[zaloguj się]
[pdf]

OKAZOWAĆ (880) vb impf

Oba o oraz drugie a jasne; -ka- (763), -kå- (21); -ka- : -kå- KrowObr (16:2), UstPraw (1:1), BibRadz (98:8), BielKron (17:1), Mącz (42:3), WujJud (17:1), CzechRozm (9:1), ModrzBaz (9:1), NiemObr (20:2), SarnStat (5:1).

Fleksja
inf okazować, okazowaci
indicativus
praes
sg pl
1 okazuję okazujemy
2 okazujesz okazujecie
3 okazuje okazują
praet
sg pl
1 m okazowåłem, -em, -m okazowåł m pers -(s)my okazowali
2 m okazowåłeś, -ś okazowåł m pers okazowaliście, -ście okazowali
f -ś okazowała m an
3 m okazowåł m pers okazowali
f okazowała m an
n okazowało subst okazowały
fut
sg pl
1 m okazować będę m pers będzim okazować
2 m będziesz okazowåł m pers
3 m będzie okazowåł, będzie okazować, okazować będzie m pers będą okazować, okazować będą
n okazować będzie subst
imperativus
sg pl
2 okazuj okazujcie
3 niech okazuje niech okazują
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy okazowali, bysmy okazowali
2 m by okazowåł m pers byście okazowali
3 m by okazowåł m pers by okazowali
f by okazowała m an
n subst by okazowały
con praet
sg pl
3 m by był okazowåł m pers by byli okazowali
impersonalis
praet okazowåno
participia
part praes act okazując, okazująć

inf okazować (146), okazowaci (1); -ać : -aci LibLeg (3:1). ◊ praes 1 sg okazuję (19). ◊ 2 sg okazujesz (19). ◊ 3 sg okazuje (275). ◊ 1 pl okazujemy (8); -emy (1), -(e)my (7). ◊ 2 pl okazujecie (5). ◊ 3 pl okazują (73). ◊ praet 1 sg m okazowåłem, -em, -m okazowåł (5). ◊ 2 sg m okazowåłeś, -ś okazowåł (4). f -ś okazowała (2). ◊ 3 sg m okazowåł (63). f okazowała (7). n okazowało (2). ◊ 1 pl m pers -(s)my okazowali (1). ◊ 2 pl m pers okazowaliście, -ście okazowali (3). ◊ 3 pl m pers okazowali (27). subst okazowały (2). ◊ fut 1 sg m okazować będę (1). ◊ 2 sg m będziesz okazowåł (3). ◊ 3 sg m będzie okazowåł (4), będzie okazować (1), okazować będzie (1); będzie okazowåł : będzie okazować : okazować będzie RejPos (2:1:1). n okazować będzie (1). ◊ 1 pl m pers będzim okazować (1) SeklKat. ◊ 3 pl m pers będą okazować (7), okazować będą (3); będą okazować RejAp; okazować będą RejPos; będą okazować : okazować będą LibLeg (6:2). ◊ imp 2 sg okazuj (6). ◊ 3 sg niech okazuje (1). ◊ 2 pl okazujcie (2). ◊ 3 pl niech okazują (1). ◊ con 2 sg m by okazowåł (1). ◊ 3 sg m by okazowåł (9). f by okazowała (2). ◊ 1 pl m pers bychmy okazowali (5) LubPs (3), RejPos (2), bysmy okazowali (3) BielŻywGlab, DiarDop, RejPosWstaw; bysmy (2), by(s)my (1). ◊ 2 pl m pers byście okazowali (1). ◊ 3 pl m pers by okazowali (10). subst by okazowały (1). ◊ con praet 3 sg m by był okazowåł (1). ◊ 3 pl m pers by byli okazowali (1). ◊ impers praet okazowåno (3). ◊ part praes act okazując (147), okazująć SeklKat (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w. s.v. okazać.

Znaczenia
1. Pokazywać, pozwalać, aby ktoś coś zobaczył; offerre, repraesentare Mącz; commonstrare, demonstrare, exhibere, monstrare, ostendere, ostentare, praetermonstrare Cn [w tym: kogo, co (57)] (66): Offerro, Podáyę/ Okazuyę/ Ofiáruyę. Mącz 123c; WysKaz 5.

okazować komu (3): ácż Pan możnośći Boſtwá ſwoiego rozmáitemi kſtałty Pátriárchom y Prorokom okázowáć racżył/ ále ſie záwżdy kthemu ſciągáło/ iż ie napewniey y nabeſpiecżniey miał okázáć w oſobie á w podobieńſwie cżłowiecżeńſtwá thego ſwoiego ſyná RejPos 294. Cf »twarz okazować«, »znak okazować«.

okazować przed kim (1): Iáko on blády mieſiąc ſwoie odmiennośći/ Okázuie przed námi w ſkrytey zákrytośći. RejAp AA5v.

Zwroty: »kstałt [czego], [jakim] kstałtem okazować« (1:1): ſiedzi ná ſtolcu ſwem ſkąd kſtałt boſtwá ſwego okázuie RejPs 70v; RejPos 294.

»oblicznie okazować« (1): Repraesento, Oblicznie okázuyę/ wyſtáwiam. Mącz 431b.

»ku przedaniu okazować« = wystawiać na sprzedaż (1): ktory fant wierzyćiel zá rękoiemſtwem ma ná iáwnym mieyſtcu trzy kroć przes dwie Niedźieli ku przedániu okázowáć GroicPorz dd2.

»[jaką] twarz [komu] okazować« (1): Sumnienie [= imię żony Kupca] [...] Smętną mj twarz okazuye RejKup t6v.

»[komu] znak [czego] okazować« (1): do nas w then czás Bog zſtępuie/ gdy nam iáki znák oblicznośći ſwey okázuie. BibRadz I 21a marg.

Przen (2):

okazować na czym (1): gdzye ſie ty wilkośći názbyt przylewáią [...]. Rozum ſie zmienić muśi y kreẃ ſie popſuie/ Co ná ſkorze y we wnątrz potym okázuie. RejWiz 118.

Zwrot: »gardło [za co] okazować« = narażać życie (1): pieniądze náwet któré máią/ y gárdło ſwoié zá zdrowie króleſtwá wſzyſtkiégo okázuią OrzJan 112.
a. Dawać do obejrzenia (7): yęłá y wykłádáć y okázowáć ſwoye też ochędożeńſtwá/ ſſáty/ y inſſe vbyory. GliczKsiąż C6v; Przyſzedł potym po bitwie ránę okázuiąc/ Proſząc o opátrzenie RejZwierz 24.

okazować komu (2): A ſzyodma [sztukę srebrnego talerza] kthora [lege: siodmą ktorą] theſz miſtrzewy myeiſkyemu okazowal, vnyego nalyeziono LibMal 1549/149v; RejZwierc 24v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): możeſz thy ſobie bez wſzetecżnego opilſtwá [...] záchowánie vcżynić: [...] gdy im to będzieſz powiedał o cżym nie ſłycháli/ álbo tho im okázował cżego nie widáli RejZwierc 24v.

α. Przedkładać dokument (3): kyedi Czirograch kthoriſczye okazowaly pyſan bil LibLeg 11/137v; SarnStat 1175.
Zwrot: »dowod [przedkim] okazować« (1): yeſly pan Voyewoda ynſche dowodi nad thi kthore przed namy okazowały poſlowye yego vziwacz bandzye chczyal LibLeg 11/161v.
b. Odsłaniać (1): Gelasini – Zeby przednieiſze, ktore w ſmiechu okazuieſz. Calep 448b.
c. Pokazywać na coś wyciągniętą ręką; zwracać czyjąś uwagę na to, co powinien zobaczyć (6):

okazować komu (5): Iſch go [...] Skinder Namawyal abi przi nich yeſzdziel, a sprawą polſka y polozenye zyemye ym okazowal. LibMal 1548/142; Dármo mi maſz okázowáć/ ony złote krzyże/ álbo ony białłe y tzerwone/ ktore na proporcach przed Papieżem noſzą? KrowObr 238v; RejWiz 168v; BibRadz Apoc 22/8; SarnStat 1161.

okazować czym (1): wźiął Sygnet/ y wetknął ij Krolowi ná przedni pálec ręki práwey/ ktorym zwycżay okázowáć. BielKron 329v.

d. Robić coś na czyichś oczach, demonstrować (5): A tyć to dziwy fáłeſzne tá beſtia cżyniłá [...] rozlicżne ine ognie zwirzchnośći ſwoiey rzkomo pod figurą onego Duchá ſwiętego ſpuſzcżáiąc z niebá ná zyemię á okázuiąc ye. RejAp 114.
α. O przeglądzie gotowości bojowej [komu czym] (1): Tegoż dniá Witołd [...] Przyciągnął/ y z Hordámi dwiemá Zawolſkimi/ [...] Támże ich ſam Krolowi tańcem [= szykiem tatarskim] okázował StryjKron 522.
β. O widowiskach (3): BielŻywGlab nlb 10; Bustarii, Szermierze álbo gońce byli/ którzi v ſtárych ludźi przi paleniu ciáła nieyáką grę/ gońbę álbo ſzermowánie okázowály Mącz 28b.

okazować przed kim (1): tám rozmáite igry przed nim okázowano/ to ieſt tańce/ ſkoki/ przewrácánie BielKron 443.

e. Pokazywać, aby było wiadomo gdzie, jakie itp. coś jest a. ma być; wskazywać, oznaczać, wyznaczać (22): yeſly zebi tego wyecz naschi przewiescz niemogly yzbi przodkiem granycze nasche okazowaly thedi pozwolią Czeſſarza Turgo lyvdziem yzbi ony naprzod okazowaly LibLeg 10/70, 10/70 [4 r.], 11/26 [6 r.], 86; Na ktory [najwyższy dom, tj. niebo] pátrząc miła ieſt rzecz [...] ich [gwiazd] właſne mieyſcá okazuiąc/ ie prziwoitymi [!] imionmi nazywać KwiatKsiąż I3v; KochPhaen 16.

okazować według czego [= na podstawie czego] (2): powiedzą naschi yz yeſtesmi gotowy granycze ktore są dawne a prawdzywe miedzi naschemy a Tureczkymy panstwi okazacz. ktore bedą okazowacz wedlug navky livdzy naschich pogranycznich LibLeg 10/70, 11/25v.

Szereg: »wymierzać a okazować« (1): ániśćie ieſzcże thák vwierzyli Pánu Bogu wáſſemu/ ktory przed wámi ſzedł ná drodze/ y wymierzał á okázował mieſcá [metatuś est locum] ná kthorych mieliśćie rozbijáć namioty ſwoie Leop Deut 1/33.
Przen [w tym: komu (1)] (2):
Zwrot: »drogę okazować« (2): ktore [pisania] [...] ſámemu cżłowiekowi/ iákoby ſie przećiw drugiemu ſwemu rowniemv záchowáć y ſnim ſie obchodzić miał/ drogę ſcielą á okázuią. GliczKsiąż A2v; RejPos 300.
α. O przyrządach pomiarowych (2): Nam sciatheras Ieſt gnomon/ to yeſt pálcat álbo laſzczká która cień ná tákowym zegárze kłádźie álbo okázuye. Mącz 373b.

okazować jak (1): ieſli ſye Wagá będźie tráfiáłá w té kárby iákoś piérwéy ważył: tedy iuż dobra wagá. A ieſli wyżéy álbo niżéy okázuie/ tedy wagá omylna. Strum B3.

f. Zachowywać się jak ktoś; udawać, pozorować; fingere (se) PolAnt, Vulg; praetendere Mącz, Cn; adumbrare, assimulare Mącz; dissimulare, simulare, speciem dare a. praebere Cn (10): Mimus, Latine Effictor vel Imitator, Błazen który wſzech ludźi mowę/ słowá/ poſtáć/ y obyczáye vmie okázowáć. Mącz 221d, 394d, 431a.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); jakoby (2)] (2): przybliżyli śię do zámeczku do ktorégo ſzli/ a on to okazowáł iakoby daléi iść chciáł MurzNT Luc 24/28; WujNT Luc 24/28.

Zwroty: »podobieństwo [kogo] okazować [czym]« = być podobnym (1): Małpá záſye iáko ſye przypodoba ſpráwom ludzkim/ y podobieńſtwo człowieká ſpráwámi ſwymi okázuie/ á człowiekiem nie ieſt GroicPorz 113.

»postawę, postać [jaką, czyją] okazować« (3:1): Praetendere aliquid, [...] poſtáć yáką okázowáć. Mącz 445d; RejPos 309; weſzli do miáſtá Sámárytáńſkiego áby mu nágotowáli goſpodę. Lecz go nie przyięli/ iż poſtáwę okázował idącego do Ieruzalem [facies eius erat euntis in Ierusalem]. WujNT Luc 9/53, s. 233.

g. O Bogu: objawiać w sposób nadprzyrodzony (4): iż okazánie ducha ś. nie należáło oycom ſtárego teſtámentu/ przeto iż pierweymiał być okazány ſyn/ ktory okázuie y widomie poſyła ducha ś. CzechEp 184.

okazować w czym (1): ieſli tho mogł okázáć w ogniu/ w tęcży/ ábo w inych poſtháwach/ tedyć mogł y w ciele/ y w cżym racżył/ záwżdy okázowáć thę błogoſłáwioną á nigdy nierozdzielną wielmożność Boſtwá ſwoiego. RejPos 149.

Zwroty: »okazować Bóstwo (a. wielmożność Bostwa)« (2): A thák y w inych rozmáitych poſtáwach/ á nie w iedney/ Pan okázował Boſtwo ſwoie. RejPos 149, 149.

»w [jakiej] postawie [= pod jaką postacią] okazować« (2): ſam błogoſłáwiony ten Pan/ ktory racżył okazáć Boſtwo ſwe w cżłowiecżeńſtwie ſwoim/ [...] gdiż to pirwey w rozmaitych poſtáwach okázował/ racży ſam vſtj ſwemi ſwiádectwo dawáć o tey trzeciey perſonie Boſtwá fwego RejPos 150v, 149.

2. Robić coś, na podstawie czego ktoś może powziąć określone przekonanie (516):
a. Przekazywać pewną treść; ostendere Mącz, Modrz, Vulg; proponere PolAnt, Modrz; operari, tradere PolAnt; loqui Modrz; suadere JanStat; dedicare, dictare, indicare, traducere Cn (293):
α. W sposób bezpośredni: podawać do wiadomości, zapoznawać z czymś, głosić, zwłaszcza w sposób autorytatywny lub powołując się na autorytety; o Bogu: oznajmiać o swoich sprawach lub woli [w tym: z podmiotem nieosobowym (tekst) (33), bezpodmiotowo w argumentach i marginesach (37)] (195): Odwiodłem go od brzemion/ á ręce iego od robot gámczárſkich. (marg) Tu okázuie iáko by Bog mowił/ iż on ſam lud ſwoy wybáwił z niewolſtwá [...]. (—) BibRadz Ps 80/7.

okazować kogo, co (114): RejPs 34, 137v; SeklWyzn g4; Gdyż nas zakon Boży nie vſprawiedliwia przed bogem [!]/ ale nas do Chriſtuſſa wiedzie grzechy y dobre vczinky okazuie y zanie zaplatę SeklKat N3v; ten [Duch Święty] oſwiecza ſercza naſzę/ y okażuie prawdę SeklKat P3v, A3, P2v [2 r.], P4v [2 r.], V; MurzNT 103v; KromRozm II ev, e2; okázuyąc ſkutek y moc modlitwy kápłáńſkyey/ obyecuye/ iż będźye wyſluchaná KromRozm III K6; LubPs A2, C3v [2 r.], Dv, D3v, F4 (17); KrowObr 51, 234v; Leop 4.Esdr 5 arg, 1.Cor 15 arg; Okázuie przyczynę zgorſzenia/ to ieſt pychę y wzgardę BibRadz II 12b marg, 1.Reg 12 arg, 26 arg, Ps 49 arg, 101 arg, 106 arg (15); BielKron 332; SarnUzn G4v; ktorzy tylko o rzeczy ćieleſne ſye ſtáráią/ porzućiwſzy práwie o tych rzeczách náuki/ ktore wſzechmocność y nieſkończoną mądrość Bożą okázuią LeovPrzep b3; RejAp 142v; RejPos 13, 153, 205, 234; BiałKat 198v; GrzegŚm 48; Ia też widząc potrzebę cżáſu dziſieyſzego/ Przyſzedłem s tym orſzakiem ludu ſpiſánego. Ktoregoć cnotę męſtwo wielkie okázuię PaprPan A4v; Oczko 23v; długo ſię bowiem zdrádá Antychryſtowſka táiłá/ á choćiaż po wſzytek cżás wzbudzał pan Bog niektore/ ktorzy wołáli ná Papieże Rzymſkie/ niezbożność y fałſz ich okázuiąc/ przedśię ludźie pocżuć ſię nie mogli NiemObr 165; ZawJeft 12; WujNT 297. Cf okazować co na kogo; co przez kogo; co w czym; kogo, co, ze zdaniem przydawkowym; cum A cum inf „być”; Ze zdaniem dopełnieniowym, Zwroty, W przen: »drogę okazować«.

okazować co na kogo [= oskarżać o co] (1): gdy ten ſrogi kát á ten Inſtigator złośćiwy narodu ludzkiego przed Pánem thwoim oſkárżáć cie będzye/ á okázowáć będzie ná cię iákie niemiłoſierdzie twoie RejPos [249]v.

okazować co przez kogo (3): okázowałem podobieńſtwá przez proroki. BibRadz Os 12/10; wzbudzał pan Bog niektore ludźi/ przez ktore tę pychę y wynioſłość Bábilońſką/ gánił y okázował. NiemObr 64; KołakSzczęśl A4v.

okazować co w kim [= komu] (2): záiſte nieſie ná ſobie vrząd práwdźiwego Káznodźieie/ okázuiąc w zgromádzeniu Páńſkim/ ſzczyrą y zbáwienną náukę BibRadz I 346. Cf »wolą swą okazować«.

okazować co w czym [= na przykładzie czego] (1): Przekłáda ludowi wiernemu błogosłáwieńſtwá zakonne/ ktore okázuiąc w thych rzecżách docżeśnych/ rozumie o onych duchownych. BibRadz I 381a marg.

okazować co w czym [= w tekście] (1): W Pſalmye tym Dawid ſwyęty okázuye nyewinność przeſládowánia ſwego. LubPs B5v.

okazować kogo, co, ze zdaniem przydawkowym orzekającym (3): Leop Ier 10 arg; Piſmo nam okázuie Melchiſedeká/ iákoby miał z obłokow przyść BibRadz I 8a marg; BiałKat 166.

okazować komu (36): RejPs 137v; SeklKat N2v, P4v, R; RejKup o7v; KromRozm III A2v; DiarDop 107; Co nam ten Pſalm okázuie. LubPs C3v marg, C3v, H marg, N2v marg, N5 marg, Z marg (11); [Antykryst] Będzie teſz vtzył/ iż przes Kryſtuſowo Imię/ bierzą ludzie odpuſztzenie grzechow/ ále ſię tego imieniá będzie ſkutkiem przał/ ábowiem inſze imioná rozmáite/ będzie wymyſlał/ y ludziom okázował. KrowObr 51; Leop 4.Esdr 5 arg; BibRadz I 8a marg, 1.Reg 26 arg, Ps 134 arg, Bar 6 arg, 2.Mach 15/10; RejAp 142v; RejPos 234; BiałKat 198v; GrzegŚm 13; WujJudConf 38v, 43; SkarŻyw 574; WujNT Matth 16/21; SarnStat 96. Cf »jaśnie okazować«, »w sobie okazować«.

okazować czym [w tym: krotkiemi a. swoimi słowy, słowem swoim (3)] (7): Ktori [Bóg] racził ſwoiey laſzki/ Otworzić nam ięzyk polſki. Ktorim kxiąſki wydawaią/ Slowo Boże okazuią. SeklKat A4; Peroratio, Skończenie/ Zámknienie/ y wywiedźienie rzeczy w którey krótkiemi słowy okázuyemy coſmy przed tym mówili Mącz 270b, 231d; BiałKat 166; co y ná inſzych mieyſcách cżęſto cżyni: wywodząc to y okázuiąc: (tylkoż nie ſłowem Bożym prawdźiwym y proſtym y dobrze przywiedźionym) iż ſyn rowny ieſt Bogu oycu CzechEp 178, 404. Cf »znacznie okazować«.

okazować przed kim (4): Narzeka prorok ná nieprzyiaćioły ſwoie okázuiąc przed pánem niewinnoſć ſwoię/ á iż bez przyczyny ſnadz zá dobrodzieyſtwem ſwem vżywa nienawiſći RejPs 50v; SeklWyzn g4; RejPos 285v. Cf »w sobie okazować«.

okazować o czym (1): co ſye okázuie z powieśći tegoż Lékárzá/ który ié piſał: o czym Liſt 34 okázuie. SienLekAndr a3.

okazować w czym [= czym] (2): thy dary wielą ſłow wychwalał/ okázuiąc w tym chuć Ceſárſką BielKron 332; Mącz 270b.

cum A cum inf „być” [w tym: kim, czym (4), jakim (2)] (6): KrowObr 206v; okázuie Zydy y pogány być grzeſznymi z przyrodzenia BibRadz Rom 3 arg; GrzegŚm 30; CzechEp 109, 128, 242.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (18); że, iż (30), zaimek pytajny (30), jako ‘że’ (5), zaimek względny (1)] (66): Abowiem on rozmáyćie vroſkoſſował myſli naſſe/ tylko iedno okázuiąc nam dziwne fpráwy ſwe/ á iáko máią być od nas wdzięcznie przyimowáne RejPs 137v, 50v; SeklWyzn e2; Trzecy pożytek ſprikazania Bożego: yż nam okazuie ktore ſą dobre vczinki SeklKat N2v; RejKup o7v; Tę wątpliwoſć [...] tu Mnich Dworzáninowi wybiya/ y okázuye mu/ co á ktory yeſt práwy koſćyoł boży/ á poczem ij poznáć. KromRozm III A2v; Okazują też to nam, iż acz nam to dawno poruczają, abyśmy WKM prosili, aby ty dobra stołu krolewskiego zasię przywrocone były DiarDop 107; GliczKsiąż C3; Ten Pſalm okázuie. I. Iáko Pan krolá wedle woley ſwey chodzącego rzędzić/ ſpráwowáć/ á wyſłuchawáć racży. LubPs E4v marg, B3v, Z2v marg, Z3, Z6v; Leop Iob 19 arg, Rom 10 arg, 2.Cor 7 arg, Hebr 3 arg; BibRadz Iob 20 arg, 21 arg, 34 arg, Ps 7 arg, 18 arg (20); Mącz 270b, 338c, 341a; RejAp Cc4v; RejPos 10, 271v, 285v, 312v; BiałKat 136, 236; GrzegŚm 13; WujJud 154v, 169; WujJudConf 38v, 43; CzechRozm 148v; ModrzBaz 130; SkarŻyw 574; CzechEp 157, 178, 240, 245, 261, 404; WerKaz 297; PaprUp H; WujNT Matth 16/21, 1.Thess 1 arg; gdy nam okázowáli poddáni náſzy/ iż którému dobrá iego właſné dźiedźiczné/ nullo iure były wźięté: [...] onéſmy im przyſądźili. SarnStat 96.

Fraza: »jako okazują« (4): LubPs A2; KrowObr 234v; Gdybyście (iáko okázuiećie) prawdźiwie wierzyli/ że w tym Sákrámenćie ieſt prawdźiwie P. Chriſtus/ tedybyśćie w tym Catholikow nie gánili WujJud 176; CzechEp 256.
Zwroty: »jaśnie, jawnie, jawnie a jaśnie okazować« [w tym: co (5), komu (1)] [szyk zmienny] (7:2:2): SeklWyzn e2; KromRozm II 1v; KromRozm III K4v; LubPs A2, B3v; ácż widzą ſzcżyrą prawdę/ ácż widzą práwą náukę Páńſką/ nie ſmieią iey iáwnie á iáſnie okázowáć RejPos 152, 312v; BiałKat 166; cy yaka nagrodę mieli y maya/ [...] ich to ſamich zaloba zaloſna do Senatu y do poſlow ziemſkich yaſnie okazuije. PaprUp H; Ieslizeby causaretur Electio et Euocatio, zbiiac to okazuiąc iasnie consensum Reip. vniuersae ActReg 149; WujNT 1.Thess 1 arg.

»okazować rzecz« (2): Mendose colligis, Fáłſziwie wywodźiſz á okázuyeſz rzecz. Mącz 215d, 231d.

»okazować sam siebie« [w tym: naprzeciwko komu (1)] = twierdzić coś o sobie [szyk zmienny] (2): vyſcze theſſ do mnye lysth poſlaly oſſobny zaleczayancz ſzwego oycza naprzod y samy szyebye okazowaliſczye naprzeczywko nam. LibLeg 7/68v; kthory [diabeł] w Kośćiele Bożym ſiedzi okázuiąc ſámego ſiebie być Bogiem KrowObr 206v.

»w sobie [co] okazować« [w tym: komu (1), przed kim (1)] [szyk zmienny] (4): Ten Pſalm nadobną nam w ſobie náuke okázuie/ iáko ſie wiáry vcżyć mamy LubPs T6v, dd marg; RejPos 285. Cf »w sobie zamykać i okazować«.

»szerzej okazować [co]« (1): Aby przywiodł ludźi ku Kryſtuſowi/ ſzerzey okázuie wielmożność iego BibRadz Hebr 2 arg.

»[w kim] wolą swą okazować« (1): Pokolenie żydowſkie ktore był Pan Bog na wſzem bárzo vmiłował/ [...] y w tym narodzie wolą ſwą ſwiętą nawięcey okázowáć racżył. RejPos 140v.

»[co] znacznie [czym] okazować« (1): dla odpornych y tego ieſzcże záraz dołożę/ iż nie ſyn żaden zmyślony mowił we krzu z Moiżeſzem/ [...] ále ſam Bog oćiec Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá. Co ácż doſyć znácżnie Stefan ś. ſłowy ſwoimi okázuie. CzechEp 282.

»okazować jako w zwierciedle [co]« (1): Wtory [użytek przykazania Bożego]: okazuie iako wſwierciedle grzechy naſſe SeklKat N2v.

Szeregi: »potwirdzać a okazować« (1): Przepátrzywſzy tego/ iż on powiedzyał/ żem aą nie przyſzedł łamáć zakonu [...]. Tylko tego potwirdzáiąc á to okázuiąc/ iż to wſzytko było nic nie płatno v Bogá Oycá iego/ [...] by był nie przyſzedł ten Pan RejPos 10.

»powiadać i okazować« (1): Ieſli ſobie ieno bedziem pochlebowac á prawdi na ſie niepowiadac y nieokazowac iei/ zle bedzie onas PaprUp L4v.

»okazować a (i) wywodzić (a. dowodzić)« [szyk 2:2] (4): Demonstrativum genus scribendi, Wywodny obyczay piſánia/ którym náuczamy słuchácze/ okázuyemy á wywodźimy rzecz náſzę. Mącz 231d, 215d; CzechEp 178, 261.

»okazować i wyznawać« (1): RejPos 205 cf W przen.

»okazować i zalecać« (1): przeklęty ieſt/ ktorykolwiek okázuie y záleca kośćioł kędy indzie/ á nie w ſpołecznośći wſzytkich narodow. WujNT 297.

»w sobie zamykać a okazować« (1): trzebá ſie pilno przypátrzyć káżdemu ſłowku/ kto chce obacżyć co zá táiemnice á czo zá miſterſtwá w ſobie zámykáią á okázuią. RejPos 225.

W przen (2): Iuż ięzyk iego ták zeſchnął á oniemiał/ ktory też miał okázowáć y wyznáwáć ony owoce ſwoie. RejPos 205.
Zwrot: »drogę okazować« (1): potim idą nawieczne zatracęnie/ y ſtimy ktorzy ym takową drogę okaznią [!] opuſciwſzy pana Chriſtuſſa/ prawdziwą drogę do nieba. SeklKat R.
Przen: Narzucać pewność a. konieczność (12): áby rodzicy thą pomocą y ćwicżeniem płodu ſwego nie zámięſzkawáli/ ále owſzem ile by nawiętſza potrzebá okázowáłá/ żeby opatrzáli y doglądáli GliczKsiąż A3.

okazować co [zawsze: „to”, „co”] (6): BierEz Cv; KromRozm II d3; GliczKsiąż L; á inſzé dobrá ná blizſzé krewné y powinowáté przez żadnéy trudnośći máią ſpáść iáko to ſpráwiedliwość okázuie. SarnStat 653. Cf Ze zdaniem, Zwrot.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); że, iż (5), aby (po przeczeniu) (1)] (6): Toż tho mądrego płácenie/ Skłádáć ná Boſkie zrządzenie: Co ſam rozum okázuie/ Iż to náturá ſpráwuie. BierEz Cv; KromRozm III O6v; GliczKsiąż F8v; co gorſzego/ żeś był do Turek poiechał bez náſzey woley/ ácż nie dobrze wiemy ocż/ ále to ſam domyſł okázuie że ku náſzey ſzkodzye. BielKron 402; ModrzBaz 105v; Sámo przyrodzenie okázuie/ Iż mąż żenie záwżdy roſkázuie. BielSjem 6.

W charakterystycznych połączeniach: domysł okazuje, potrzeba (3), przyrodzenie, rozum, sprawiedliwość.

Fraza: »(jako) sama rzecz okazuje« = res ipsa loquitur Modrz (4): KromRozm II d3; Sámá rzecz to okázuye/ iż Pyotrá y yego potomki (o pápyeżoch mowi) Kryſtus przełożonym y głową [...] poſtánowił. KromRozm III O6v; ModrzBaz 105v; mieli po ſobie wywody wielkié/ y ważné/ iáko ſie onym zdáło: ále/ iáko ſámá rzecz okázuie/ nie bárzo potężné. KochFrag 47.
Zwrot: »[co] okazować [komu] jawnie« (1): RZekł niemądry w ſercu ſwoim iścieć Bogá nie máſz/ Zaſz tego nie okázuie nam iáwnie rozum náſz LubPs Dv.
αα. Wymieniać, wyliczać, wskazywać, o kogo a. o którą rzecz chodzi (14): gdyż oni Originałow/ y przodkow ſwoich po ſobie porządnie od Apoſtołow áż do nich poſtępuiących okázác niemogą/ iáko my okazuiemy; znák pewny ieſt/ że ich kośćioły Apoſtolſkie nie ſą. WujJud 136.

okazować co (12): Pyſma otim pełno ieſt ſtarego y nowego zakonu/ aleby długo było wſziſtko okazować SeklKat E; KromRozm I H4, P; WujJud 11, B3, 134; WujJudConf 11; CzechRozm 268; CzechEpPOrz *4. Cf okazować co komu; co w czym; Ze zdaniem.

okazować co komu (1): A to ieſt naprzednieyſza powinność Praw/ áby nietylko kaźni okázowáły grzeſzącemu/ ále by też to wludźi wmawiały że ſię niegodźi grzeſzyć. ModrzBaz 70.

okazować co w czym [= w tekście] (1): Báwić ſię też nie będę tymi [błędami] ktore ſą świádomſze y poſpolitſze/ żebym ich dowodźić y ony w pewnych kśięgách okázowáć miał. CzechEp 253.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); zaimek pytajny (1), zaimek względny (1)] (2): A kościoł/ ktore świętá y iáko mamy święćić okázuiąc/ roſkázuie Dni Swięte; od kośćioła vſtáwione święć WujJud 74v; Niechay temu iáko chcą żydowie nie wierzą/ przedſię ty iákoś pocżął okázuy to co ieſzcże maſz więcey z piſmá świetego CzechRozm 168v.

ββ. Publikować, ogłaszać drukiem [co] (1): rozumieiąc to/ iż pod w.W. Imieniem [ta praca] ſczęſliwiey ná świátło może wynidź/ et ab aemulis et obtrectatoribus beſpiecznieyſza być/ Kthorzy tylko cudze prace wedle ſwey głowy zwykli ſzácowáć/ á ſwoich żadnych nie okázowáć GroicPorz Bv.
β. W sposób pośredni: dawać do zrozumienia za pomocą tekstu nie zawierającego wprost danej myśli lub za pomocą działania albo znaku umownego [w tym: z podmiotem nieosobowym (tekst) (8), bezpodmiotowo w argumentach i marginesach (24)] (98):

okazować kogo (1), co (38): KromRozm II k3; BibRadz I 1c marg, 1.Reg 12 arg, I 336b marg; RejAp 127; A thu wnet Pan tę prawdę okázuiąc/ wytocżyć ſie racżył ná plác/ nam ku náuce z ludźmi oto tymi márnie trędem záráżonymi/ ták iáko tu hiſtoria piſze: Iż iáko z dáleká niebożątká ſtali od niego/ á iáko też byli vzdrowieni od niego. RejPos 213, 183v, 212v; Zda mi ſie iż to mowiąc/ o dwoiákiey niewoley ſłowá te rozumieſz/ y dwoiákie też wybáwienie okázuieſz? CzechRozm 118v, 155; NiemObr 163. Cf okazować co na kim; cum A cum inf Ze zdaniem, Zwroty.

okazować co na kim [= na przykładzie kogo] (1): na mnie ſamym bóg ſwoi ſąd okazuie MurzHist D4v.

okazować komu (14): [przykazanie o miłości bliźniego] Oznáymuye nam wolą bożą/ á okázuye krewkoſć y nyedoſtátek náſz KromRozm II k3; LubPs N2 marg; BibRadz I 148v; RejAp 127; RejPos 174v, 183, 183v, 185, 212v (8). Cf »okazować pod figurami«, »jawnie okazować«, »okazować znaki«.

okazować przez co (5): KrowObr 48; Bog przez gromy y dżdże okázuie wyſtępek Izráelitow. [Cf puſći gromy y dżdże/ á dowiećie ſie y obáczyćie iáka ieſth złoſć wáſzá 1.Reg 12/17] BibRadz 1.Reg 12 arg, II 88b marg; CzechRozm 87v; przez wtorą beſtyą/ nie iednego cżłowieká/ ále ſtolicę nierządnice okázuie. NiemObr 163.

okazować czym [w tym: tymi a. ktoremi słowy (5)] (14): MurzHist Pv; LubPs K; záſiadł ſąd á kſięgi otworzone ſą. (marg) Tymi słowy okázuie iż ſumnienie káżdego odkryie ſię [...]. (–) BibRadz Dan 7/10, I 283d marg, II 4d marg, 42a marg, 79c marg; RejPosWiecz2 93v; CzechEp 208; NiemObr 79; PaprUp I; WujNT 529. Cf »okazować przykładem«, »znaki okazować«.

okazować w czym [w tym: w tych a. ktorych słowiech (6)] [= w tekście] (9): Iż pod przypowieſcią á w pieśni przykład káżdemu od ſiebie okázuie. LubPs N2 marg; Iż chłubá niepobożnych prętko ma ſwoy koniec (marg) W tych słowiech ſkryćie okázuie/ iżby Iob był niepobożny y obłudny człowiek przeto iż chwałá iego nie długo trwáłá [...]. (–) BibRadz Iob 20/5, Iob 41 arg, I 288d marg, Ps 132 arg, I 336b marg, II 59c marg; NiemObr 108, 112.

okazować w czym [= coś robiąc] (3): w tym záſię vrząd iego Kápłáńſki okázuie/ gdy im błogogosłáwi [!] y dźieſięćinę bierze. BibRadz I 8a marg, I 148v; RejAp 24.

cum A cum inf (1): ták iż iuż nie inſzego oczekiwáć niemamy/ iedno przyśćia Syná Bożego/ kthore przed ſzoſtym tyśiącem przyść okázuią/ rozmáite świádectwá. LeovPrzep I4v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (20); że, iż(e) (52), zaimek pytajny (6), jako ‘że’ (5), iżby (1)] (64): MurzHist Pv; GliczKsiąż G2; LubPs F4 marg, K, O4, Z4; KrowObr 48; Iáko ieſt wdźięczna ſpołeczność y miłość miedzy wiernemi Páńſkiemi thu we dwu podobieńſtwach okázuie. BibRadz Ps 132 arg; Názywa Egiptcyány pánną okázuiąc iż ieſzcze od żadnego nieprzyiaćielá náruſzonemi nic nie byli. BibRadz I 408d marg, I 23d marg, 148v, 281a marg, 283d marg, 288d marg (25); QrzQuin T3; SarnUzn E2v; RejAp 16v, 127; Też im tu [w ewangelii o faryzeuszach] Pan okázowáć rácży/ iáko hárda myſl á nádęte ſerce záwżdy w omierżeniu v niego być muśi RejPos 227v, 41v, 42, 43v, 66, 82 (19); RejPosWiecz2 93v; gdyżeś teſz ty przes morzá drogę/ a przes ſrogie nawáłnośći otworzył beſpiecżną śćieſzkę. Okázuiąc iſz ná káżdym mieyſcu możeſz zdrowo záchować BudBib Sap 14/4; wydawał zapálcżywą chućią ſerce y zdrowie ſwe zá Iudſtwo/ okázuiąc ſtátecżnie co to ieft być Iudem. BudBib 2.Mach 14/38; NiemObr 79, 108, 112; PaprUp I; WujNT 396, 529.

W połączeniu szeregowym (1): tu [w ewangelii o nakarmieniu tłuszczy] ſie przypátruy co tu Pan ſpráwowáć/ y co nam okázowáć/ á cżego nas też vcżyć racży. RejPos 183v.

Zwroty: »okazować pod figurami« [w tym: kogo (1), komu (1)] [szyk zmienny] (2): okázowáć im to Pan racżył iáwnie ieſzcże w ſtárym zakonie/ ácż pod figurámi/ iż nie inácżey miał być vbłagan ten ſwięty gniew iego/ iedno roźlaniem krwie RejPos 102v; CzechEp 273.

»pod imienim [czego co] okazować« = przedstawiać pod postacią czegoś (1): iáko Dániel pod imięnim cżterech beſtiy cżtery Monárchie okázował y opiſował. NiemObr 163.

»jawnie, jaśnie a jawnie okazować« [w tym: co (1), komu (1)] [szyk zmienny] (4:1): LubPs K, Z4; A choćiaż oná byłá niewiáſtá Moábſka [...]/ nie z ludu Bożego/ á wſzákoż iednák Kryſtus Pan nie wſtydał ſie thego áni ſie thym brzydźił iż wyſzedł z narodu iey. W czym nam iáwnie á iáſnie okázuie/ iż przezeń y niewierni ſą poświęceni BibRadz I 148v; RejPos 102v; One ſłowá Zbáwićielowe: [...] Wodzowie ślepi ktorzy przecadzaćie komorá/ á wielbłądá połykaćie. Azaż nie iáwnie rozność grzechow okázuią? WysKaz 18.

»okazować na oko [o czym]« (1): OKázuie thu [w Ps 21] práwye ná oko Prorok ſwyęty á opowiáda o męce Paná Kriſtuſowey LubPs F.

»okazować [co] przykładem; przykład okazuje« (1;1): GliczKsiąż G2; Iż kto ſie zda być miedzy wámi nawyſzſzym/ niechay będzie iáko ſługá wáſz: y okázuiąc to przykłádem ſwoim/ vniżywſzy ſtan Boſtwá ſwego/ zwolennikom ſwoim nogi vmywáć racżył. RejPos 13v.

»okazować znaki [czego; komu nad kim (= na czyim przykładzie)]« (1): tedy też ma y chowa ſobie ludzi tákie/ nád ktoremi okázuie ſrogość ſwą á karánie ſwe/ ácż ſie to potym niektorim ſowito opłáći: á tho dla tego/ áby też wiernym ſwoim nád nimi okázował znáki miłoſierdzia ſwoiego RejPos 74.

»znaki (I) [co] okazować« (1): Niepokłáda zbáwienia náſzego w zasługách vcżynkow náſzych/ ále iáwnemi znáki okázuie żywot ſpráwiedliwy y pobożny/ ktory miánowićie w miłoſci należy BibRadz II 17b marg.

Szeregi: »obiecować i okazować« (1): ktory [Jezus Chrystus] nie był pod ſtárym Teſtámentem/ áni co cżynił/ áni mowił. Gdyż go tám dopiero obiecowano: y pod rozmáitymi figurámi okázowano. CzechEp 273.

»okazować i opisować« (1): NiemObr 163 cf »pod imienim okazować«.

»okazować a opowiadać« (1): LubPs F cf »okazować na oko«.

αα. Stanowić zapowiedź, wróżbę; protendere Mącz [z podmiotem nieosobowym] (9):

okazować co (5): Co więc nam powiedáią owi praktykarze/ Kiedy więc Pan zá grzechy nędzną zyemię karze. Iż ty znáki náſádzi co to okázuią/ A wedle ſwey nátury vpadki winſzuią. RejWiz 152; Mącz 444a, 445d; LeovPrzep D3v; SNie/ który vczyſz vmiéråć człowieká/ Y okázuieſz ſmák przyſzłégo wieká. KochFr 56.

cum D cum inf (3): przerzeczone záćmienie/ okázuie ná ludzie przyść wielkim odmiánam/ nędzam LeovPrzep B3, A2v, A4.

cum A cum inf (1): gdy sie co ſmutnego widzyeć przytrefuie/ Pewnie co nietrefnego przypáść okázuie. RejWiz 120v.

b. Udowadniać, wykazywać, potwierdzać wiarygodnie; significare Modrz, Vulg; complecti Mącz; coarguere, convincere, declarare, evincere, probare Cn [w tym: z podmiotem nieosobowym (6)] (86):

okazować czego (1): abi [...] yego Krolyewſkyey m. y poddanem yego Krolyewſkyey Mczi thak ſzye zachovival. yako bi ſzye thego rzeczam [lege: rzeczą] okazowacz mogło yſzh prziyaſzn y przimyerze S yego K. mczi zachowiwacz chcze LibLeg 11/139v.

okazować co (42): BierRozm 14; SeklWyzn g2v; KromRozm II k2; KrowObr 40v; Co teraz vciekáiąc błąd ſwoy okázuie. RejWiz 29; Confuto, Gánię/ Odrzucam/ Wywrácam ná ręby/ to yeſt okázuyę fáłſz/ Odpor czinię. Mącz 141c; nikt nas iny s tego wybáwić nie mogł/ czo tho y ſámo iego imię ſwięte okázuie IEZVS/ ktore ſie właſnie wykłáda zbáwiciel RejPos 33v, 106v, 116; RejPosWiecz2 94v; BiałKat 366; Tegoſz Kośćiołá Swiątość Pan Bog rozmáitymi cudámi y przed tym okázował y po dźiś dźień okázuie ná rozmáitych świętych mieyſcách WujJud 133; Phil N. Cf okazować co miedzy kim; co na czym; co w kim; cum A cum inf, Ze zdaniem, Zwroty.

okazować co miedzy kim (1): A chcąc to okazáć ieſzcże w dziećińſwie ſwoim/ iákiego tho Oycá był ſyn/ [...] niechciał tego okázowáć miedzy dziećmi/ iáko ine dziecię/ ále ſie wdał miedzy Mędrcze á miedzy Doktory RejPos 37v.

okazować co na czym [= robiąc coś] (2): KrowObr 82v; ktori Pan chce bic rozumian ſprawedliwem/ niena iedney ale nawſzitkich ſprawach ma to okazowac PaprUp G3v.

okazować co w kim [= na przykładzie kogo] (2): ábychmy ſie temu przypátrowáli/ co Pan nád wiernymi ſwemi á nád ſługámi ſwemi cżynić/ ſpráwowáć/ á co w nich przepátrowáć á okázowáć racży. RejPos 296v. Cſ »szyroce okazować«.

okazować z czego [= przez co] (1): I iáwnie to okázuią/ ſtego Mſzału ſwego Dyabelſkiego/ iż temu żadnym obytzáiem niewierzą KrowObr 177v.

okazować komu (3): iuż iadł przed nimi/ okázuiąc im cżłowiecżeńſtwo ſwoie/ á wżdy ſie przedſię waháli RejPos 116, 40v; BiałKat 361.

okazować przez co (3): BibRadz Sap 11/9; RejPos Wiecz2 94v; Ponieważ bowiem Chriſtus pan vcżynki cżynił oycá ſwego: [...] przez co/ okázował Bogá w ſobie mięſzkáiącego NiemObr 104.

okazować czym (11): SeklWyzn g2v; BibRadz II 37a marg; naydźieſz to w ſobie/ iż Pan Bog wſzechmogący moc ſwoię dźiwnie okázuie liczbą tą śiedmioráką: Abowiem człowiek káżdy [...] po národzeniu ſwoim [...] po śiedmi niedźiel/ iuż zá káżdą rzeczą pilno pátrzy. LeovPrzep H4; RejPos 106v; RejPosWiecz2 94v; WujJud 133 [2 r.]. Cf »skutkiem okazować«.

okazować w czym [= czym] (3): Prześpiecznie tamo nie jedzą, Myśląc wszytko o trucinie, [...] Muszą krajczy przekęsować, Swą wiarę w tym okazować. BierRozm 14; KrowObr 188v; BiałKat 361.

cum A dupl (1): okázuiąc też tho nam iáko przyiętym ſynacżkom od niego/ iż nam żadna moc áni żadne poſłuſzeńſthwo groźnieyſze nie ma być/ iedno Bogá RejPos 40v.

cum A cum inf „być” [czym] (1): ták iż Kapłan wſzyſtkim okázuie w ſpráwie ónéy [w przemienieniu]/ kthóra ſpráwuie/ Syná Bożégo ná krzyżu vmęcżóno [!]/ być iedną á prawdźiwą ofiárą Bogu Oycu dla nas vczynioną BiałKat 361.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (17); że, iż(e) (19), zaimek pytajny (5), jako ‘że’ (1), aby (po przeczeniu) (1)] (26): LibLeg 11/139v; Ale pothym gdy ſtrzałą zrányony mglał á truchlał/ [...] yął mowić/ tá kreẃ záiſte nye okázuye thego/ ábych ya był bogyem GliczKsiąż F5; KrowObr 8, 19v, 40v, 82v, 177v, 188v; BibRadz Sap 11/9, II 37a marg; Mnięś poſługował ſławiącz á wyznawáiącz imię moie miedzy rozlicżnemi narody/ okázuiąc tho iżeś wiernie miłował mnie RejAp 30; RejPos 1 [2 r.], 27v, 31v, 37v, 40v [2 r.], 87v, 245; WujJud 48v, 229v; Kuſtoſzowie coby zacż byli/ ſámo przezwiſko ich okázuie ModrzBaz 132; CzechEp *2v; WujNT Hebr 11/14.

Zwroty: »jawnie okazować« [w tvm: co (1)] [szyk zmienny] (6): Możeſz ty vſty Papieżá przed ludzmi nie zwáć Bogiem/ ale to iáwnie okázuieſz ſkutkiem/ iż ty Papieża zá Bogá chwaliſz y maſz KrowObr 8, 19v, 177v, 188v; A iż mowimy W Imię á nie w imioná/ to iáwnie náturę iednę y Boſtwo iedno Troyce Swiętey okázuie. KuczbKat 125; CzechEp *2v.

»[co] prawdziwie okazować« (1): w Nowym zakonie óná trwáiąca ofiárá krzyżowa potrzebuie potómſtwá ſług: którzyby iéy trwáłość prawdźiwie okázowáli BiałKat 366.

»skutkiem, rzeczą, uczynki okazować« [w tym: co (1)] [szyk zmienny] (2:1:1): LibLeg 11/139v; KrowObr 8; RejPos 87v; Teć ſą ſłowá nápiſáne/ od ſámego Bogá dáne [tj. dziesięcioro przykazań]/ ieśliby ie pilno chował/ á vcżynki okázował. Będzieć Pan Bog błogoſłáwić ArtKanc M4v.

»okazować w sobie, po sobie« [w tym: co (1)] [szyk zmienny] (3:1): A iż tedy Papież tześć y chwałę właſną Pánu Iezu Kryſtuſowi Synowi Bożemu wydziera/ á ſam ią ſobie przywłaſztza: okázuie to iáwnie po ſobie/ iż ieſt on Antykryſt KrowObr 19v; RejPos 1 [2 r.], 285v.

»[co] szyroce [w kim] okazować« (1): ma też ſwoie inſtrumentá/ przez ktore karze á vpomina ſwiát. A to ieſt przez wierne á ſpráwiedliwe náucżyciele/ [...] iákoż to ſzyroce w Prorocech y w Apoſtolech okázowáć racżył. RejPos 130.

»okazować przed światem« (1): Hieronim Powodowſki [...] iuż też przećiw mnie grubo vkowáne/ bo nie po Chriſtyáńſku/ Wędźidło ſwoie wypuśćił. O kázuiąc [!] to iáwnie [...]/ przed świátem y Anioły Bożymi/ zwierzchu/ iákim ieſt przećiwko mnie wewnątrz CzechEp *2v.

Szeregi: »okazować i oświadczać« (1): A iáko záſię ten Pan Kryſtus w nas mieſzkáiąc/ to ſwoie mieſzkánie okázuie y oſwiadcża w nas/ ták nowoſcią żywotá náſzego/ ták też przez to/ iż nas weſpołek [...] ſpoić y złącżyć racżył RejPosWiecz2 94v.

»potwirdzać i okazować« (1): racżył ie (dla ich wiary/ ktorą vcżynkami dobremi/ potwirdzali/ y okazowali) przyiąć w łaſkę ſwoię SeklWyzn g2v.

»okazować a ukazać« (1): chciał Pan/ ábychmy ſkutkiem y iáwnemi ſpráwámi ſwemi okázowáli to/ á vkázáli to niewiernikom iego/ iżechmy ſą rozni od nich RejPos 87v.

W przen (1): A iákoż nośić á okázowáć maſz to ſwięte imię w ſobie tego Páná ſwego? RejPos 285v.
Przen [co] (2):

okazować jako kogo (1): Gdzye y Słońce y Mieſiąc zaćmić ſie muſiáło/ [...] okázuiąc ono ſwięthe á práwe Boſtwo iego/ iáko Bogá práwego á ſtworzycielá ſwoiego. RejPos [105].

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): RejPos A2 cf Zwrot.

Zwrot: »znacznie okazować« (1): Bo ten ptak [orzeł] nád ine ptaki/ Swey zacnośći dziwne znáki/ Nád przyrodzenie ſpráwuie/ A znácżnie to okázuie/ Ze ieſt s Krolmi krolem. RejPos A2.
α. Za pomocą dowodów rzeczowych lub argumentów (36):

okazować czego z czego (1): Gdyby to kto [...] tymi Dánielá ś. proroká ſłowy Antychriſtá dowodźił/ y z nich onego pokázował: nigdyby mi tákiego ſercá y tákiey vfnośći nie dodał: żebym ſię ia też ważyć śmiał okázowáć z nich tego/ iż Papież Rzymſki ieſt tym Antychiriſtem CzechEp 364.

okazować co (24): cżyniłbym to/ vkázuiąc im ony piſmá ktore ná ſámym ſłowie y roſkazániu Bożym przeſtáwáć każą [...]. Y inſzymi tym podobnymi dowody to im okázuiąc. CzechRozm 69v; CzechEp 201, 268. Cf okazować co na kogo; cum A cum inf, Ze zdaniem, »jaśnie okazować«, »okazować niewinność«, »prawo okazować«.

okazować co na kogo (1): Dicaeologia, Schema est, cum aequitatem caussae quam maxime brevi sententia complectimur, Gdy krótkiemi słowy ſpráwiedliwość ná ſię okázuyemy. Mącz 85b.

okazować z czego (4): BibRadz 2.Par 13 arg; dowodząc przyſzłego wćielenia ſyná Bożego/ od ludźi wymyślonego/ okázuie ie też między inſzymi/ fol 393. ze trzech miárek mąki: z ktorych ono Sará/ [...] chlebá nápiekłá. O ktorych ták mowi: Iż to doſyć ſkłádnie [...] wyráźiło oſobę páná Kryſtuſowę/ z boſtwá/ z duſze y ćiáłá ſpoioną CzechEp 201; WujNT Act 18/28. Cf okazować czego z czego.

okazować komu (4): GroicPorz t; iákoż nie bárzo dawnych cżáſow/ Ioachimus Abbas [...] okázował to Papieżnikom/ iż nie troycę ále cżworcę wyznawáią NiemObr 141. Cf »prawo okazować«, »okazować wywody«.

okazować czym [w tym: krotkiemi słowy (1)] (10): DiarDop 106; Mącz 85b; tedyby iuż nigdy ten árgument Apoſtolſki ſtáć nie mogł: Ktorym [ksiądz Powodowski] okázuie tę zacność nowego przymierza CzechEp 268, 76. Cf »okazować świadectwy«, »okazować wywody«.

okazować przed kim (1): Nurſkiéy źiemi Piſárzá oſobnégo dáiemy [...]. Ponieważ iednák y to przed námi okazowáli/ iż go iuż y przedtym ich przodkowie miéwáli. SarnStat 1152.

okazować w czym [= w tekście] (1): tedy to zá Bożą pomocą okázowáć tu będę/ w tych pierwſzych kśiążkách: że ten żaden nie może być prawdźiwym Chriſtyáninem/ ktoryby nie tylko mordował ábo prześladował/ ále też y ten coby iedno z drugimi ná to zezwalał CzechEp 16.

okazować skąd [= z czego] (1): [Sokrates] bożą mądrośc w dźiw przywodźi/ i ſtąt okazuie iakié ieſt iego [Boga] o człowieku ſtaranié MurzNT 103v.

cum A cum inf „być” jakim (1): Náſzy Kátholicy/ ten fundáment [...] okázowáli być fałſzywym [...] z wiela przycżyn/ ále nawięcey z tey/ iż go [...] w piśmie ś. iáwnie wyráżonego nie máſz. CzechEp 108.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (9);że, iż(e) (20), jako ‘że’ (1), zaimek pytajny (1)] (22): LibLeg 11/137v [2 r.], 159; MurzNT 103v; KromRozm II d2v, g; GroicPorz t; BibRadz II 133b marg; GórnDworz L5; WujJud 78v; WujJudConf 15; wiele bárzo rozmáitych wywodow przywodzili/ okázuiąc to iż ieſzcże Meſyaſz nie przyſzedł. CzechRozm 68; álem to mowił/ mowię y okázuię piſmy ś. iż ich wiele ieſt co ſię krześćiány zową: á tego iedynego ſyná Bożego Potomká Dawidowego opuśćiwſzy/ inſzego ſobie [...] zmyśláią. CzechEp 76, 16, 242 [2 r.], 354, 364; NiemObr 141; WujNT Act 18/28; A ieſliby z przygódy w téyże chorobie trwał/ tedy y trzeći Rok może zwléc: okázuiąc iż [...] do tego czáſu nie ozdrowiał. SarnStat 769, 1152.

Zwroty: »[co] jaśnie okazować« (1): Ktorego błąd Hieronim/ iáśnie y rozmáićie okázuie CzechEp 412.

»okazować niewinność swą« [szyk zmienny] (6): LibLeg 11/152v; A tak my, NMK, acz się zdobywamy na wymowki, ktoremi byśmy niewinność swą okazowali, ale to nic nie pomoże DiarDop 106; BibRadz 2.Par 13 arg; BielKron 228; Ponere se extra culpam, Wyprawić ſie z yákiego wyſtępu/ okázowáć niewinność ſwą. Mącz 309c; CzechEp 8.

»prawo okazować« [w tym: komu (1)] (2): Ktoby imienie dzyerzał máiąc ſobie ie zá właſną oyczyznę/ táki ná thákie imienie nie winien nikomu zgołá práwá okázowáć UstPraw H2v, H2v.

»okazować świadectwy« [szyk zmienny] (1): Stroni zaſzye Borzoboathego. okazowano tho ſzwyadeczthwi y viwodi yſch thi woli zidzy Zwoloch wignaly LibLeg 11/159, 11/137v; BibRadz II 133b marg.

»okazować wywody (a. dowody) (1)« [w tym: komu (1)] [szyk zmienny] (4): okazowal tho Borzoboathi doſtatecznimy wiwodi yſz zidzy v pana Woyewodi thi woli kvpyly. LibLeg 11/137v, 11/152v, 159; CzechRozm 69v.

Szereg: »okazować i dowodzić« (1): Druga [ekscepcyja] ieſt ktora gáśi y niſzczy ſpráwę/ iáko gdy ná ćię żałuie o pewny dług/ á ty mi okázuieſz y dowodźiſz iżeś mi ſye vſpráwiedliwił GroicPorz t.
c. Ujawniać to, co poprzednio było niewiadome [kogo, co] (3): Aczkolwiek Bog cierpi do czáſu obłudne w kościele wſzákże ie czáſu ſwego okázuie. BibRadz II 14d marg.

okazować w czym (1): ponieważ wſpomnieliśćie niepráwość wáſzę gdy odkrywáią przeſtępſtwá wáſze okázuiąc grzechy wáſze we wſzech ſpráwach wáſzych/ przeto wſpomionęliśćie że ręką poimáni będziećie. BudBib Ez 21/29[24].

Przen: Oskarżać [przed kim] (1):
Szereg: »wyświadszać albo okazować« (1): Coż wy theż nędznicy rozumiecie o ſpráwach wáſzych złych/ iáko was też wyſwiadſzáć będą álbo okázowáć was/ á ieſzcże kthemu przed kim RejAp 124.
d. Dawać poznać swoje cechy; ostendere Mącz, Vulg; ferre prae se Mącz, Cn; insinuare, operari Vulg; educere PolAnt; praesentare a. repraesentare se Mącz; testari, vendere Modrz; erumpere, gerere prae se, ferre a. habere a. promittere a. significare a. prodere vultu, habitu praeferre a. promittere, habitum induere, profiteri, significationem dare, significare Cn (134):
α. W celowym działaniu: prezentować, wykazywać się czymś, pokazywać, co się umie; popisywać się czymś [w tym: co (98)] (102): pan tego miłośćiwie przebacżáiąc okázuye dobroć ſwoię. LubPs R6 marg; kiedy ná ſwiecie złośćiwi pánuią/ Tedy ſrogość á pychę márną okázuią. RejWiz 140, 7v; Leop Prov 21/24; kthorzy [licemiernicy] iedno áby byli widziani á dla pychy okázowáli nabożeńſtwá ſwoie. RejPos 144, 81 marg; BudBib Ps 106/8; NiemObr 64 [2 r.]; ArtKanc Q5v; WujNT Rom 2/15.

okazować komu (12): MurzNT 43v; Biádá temu ktory opaia bliźniego ſwego okázuiąc mu popędliwość BibRadz Hab 2/15; RejPosWstaw 44; zwykli więc bowiem iactationem dignitatum fuarum ludziom okázowáć/ ſámi ſie s ſpraw ſwoich chełpiąc y wynoſząc Phil M3. Cf »jawnie okazować«, »możność okazować«, »przykłady okazować«, »wdzięczność okazować«.

okazować przez co (3): KrowObr 40v; Przez ſen drudzy ſwoie mocy ludzyem okázowáli/ iáko Iupiter vkazał ſie Tyberiowi Accynowi/ roſkazuiąc mu áby ſzedł do Senatu BielKron 25; BudNT przedm a2v.

okazawać czym (12): Stymi nietrzymam/ ktorzy zwierzchnią poſtawą/ y odzienim/ okazvią cżyſtoſć ale na vmyſle y na vcżynkach/ nad nierozvmne beſtije ſą pſotliwſzy SeklWyzn f3v; LubPs X; RejPos 29v; HistLan C2; HistHel B; Niektorzi zacność ſwą okázuią bogáctwy/ y doſtátkiem wſzytkiego ModrzBaz 56; NiemObr 145. Cf »przykłady okazować«, »rzeczą okazować«.

okazować przed kim, przed czym [= przed kim] (6): vczcie śię chriſtuſa ſmiele wyznawać/ ieſli kiedy przyidźie na was ta potrżeba/ abyście wiarę waſzę przed krolmi i kśiążęty okazowali MurzHist M; RejAp 109v, 111 v; RejPos 69; iáko Pan dziwnie oko ſwe záwżdy miał nád ludźmi tákich wiekow/ ktorzy ſzedziwość ſwą ſtátecżnie poſthánowioną záwżdy okáżoli [!] przed ſwiętym máyeſtatem iego. RejZwierc 125v. Cf »jaśnie okazować«, »przed światem okazować«.

okazować na kim [= na przykładzie kogo] (3): RejPos 51, 139; y to śmiáłá iego nie wymyta gębá powiedźieć/ iż im kto ieſt więtſzym grzeſznikiem/ ten ieſt BOgu milſzym/ dla tego iż ma wielką máteryą ná tákim grzeſzniku okázowáć miłoſierdźie ſwoie. ReszPrz 36.

okazować w czym [= czym] (10): GliczKsiąż A2; KrowObr 24, 27v; Bo ktoć co w krotochwilach/ vmie okázowáć/ Gdyby przyſzło o płatné/ tám trudno figlowáć. RejZwierz 74; BibRadz *6, I 10b marg; Ewangelią y prawdę Bożą ku potwierdzeniu nieprawdy/ y hániebnych bluźnierſtw y błędow ſwoich opákuią/ ſzpocą y wywracáią/ á w tym rozumy ſwe y dowćipy okázuią. WujJud A6; ModrzBaz 50v; KochMarsz 154. Cf »okazować sztukę w rzemieśle«.

okazować co, ze zdaniem przydawkowym wyjaśniającym (1): iáko to vcżynił przez Iudyt/ przez Heſter/ y przez ine/ okázuiąc moc dziwną Boſtwá ſwego/ iż on wſzythko może vcżynić iáko iedno raeży. RejZwierc 206v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (2); że, iż (3), zaimek pytajny (1)] (4): MurzNT 43v; KrowObr 27v; Fiduciam igitur prae se ferat orator, Ma to okázowáć y dáwáć znáć ſprawcá rzeczi cziyey/ że ma wielkie dufánie w ſpráwiedliwośći rzeczy tey którey bróni. Mącz 316c; RejPos 255v.

W charakterystycznych połączeniach: okazować bostwo (2), czystość, dobroć, dowcip, ludzkość, mądrość, męstwo, miłosierdzie, nabożeństwo (2), nadętość, naukę, niecnotę, popędliwość (2), pychę (4), srogość (2), szczyrość, wiarę (3), władzą, złość (2).

Zwroty: »jawnie, jaśnie okazować« [w tym: jawnie, jaśnie (1); komu (1), przed kim (1)] [szyk zmienny] (3:2): [Chrystus rozkazuje] aby chrześcijanie okazowali jaśnie przed ludźmi swe dobre sprawy DiarDop 100; Sepraesentare improbitatem suam, Swą niecnotę yáwnie okázowáć chełpić sie z niey. Mącz 431b; gdy ſie zyáwił Pan náſz ná ſwiát/ [...] iuż iáwniey/ iáſniey Duch s. możnośći ſwe okázowáć racżył RejPos 142, 324.

»możność, moc, wielmożność okazować« [w tym: nad kim, nad czym (8), komu (5), przeciwko) komu (3), miedzy kim (1), w kim (1); o Bogu (34); moc i możność (1)] = operari Vulg; facere virtutem PolAnt [szyk zmienny] (21:17:3): Bo ieſli nam żywem niebędzieſz okázował wielmożnoſći ſwoiey wćiemnoſćiach nigdy znáczna niebędzie RejPs 130, 115, 173v, 202v; RejJóz O8, P3; Rozmyſlałem [...] Możność rąk twych ktorąś ſławnie nam tu okázował LubPs ee4v, F4, H4v, Iv, L4, P6 (9); gdyśćie byli vmárłemi/ w wyſthępkach y w grzechach wáſſych/ w kthorycheśćie niekiedy chodzili/ [...] według Kxiążęćiá mocy powietrznei duchá tego/ ktory teraz moc ſwą okázuie w ſynach niedowiárſtwá Leop Eph 2/2; RejZwierz 107v; BibRadz Ps 75 arg, Iudith 13/13; BielKron 25; RejAp 109v, 111v; tho ſie wſzytko działo nád tymi/ chociay byli w łáſce iego/ áby był okázował możność Boſtwá ſwego RejPos 50; iż będzye záwżdy okázowáć możność Máyeſtatu ſwoiego w ſrogośći ſwoiey, ták iż záwżdy vpádáć muſzą pod nogi iego wſzyſcy ſprzećiwnicy RejPos 232, 5, 26v, 50v, 51, 139, 142, 312; HistLan C2; RejZwierc 174, 206v; boć ieſt Bog z námi/ Bog on náſz ktory ieſzcże moc ſwą okázuie nád Ieruzálem/ y możność ſwą przećiw nieprzyiaćielom BudBib Iudith 13/13; HistHel B; CzechRozm 15v; KarnNap B; ktorykolwiek ná tey ſtolicy vśiędźie/ Piotrá wyráża/ tę moc y zwierzchność máiąc/ ktorą/ pierwſzy tey ſtolice fundator Piotr/ miał y okázował. NiemObr 29; ArtKanc A13.

»[komu] przykłady (I) okazować« (1): byſmy nawrocęnia ku panu naſzego nieodkładali/ [...] aniby potrzeba było/ aby nám pán ſrogość ſwoię przećiwko grzéchum naſzym/ nowemi co rás przykłady okazowáł. MurzHist Bv.

»rozum(y) okazować« [szyk zmienny] (3): Do napocżćiwſzey rzecży wynáyduie winę. Ieden przeto/ áby ſwoy rozum okázował/ Drugi záſię áby gdzye trzebá pochlebował. RejWiz 174, 5; WujJud A6.

»rzeczą, skutkiem, uczynkiem okazować« [w tym: uczynkiem a rzeczą (1)] = re ipsa testari Modrz (2:2:1)): nye tylko ſlowy/ ále y ſkutkyem tę władzą okázował. KromRozm III H5v; Spem superare Wiecey vczynkiem á rzeczą okázowáć niżli ſie nádziewano. Mącz 407d; RejPos 87v marg; A więc ći by śię niegodźiło wdźięcżnośći ſercem y rzecżą ſamą okázowáć/ wyznawáiąc Prawdę á broniąc iey ModrzBaz 29.

»sam siebie [jakim] okazować« (1): MIedzy inſzym vććiwym á potrzebnym pracy á ſpráwy iákiey zábáwieniem/ ktorym poſpolicie ludzie dobrzy zwykli [...] na pożytek rzecży poſpolitey robić/ y ſámi ſiebie wtym vżytecżnemi á potrzebnemi pokłádáć y okázowáć: niemáſz záiſte potrzebnieyſzego á dołożnieyſzego zábáwienia [...]/ iáko bácżne/ vżythecżne/ á dołożne piſania GliczKsiąż A2.

»w sobie, po sobie, z siebie okazować« [szyk zmienny] (3:1:1): Iż nyektorzy obyecuyąc álbo okázuyąc po sobye rzekomo náukę/ od wyáry odpádli. KromRozm II p; Imaginem sceleris repraesentare, Nic z ſiebie ynſzego nie okázowáć yedno wirudną złość. Mącz 431b; ábychmy ſtatecżną wiárę w ſobie ku Pánu ſwemu záwżdy okázowáli RejPos 45, 87v marg, 324.

»okazować sztukę rzemiosła (a. w rzemieśle)« = zdać egzamin czeladniczy; facere tirocinium Mącz [szyk zmienny] (3): Mącz 113c; kupiłem pośćie wielką ſzczukę/ Gdym ſwoiego Rzemioſłá okázował ſztukę. BielSat Cv [idem] BielRozm 17.

»przed światem okazować« (1): Spraẃże też to w nas o Pánie Boże náſz/ żebyſmy tę wdzyęcżność náſzę przed ſwiátem okázowáli RejPosWstaw 22v.

»wdzięczność okazować« [w tym: komu (1)] = gratitudinem testari Modrz [szyk zmienny] (8): LubPs G2v, X; ty oto prace náſze Pánu Bogu wſzechmogącemu naprzod oddawamy/ okázuiąc w tym wdźięcżność ſerca vprzeymego BibRadz *6; RejPos 87v marg; RejPosWstaw 21v, 22v; Bo ieſli to onym/ ktore teraz przypomniałem/ wolno cżynić/ że przez tákie nádpiſowánie [= dedykowanie] wdźięcżność ſwą ku dobrodzieiom ſwym okázuią/ tedy to mnie dáleko wolniey być ma BudNT przedm a2v; ModrzBaz 29.

»okazować znacznie« (1): Ale Bóg/ iáko wſzytko poſtánowił bácznie/ Ták y w tym ſwoię mądrość okázuie znácznie: Ze w ludzkie głowy wlepił rózné obyczáie KochMarsz 154.

»okazować znak [czego]« [w tym: nad kim (1)] [szyk zmienny] (4): Wywyodł ye yáko przez puſſcżą przez ty głębokośći/ Okázuyąc tu nád nimi znák ſwoyey możnośći LubPs Y2v; BibRadz I 406a marg; RejPos 5, 9.

W przen (3): A ſtego ſie też mnoży rozliczny głos ſławy [...] iż można práwa ręká iego okázuie możnoſć ſwoię RejPs 173v; iákie ſerce będzyeſz okázował przed oblicżnoſcią Páná ſwego. RejPos 69; iáko wiáry/ z ludzkich wymyſłow vcżyć ſię niechcemy/ ták y o piecżęćiách [tj. sakramentach] ktorymi wiárę okázuiemy/ y pozwierzchnie piecżetuiemy/ nic nád iáſne ſłowo boże [...] ważyć ſię niechcemy. NiemObr 145.
Przen (2):

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): iáko źiemiá/ y iemu/ y wſzyſtkim inſzym rzeczam doſtátecznie złożonym á żywiącym/ máterialnym początkiem ieſt/ ták przy oſtátniéy ſkáźie/ iſtnośći káżdéy ſwą w śię część biorąc/ okázuie to/ iż ieſt podporá/ początek/ á iákoby ſundáment wſzyſtkiégo Oczko 3v.

Zwrot: »[w kim] okazować moc« (1): A tákże w nas okázuie [operatur] śmierć moc ſwoię/ á żywot w was. BibRadz 2.Por 4/12.
β. Uzewnętrzniać, przejawiać w zachowaniu lub sposobie postępowania swoje cechy, uczucia, myśli [w tym: co (27)] (32): yák węgle roſpalił ty wſſytki niſkośći/ Okázuyąc okrutny gnyew ſwey popędliwośći. LubPs E; święći twoi niech ná wſzem okázuią wielką rádość LubPs dd2v; w obec wſſyſtcy pokorę zobopolnie okázuyćie [humilitatem insinuate] Leop 1.Petr 5/5; BibRadz II 34c marg; BielKron 193; Mącz 209a; RejPos 20v; RejZwierc 154v; PaprPan [Hh5]; ktorzy dla rzecży máło vcżćiwych kogo ſłáwią/ [...] okázuią głupſtwo ſwe y przewrotność vmyſłu. Phil K3; o ſpráwách ich ták głucho piſzą/ że w téy rzeczy niewiádomość tylko ſwoię/ á beſpieczność piſánia ſámę okázuią. KochCz A4v.

okazować komu (1): Tákież wianki pierścionki tu im podawáią/ Okázuiąc im żáłość że ſie rosſtawáią. RejWiz 27.

okazować czym (6): przypodobnił ſie tu Dawid ſwięty niemey Gołebicy/ ktora tylko hukániem ſwym żal ſwoy okázuie. LubPs Ov; A nie tylko áby iedno tą rádoſcią tho [miłość do ludzi] okázowáli/ ále y życżliwoſciámi ſwemi y ſłużbámi ſwemi RejPos 20v; RejPosWiecz2 93v; NiemObr 84, 156; ZawJeft 20.

okazować w czym (1): niewiem ieſli zbytecżnicy/ złodźieie/ gwałtownicy ludźi/ ták dálece ſzkodzą dobrym obycżáiom/ iáko łgarze/ ktorzi y w żyćiu y w mowie płochość okázuią ModrzBaz 60.

cum inf (1): Tanti eius apud se gratiam esse ostendit, uti et Reipub. iniuriam, Ták go ſobie wyſoko ważyć okazuye/ etć. Mącz 428c.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); zaimek pytajny (3), iż (2)] (5): káżdy z tych vfáiąc rękam ſwoim w roboćie ſwey/ okázuie ile ma mądrości. BibRadz Eccli 38/33; RejPosWiecz2 93v; NiemObr 84, 156; czemu ſwoié/ Oycze/ oczy odwracaſz odemnie vczćiwé/ Okázuiąc weyźrzeniem/ iż ſą żáłobliwé? ZawJeft 20.

W porównaniu (1): przyſzedł do Ieruzálemá nie przynoſząc zſobą nic godnego ku nawyſzſſemu ofiárownictwu ále myſl ſrogą á okrutną/ iáko zwierz ſrogi gniew po sobie okázuiąc. BudBib 2.Mach 4/25.

W charakterystycznych połączeniach: okazować dzielność, frasunek, głupstwo, gniew, łakomstwo, [jaką] myśl, nabożeństwo, niewiadomość, obrzydłości, okrutność, płochość, pokorę, posłuszeństwo, przewrotność, radość (2), roztropność, wesele, żal (żałość) (2).

Zwroty: »jawnie okazować« (1): kthorey rádośći wſzytko niebo/ wſzytká zyemiá byłá nápełnioná. Co tho ná ten cżás iáwnie okázowáli oni dworzánie á ono rycerſtwo dworu niebieſkiego RejPos 18.

»nadzieję po sobie okazować« = pozwalać przypuszczać coś o sobie (1): VCieſzna moiá śpiéwaczko/ [...] Ná którą [...] lutnia dźiedźicznym práwem ſpáść miáłá: Tęś nádźieię iuż po ſobie okázowáłá KochTr 7.

»po sobie, w sobie, z siebie okazować« [szyk zmienny] (4:2:1): Szczęſliwyż [...] then ktory w ſobie okázuie roſtropnoſć [qui eduxerit in lucern intelligentiam]. BibRadz Prov 3/13; pychá ieſt początkiem grzechu/ á kto ią w ſobie ma/ okázuie z śiebie wielkie obrzydłośći [iniurabit abominationem] BibRadz Eccli 10/13; BielKron 90v; RejPosWiecz2 93v; BudBib 2.Mach 4/25; StryjKron 667. Cf »nadzieję po sobie okazować«.

»wdzięczność okazować« (2): SeklWyzn b4; Orzeł biały [...] Kłániáiąc ſie głogotał/ ſzcżęſliwie winſzuiąc/ Weſcia tego/ Sármácką wdzięcżność okázuiąc. StryjWjaz C.

Przen (2): zyemiá okázuiąc rádość thę rozmáite kwiatki wydáłá RejPos 109v.
Zwrot: »na sobie okazować« (1): ALe iż przyrodzenie náſze rozne á dziwno záwikłáne ieſt/ też rozne przypadki ná ſobie okázowáć muśi. RejZwierc 60.
3. Czynić, dokonywać; praestare PolAnt, Mącz, Vulg; dare, facere PolAnt; augere, conferre, ornare, prosequi, respondere, sustentare Mącz; operari, ostendere Vulg [w tym: co (239)] (240): KromRozm III G4v, M5; Fáłſzyrze pod przykritym pokoiem zdrádę okázuią LubPs G3v marg; Dzień iáko wy zowiećie trzech Krolow/ nie mnieiſze teſz bluznierſtwo okázuiećie/ kiedy Złoto/ Mirrhę y kádzidło tzáruiećie KrowObr 96; RejWiz 150; Cżeremiſowie z Arkabuzy/ wiele poſług dobrych okázowáli cżyniąc s Tátáry BielSpr 71; PaprPan Hh2; NiemObr 12; KochFr 16.

okazować komu (7): Kthory raz ofiárowawſzy ſie wdzięcżną ofiárą ná ołtarzu krzyżá ſwiętego Bogu Oyczu ſwoiemu/ thę ofiárę záwżdy zá námi vpádłym ſtworzeniem ſwoim vſtáwicżnie okázuiąc Bogu oycu ſwemu. RejPos 133 Cf »cud(a) okazować«, »znak okazować«.

okazować prze kogo [= dla kogo] (1): Praesto, Dáyę/ pełnię to com obiecał/ okázuyę czynie co prze kogo Mącz 419a.

okazować przez kogo [= za czyimś pośrednictwem] (2): LubPs Y; wielkie dziwy á wielkie znáki Boſtwá ſwego/ wiodącz ie z Egiptu/ przez Moiżeſzá okázowáć racżył RejPos 5.

okazować czym (1): A batzyſz tu ſtych ſlow? iż Apoſtołowie/ ludzi niemocne mázáli oleiem/ [...] y cudá thym mázánim ſwoim przed ludzmi okázowáli KrowObr 82.

okazować miedzy kim (2): Ale iż ſam przez ſię ieſzcże był w dziećińſtwie ſwoim żadnego dziwu Boſtwá ſwego okazáć nie racżył/ [...] niechciał tego miedzy dziećmi iáko dziecię okázowáć RejPos 38v. Cf »cud(a) okazować«.

okazować przed kim (2), przed czym [= przed kim] (1): RejPos 349v; Czynią thę pámiątkę/ okázuią tę ofiárę [mszą] przed ozorniki [= wrogami] Chriſtá P: BiałKat 341. Cf »cud(a) okazować«.

okazować w kim (2): RejWiz 114; Slyſząc Ietro świekier Moiżeſzow rzecży ktore Pan Bog w ludu Izráelſkim okázowáć racżył/ wyſzedł ná puſzcżą przećiw Moiżeſzowi BielKron 31v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): ktorym iſcie wierzyć mamy y o to ſtać abyſmy to w żywocie naſzim okazowali czo oni w piſmie po ſobie zoſtawili. BielŻywGlab nlb 10.

W charakterystycznych połączeniach: okazować bluźnierstwo, figle, niecnoty, ofiarę (2), posługi, sztuki, zdradę.

Zwroty: »cud(a), dziwy, znaki okazować« [w tym: komu (5), nad kim (5), miedzy kim (1), przed kim (1); dziwy i cuda itp. (3)] = dare signum vel portentum PolAnt [szyk zmienny] (19:7:2):[Wirgilius] cżarnokxiężnik był, á wiele dziwow okazował BielŻyw 123; RejPs 203; tu naprzod przypomina Prorok ony cudá ktore Pan okázował nád wiernym ludem ſwym LubPs M, R4, R5 marg, R6, X5 marg [2 r.], Y (12); KrowObr 82; IEſliby ſie miedzy wámi nálaſłiáki [!] prorok [...] ktore [!] by wam y iákie znáki ábo cudá okázował BibRadz Deut 13/1, I 313c marg, Esth 16/9, II 34d marg; Bo tám [w Kapernaum] nawiętſze dziwy okázowáć racżył możnośći ſwoiey RejPos 234, 5, 41; RejZwierc 184; KochPs 117, 131.

»własnym fizerunkiem okazować« = naśladować (1): my inſzych ofiar nie czynimy: ále ónę trwáiącą ofiárę krzyżową ná pámiątkę wieczną właſnym fizerunkiem okázuiemy/ [...] pod oſobámi chlebá y winá BiałKat 360v.

»jaśnie okazować« (1): trudnoby nam powiedáć/ iż Pan Bog przeſtał dziwow cżynić/ vſtáwicżnie ie cżyni/ á iáſnie ie okázuye tuż przed ocżymá náſzymi RejZwierc 184.

»z siebie okazować« [szyk zmienny] (2): áby s ſiebie wdzyęcżne owoce cnothliwych ſpraw záwżdy ku ćći á ku chwale Páńſkiey okázowáli LubPs aa4 marg; RejPos 172.

»skutki okazować« (2): RejWiz 114; ktore [słowo boże] też przyiąwſzy żywą wiárą: ſkutki żywe y pobożne okázowáli. NiemObr 89.

»znak okazować [komu]« = dawać znak (1): Coż zá znák okázuieſz [signum ostendis] nam iż to czyniſz? WujNT Ioann 2/18.

Szeregi: »okazować, (a) czynić« [szyk 1:1] (2): Mącz 419a; iáko był pothym ſrodze wypełnił pomſty ſwoie nád tym przebranym mieyſcem ſwoim [...]. Iáko też to y dziś przed ocżymá náſzemi vſtáwicżnie cżynić á záwżdy okázowáć racży. RejPos 349v.

»sprawować a okazować« (2): LubPs R6; s tymi ieſzcże więcey miłoſierdzya ſwego cżynić racży/ chociay to niewidomie ſpráwowáć á okázowáć racży RejPos 284v.

W przen (2): LubPs aa4 marg; ſam Pan ná tháką márną á ſproſną gałąś dekret vcżynić racżył/ [...] kthora nie przynośi á nie okázuie pięknych owocow s ſiebie. RejPos 172.
Przen [w kim] (1):
Zwrot: »okazować skutek« (1): A tákże w nas okázuie śmierć ſkutek [mors in nobis operatur] ſwoy/ á żywot w was. WujNT 2.Cor 4/12.
a. Dokonywać czegoś, co jest skierowane bezpośrednio na kogoś; traktować w określony sposób, wyświadczać (180): zwielkiey ſrogoſći gniewu boſkiego ángieli ſą możni tákie okrućieńſtwá ná ziemi okázowáć. RejPs 116v; GliczKsiąż G5; LubPs O4; RejWiz 18v; BielKron 443; RejPos 42v; Iáko wielé dóbr/ pánie/ które ty gotuieſz Wiernym ſwoim/ y któré tu iuż okázuieſz. KochPs 43; Ná mię bądź łáſkaw/ iákoś záwżdy okázował KochFr 20; ActReg 141; GrabowSet I2.

okazować w pośrzodku kogo (1): wniebytnoſci twoiey przed ſie okazuieſz dobrotliwoſći ſwoie wpośrzodku ludu ſwego. RejPs 166.

okazować komu, czemu (85): LibLeg 7/37; GliczKsiąż Cv; tu ieſt dzyękowánie zá wierne á miłośćiwe opieki/ ktore Pan Bog okázuie kościołowi ſwemu LubPs cc4, V v, ff3v; Mącz 179d; RejAp 11; RejPos 27 [2 r.], 200; RejZwierc 24v, 92, 255; Aby nie docżekáli do drugiego roku: Kiedy tákową ſrogość świátu okázuią BielSen 8. Cf Zwroty.

okazować przeciw(ko) komu, czemu [czasem zależne od rzeczownika] (14): Sara [...] námawyáłá Abrááma/ áby Izmáelá wypędził prze poprzecżne záchowanye/ ktore okázowáłá mátká yego przećiwko oney ſámey GliczKsiąż B3, G2; NApominay ie/ áby [...] nie zwádliwymi byli/ ále vkłádnymi: wſzelką łágodność okázuiąc przećiwko wſzem ludźiom. WujNT Tit 3/2. Cf »dobrą wolą okazować«, »łaskę okazować«, »miłość okazować«, »niełaskę okazować«, »okazować niewdzięczność«, »okazować wdzięczność«.

okażować czym (5): LeszczRzecz A5v; tákiemu mnimániu ludzkiemu zabiegáiąc: tą ſwoią przedmową ku W.M. Pánu ſwemv Miłośćiwemu/ okázuiąc miłość y vprzeymość [...] y tom też okazáć chćiał/ iáko ſię oni ná tym mylą CzechEpPOrz **v; PaprUp D; KlonKrGum Av. Cf »okazować skutki«.

okazować nad kim, nad czym [czasem zależne od rzeczownika] (43): RejPs 158v, 193v; I dopierko obaczycie dzywne Boskie ſprawy Czo nad wiernym okażuie iako więcz pan prawy RejJóz O7v; iá nic dobrego nieobiecuię ani prorokuię przeſpieczeńſtwa od pomſty bożyi/ acz ieſzcze Bóg gniewu ſwego nadniemi nieokazuié MurzHist H2; ieſli to cżynił nád onym złym a niewdzyęcżnym ludem tákowe łáſki/ coż? izaſz dáleko więcey nád tymi/ ktorzy ſtrzegą woley á roſkazánia iego/ tego okázowáć nie ma. LubPs Y2, N4 marg, R5, Y3v marg; ieſzcze tho ſobie poczytáiąc zá chwałę/ gdy tyráńſtwo nád człowiekiem [...] okázuią GroicPorz hv; RejWiz 184; BielKron 3; RejPos 27 [2 r.], 74, 142, 183, 200; WujJudConf 15v; wielkie okrućieńſtwá Litwá pogáni nád Kośćiołámi [...] okázowáłá StryjKron 406. Cf »dobrodziejstwo okazować«, »litość okazować«, »łaskę okazować«, »okazować miłosierdzie«, »miłość okazować«, »znaki okazować«.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): przyiacielom á powinowátym vmiey to okázowáć coś powinien. RejZwierc 24v.

W charakterystycznych połączeniach: okazować błogosławieństwo (2), chwałę, dobre sąsiedztwo, dobrotliwości, folgę, gniew, hojność, karanie (2), kochanie, łagodność, okrucieństwo (5), opiekę, pogrożki, powolność, srogość (7), tyraństwo, uprzejmość.

Zwroty: »chęć (a. chuć), ochotność okazować« [w tym: komu (5)] [szyk zmienny] (5:1): FalZioł IV 27d; Mącz 308c, 320c; O pánie/ co ieſt człowiek/ [...] Ze mu ták wielką chęć okázuieſz? KochPs 209; PaprUp G3; Ile mogę/ poſługą tą iey [ojczyźnie] okázuię Chęć ſwoie KlonKrGum Av.

»dobrą wolą (a dobrowoleństwo) okazować« [w tym: komu (3), przeciw komu (1)] [szyk zmienny] (4): LubPs Z5; BielKron 216v; Mącz 308c; ZA twoię dobrą wolą/ którąś w domu ſwoim Záwżdy okázowáłá/ Anno/ gosćiom twoim/ [...] Godnábyś przetrwáć byłá trzyſtoletné dźiády KochFr 83.

»dobrodziejstwo okazować« [w tym: komu, czemu (9), nad kim (5), na czym (1)] = augere a. conferre a. prosequi beneficium, ornare Mącz; benefacere, facere eleemosynam PolAnt [szyk zmienny] (19): RejPs 150, 168v; LubPs Mv marg, Y2, Z6, cc3; BibRadz Ps 134 arg; Augere magno cumulo beneficium, Co dáley to więcey dobrodzieyſtwá komu okázowáć/ á przidawáć. Mącz 20b, 122c, 269b, 386a; RejAp AA4v, 30; RejPos 56, 142v, 215; kto dobrodzieyſtwo okázuie/ cżyni ofiárę chwały. BudBib Eccli 35/2; Nie máią litośći nád wdową/ áni okázuią dobrodzieyſtwá ſierotce. BudBib Bar 5/37; Niektórych dobrodźieyſtwá Oycá iéy wzruſzáły Do żáłośći/ ktore ón ſam przez czás niemały Oyczyźnie okázówał ZawJeft 47.

»litość (a. lutość) okazować« [w tym: komu (3), ku komu (1), nad kim (1)] = compati Vulg (5): ktorzi ſercem okrutnym przeſláduią go/ żadney litośći iemu nie okázuyąc. LubPs bb2 marg, I3; Bośćie y ku więźniom litość okázowáli Leop Hebr 10/34, Iob 30/25; Mącz 224c.

»ludzkość okazować« [w tym: komu (4)] = praestare humanitatem PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (5): BibRadz Act 28/2; KwiatKsiąż Pv; Philoxenus, Latine hospitalis, Gośćinny/ któri rad obce ludzie do ſiebie przyimuie/ czeſtuye y ludzkość okázuye. Mącz 298a; ModrzBaz 127; WujNT Act 28/1.

»łaskę (a. łaskawość), łaski (G) okazować« [w tym: komu (18), nad kim (7), przeciw komu (2)] [szyk zmienny] (33:1): Moy pan Crol yego m yſz sdawna przyaczielem yeſth C. Ianowy yeſcze gdi sobye byl syoſtrą yego za malzonką pyerwſzą poyanl, y pothym kyedy V.C. M. yemv laſki swoyey okazoval LibLeg 7/34v; RejPs 44, 195v, 215v; racżyłes to też nam panie obieczować Gdy ſie ſluſznie ſprawiemy łaskę okażować RejJóz O, D3, E7v, P4, Q2v, Q3v; Tak niełza jedno ſkazowaċz Gdziem miał łaſke okazowaċz RejKup y3, p4v; HistAlHUng A3v; GliczKsiąż M6v; LubPs P6 marg, Y4v marg, Z5; LeszczRzecz A5v; BielKron 36, 53, 62, 435; Mącz 308c; RejPos 10, 24, 42v, 56; ieſli máły wyſtępek/ niech będźie od Hetmáná wzgárdzon á niech mu żadney łáſki nie okázuie [nullaque benevolentiae significatione comprehenditur]. ModrzBaz 113v; ſkarawſzy tych ktorzi byli przycżyńcámi przećiw tobie woyny/ drugim wſzeláką łáſkę y ludzkość okazuy [humanitas omnis excerdenda est]. ModrzBaz 127; KochPs 85, 113; ZawJeft 6; ActReg SiebRozmyśl [A3]v.

»okazować miłosierdzie« [w tym: nad kim (8), komu (5)] [szyk zmienny] (14): RejPs 22v, 45v; SeklWyzn b4; RejJóz A5v; Ieſly będzym miłować páná Boga y miłoſierdzie nad bliznym okażować/ tedy też pan Bog nas miłuie SeklKat L4v, L4; HistAlHUng A3v; LubPs E4, Z5v; Mącz 224c; RejPos 6v, 56v; bo nie vſtáły litośći iego. (marg) To ieſt/ nowe miłoſierdzia co dzień okázuie Bog. (–) BudBib Thren 3/22; SkarŻyw 25.

»miłość okazować« [w tym: komu (9), przeciwko) komu (3), ku komu (2), nad kim (2), miedzy sobą (1)] [szyk zmienny] (18): a yeſliſzmi pierwey [...] myloſcz przecziwko wam okazowali. tedi teraz tim wyeczey czynycz. i przyyaſni okazowacz chczemi. MetrKor 46/175v; SeklKat I2; LubPs A5; LeszczRzecz A5v; Amore vel in amore alicui respondere, Rowną á yednáką miłość komu okázowáć. Mącz 410b; bo wielkiey pániey á co by po tym było/ okázowáć miłość nie ſwoiey rowni/ kiedyby go z duſze miłowáć niemiáłá? GórnDworz Cc2; HistRzym 7v; RejPos 44v; HistLan Dv; Miáſto pothym widząc onę łáſkę iego/ [...] wielką mu miłość y ſtałość ſwą ná wſzem okázowáło. RejZwierc 45v, 92v; CzechRozm 173v; SkarJedn 77; CzechEpPOrz **v; okázuię miłość ſwą/ nád tyśiącmi mnie miłuiących ArtKanc M6, P3; PaprUp G3; SiebRozmyśl [A3].

»niełaskę, niechuć, nieprzyjaźń okazować« [w tym: komu (2), ku komu (1), przeciwko komu (1)] (2:1:1): raczil był obeſlacz Czarza Przekopſkiego poddanego swego, aby on przecziwko yego Crole Miloſczi y panysthwam yego Cro M. nyeprzyaſſny nyeokazowal LibLeg 7/32; RejPos 5v; KochPs 134; BielSjem 30.

»okazować niewdzięczność« [w tym: przeciw komu (3), komu (2)] [szyk zmienny] (5): LubPs A5; ſplugáwili imię ſtworzyćielá ſwego okázuiąc niewdźięcżność [ingrati fuerunt Vulg] przećiw temu ktory im żywot ſpráwił. BibRadz 4.Esdr 8/59; RejPos 146v; HistLan ktv; BudBib 4.Esdr 8/59.

»pomoc [komu] okazować« (1): przypominał im pomocy/ ktore przedtym Bog okázował [faeta auxilia] przodkom ich BibRadz 2.Mach 8/19.

»okazować [komu] powinność« [szyk zmienny] (2): RejWiz 52; tho ieſt nawdzyęcżnieyſzy obchod v niego ſwiętá iego/ gdy ieden drugiemu okázuie Krześćiáńſką powinność ſwoię RejPos 227.

»przyjaźń (a. przyjacielstwo) okazować« [w tym: komu (5)] (7): MetrKor 46/47v, 175v [2 r.]; dlya naſſzey przyazny y braczkiey myloſczy by wyethſſzu yeſcze theraſ przyaſn yemv okazowaczy raczyl LibLeg 8/26, 10/96v; BielKron 216v; Mącz 320c.

»okazować sąd, sprawiedliwość« [w tym: komu (2)] = sądzić [szyk zmienny] (2:1): MurzHist Bv; ia Pan [...] wyćiągnąwſzy rámię ſwe wyzwolę was/ okázuiąc wielkie ſądy ſwoie [et redimam vos in brachio extenso, et in iudiciis]. BibRadz Ex 6/6; RejPos 135v.

»okazować skutki (I)« (1): Ták Krol miłość ſwą ku corce okázował/ nie tylko ſlowy/ ále y niezlicżonemi ſkutki HistRzym 7v.

»w sobie okazować« (1): nie chcieymy w ſobie okázowáć tego nie cżłowiecżeńſkiego okrucieńſtwá/ á nie krześćiáńſkiey niewdzyęcżnośći á nielitośći przeciw kościołowi Bożemu. LubPs A5.

»okazować wdzięczność« [w tym: komu (3), przeciwko komu (1), przed kim (1)] = facere misericordiam PolAnt [szyk zmienny] (6): LibLeg 11/172; my vſprawiedliwieni/ mamy okaſować wdzięcżnoſć naſzę przed panem bogiem SeklWyzn b3v; LubPs V5; RejPos 106v; BudBib Tob 14/8; PaprUp D.

»znaki [czego] okazować« [w tym: komu (1), nad kim (1)] (2): roſpomni ſobie thy wſzytki cżáſy iuż od lat niemáłych/ nie znácżnieli Pan iuż znáki ſwoie okázuie nád námi gniewu ſwoiego? RejZwierc 194; SzarzRyt B.

»okazować [komu] życzliwość« (1): WIerz mi że do wſzytkiego ći pánowie dobrzy/ Do rády y do zwády bá ze wſzytkim ſzcżodrzy/ Więc tego vżywáią oni ták pomiernie/ Okázuiąc życżliwość á káżdemu wiernie PaprPan N2v.

Szeregi: »sprawować a okazować« (1): Co á iáko on záwżdy iáko dobrotliwy Pan á Ociec náſz ſpráwowáć á okázowáć racży nád wſzytkimi wiernemi ſwoiemi. RejPos 183.

»stroić i okazować« (1): A gdy ſie záſię vználi á vpokorzyli iemu/ tedj záſię wielkie łáſki a dobrodzieyſtwá nád nimi ſtroił á okázowáć racżył. RejPos 56.

»wzjawiać a okazować« (1): Wſpomniawſzy ſobie ná błogoſłáwieńſtwá one/ co nád tákiemi Krolmi á Przełożonemi Pan záwżdy wziáwiáć á okázowáć racżył/ ktorzy zoſtawáli przy świętey prawdźie iego WujJudConf 15v.

W przen (2): luthość okázowáłá duſſá moiá vbogiemu [compatiebatur anima mea pauperi]. Leop Iob 30/25; Vmieyże mu też tákie przyſmáki okázowáć/ nie tylko ábyś go miał cżym obruſzić/ ále ábyś go iáko możeſz y cżym możeſz nawięcey powinowáćił ſobie. RejZwierc 92.
Przen (5):

okazować na kim (1): Wierze że niebo/ y ziemia Práwie ſyę już przeciw mnie má Gdyż jnem łudziam ffolgują Namnie ſzrogoſcż okazują RejKup p2v.

Zwroty: »łaskę [komu] okazować« (1): ſwiát rozlicżnie wſzytkimi kugluie/ Iednym ſrogość/ á drugim łáſkę okázuie. RejWiz 127.

»okazować [komu] miłość« (1): A ktho iedno dla tego pocżćiwie cżyni/ áby był widzian/ ten ſie s cnotą fáłſzywie obchodzi/ okázuiąc iey prawdziwą miłość/ gdyż ku cżemu inemu/ á nie k niey/ ſkłonne ieſt iego ſerce. GórnDworz D6.

»niechuć [czemu] okazować« (1): Táki káżdy przyrodzeniu ſwemu iáwną niechuć okázuie KochPij Cv.

»niewdzięczność [komu] okazować« (1): Tobiem [furto] ia złego ſłowá nie rzékł iáko żywo/ Co drugi rad vczyni/ gdy mu mieyſce krzywo/ Zebyś mi tę niewdźięcżność okázowáć miáłá/ A mnie cáłą noc płákáć pod niebem niecháłá. KochPieś 29.

α. Obdarzać, dawać (4):

okazować komu (2): O pánie/ ty ſzczérość ſerdeczną miłuieſz/ Y ſkarb ſwéy mądrośći tákim okázuieſz. KochPs 76. Cf »dary okazować«.

Zwroty: »dary okazować« [w tym: komu (1), nad kim (1)] (3): On ſám dáry wſzelkimi ſzáfuie/ Ktore ſwoim ludzyom okázuie BielKom G6v; RejPos 273v; RejZwierc 119.

»[w kim, w czym] jaśnie okazować« (1): dáry Bożemi ktore Pan z łáſki ſwey w oſobie y w ſtanie W.W. iáſnie okázowáć racży/ tedyś W.W. ſnadź ze wſzytkiemi ſtany iuż wiekow doſkonáłych nie thylko porownał/ ále ſnadź y dáleko przerownał RejZwierc 119.

b. Powodować [z podmiotem nieosobowym] (11): iż iuż prawdá Ewányeliey ſwiętey wymyſły ludzkyemi będąc zátłumiona/ nie może w ludzyoch pokázáć tákowey popráwy iáko ná on cżás okázowáłá zá Apoſtołow s. RejPos 8.

okazować komu (1): gdy Amurat przyciągnął z ſynem Machomethem/ wielki ſtrách okazowali wſzythkiey Albániey BielKron 249v.

okazować nad kim (1): A tu iuż poydą porządkiem ſtráchy á niebeſpiecżeńſtwá á kácerſtwá/ kthore Pan będzye nád nie wiernemi okázował áż do ſkońcżenia ſwiátá. RejAp 73.

okazować w kim (4): áby też thákież w nim y wiárę iego/ y pocżćiwe záchowánie ſpraw żywotá iego/ rozmnażáć á rozſzyrzáć racżył/ iáko to w inych ſwiętych ſwoich okázowáć á rozſzyrzáć racżył RejPos 273v, 273v, 304v. Cf okazować w kim przez co.

okazować w kim przez co (1): iż on [...] chodził/ dziwuiąc ſie á przypátruiąc ſie miedzy zwolenniki Páńſkiemi onym dziwnym ſpráwam Páná ſwoiego/ ktore w nich Duch s. okázowáć racżył/ przez rozmáite cudá RejPos 289v.

Zwrot: »skutek okazować« (4): RejWiz 118; Aczkolwiekći ono wielkie złączenie Plánetow zwierſchnich poczęło ſie Roku od Národzenia Páńſkiego 1563. [...] á wſzákoż doſkonálſzy ſkutek ſwoy okázowáć pocznie Roku ninieyſzego/ tho ieſt 1564. LeovPrzep B3v; kthore záćmienie ſkuthki ſwoie okázowáć będźie przez dwie lećie v ludźi ná Zachodźie Słońcá mieſzkáiących. LeovPrzep Ev; Ewánielium Páná Chriſtuſowe w náſzey Polſzcże záświtnęło/ ſkutki ſwoie okázuiąc NiemObr 16.
Szereg: »sprawować a okazować« (1): iż ſobie przypominamy ty dziwne ſpráwy á ty táiemnice Páná ſwoiego/ ktore w tey pánnie ſpráwowáć á okázowáć racżył RejPos 304v.
W przen (1): iżby imię ſwoie ſwięte tákież w nas nędznikoch ſwoich ſwięćić/ okázowáć/ á obiaśniáć racżył. RejPos 273v.
4. Być wyrazem, przejawem, dowodem czegoś, świadczyć o czymś; ostendere Vulg, PolAnt; annuntiare, demonstrare PolAnt; clamitare, indicare, loqui, repraesentare Mącz (53):

okazować kogo (2), co (34): panowanie okázuie męſkoſć męża BielŻyw 12; RejJóz B8v; RejKup g7; KrowObr 133; RejWiz 108, 170v, 185; Leop Eccli 27/7; RejZwierz 91v, 135; thy dáry twoie okázowáły wdźięcżność twoię przećiwko ſynom BibRadz Sap 16/21, I 23d marg; Mącz 197b; RejPos 5; vkłon ćieleſny ieſt péwnym poſłem ſercá/ á okázuie zwierzchność ſpraw/ co w ſercu ieſt BiałKat 36; WujJud 10, 13 marg, 139v, L17; Ktore páńſkie Piotrowi owiec zlecenie/ [...] okazuie/ zupełną iego władzą [.,.] we zborze páńſkim. NiemObr 28; JanNKar E; SkarKazSej 690a. Cf okazować co komu; co czym; co w czym; cum A cum inf; kogo, ze zdaniem przydawkowym; Ze zdaniem dopełnieniowym, Zwroty.

okazować co komu (1): Izaſz [...] ſpráwá rąk iego nie okázuie nam mocy wielkiey? KrowObr 116v.

okazować co czym (2): ty roſkazuieſz wiátrom y wſſem rozlycznem goram/ ktore wyſokoſćiami ſwemi okázuią dziwne możnoſći twoie. RejPs 131v, 219v.

okazować co w czym (1): Thy pieśni y ty thańce bywáły oprocż wſzetecżeńſtwá ćieleſnego w cżyſtośći ſercá/ okázuiąc wtym weſele/ ktore miáły z wybáwienia Izráelſkiego przez Saulá y Dawidá BibRadz I 161a marg.

cum A cum inf „być” jakiego (2): KrowObr 189v; Supercilia illa clamitare caliditatem videntur, Brwi á wzrok okázuye cie być chytrego. Mącz 55b.

okazować kogo, ze zdaniem przydawkowym wyjaśniającym (1): Gotyny okázuie mowá iż nieſą Niemcy BielKron 337v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (4); iż(e) (8), zaimek pytajny (6), jako ‘że’ (2)] (16): KromRozm I C2v; GliczKsiąż Cv; RejWiz 85, 112 [2 r.]; Co y dziś tych ktorzy ſą/ cnoty okázuią/ Iáko záwżdy pocżćiwie/ ſwe ſtany ſpráwuią. RejZwierz 91v; BibRadz I 1d marg, 1.Mach 4/20; Imago animi vultus est, Iudices oculi, Co w kim leży/ to twarz oſobá y oczy okázuyą. Mącz 165c; RejPos 237; BudBib Eccli 19/27; Ty ich ſubtylne rozdźiały/ okázuią iże niewiedzą co mowią NiemObr 103, 80, 86; KochFrag 22; OrzJan 23.

W porównaniu (1): Iáko pracą wokopániu drzewá vkázuie owoc iego/ thák ſlowo okázuie myſl ſercá cżłowiecżego. Leop Eccli 27/7.

Frazy: »jako [co] okazuje« (2): MurzOrt B2v; Ale ſię ziezdżáli ná to/ áby prawdę Bożą y drogę zbáwienną potłumili [...]: Iáko to iáwnie okázuią ich Conciliábulá KrowObr 133.

»przykłady okazują« (1): iednoże śię nie tak iaſnie wymáwiá oboie iako ii/ a ktęmu może być zarás zdrugiem wokáliſzem wymówiono/ czego ii niemoże/ iako przykłady okazuią. MurzOrt B2v.

»skutki okazują« (1): Wſzák to ſkutki doſyć okázuią. WujJud 139v.

Zwroty: »jawnie, jaśnie okazować« [szyk zmienny] (6:3): RejPs 219v; KromRozm I C2v; KrowObr 133; Bo y twarz y poſtáwá iáwnie okázuie/ Iż cie ten ſtrách nie ruſza RejWiz 85, 112 [2 r.]; Gdy k temu w nim pocżćiwa/ żonká mieſzka z námi/ Y z onymi máłemi/ ſwymi błazenkámi. Co ſkacżą by Koźlętá/ á záwżdy kugluią/ Dobrą myſl z łáſką Páńſką/ iaſnie okázuią. RejZwierz 135, 77v; OrzJan 23.

»okazować pamiątkę [czego]« = upamiętniać (1): Ipsum templum repraesentabat memoriam consulatus mei, Kośćiół okázował pámiątkę burmiſtrtwá mego. Mącz 431b.

»[co] na sobie okazować« (1): gdy ſię krolow nápárli tákich/ [...] ktorzyby byli [...] ozdobę wſzytkiey źiemie ná ſobie/ y doſtátek/ y ſławę nośili y okázowáli SkarKazSej 690a.

»znacznie okazować« (1): Słowo to człowiek doſyć znacznie okázuie/ iż thu nie tylko/ o Duſzy mowi/ gdyſz cáły człowiek w ſwey doſkonáłoſci Boską zacnosć noſił ná ſobie. BibRadz I 1d marg.

»okazować znaki [czego]« (2): Krok/ pochod/ kſtałt/ poſtáwá/ y ine przyſmáki/ Okázuią zacnośći iednák iákie znáki. RejWiz 4, 177.

a. Symbolizować, być zapowiedzią [w tym: co (2)] (4):

okazować komu (2): trzy wianki trzy cnoty/ pirwſze známionuią/ Mądrość/ Stałość/ á Cnotá/ to wſzem okázuią. RejZwierz 113v. Cf »jawnie okazować«.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Wźiął thedy wſzytko to [jałowicę, kozę, skopu i synogarlicę] y rośćiął ná poły (marg) Ten znák okázuie iż pothomkowie iego w thákie trápienie przyść mieli/ iż práwie po członku mieli być rozbieráni [...] (–) BibRadz Gen 15/10.

Zwroty: »jawnie [komu] okazować« (1): RejPos 2v cf Szereg.

»[czego] wizerunk okazować« (1): Tego wſzyſtkiego iáwny wizerunk rozgá oná Moizeſzowá okázowáłá/ ktorą gdy vderzył w opokę/ známienity ſtrumień wody z niey wypłynął. WysKaz 8.

Szereg: »figurować a okazować« (1): iż y Moiżeſz/ y Dawid/ y ini wſzyſcy krolowie y wodzowie/ ktorzy z niewoley wywodzili á wybawiáli/ zá przeźrzeniem Páńſkim przodki náſze/ iáwnie nam figurowáli á okázowáli/ zyáwienie á przyſcie tego Krolá RejPos 2v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (5): speculum imaginat, Okázuye obras. Mącz 165d, 151c, 231c, 316c.
Zwrot: »jaśnie okazować« (1): Piano, Równam/ Głádzę. Et Meta[phorice] Wykłádam/ Iáſniey okázuyę. Mącz 303a.

Synonimy: 2.a. dokładać, mowić, opisować, opowiadać, powiadać, przekładać, wywodzić; b. dowodzić, oświadczać, potwierdzać; 3. czynić, sprawować, stroić; a. wzjawiać; 4.a. figurować.

Formacje współrdzenne cf KAZAĆ.

Cf OKAZOWANIE, OKAZOWANY, OKAZUJĄCY

MM