[zaloguj się]

168. Przymiotniki odrzeczownikowe.

W przymiotnikach odrzeczownikowych, oprócz powoływania się na znaczenie wyrazu podstawowego, wprowadzamy jeszcze w miarę możności opis i (lub) podział według znaczenia strukturalnego, tj. węższego stosunku derywatu do podstawy.
Przy materiale jednolitym stanowi on kolejną część objaśnienia, po średniku, np. s.v. KADUCZNY:

Przymiotnik od „kaduk” ‘choroba’; cierpiący na kaduk.
Przy oczywistym zróżnicowaniu cały materiał wewnątrz znaczenia dzielimy na podgrupy, np. s.v. KACHLOWY:
Przymiotnik od „kachel” (2):
a. Będący częścią kafla (1):
b. Zrobiony z kafli (1):
Można też zostawić część materiału (trudniejszego do zidentyfikowania) w grupie ogólnej i wydzielić podgrupy tylko dla wyraźnych odcieni znaczeń strukturalnych.
W przymiotnikach od rzeczowników osobowych staramy się wydzielić co najmniej podgrupę:
W funkcji dzierżawczej
lub nawet
W funkcji dzierżawczej (szeroko pojętej),
gdzie mieściłyby się połączenia z takimi rzeczownikami, jak: dom, koń, ręka, żona, sława itp. Można w razie potrzeby do tej rubryki dodać uwagę:
odnosi się do konkretnej jednostki będącej (np.) kapłanem.
Jeżeli dokonujemy takiego podziału w haśle, którego podstawa podzielona jest na podrubryki zakresowe, w przymiotniku można z odniesienia do zakresów rzeczownika zrezygnować, gdyż komplikowałoby to zbytnio układ hasła. Tak postąpiliśmy s.v. KAPŁAŃSKI, gdyż istotniejsze wydało się nam wskazanie na wzajemne stosunki strukturalne przymiotnika i rzeczownika niż to, jakiej religii kapłana użycie przymiotnika dotyczy.

a. Derywaty kompleksowe.

Należy zwracać uwagę na użycia, które nie są bezpośrednią pochodną od rzeczownika, lecz od jednostki frazeologicznej, w której skład wchodzi ten sam przymiotnik. Np. „dzierżawca koronny” znaczy właściwie ‘dzierżawca dóbr koronnych’, „trybunalski koronny” – ‘dotyczący trybunału koronnego’. Gromadzimy je w kolejną podrubrykę zatytułowaną i ułożoną w jeden z dwu niżej podanych sposobów:

  • Jeżeli cały materiał jest pochodny od jednego połączenia, piszemy np. (s.v. KOMISARSKI):
    Wchodzi w skład derywatów kompleksowych od zestawienia »sąd komisarski« (x).

  • Jeżeli podstawami są różne jednostki, piszemy np. (s.v. KORONNY zn. 2.a.):
    Wchodzi w skład derywatów kompleksowych od połączeń z przydawką „koronny” (x).
Dla pochodnych od każdej jednostki tworzymy poniżej osobny nienumerowany akapit według układu alfabetycznego:
Od wyrażenia: »panowie koronni« (x):
Od zestawienia: »trybunał koronny« (x):
Każda odmianka materiałowa musi tu być zacytowana.

Uwaga: Derywacja kompleksowa jest właściwa tylko przymiotnikom określającym i dlatego pod określanym członem połączenia opisu takiego nie stosujemy.