[zaloguj się]
[pdf]

CZTERZY (1977) nm

czterzy (1056), cztery (757), cztyrzy (106), cztyry (12), czotery (2), sztery (3), szterzy a. śterzy (19), sztyry a. śtyry (11), sztery a. śtery (9), sztyrzy a. śtyrzy (2); czterzy OpecŻyw (5), ForCnR, PatKaz II, PatKaz III (11), RejRozpr, ConPiotr (2), SeklKat, HistAl (8), MurzNT (3), KromRozm I, KromRozm II (4), GliczKsiąż (5), RejFig (4), RejZwierz (3), KwiatKsiąż (3), OrzQuin (6), LeovPrzep (8), RejPos (6), RejPosWiecz3, BielSat (2), KuczbKat (2), BielSpr (29), WujJud (9), WujJudConf, RejPosWstaw (2), MycPrz, StryjWjaz, ModrzBaz (3), BielRozm, OrzJan (2), WysKaz (2), JanNKar (4), PowodPr (2); cztery BartBydg (2), LudWieś, WyprKr (29), BiałKat, HistHel, MWilkHist (2), ReszPrz (3), ReszHoz, ReszList (6), WerGośc (2), WerKaz (3), GostGospSieb, Phil, KochCn (2), KochCzJan, WyprPl, SiebRozmyśl, GosłCast, KlonFlis (3), KlonWor (4), ZbylPrzyg; cztyrzy TarDuch, KłosAlg (8), Mymer2 (2); szterzy a. śterzy BiałKaz; czterzy : cztery BierEz (4 : 4), LubPs (1 : 1), GroicPorz (6 : 6), RejWiz (6 : 3), UstPraw (1 : 25), OrzRozm (1 : 6), BielKron (240 : 12), GrzegRóżn (1 : 2), Mącz (4 : 99), SarnUzn (2 : 1), SienLek (8 : 53), RejAp (34 : 11), GórnDworz (3 : 1), GrzepGeom (3 : 72), HistRzym (10 : 8), KwiatOpis (1 : 2), RejZwierc (13 : 4), Strum (22 : 3), BudNT (6 : 1), CzechRozm (6 : 3), PaprPan (2 : 1), SkarJedn (23 : 6), Oczko (9 : 3), SkarŻyw (22 : 7), StryjKron (12 : 11), CzechEp (4 : 3), KochPhaen (3 : 5), KochSz (1 : 2), KochMRot (1 : 1), ActReg (1 : 7), GostGosp (1 : 7), LatHar (4 : 29), KołakCath (1 : 4), WujNT (29 : 65), SarnStat (121 : 42), SkarKaz (1 : 15), CiekPotr (1 : 2), CzahTr (3 : 1), SkarKazSej (1 : 2); czterzy : cztery : cztyrzy : cztyry Mymer1 (1 : ‒ : 1 : 2), FalZioł (70 : 2 : 55 : 1), BielŻyw (1 : – : 4 : ‒), GlabGad (1 : ‒ : 5 : ‒), MiechGlab (1 : ‒ : 7 : ‒), SeklWyzn (‒ : 1 : 1 : ‒), RejKup (1 : 2 : ‒ : 1), KromRozm III (1 : ‒ : 2 : 1), Leop (67 : ‒ : 2 : ‒), BibRadz (24 : 50 : ‒ : 2), BudBib (38 : 9 : 1 : ‒), NiemObr (‒ : 6 : ‒ : 1), KmitaSpit (‒ : 2 : – : 2); czterzy : cztery : czotery LibLeg (11 : 8 : 2); cztery: sztery GrzegŚm (1 : 2), GórnRozm (2 : 1); czterzy : szterzy a. śterzy KrowObr (8 : 3); czterzy : cztery : cztyrzy : szterzy a. śterzy MetrKor (25 : 1 : 4 : 1), Murm (8 : – : – : 1), ZapKościer (4 : 6 : ‒ : 10); czterzy : cztery : cztyrzy : cztyry : sztery a. śtery ZapWar (3 : 55 : 6 : 1 : 2), Calep (8 : 10 : ‒ : ‒ : 7); czterzy : cztery : cztyrzy : cztyry : szterzy a. śterzy LibMal (32 : 5 : 7 : 1 : 1); szterzy a. śterzy : sztyry a. śtyry : sztyrzy a. śtyrzy HistJóz (1 : – : 1), Diar (1 : 11 : 1).

-é- (296), -e- (18); -e- OpecŻyw (5), ForCnR, MurzNT (2), MurzNTSekl, KochCzJan; -é- : -e- OrzQuin (5 : 1), GrzepGeom (73 : 2), Oczko (11 : 1), KochPhaen (7 : 1), SarnStat (158 : 3).

Fleksja

N m pers cztérzej (111), cztérzy (10), cztérz(e) (2); -y UstPraw; -(e) MiechGlab (2); -ej :-y BibRadz (8 : 1), RejAp (6 : 6), HistRzym (3 : 2); ~ -ej (4), -éj (4), -(e)j (103); -ej MurzNT, MurzNTSekl, KochMRot; -éj : -ej SarnStat (4 : 1).  m an cztérzy (10), cztérz(e)j (2); -(e)j BudBib; -y : -(e)j BielKron (1 : 1). subst cztérzy (333). ◊ G cztérzech (274), cztérzy (2); -ech : -y WyprKr (1 : 1), ZapKościer (5 : 1); ~ -ech (23), -éch (19), -(e)ch (232); -ech MurzNT, GrzepGeom (5), Oczko (3), KochCn (2), KochCzJan, JanNKar; -ech : -éch SarnStat (10 : 19). ◊ D cztérzem (25), cztérzy (1) ForCnR; -em (8), -(e)m (17). ◊ A m pers cztérzech (49), cztérzy (23); -ech LibLeg (3), KromRozm II, Diar, Leop, UstPraw (3), BielKron (16), GrzegRóżn, GrzegŚm, CzechRozm, SkarŻyw (3), StryjKron (2), CzechEp, ReszHoz, ActReg, GostGosp, WujNT (6), SarnStat (3); -y MetrKor (6), HistAl (2), RejZwierz (3), RejAp (8), RejZwierc, BietSpr; -ech : -y BibRadz (2 : 1), SkarJedn (1 : 1); ~ -ech (3), -(e)ch (46). ◊ m an cztérzy (11), cztérz(e)ch (1) KmitaSpit. ◊ subst cztérzy (890), cztérz(e) (1); -y : -(e) LibLeg (11 : 1). ◊ I m, f i n cztérzmi (54), cztérzéma (8), cztérzoma (3), cztérzemi (4), cztérz(e)m (1), cztérzma (3); -éma GliczKsiąż, Calep, OrzJan; -oma OrzQuin; -ma Diar, NiemObr, GórnRozm; -mi : -emi : -éma LibMal (2 : 1 : ‒), GrzepGeom (1 : 1 : –), KochPhaen (2 : – : 1), WujNT (2 : ‒ : 1), SarnStat (4 : 2 : 1); -mi : -(e)m BielKron (9 : 1); -mi : -oma OrzRozm (1 : 1);-ema : -oma FalZioł (2 : 1); ~ -éma (2) KochPhaen, SarnStat, -ema (1) OrzJan, -(e)ma (5); -oma (1), -(o)ma (2); -emi (3), -(e)mi (1). ◊ L cztérzech (155); -ech (13), -éch (6), -(e)ch (136); -ech OrzQuin (2), GrzepGeom (6); -ech : -éch SarnStat (5 : 6). ◊ A a. L cztérz(e)ch (3). ◊ V cztérzy (1).

Składnia orzeczenia: czterzy (kto, co, kogo, czego) są, byli, były (203); czterzy (kto, co, kogo, czego) jest, było (59); czterzy (kto, co, kogo, czego) są, byli, były PatKaz III, HistJóz, BielŻyw (2), GlabGad, MiechGlab (3), KłosAlg (3), LibLeg, RejRozpr, ZapWar, HistAl, LibMal, KrowObr, RejWiz (2), RejFig, GrzegRóżn (2), KwiatKsiąż, Mącz (7), SienLek (5), HistRzym (5), BielSat, WujJud (2), BudNT (2), CzechRozm, PaprPan, SkarJedn (5), Oczko, KochMRot, KochPhaen (2), GórnRozm, GostGosp, Phil, LatHar, KołakCath, WysKaz, SiebRozmyśl, SkarKaz (5), CzahTr, KlonWor (2); czterzy (kto, co, kogo, czego) jest, było LeovPrzep, RejPos (3), 3, ActReg; czterzy (kto, co, kogo, czego) są, byli, były : czterzy (kto, co, kogo, czego) jest, było FalZioł (10 : 3), Diar (1 : 1), GroicPorz (2 : 1), Leop (3 : 1), UstPraw (1 : 1), BibRadz (18 : 4), BielKron (23 : 18), RejAp (7 : 6), GrzepGeom (10 : 1), RejZwierc (4 : 2), BielSpr (1 : 3), RejPosWstaw (1 : 1), BudBib (4 : 3), Strum (1 : 2),SkarŻyw (2 : 1), StryjKron (8 : 1), KochSz (1 : 1), WujNT (17 : 1), SarnStat (17 : 1), KmitaSpit (1 : 1).

Składnia przydawki: ta, tę czterzy (czego) (2) SienLek, RejPos; ci czterzej (kogo) (4) Diar, BielKron, RejAp (2).

Składnia zgody lub rządu z rzeczownikiem przedmiotu liczonego dla poszczególnych przypadków: to składni zgody: N (301), G (248), D (25), A (801), I (58), L (126), A a. L (3), V (1); w składni rządu: N (32), A (45), I (4), L (17).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Liczebnik główny; quatuor Murm, Mymer1, BartBydg, Mymer2, Mącz, Calep, Cn (1977): Murm 199; Quatuor. Cztyry. Mymer1 42v; to ieſth gdy wezmę cżtyrzy kroć dwoie/ bedzie oſm/ thakież dwa kroć cżtyrzy KłosAlg A3v; Mymer2 44; Quaternarius numerus, Lidżbá cztery w ſobie oſięgáyąca. Mącz 339d, 143a, 339c, 339d [2 r.], [390]c; Calep 886b.

Zestawienia liczebnikowe (5): ábowiém ze czterdźieśći y ze cztérech/ ieſt połowicá dwádźieśćiá y dwá GrzepGeom I; Dźiewięćiorá ſzeſtnaśćie/ vczyni ſto czterdźieśći y cztéry. GrzepGeom K, I4, K2v [ogółem 4 r.].

Troiá ośḿ/ álbo czworá ſześć/ vczyni cżtery y dwádźieśćiá. GrzepGeom G4v.

W połączeniu z rzeczownikiem lub zaimkiem przedmiotu liczonego (czasem z elipsą rzeczownika) (1961):

W składni zgody z rzeczownikiem przedmiotu liczonego (1563): Ia kom ya nyesmloczyl cztherech brogow zytha ZapWar 1509 nr 2057, 1504 nr2020, 1508 nr 2056, 1513 nr 2161, 1532 nr 2415 [2 r.], 1550 nr 2666 [2 r.] (59); MetrKor 34/134 [3 r.], 40/811, 46/46, 57/115 [2 r.], 118v (27); BierEz C2, E3 [2 r.], G2, M2v, Q3; ij záli wy nie mowicie ijże ieſſcże cżterzy mieſiące do żniwa? OpecŻyw 50v, 37, 66v, 68, 121v; PatKaz II 37v; PatKaz III 88, 110v, 113, 118v, 121, 121v; Triens marcae. Cżterzy ſſelyągi. Murm 197, 6, 9, 10, 13; Mymer1 5; HistJóz B4, E3; BartBydg 194b; TarDuch B6; Wezmi ſadła wieprzowego cżterzy łoty FalZioł V 110, I 92a, 123a, II 18a [2 r.], III 33a, IV 4d (110); BielŻyw 116, 158; GlabGad D6v, E5v [2 r.]; Thamże też kxiążę Henrik thak boiował [...] iż theż thelko cżterze ryczyrze około niego ſie zawartali. MiechGlab 12, 10, 22, 28, 45; KłosAlg A2v; A ktho poyedzie dzyeczkovacz thedy themv od mylye poczothery [!] kwarthnyky LibLeg 6/118; Gdiż bilo yazdj trzi abo czterze dny do Budzinya mnie y woyſkv memv. LibLeg 10/146v, 6/115v [2 r.], 116, 7/36, 10/97v, 11/99v (15); ſſkrzynky pyenyadze vkradla, kthorich bilo okolo czthirzech grzywyen LibMal 1550/158; Item zeznal ze thak cztherzi lyatha Lucaſz rzepczik zwaliſchewa [...] zabil chlopa LibMal 1552/169v, 1543/68, 70, 1544/77v, 90, 92v (36); RejRozpr G; SeklWyzn D; SeklKat S; RejKup i3v; HistAl D3, H5, H6, K8v, N5v; KromRozm I F3v; KromRozm II d3v, v2; KromRozm III C6, P; Tym wszem krajom obrona się nie odprawi tym podatkiem, ktoryście WM mianowali, sztyrma groszoma Diar 63, 38, 51, 63 [2 r.], 81; GliczKsiąż I7, M7; LubPs T2 marg, ee3v marg; GroicPorz C, e4v [2 r.], f, f2, q3v (8); KrowObr 103 [2 r.], 135v, 223v, 230v; RejWiz 57, 76, 84v, 117v; Leop Ex 25/26 [2 r.], Num 7/6, Iudic 9/34, 3.Reg 7/19, 2.Par 1/17 (44); UstPraw A2v [2 r.], B4v [2 r.], D3, E4v, I2 (27); RejFig Cc3v, Cc8v; Tá páni cżterzy ſyny zacne tám poſłáłá. RejZwierz 47, 15v, 26; WyprKr 4, 4v, 5v [2 r.], 6 [2 r.], 7v (24); Náczerpayćie wody we cztyry wiádrá BibRadz 3.Reg 18/34, Ex 26/6, 1.Par 23/10, Ez 10/9, Dan 7/3, Act 12/4 (56); OrzRozm I3v [4 r.], I4, R3v, R4; ten gdy vmárł/ oſtháwił kroleſtwo cżterzem ſynom BielKron 240v; Tego cżáſu Tátárowie Przekopſcy gdy Krol był w Wilnie gothowáli ſie ze cżterzmi woyſki BielKron 416, 3, 6, 7 [3 r.], 33 [5 r.], 36v (166); GrzegRóżn N3; KwiatKsiąż H4; Semiobolus, Pułoboluſá/ cztery pieniądze náſze ważący. Mącz 257a; Quatuorviri, Nieyáka zwierſchność a vrząd w Rzymie ná którim czterzey mężowie byli wyſádzeni. Mącz 339c; Tetragrammaton, Co cztery litery ma yáko yeſt imię Boże v żydów Iehoua. Mącz 453a, 25a, 76a, 93d, [95]b, 127b (78); Chceli tedy Litwá tymi cztérzomá rzeczomá/ to ieſt/ Mátką/ Szláchectwem/ wiárą/ równośćią/ Polſzce być równą OrzQuin Q3, Iv [2 r.], Q2v, Z4.; SarnUzn E3, G5, G5v; ktorych [przygod dusznych] máćice ſą czterzy/ Weſele/ Boiaźń/ Gniew á żal. SienLek 13v; Albo weźmi [...] orzechowych iądr cztery drágmy SienLek 109; á przez tę cztery dni/ námázuy mu nogi ná káżdą noc SienLek 189, 10v, 12v, 15, 24 [2 r.], 28 (37); LeovPrzep Hv, H3v, H4v; Y Widziałem inſzego Aniołá [...] y wołał wielkim głoſem na cżterzy Anyoły/ ktorym było dopuſzcżono ſzkodzić ziemi y morzu RejAp 65, 56, 57, 63, 66, 81 (15); GórnDworz G5, L7v, P3v; cztery kąty/ któré ſye ták vczynią/ ſą álbo proſté/ álbo czterem proſtym równé. GrzepGeom C3v; á w káżdym ſznurze ſą cztéry miáry. GrzepGeom L4; Pręt ma cztéry Kwárty GrzepGeom M3, C4 [2 r.], D2 [4 r.], E3v [4 r.], E4 [2 r.], E4v [3 r.] (56); HistRzym 17, 24v, 25 [2 r.], 94 [4 r.], 94v (11); RejPos 182v, 183, 327v; BiałKat 61; BielSat B4 [idem BielRozm 14]; KwiatOpis B4, C3; KuczbKat 290, 295; RejZwierc 27v, 30, 162, 234v, 270; BielSpr 8, 9, 10, 10v, 13v (20); WujJud 73, 73v, 119, L14v; WujJudConf 72v; RejPosWstaw [1433]; BudBib Gen 47/24, Ex 25/12 [2 r.], 37/20, 38/5 [2 r.], Lev 11/20 (32); HistHel Cv; MycPrz II C3v; Strum C3, D2, D3, G2, [H] (9); BiałKaz C3; BudNT Ioann 4/35, Act 12/4, 27/29, Apoc 21/16; StryjWjaz B4; CzechRozm 76v, 136v, 138v; PaprPan M3v, V2; ModrzBaz 78, 83v, 91v; SkarJedn A7v, 147, 167, 205, 325 [2 r.] (19); Oczko 19v; SkarŻyw 20, 21, 139, 248, 259 (27); przedalyſzmy ogrot wborczu sterzi pręty naſzerſz ZapKościer 1588/79, 1582/31 [3 r.], 1584/45v, 48v, 1586/67v, 1587/70v [4 r.] (15); MWilkHist G4; Zá Orſzą cztery mile gdzie Kropiwná płynie/ Stánęli StryjKron 742, 26 [2 r.], 72, 308 [2 r.], 315 [2 r.], 416 (16); CzechEp 227, 306 [3 r.]; NiemObr 25, 140, 141, 163; KochPhaen 6, 8 [2 r.], 18, 20; KochMRot C [2 r.]; ReszPrz 14; ReszHoz 117; ReszList 156, 160, 163, 169 [2 r.], 176; WerGośc 242; WerKaz 279; mam práwe gálery/ Ktorych inácżey nie dam po cżterzy talery. BielRozm 14 [idem BielSat B4]; GórnRozm F4; ActReg 4v, 10, 29; Quadrupes ‒ Beſtia o czterhech nogach. Calep 883a; Tetradrachma ‒ Szteri drachmi wſobie maiąci, to ieſt poł złotego. Calep 1061a; Triens ‒ Szteri vncy. Calep [1085]b, 879b, 880a, [882]a [4 r.], [882]b [2 r.], 883a [4 r.] (21); GostGosp 28, 40, 94, 160; GostGospSieb +2; KochCn B3; KochCzJan A2; OrzJan 76; WyprPl B4v; LatHar + 7v marg, 110 [2 r.], 129, 131, 136 (26); y ſłyſzałem głos ieden ze czterech rogow ołtarzá złotego WujNT Apoc 9/13, przedm 13, s. 298, 310, 396, Act 11/5 (52); WysKaz 43; JanNKar B3v; GŁOWNE PRZYWILEIE y Wolnośći cztéry, ná których Polſka Koroná zdawná záśiádłá. SarnStat 65; A czwiértniá Paryſka ieſt tylka, iáko w Krákowie Káźimiérzka, [...] bo tákże cztérzy korce Krákowſkié vczyni SarnStat 283, 1, 2v [2 r.], 24 [3 r.], 187 [4 r.], 300 [3 r.] (111); KmitaSpit A4, C3, C6; PowodPr 43; SkarKaz 2a [2 r.], 121b [2 r.], 240a, b, 278b [2 r.], Oooob, Oooo2b; CiekPotr B, 34, 81; CzahTr L2v, L3v; SkarKazSej 688a [2 r.], 693b; ták też cżłowieká cżtery áffekty naprzednieyſze vnoſzą/ ktore Grekowie zową Paſsiones KlonFlis A4v, B4; KlonWor ded **2 [2 r.], k.** 80; ZbylPrzyg Bv. Cf Wyrażenia, Zestawienia.

W składni rządu z rzeczownikiem przedmiotu liczonego (98): ZapWar 1510 nr 2075; BierEz Gv; FalZioł I 13c, 32a, V 109; Item z wolkownyecz wziely pyecz kony wſyedlech y wvſdach y panczerzow czterzi LibLeg 11/99, 157; LibMal 1546/115 [2 r.], 118, 121, 1550/152; Diar 39; Leop Ios 19/7; UstPraw E4v; Bieretek Axamitni czarni, na kthorem fereth, na kſtalt tablicz czteri WyprKr 19, 5, 17, 19v; Tedy cztherzey mężow trędowáthych ſtoiąc w branie mowili ieden ku drugiemu BibRadz 4.Reg 7/3, Lev 11/42, 1.Par 23/12, Ez 48/32, 33, 34; BielKron 96v, 131, 149v, 329, 331 (19); KwiatKsiąż K4v; Dobré téż kthemu lékárſtwo Włoſkich pśinek wźiąć ze cztery SienLek 132; tákże y ſpuchłość bolączki/ pomázuiąc raz cztery przez dźień SienLek 160v, 61; Niech będźie Koło iákié/ coby Diameter miáło ná cztérech łokći GrzepGeom I; RejPosWiecz3 99; BielSpr 50v; BudBib Ios 21/39, Dan 7/17, 4.Ezdr 11/25; Strum Dv, D3, D4v [2 r.], E3, E3v (10); SkarJedn 198, D4; W godźin cztérzy po kąpániu/ coby przed południém/ obiad ſwóy ieść Oczko 28, 19v, 22, 31, 34v, 38; SkarŻyw 183; ZapKościer 1580/10v, 25; StryjKron 175, 315; NiemObr 25, 153; KochPhaen 8, 24; GórnRozm K3; ActReg 10; wynálazł [Palamedes] czáſu Troiáńſkiéy woyny liter cztérzy nowych JanNKar B3; SarnStat 39, 187, 289, 695, 1158 [3 r.], 1267; CzahTr Hv [2 r.]; Są téż y Czárownice/ á wiém ich ia cztéry. GosłCast 37. Cf Wyrażenia.

Z elipsą rzeczownika przedmiotu liczonego lub jego skrótem (105): Nożem mu nogę vrzázał/ By w gárncu cżterzy ſpełná miał. BierEz C2v; PatKaz III 107v [4 r.]; MetrKor 57/118 [2 r.]; FalZioł I 111c, V 113v; BielŻyw 163; LibLeg 11/140v; RejKup n2; a k temu aby księża takież po sztyry gr dali z dziesięcin i płatow Diar 62, 62, 63 [2 r.], 80, 94; GliczKsiąż I5, I5v; GroicPorz d3, k4; RejWiz 11v, 14v, 70v; Leop Ex 26/26, 36/9, 15, Ez 10/10, 1.Mach 13/28 (7); UstPraw A4v, B4v, Cv; RejFig Cc8v [2 r.]; BibRadz 4.Esdr 12/21; Tám ſkazano ná śmierć cżterzech z Rády BielKron 393v, 17v, 141, 145, 280, 289 (9); GrzegRóżn F2, N; Mącz 220a, 464d; á ták poleż godźinę álbo cztery. SienLek 76v, 55v, 68, 126, 146; GrzepGeom E4, I4, Mv, Nv; KwiatOpis C4; GrzegŚm 35; RejZwierc 69v, 108v, 159v; BielSpr 9v, 53v, 72; BudBib Ez 10/11, 4.Ezdr 16/32; Strum D, D2, F4v, M4; CzechRozm 15v, 136v [2 r.]; ModrzBaz 17v, 124v; SkarJedn 141, 275; Oczko 7v, 28, 30; StryjKron 161; CzechEp 233; KochPhaen 2; KochSz A3, B; WerGośc 242; GostGosp 74; WujNT przedm 32, Mar 2/3, s. 669; Szynkarze téż nie máią drożéy winá przedáwáć iedno ſtáré przednié po piąći groſzy/ podleyſzé po cztéry/ á młodé po groſzy trzy SarnStat 289, 237, 303, 334, 428, 603 (8); KmitaSpit B4v; PowodPr 30. Cf »cztery wiatry«.

Tytuł (2): Rok na cżterzy cżęśći rozdzyelon. RejZwierc Bv, 107.

Wyrażenia: »czterzy cnoty (głowne, naprzedniejsze, wysokie)« (7): Quatuor virtutes Cardinales. Cżterzy cnote [!] wyſokye. Murm 206; BielŻyw 45; Phil D2; A z tych cztérech cnót/ iáko cztérech ſtudźien/ wiele inſzych cnót pochodźi KochCn B3; LatHar ++8v; WysKaz 44; SkarKaz 457a.

»czterzy części, kończyny nieba, krainy albo strony niebieskie« (1 : 1 : 1): cżtyrzy też ſą cżęſći nieba od ktorich ty tho cżaſy roku biorą pocżątek KłosAlg A2v; Regiones coeli vel orbis quatuor, Cztery kráyiny álbo ſtrony niebieskie. Mącz 349d; BudBib Ier 49/36.

»czterzy części, ćwierci, rozdziały roku« [szyk 6 : 1] (4 : 2 : 1): Quatuor anni tempora, Sterzy czwyerćy roku/ álbo ſuchedny Murm 8; BartBydg 10b; FalZioł [*8]v; KłosAlg A2v; LudWieś B; Ver, Wioſná. Aestas, Láto. Autumnus, Yeſien. Hyems, Zima/ Cztery częśći roku. Mącz 38b; Iął to obmyślać/ iákoby wſzyſtkie ſztery częśći roku/ każde źwierżę wytrwáć ſnádnie mogło. GórnRozm Nv.

»czterzej a czterzej« = czwórkami, po czterech (1): Quaterni, Czterzey á czterzey/ po czerech [!]. Mącz 339d.

»czterzy kąty, części, strony itp. świata, ziemie« [szyk 16 : 1] (17): KrowObr 145v; Y daná mu ieſt moc/ nad cżterzmi ſtronámi źiemie Leop Apoc 8/8, *2v; BibRadz Is 11/12; ábyſmy poſłáli ná wſzytki cżterzy ſwiátá cżęśći ſtąd/ mężow vcżonych 28. BielKron 214v; RejAp 63, 64v, 169v, 184, 184v; KołakCath B3, B4v, C5; WujNT 849, Apoc 6/8, 7/1, 20/7.

»czterzy monarchije (świata)« (9): Kronika. tho ieſth/ Hiſtorya Swiátá na ſześć wiekow/ á cżterzy Monárchie/ rozdźielona BielKron kt, A6, 9v [3 r.]; LeovPrzep I3; Ktory báłwan nie co innego znácżył/ iedno cżtery Monárchie ábo páńſtwá/ ktore miáły być ná świećie CzechRozm 168v; CzechEp 371; NiemObr 163.

»czterzy patryjarchije« (2): iż ſię to pierwſzemu Niceńſkiemu wielkiemu zborowi przećiwiło/ ktory rząd ſtárodawny kośćiołow Bożych od Apoſtołow poſtánowiony/ y ná cżterzy Pátryárchie r ozdzielony [!]/ vznáł y pochwalił. SkarJedn 177, 167.

»czterzej patryjarchowie« [w tym: w składni zgody (4), w składni rządu (1)] [szyk 4 : 1] (5): Concilium wielkie látá 1414. ná ktorym było Pátryárchow cżterzey BielKron 283; A to co mowią: podobniey ieſt kośćiołowi zoſtáć przy cżterzech Pátryárchách/ iáko przy pocżćie więtſzym/ niżli przy iednym Papieżu SkarJedn 164, 288 [2 r.], 296.

»czterzy poślednie, ostat(ecz)n(i)e rzeczy« (3 : 3): Quatuor Novissima. Cżterzy oſtátnye rzecży. Murm [207]; Mymer1 43, I8; Mymer2 F8; Cżtery rzecży oſtátecżne. Smierć/ Sąd Páńſki/ Piekło/ y Niebieſkie kroleſtwo. LatHar +++2v, 639.

»czterzy wiatry (niebieskie, ziemskie)« [w składni zgody (15), z elipsą (1)] (16): MurzNT Mar 13/27; á oto cżterzy wiatry niebieſkie walcżyły nád morzem wielkiem. BibRadz Dan 7/2; BielKron 96; A pothymem widział cżterzy Anyoły [...] dzierżące cżtery wiátry ziemſkie/ áby nie wiały ná ziemię RejAp 63; BudBib Ier 49/36; PaprPan Rv; KołakCath C5; WujNT Matth 24/31, Mar 13/27, Apoc 7/1; SkarKaz Ooood; A iáko świát ma cżtery naprzednieyſze wiátry ktore z pewnych kątow wieią KlonFlis A4v. Cf »na czterzy wiatry«.

»cztyrzy wieki żywota« (1): cżtyrzy ſą żywioły/ cżtyrzy wieki żywota ludzkiego. KłosAlg A2v.

»czterzy wilkości, wilgotności, wilgoty« (9 : 7 : 1): FalZioł ++7d, [*8v]; iż pokarm cłowiecży [!] przemienia ſie we cżtirzi wilgotnoſci. GlabGad E2, E2; A od tądże cztery wilkoſći znákomite/ Kreẃ/ Kolerá/ Flegmá y Melánkolia. SienLek 1, 28, 28v, 42, Vv, V2, V2v; RejZwierc A5, 3v [4 r.], Aaa3.

»znaki (prawdziwe kościoła) czterzy« [w tym: w składni zgody (5), w składni rządu (1)] [szyk 4 : 2] (6): KromRozm III Q2v; Prawdźiwe znáki koſćiołá Chriſtuſowego cżterzy. WujJud 131v marg, 131v, Mm3v, Nn7v; A ieſt thych znákow [kościoła] cżterzy/ Náuká Apoſtolſka/ Społecżność/ Lamánie chlebá/ y Modlitwá. RejPosWstaw [1432]v.

»czterzy żywioły« (33): FalZioł [*7] [2 r.], [*8v]; KłosAlg A2v [2 r.]; RejWiz 149, Cc5; BielKron 26 [2 r.], 127v; Ex quatuor elementis constant, Wſzyſtki rzeczy ſą y powſtáyą że czterech żywiołów. Mącz 418b, 4d; iż ćiáło náſze ze Czterech żywiołow ſłożono: ze krwie/ podobney powietrzu: z iáſney żołći/ podobney ogniowi: z czarney żołći/ podobney źiemi: a z pypćiá/ álbo z flegmy/ podobney wodźie. SienLek 41, 1, 23v, 28 [2 r.], 28v; HistRzym 94v, 106, 110, 110v [4 r.]; BielSat M4; ſkąd ſzthery żywiołá/ Wodá/ Ziemiá/ Wiátr/ Ogień/ ſą ćiáłem GrzegŚm 20; BielSpr 62; Oczko 3v, 12v; ReszPrz 79; LatHar 577; KołakCath B4.

Zestawienia: »czterzy ewangelije, czterzy księgi ewangelijej« (8 : 1): KromRozm II d3, d4; KromRozm III Fv; Leop *2v [2 r.]; Iednák wielka ieſt śmiáłość Budnego/ ktory porządek czterech Ewángeliy pomieſzał WujNT 396, przedm 31, 32 żp, s. 463.

»czterzej ewangelistowie (święci)« [szyk 27 : 2] (29): SeklWyzn f4v; Czterzei Euangeliſtowie ſwieći, MATTHEVSZ, MAREK, LVKASZ, I IAN MurzNT kt; MurzNT Sekl A2; KrowObr 230v; BibRadz II 2 marg; BielKron 185; OrzQuin K4; RejAp 50; GrzegŚm 15 marg; WujJud 80; BudNT przedm d2v; CzechRozm 97; Hiſtoryao chwálebnym zmartwychwſtániu Páńſkim. Ze cżterech S. Ewángeliſtow zebrána/ á wirſzykámi ſpiſana. MWilkHist kt; StryjKron A, 180; CzechEp 306; ReszPrz 44; LatHar 315 [2 r.], 356; WujNT przedm 26 [2 r.], 32 marg, 41, s. 155, 849 [2 r.] (9).

»czterzy niedziele« = cztery tygodnie, miesiąc księżycowy (63): FalZioł I 77a, V 18c [2 r.], 88v, 117; LibLeg 9/50v; ConPiotr 31v, 32v; LibMal 1544/87v, 89v, 91v, 1548/145v, 1552/167; tedy tam bendzie volno panu Iakubovy y alexemu w Nochaczovye miesskacz do czterech nyedziel ZapWar 1548 nr 2668; GroicPorz ſ2v; KrowObr 70v, 71, 183v; tedy theż z máłey Polſki pozwánemu ma być rok złożon zá cztery niedzyele. UstPraw Av, Av, B2 [2 r.]; BielKron 51, 350, 417v; StryjKron 747; ActReg 26, 46, 51; GostGosp 24, 160 [2 r.]; SarnStat 44, 391 [2 r.], 735 [4 r.], 875, 1212 (31).

»czterzy palce« (12): BielKron 267; Palmus, mensurae genus, Miárá cztery pálce w ſzerz oſięgáyąca/ to yeſt dłoń ná ſzerzą. Mącz [274]b; Crassitudine quadrantali, Ná czterech pálcách álbo ná dłóń w mięſz. Mącz 334d; Trientalia folia, O trzecią część ſtopy wzwyſz wielkie/ to yeſt ná czterech wielkich pálcách álbo na piąci pálcách ynſzych/ to yeſt ná práwey dłoni. Mącz 464d, 464d; Calep [882]a. Cf »na czterzy palce«.

»czterzy stany« (8): Chriſtus Roſkazuie Poſlowi aby cztiry Stąny Pożwal. RejKup b6v, b2v; Cżworo zwirząt możemy rozumieć zá cżterzy ſtany rozlicżnych ludzi ná ziemi. RejAp 49v, 131v; Kośćioł Boży do miáſtá przyrownány/ w ktorym ſą cztery ſtany czyniące ſobie pomoc SkarKaz Ooood, 633b [2 r.], 634b.

Wyrażenia przyimkowe: »na cżtery dłoni« (1) : Tetra, latine quatuor palmarum, Ná cztery dłoni w ſzerz Mącz 453a.

»na czterzy palce« (6): á obłoźyz [!] go [stół] liſtwą złotą w około/ á przy liſtwie koronę złotą rzezáną ná cźtyrzy pálce [quatuor digitis] wyſoką Leop Ex 25/25; BibRadz Ier 52/21; Pás áby był ná cżterzy pálce ſzeroki BielKron 34, 33; SienLek 62; Strum Kv.

»na czterzy wiatry (niebieskie)« (4): Ná cżterzy wiáthry [per quatuor ventos] wymierzył mur wſſędj wkoło Leop Ez 42/20, Dan 11/4; BibRadz Dan 11/4; bo ná cżterzy wiátry niebieſkie rozrzućiłem was/ mowi Iehowá. BudBib Zach 2/6.

»po czterzech« = czwórkami (3): wyſádziwſzy po cżterzech ludzi vcżonych z obu ſtron/ ázaby zá łáſką bożą iedność Krześćiáńſką wynaleźli według piſmá święthego BielKron 224; Mącz 339d; Quaterni—Poczterzerz [!]. Calep 886b.

Iron (O uchwalonym podatku kwarcianym) (1): á Rzecżpoſpolita w popiele zágrzebiona leży. Iedno cżtery kwarty w gárniec á Cygáni á żydowſkie kuchárki to po ten cżás exekucią wzięło/ á przedſię dzierży iáko kto chce. RejZwierc 194.

Zestawienia liczebnikowe (249): gdy v mnie pán Iezus goſciem był/ widźimi ſie ijż nad połtora tyſiącża ieſt ku dwudźieſcia ij cżterzy lát. ForCnR A3; ZapWar 1507 nr 2025, 1510 nr 2066, 1517 nr 2233, 1527 nr 2307, 1532 nr 2416, 1549 nr 2680; PatKaz III 108; FalZioł IV 34d; BielŻyw 116; przyſli [...] do Pannoniey [...] w ſiedm ſeth czterdzieſci y we cżtyrzy lata od Bożego narodzenia. MiechGlab 58, 57, 70; LibLeg 11/157; HistAl K6, M4v; GliczKsiąż I; KrowObr 233v; Synow Elám: tyſiąc/ ośm ſet/ pięćdzieſiąt y cżterzey. Leop 2.Esdr 7/12, 2.Esdr 7/23, 34, 11/18, Ez 48/16 [4 r.], 30 (12); BibRadz Gen 11/16, 1.Par 12/26, Ez 48/32, 33, 34 (7); BielKron 54, 61, 74, 90, 102 (28); SienLek 23; Tákoweć też záćmienie było ták trzydźieśći lat y czterzy LeovPrzep D4v, a4v, B2, H2; RejAp 47 [2 r.], 117v; GórnDworz Aa; GrzepGeom M3v, H4 [2 r.], I, I2, Kv, M3v [2 r.] (8); RejPos 28v; BielSpr 30, 35v [3 r.]; BudBib Num 26/24, 43, 1.Par 27/1, 2, 4 (7); Strum D3; CzechRozm 200v; SkarŻyw 574; ZapKościer 1580/4v, 1583/7v, 1587/69v; StryjKron 607; KochSz A3; WerKaz 293, 296; ActReg 75; á oto Báránek ſtał ná gorze Syonie/ á z nim ſto czterdźieśći y cztery tyśiące máiących imię iego WujNT Apoc 14/1, s. 187, Luc 2/37, s. 354, 848 [2 r.], 850 (11); JanNKar Bv; Gárcy záś tákich w Báréle dwádźieśćiá y cztery. SarnStat 280, 408; SiebRozmyśl K4v [ogółem 121]. Cf »czterzy i dwadzieścia godzin«.

y przisyegami wedle naschego Zakonv ſtotiſſyaczomy y dwadzieſcziatiſſyaczmy. y czotermy thiſſiaczmy prorokom LibLeg 10/98v; Leop Num 1/29, 2/4, 6, 26/43, Apoc 21/17; A było wſzytkich policzonych z pokolenia Iudá ſiedḿdźieſiąt y cztery tyſiące y ſzeſć ſet. BibRadz Num 1/27, 29, 26/43; BielKron 39 [2 r.], 279; Y vſłyſzałem licżbę naznácżonych/ ſto y cżterdzieśći y cżterzy tyſiące ze wſzytkich narodow ſynow Izráelſkich RejAp 65, 117; RejPos 342v [2 r.]; WujNT Apoc 7/4 [ogółem 17 r.].

á żaden ſie nie mogł oney pieſni náucżyć/ oprocż onych ſthá á cżterdzyeśći á cżterzech tyſięcy RejAp 117.

vmárł [Noe] w Pánie Bodze/ docżekawſzy potomkow ſwoich cżterzy á dwádzyeściá tyſiąc y ſto BielKron 6; A rozmierzył mur iego ná ſto á cżterdzieśći y cżterzy łokcie RejAp [183].

ZapWar 1513 nr 2132; FalZioł II 16c; Leop *2v; ktorego imienia ony dźieći przedáć áni záſtáwić niemáią áżby mieli cztery y dwádźieſciá lat. UstPraw B4; WyprKr 109; BibRadz II 95d marg, 1.Par 23/4; BielKron 43, 61; Amphora... Latine Metreta, Kruż [...] /Też Fáſá Winna/ cztery y dwádzieściá garnców winá/ w ſobie máyąca. Mącz 8a, 222a, 335a; RejAp 27 [2 r.], 48 [2 r.], 96; GrzepGeom G4v; Y żył Hewer cżtery y cżterdzieśći lat y ſpłodził Pelegá. BudBib Gen 11/16; WujNT Apoc 19/4; SarnStat 584 [2 r.] [ogółem 27 r.]. Cf »czterzy i dwaścia godzin«.

Iako Alexander przewyciężył cżterzy á dwádziſciá krolow. HistAl M3; Tám w ten cżás odbili wielką korzyść plonow wſzelákich náſzych/ poráźiwſzy cżterzy á dwádzyeśćiá tyſiąc Thátárow BielKron 409v, 364, 396, 403; RejAp 49, 50 [3 r.], 52v, 53v, 155v (9); WujNT Apoc 4/10, 5/8, 14, 11/16 [ogółem 20 r.]. Cf »czterzy i dwadzieścia godzin«.

Rozdzielił Dawid z ſynow Aſáffowych/ Hemánowych/ y Idythum Kántory y Orgániſti ná czterzy dwádzieściá fámiłiey y łoſow. Leop 1.Par 25 arg.

Mitho ſſoli wluczku Sthalegy czo zalezy ſſoly okolo trzidzieſzczi czterzech thiſſzyącz wyelkyey tholpy Thak theraſz biorą MetrKor 57/120, 59/281; BudNT Apoc 5/14, 21/17; Y mierzył mur iego ſto czterdźieśći cztery łokćie WujNT Apoc 21/17, 14/3; y ták ze dwudźieſtu cztérzech liter ſtánęło obiecádło Gréckié JanNKar B3v [ogółem 9 r.]. Cf »czterzy i dwadzieścia godzin«.

BielŻyw 158; tedj wam dawami mocz poſtępowania do svmmi czterech thiſſyeczi zlotich LibLeg 11/82v; SeklWyzn D; Rzekſzy tho kazał cżterzem tyſiącom ſtrzelcom aby okrązili ono miaſto HistAl D3; KromRozm II d3v; Diar 81; Leop Act 21/38; Iezus nákarmił cżtery tyſiące ludu ſiedmiorgiem chlebá BibRadz Mar 8 arg, 1.Par 23/5 [2 r.], 2.Mach 8/20, Mar 8/9; Przyćiągnął theż od Papieżá ze cżterem tyſięcy ludu/ pięknie okazáłego Hánnibál Kártágińſki. BielKron 306, 62v, 237v, 247, 250, 253 (23); SarnUzn G5; RejPos 182v, 183; StryjWjaz B4; StryjKron 308; OrzJan 40; WujNT przedm 36, s. 61, Matth 15/38, 16/10, Mar 8/9 (8); KmitaSpit C6; CiekPotr 9, 34, 81 [ogółem 50 r].

Iáko niegdy Polacy mieli gdźieś kokoſzą [wojnę]. Kędy kokoſzy ziedli o cżtyry milony [!] KmitaSpit C3.

Zestawienie: »czterzy i dwadzieścia, czterzy a dwadzieścia, dwadzieścia i czterzy, dwadzieścia czterzy godzin« = doba (5 : 2 : 1 : 2): GlabGad F5; KłosAlg A4; GOrące Práwo gdy kogo zá świeżá poimáią/ zwłaſzczá ná Mężoboyſtwie á gwałćie/ trwa cztery á dwádźieſćiá godźin. GroicPorz m4; BielKron 295; yżebyſmy od cżterzech y dwudzieſtu godzin trzećią cżęść/ to ieſt/ ośm godzin ſpaniu pozwolili. KwiatKsiąż P4v; Dies civilis, Cás do obrócenia słońcá/ to yeſt/ Cztery y dwádziesćią [!] godźin. Mącz 88a; SienLek 10; ModrzBaz 80, 80v [2 r.].

Cf CZTERDNIEWNY, CZTERDZIENNY, CZTERDZIESIĄTKA, CZTERDZIESTEK, [CZTERDZIESIĄTNICA], CZTERDZIESIĄTY, CZTERDZIESIĘTNY, [CZTERDZIESTNICA], CZTERDZIESTNIK, CZTERDZIESTNY, CZTERDZIESTY, CZTERDZIEŚCI, CZTERFUNTOWY, CZTERLETNI, CZTERŁOKCIOWY, CZTERMIESIĘCZNY, CZTERNASTY, CZTERNAŚCIE, CZTERODROŻE, CZTERODZIENNY, CZTEROŁOTNY, CZTERONOCNY, CZTERPIĘDZISTY, CZTERPIĘTRY, CZTERSETNY, CZTERYDNIOWY, CZTERYKWARTOWY, CZTERYŁOKTOWY, CZTERYPALCOWY, CZTERYSETNY, CZTERYTYSIĄCZNY, CZTERZDNIOWY, [CZTERZONOGI], CZTERZYKROĆ, CZTERZYSTA, CZTYRKROĆ

LZ