, łuska; 2. nakrycie, pokrycie; a. poszewka, poszwa.

Cf POWLECZENIE

ALKa