[zaloguj się]
[pdf]

BŁONA (19) sb f

Teksty nie oznaczają ó; a jasne.

Fleksja
sg pl
N błona błony
G błony
A błonę błony
I błoną błon(a)mi
L błon(a)ch

sg N błona (1). ◊ G błony (1). ◊ A błonę (5). ◊ I błoną (3). ◊ pl N błony (2). ◊ A błony (4). ◊ I błon(a)mi (1). ◊ L błon(a)ch (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Cienka tkanka, powłoka w organiźmie ludzkim lub zwierzęcym; membrana Cn (19): Rzecże potym młodzyeniec/ widzę coś dziwnego/ [...] Leb iáko v Niedźwiedzyá/ [...] Ręce iáko v Záby/ ſkrzydłá z iákieyś błony RejWiz 166.
a. Bielmo, biaława plama pokrywająca rogówkę oka (1):
Przen: Mgła, zamglenie wzroku wynikające z choroby: Iuż mię niekarz mam czy za ſwe Iuż me oczy bloną zaſle. RejKup f3v.
b. Otrzewna; abdomen Cn (3): Y ſpráwi z niey zápaloną ofiárę Pánu/ wyiąwſzy błonę y tłuſtość wſzytkę/ ktora ieſt około podrobow. BibRadz Lev 3/14, Lev 3/9, 4/8.
c. Jelita (3): Cżemu bob albo też y groch acżkolwie warzony wſzakoż cżyni Ventoſitates to ieſt wiatri chodzące miedzi błonami wnętrznemi. GlabGad I2, I2v, K6v.
d. Łożysko, w którym znajduje się płód; bulga, volva Cn (1): [kto się chce ogonić psom] niech przy tobie nośi łożyſko ſuczé/ tho ieſt błoná w kthoréy ſye ſzczeniętá lągną SienLek 158v.
e. Szyba w oknie (wykonywana pierwotnie z błon zwierzęcych); fenestra, luminare, specular Cn (10): Drugie [jaskółki] ſie przy błonach w okniech ſidlą FalZioł IV 24c; RejKup h4, h8v; Bo pátrzay kyedy ocży/ ktore iáko błony Są w ciele wyſádzone/ pátrzą ná wſze ſtrony. RejWiz 118v; Gdy vźrzyſz ſwiátło tą błoną/ Myſl ſkąd ma moc przyrodzoną. RejZwierc 236v, 236v, 237a; Po Páńſkim odieźdźie/ domy pochędożywſzy pozámykáć: piece/ błony/ ſtoły/ łáwki/ áby wſzędy były cáłe GostGosp 24, 12.
Zestawienie: »błona szklana«: Vkradl theſz wthey ſkrzyny kilka Lokczi obruſſow, kthore zaſtawyel v Zida thu wpoſnanyu kthori blony ſklane robi LibMal 1551/159.

Synonimy: a. białek, białość, bielmo, ćma, katarakta, łuska, makuła, mgła, nieczystość, powłoka, ślepota; zmaza; d. łożysko; e. szyba.

Cf BŁONOLOTNY, BŁONOSKRZYDŁY

KN