[zaloguj się]
[pdf]

RZEKĄCY (66) part praes act

rzekący (43), rzekąc [w znacz. 1.] (23). [Wszystkie zaliczone tu formy rzekąc ze względu na niejednoznaczną funkcję składniową mogą być uznane za part praes act adv od RZEC.]

e jasne.

Fleksja
sg
mNrzekąc, rzekący fNrzekącå nNrzekąc(e), rzekąc
Grzekącégo Grzekąc, rzekąc(e)j G
D D Drzekąc(e)mu
Arzekący, rzekąc Arzekącą A
L Lrzekąc(e)j Lrzekącym, rzekąc(e)m
pl
N m pers rzekący
subst rzekąc(e)
G rzekących
A m pers rzekącé

sg m N rzekąc (9) PatKaz I, WróbŻołt, RejAp, HistRzym (5), BudBib, rzekący (5) Murm, FalZioł, Mącz (3). ◊ G rzekącégo (7); -égo (1), -ego (1) OpecŻyw (1:1), -(e)go (5). ◊ A rzekący (6), rzekąc (4); -ący BudNT, WujNT; -ąc PatKaz II; -ący : -ąc OpecŻyw (1:1), HistRzym (3:2). ◊ f N rzekącå (6). ◊ G rzekąc PatKaz II (3), rzekąc(e)j (1) Mącz. ◊ A rzekącą (1). ◊ L rzekąc(e)j (1). ◊ n N rzekąc(e) Mącz (7), rzekąc (7) Leop (2), BudBib (5). ◊ D rzekąc(e)mu (1). ◊ L rzekącym (1) Mącz, [rzekąc(e)m]. ◊ pl N m pers rzekący (2). subst rzekąc(e) (2). ◊ G rzekących (1). ◊ A m pers rzekącé (2); -é (1), -(e) (1).

Sł stp notuje, ponadto s.v. rzec, Cn, Linde brak.

1. Przekazujący swoje słowa lub myśli za pomocą mowy lub pisma, mówiący; dicens Vulg, PolAnt [w tym: z przytoczeniem (35)] (36): Tedy napelniono ieſt/ tzoż powiedziáno ieſt przez Ieremiaſſa proroka rzekącégo: Glos w Ramie ſlyſſán ieſt/ placż a lkanijé wielkie OpecŻyw 29, [27]v, 99; Dzyeſyąty vyuod yeſth pyſma doctorowſkyego myedzy ktorymy yeſth Anſelmus rzekącz ſluſzalo to na boga yz by ta dzyeuycza marya thaką [...] ſzwyeczyla czyſtoſzczyą nad ktorą pod bogyem nyemogla by vyąthſcha bycz rozvmyana PatKaz I 10; A nadrugyem myeſczu pyſano ſlowka panny maryey rzekącz od uyekow bylam kochayącz ſyą wboſtwye PatKaz II 46; poſlal (pan bog) anyola gabryela do anny ſzwyątey rzekącz o anno nyeplaczy any ſyą ſmączy ſthwey nyeplodnoſzczy PatKaz II 64, 24, 65v; Y ſtáło ſie trzećiey nocy gdy [...] pátrzał w niebo vźrzał miedzy gwiazdámi páná Iezu Kryſtá rzekącego: Gwido Gwido/ cżeſtokroćieś walcżył dla miłośći iedney pánny/ cżás ieſt ábyś też mocnie walcżył przećiw mym nieprzyiaćielom HistRzym 76v, 53v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): nalezli poſpolu iedennáſcie zgromadzonych zwolenikow/ ij ty ktorzy ſnimi byli rzekącé: Iże wſtál z mártwych pán ijſcie ij práwdziwie/ a vkázál ſie Symonowi. OpecŻyw 168.

Szereg: »mowiący i rzekący« (1): Y wſtąpił w mie duch/ gdy do mnie rzekł/ y poſtáwil mie ná nogi moie: y ſlyſſálem mowiącego do mnie/ y rzekącego [et audivi loquentem ad me, et dicentem]. Synu cżłowiecży iá ćiebie poſſyłam do ſynow Izráelſkich Leop Ez 2/3.
Przen: metonimicznie (24):
a) Wyrażenie: »głos rzekąc(y) [= brzmiący słowami]« [w tym: komu (1)] = vox dicens PolAnt, Vulg; fama dicens PolAnt (15): Ieſſcże tego domáwiá ſwięty piotr natychmiáſt oblok ſwiatly zatzmil ié [uczniów Chrystusa]/ ij ſlyſſeli glos z obloku rzekący. Totz ieſt ſyn móy námileyſſy/ wktorym ſie mnie dobrze zlubilo/ tego ſlucháycie [Vulg Matth 17/5]. OpecŻyw [57]v; WróbŻołt I7; RejAp 46v; Potym wtore ſtał ſie głos rzekąc: Szukayćie mi mężá Bożego kthory ſie modlił zá Rzym. HistRzym 124v; Słyſzałem pierwſzy głos rzekący: weźmi/ weźmi/ weźmi/ á nicem nie wźiął/ á teraz lepak ſlyſzałem głos rzekąc: wroć/ wroć/ wroć. HistRzym 133v; A pocżął záſię Ceſarz ſpáć/ y vſlyſzał po trzećie głos rzekący iemu: Vćiekay/ vćiekay vćiekay bo to pierworodne będzie źięćiem twym. HistRzym 133v, 38, 124v, 125, 130, 133 [2 r.].

W połączeniu z określeniem języka (1): A gdyſmy wſzytcy pádli ná ziemię/ vſłyſzałem głos mowiący ku mnie y rzekący Hebreyſką rzecżą: Saul/ Saul/ co mię prześláduieſz? BudNT Act 26/14.

Szereg: »mowiący i rzekący« = loquens et dicens PolAnt, Vulg (2): BudNT Act 26/14; Y ſłyſzałem głos z niebá záśię mowiący ze mną/ y rzekący: Idź/ á weźmi kśiążeczki otworzone z ręki ániołá WujNT Apoc 10/8.
b) Przekazujący wiadomość (9): A gdy ieſzcże byli w drodze/ tedy słuch przyſzedł do Dawidá rzekąc [et fama venit ad David, dicendo]/ pobił Awſzálom wſzytki ſyny krolewſkie BudBib 2.Reg 13/30; Lecż posłyſzał o Tyrhace krolu Kuſzſkiem rzekącą (wieść) (marg) Wł: rzekąc (–) [Audivitque ... dicendo]/ oto wyſzedł/ bić ſię ſtobą BudBib 4.Reg 19/9.

[rzekąc przez kogo: pan thego potrzebuye, a tho przetho, yſz byſzye pyſzmo ſzpelnylo, rzekącz przez proroka zacharyaſza RozmyślDomin 2.]

Wyrażenie: »słowo rzekąc« [w tym: do kogo (6), ku komu (1), o kim (1)] (7): Y Stháło ſie ſlowo Páńſkie do Ieremiaſzá powtore/ gdy ieſzcże był zámkniony w ſieni v ćiemnice/ rzekąc [Et factum est verbum ... dicens]: Tho mowi Pan ktory ma vcżynić y z formowáć tho/ y nágotowáć/ Pan imię iego. Leop Ier 33/1, Zach 1/1; SLowo ktore było do Ieremiaſzá od Iehowy/ rzekąc [Verbum quod fuit ad Irmeiahu a Domino, ut diceret]. Słuchayćie słow przymierza tego BudBib Ier 11/1; Y Było ſłowo Iehowy ku mnie/ rzekąc [Et fuit verbum Domini ad me, dicendo]. Niepoymuy ſobie żony/ [...] ná mieyſcu tym. BudBib Ier 16/1; Słowo Iehowy/ ktore było do Ieremiaſzá proroká/ o Helámie ná pocżątku krolowánia Cydkijahá krolá Iehudſkiego/ rzekąc [Quod fuit verbum ... ut diceret]. Ták mowi Iehowá Cewáoth/ oto ia łamię łuk Helámow BudBib Ier 49/34, 3.Reg 6/11, 17/8.
2. W funkcji biernej (30):
a. Nazywany, zwany (29):

Z nazwą w N [sb] (3): naloziwſchi ſſol wwoz mſzoney 22 gr A gdi nyemſzona thedi placzi o de dwu thiſzianczv poltora gr A gdi thalyegę thedi 32 gr A od wozv rzekączego thrzylycza dwadzieſzczia y pyacz gr MetrKor 57/118v [idem] 59/279v; [TomZbrudzPeryk 4.Reg 4/38]. Cf »pospolicie rzekący«.

Wyrażenia: »pospolicie rzekący« (1): CYNOSURA – Gwiazd ſziedm, babky poſpoliczie rzekacze, albo iakoże Aſtrologowie naziwaia niedwiedziem mnieiſzim Calep 284a.

»tak(o) rzekący« (26): Y ſtalo ſie gdy ſie przybliżali do Ierycha/ ku tako rzekącemu miaſtu/ ieden ſlepy ſiedzątz podle drogi/ ſlyſſątz wielki gielk ludu/ pocżąl pytatz tzoby to bylo. OpecŻyw [61]v, 54v; PatKaz II 54; Fistula. Dye fiſtel Piſczałká ták rzekący wrzod. Murm 75; REubarbarum ieſt ciepłe y ſuche w wtorim ſtopniu, Dla tego ieſt nazwane Reubarbarum iże w tak rzekączey ziemi bywa naydowano FalZioł III 5a, I 118b; Acidalus, Fons Veneri sacer Zrzodło tak rzekące w Boecij Mącz 2c; AEgea, Miáſto w Macedonii ták rzekące. Mącz 4a; AEolus, Król tak rzekący/ który wiátry w mocy álbo/ pod posłuſzeńſtwem ſwym ma. Mącz 4c, 3c, 5c, 6c, 8a, 11c (20); [Heliseus vero reversus est in Galgala/ a helizeuſz wroczil ſze do thak rzekącego myeyſzća galgala TomZbrudzPeryk 4.Reg 4/38; LustrRus I 259].

b. Wspomniany (1): (nagł) Papieſcy Akolitowie. (–) Przeto nie od Syná Bożego/ áni od Apoſtołow iego/ ſą zmyſleni y vſtawieni ći rzekący Akolithowie/ [...] Ale od Pogánow y od Zydow KrowObr 122.

Synonimy: 1. gadający, mowiący, powiedający, rozmawiający; 2.a. mianowany, mieniony, nazywany, przezywan; b. dotkniony, mianowany, namieniony, omieniony, pomieniony, przypomniały, przypomniony.

Cf RZEC, RZEKNĄCY

MN