[zaloguj się]

20. Użycia, które mogą być zakwalifikowane do różnych haseł.

a. Ze względu na formę gramatyczną.

Z formami, które mogą być zakwalifikowane do dwóch (lub nawet trzech) różnych haseł, postępujemy następująco: redagujemy je, tj. liczymy, opisujemy gramatycznie i znaczeniowo pod tym hasłem, gdzie wydaje się to nam bardziej uzasadnione. Na możliwość innej interpretacji wskazujemy w jeden z poniższych sposobów:

 

aa. Postępowanie pod hasłem, do którego przykład został zaliczony.

W części fleksyjnej po opisie formy gramatycznej i liczbie frekwencyjnej podajemy w klamrze uwagę o możliwości innej interpretacji, w hasłach licznych poprzedzając ją wykazem lokalizacji, np. s.v. FUNDOWAĆ SIĘ:

praet 2 sg n fundowało się (l) [WujNT 222 może impers praet od FUNDOWAĆ]

(„fundować” piszemy antykwą, nie wersalikami, jak błędnie wydrukowano w t. VII; uwaga ta dotyczy wszystkich poniższych przykładów). Jeżeli w danej formie mamy prócz tego przykłady niewątpliwe, uwaga w klamrze, zawierająca pełny wykaz odpowiednich lokalizacji, poprzedzona jest formułą w tym:, np. s.v. GRZEJĄCY SIĘ:

sg m N grzejący się (2) [w tym: LatHar 729 może part praes act adv od GRZAĆ SIĘ]

– albo s.v. GOŁĄB:

G gołębia (6) [w tym: FalZioł IV 21a może N sg f od GOŁĘBI].

Jeżeli dla obu haseł forma gramatyczna byłaby ta sama, wskazujemy tylko na możliwość innej części mowy, np. s.v. GOŁOWĘSY:

pl N m pers gołowęsi (l) [może sb].

(Tu brak lokalizacji, gdyż hasło jest nieliczne).
Dla wyrazów nieodmiennych uwaga ta stoi a linea po haśle lub in continuo po odpowiedniej odmiance hasłowej (por. przykład niżej). Jeżeli przykładów wątpliwych (niewyczerpujących całości) jest dużo, a użycie wątpliwe zależne jest od funkcji wydzielonej w części semantycznej, nie piszemy lokalizacji, lecz dajemy uwagę o specjalnym użyciu, np. s.v. DZIWNIE:

dziwnie (682), dziwno (179) [w tym: w funkcji orzecznika (112), może N sg n (praed) od DZIWNY].

 

bb. Pod hasłem, w którym przykładu nie liczymy.

Pod drugim z możliwych haseł piszemy w klamrze albo całą formę z opisem i odsyłaczem (jeżeli nie ma prócz tego przykładów niewątpliwych), np. s.v. FUNDOWAĆ:

◊ [impers praet fundowało się cf FUNDOWAĆ SIĘ praet 3 sg n]. ◊

– s.v. GRZAĆ SIĘ:

part praes act grzejąc się (5), [grzejący się cf GRZEJĄCY SIĘ N sg m];

albo klamrę z uwagą stawiamy za opisem formy (jeżeli są też przykłady niewątpliwe), np. s.v. GOŁĘBI:

f N gołębi(a) (4) [cf też GOŁĄB G sg].

 

cc. Przy braku hasła stanowiącego możliwość mniej prawdopodobną.

Jeżeli dla hasła, które uznaliśmy w tej sytuacji za mniej prawdopodobne, nie mamy prócz tego przykładów niewątpliwych, tworzymy pusty odsyłacz ujęty w nawias półtłusty, opatrzony też dodatkowo opisem konkretnej formy gramatycznej hasła, do którego sporne przykłady zostały zaliczone (dotychczas brak autentycznego przykładu, podajemy nieprawdziwy), np.:

(GOŁOWĄS) cf GOŁOWĘSY N pl m pers.

Uwaga:
Sposobami tymi należy się posługiwać zwłaszcza przy imiesłowach na -ąc, -ęcy, przy formie biernej lub bezosobowej z się oraz przy przysłówkach i przymiotnikach na -o.

 

b. Ze względu na postać graficzną.

Jeżeli możliwość podwójnej interpretacji wynika nie ze zbieżności form gramatycznych, lecz z różnych możliwości odczytania zapisu tekstowego, przy czym względy semantyczne nie mogą rozstrzygnąć z całkowitą pewnością, wybieramy również lekcję prawdopodobniejszą i zaliczamy przykład do odpowiedniego hasła. W cytacie bezpośrednio po tym wyrazie dajemy klamrę z odpowiednią uwagą, na końcu zaś pozycji wewnątrz artykułu, pod którą znalazłby się przykład przy przyjęciu drugiej wersji odczytania, stawiamy odsyłacz w klamrze zawierający hasło i lokalizację, a jeżeli odsyłamy do haseł już opracowanych – przed lokalizacją również numer znaczenia, np. s.v. KIJAŃ:

[Cf KIJAŃ znacz. a. BartBydg 117].

 

aa. Przy przyjęciu wersji zgodnej z zapisem lub przy zapisie nieczytelnym.

O ile zdecydowaliśmy zaliczyć użycie do hasła, które bardziej odpowiada zapisowi graficznemu, a także gdy zapis graficzny jest w ogóle trudny do odczytania, uwaga w klamrze brzmi np. s.v. NAWILlĆ:

Iakom kogo mógł nawylył [możliwa też lekcja: nachylił].

Przy zapisie na tyle błędnym, że żadna lekeja nie jest oczywista, stawiamy w tej klamrze dodatkowo lekcję przyjętą, np. s.v. MATAĆ:

boś tu motoił [lege: matał, możliwa też lekcja: mowił].

W hasłach NACHYLIĆ i MOWIĆ damy odsyłacze (po kropce ostatniej lokalizacji danej pozycji):

[Cf NAWILIĆ] – [Cf MATAĆ RejKup m8v];

przykład pierwszy nie ma lokalizacji, gdyż hasło NAWILIĆ składa się z tego jednego użycia.

 

bb. Przy przyjęciu wersji niezgodnej z zapisem.

O ile przyjmiemy, że. wyraz zapisany nie. powinien być odczytany zgodnie ze swoją postacią graficzną, piszemy również lege, uwaga zaś brzmi np. s.v. OSIDLIĆ:

(nagł) Plebana theż chcze Cżarth gdzye oſſydzycz [lege: osidlić, lekcja: oszydzić mniej prawdopodobna]. (–) Zda mi ſye że to bydlie Poyde gdie wkarczmie oſydłę.

Od OSZYDZIĆ odsyłacz jak zwykle.

 

cc. Przy założeniu oczywistego błędu.

Jeżeli stwierdzimy, że odczytanie zgodnie z zapisem nie ma sensu w kontekście, traktujemy to jak zwykły błąd, dajemy tylko:

[lege: ...]

– i nie odsyłamy od hasła zgodnego z zapisem, np. s.v. NIEBO:

Nic ci po nich będzie wiele [lege: w niebie].

Uwaga: Przykłady omówione w aa. i bb. muszą być cytowane, typ cc. może być pustą lokalizacją.

 

dd. Pusty odsyłacz.

Przy braku hasła zgodnego z drugą wersją odczytania, pusty odsyłacz ujęty w nawias stoi we właściwym miejscu alfabetycznym, np.

(ZGRZANKA) cf GRZANKA 2. RejKup h4.

 

ee. Całe hasło wątpliwe.

Jeżeli zdecydujemy się odczytać przykład wątpliwy jako hasło nieposiadające poza tym innej egzemplifikacji, hasło to opatrujemy znakiem zapytania, a w cytacie postępujemy według sposobu aa. lub bb., np.

NAWILIĆ (?) (1) vb impf;

por. 27.c.

 

c. Ze względu na zaimek zwrotny.

Jeżeli wątpliwość dotyczy ustalenia hasła w postaci zwrotnej lub niezwrotnej, przyjmujemy jedną z wersji i w obrębie przykładu (który powinien być koniecznie cytowany) po wyrazie hasłowym piszemy w klamrze uwagę, np. s.v. KOŃCZYĆ (w erracie):

kończąc [możliwa też lekcja: sie ... kończąc].

Pod drugim z możliwych haseł dajemy na końcu odpowiedniej rubryki (tj. grupy ogólnej, struktury, jednostki frazeologicznej) odsyłacz do hasła i znaczenia wraz z lokalizacją, np. s.v. KOŃCZYĆ SIĘ po strukturze kończyć się czym i W przeciwstawieniach (w erracie):

[Cf też KOŃCZYĆ I.1.A.bb.ß. KłosAlg Fv].

Użycie, które może być interpretowane jako impers od czasownika niezwrotnego lub 3 sg od zwrotnego, jest sygnalizowane tylko we fleksji, zgodnie z zasadą opisaną w a. Tak więc w hasłach tej kategorii jeden typ wątpliwości może być sygnalizowany we fleksji, inny w części semantycznej.

 

d. W hasłach bardzo licznych.

W hasłach bardzo licznych przyjmujemy po prostu wersję bardziej prawdopodobną i o innej możliwości odczytania nie wspominamy w zasadzie w żadnym s dwu haseł alternatywnych.
Gdybyśmy uznali za potrzebne wskazać na pewien często powtarzający się typ wątpliwości, uczynimy to dając uwagę słowną bez lokalizacji i frekwencji w części pohasłowej

(tak prawdopodobnie s.v. MIEĆ i MIEĆ SIĘ)

lub gramatycznej

(s.v. MIEĆ part praes act i s.v. MAJĄCY).