[zaloguj się]
[pdf]

DZIECIĘ (1208) sb n

dziecię (1207), dzicię (1); dziecię : dzicię MurzNT (11 : 1; Ioann 6/9).

-é- (74), -e- (71); -é- KochPs, KochTr (3), KochFr (5), KochMRot, GórnTroas (16), SarnStat (9), GosłCast, też Calep; -e- ZawJeft (2), SiebRozmyśl (2); -é- : -e- OpecŻyw (11 : 32), MurzNT (9 : 2), Mącz (15 : 28), BiałKat (1 : 4), KochEpit (1 : 1).

Fleksja
sg
N dziecię
G dziécięcia
D dziécięciu, dziéciu
A dziécię
I dziécięciem
L dziécięciu
V dziécię

sg N dziecię [w tym: -e (2) RejKup, SkarŻyw] (466). ◊ G dziécięcia (152). ◊ D dziécięciu (119), dziéciu (1); dziécięciu: dziéciu FalZioł (57 : 1; V 42v). ◊ A dziécię [w tym: -e (2) Leop, HistRzym] (345). ◊ I dziécięciem (68); -em (6), -(e)m (62). ◊ L dziécięciu (25). ◊ V dziécię (32).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XVIII w.

1. Syn lub córka względem swoich rodziców, potomek pierwszego stopnia; filius Mącz, pignus, liberi (pl) Cn (306): MurzNT 221; Odpráwiwſſy te modły á te dzyęki/ máyą rodzicy chyćić ſie dzyecyęcyá yáko cyáłá á krwye ſwey GliczKsiąż C8, E4, E7; GroicPorz 114v; KrowObr 68v; RejWiz 35v; Wſtań y wezmi dziećię [tolle puerum]/ á trzymay rękę iego/ boć go w narod wielki rozkrzewię. Leop Gen 21/18, Gen 22/5, 1.Reg 4/21; RejFig Cc4v; RejZwierz 8, 119v; BibRadz I 8c marg, 11c marg, Gen 22/5; położył dzyecię ſyná iego przed pługiem Telemachá BielKron 56, 21, 37v, 54, 62v [2 r.], 71 [4 r.] (25); Mącz 43c, [169]a, 203a, 456b; RejAp 135; porucżam to wam dziecię/ ná nimże leży ma poſlednia vćiechá. HistRzym 18, 70v; RejPos 56; BielSat D4; BielSpr 4v; BudBib Ioel 3/3; HistHel B2v; BiałKaz I3; BudNT Philipp 2/22; CzechRozm 134v [2 r.], 135, 142; Wieſzcżkowie wykłádáli/ że to dziećię miáło Vpad oycżyznie przynieść KochOdpr D2v, D2v; Calag 307b; SkarŻyw 244, 285, 352, 478 [2 r.], 507, 516; ZapKościer 1584/66v, 67; KochFr 34, 37, 67, 122; WerKaz 302 [2 r.]; BielRozm 30; GórnRozm B; Calep 3b [2 r.], 856b; GórnTroas 32, 36, 37, 38, 71 [4 r.] (10); GrabowSet S; WujNT Mar 9/24; SkarKaz 278b, 383b; CiekPotr 30; CO to zá dźiećię będźie/ wſzyſcy ſię pytáią/ Dźiwuią ſię winſzuiąc y wiedźieć żądáią. SkorWinsz A2v, A2v [2 r.].

dziecię czyje (101): TarDuch A6v; RejPs 39v; LibLeg 11/59v; Snadz y na ſmnierć [!] moie dziecię poſlać bylo milo RejJóz N7, A5v, B3v, B4v, B5, B7v (10); Item zeznal yſz wąvthorek ſzwyątheczni dzyączyą hannuſſa pathinnika zepchnal ze wſchodu na wadze nogą na dol LibMal 1547/132v, 1553/174v; MurzNT 46, Ioann 4/49; GliczKsiąż C, D3, D3v, D4v, D5 (10); KrowObr 149 [2 r.], 149v [3 r.], 150; RejWiz 35v, 43v; Leop Gen 21/17; Roxanę żonę Alexándrowę kazał [Kasander] poimáć/ nápráwiwſzy też áby iey dzyecię było zábito BielKron 127, 50, 147, 148v [2 r.], 311, 313 [2 r.]; KochSat B4; Mącz [267]a; Thedy Anyoł w poł nocy wſtawſzy dziećię onego goſpodarzá vdawił. HistRzym 28v, 7v, 26v, 29v; RejPos 81v, 149v, 206, 244, 304, Ooo2v; Przetoż żeś mym dziecięciem przebacżam wſzytkiego HistLan C4v, A4 [2 r.], D2, D2v; RejZwierc 10v, 55v; BiałKaz C3v [2 r.]; CzechRozm 140v; ModrzBaz 2v, 11; SkarJedn 7; KochOdpr Bv; SkarŻyw 208, 527, 552; KochTr 5; ZapKościer 1581/17v, 1582/31, 34, 1586/65, 66v, 67v; KochEpit A3v [2 r.]; KochMRot C2v; WerKaz 302; WisznTr 3, 20; ZawJeft 39, 40; Calep 695b, 849a, 859b [2 r.]; GrochKal 8; Rzekł do niego Krolik: Pánie/ sſtąp pierwey niż vmrze ſyn moy (marg) dziećię moie. G. (‒). WujNT Ioann 4/49, s. 318 marg, Apoc 12/4, 5, s. 867; SkarKaz 161b; KlonWor 21, 65.

dziecię od kogo (1): Nepos ‒ Od mego dziecziecia dziecie, wnuk. Calep 695b.

W połączeniu z imieniem lub nazwiskiem [dziecię + imię (12), imię + dziecię (9)] (21): OpecŻyw 31; RejJóz A5v, B3v; KrowObr A3; RejWiz A6, 43v; BielKron 50, 120v, 179v, 304; GórnDworz H2v; RejPos 149v; RejZwierc 46v; CzechRozm 148v; SkarŻyw 388; Satym ma dawacz Rinte ot thego sta slotych temu dzyeczyęczu Agnyeſczę ZapKościer 1582/31, 1585/61 [2 r.]; GórnTroas 6; Nagrobek Marćinowi Stárzechowſkiemu Dźiećięćiu/ ieno XXX. godźin żywemu. SzarzRyt C4v [idem] D4.

W porównaniach (6): RejPos 304; A wiedz że iák dziecię ſwe ták cie ia miłuię. HistLan D2v, A4, D2; CzahTr H4; Kto iey [mądrości] niewie/ [...] ieſt iáko dźiećię SkarKazSej 662b.

Przysłowie: gdy według oney przypowyesći/ dziećię ma ſie v oycá by pącżek w máſle GliczKsiąż E4.
Zwroty: »dopuścić się dziecięcia« = mieć dziecko nieślubne (1): Pánie mam iednę ſioſtrę imiéniem fudázę/ która ſie ſkurwiłá/ y dopuſćiłá ſie dziećięćiá March2 D4.

»dziecię mieć [= spłodzić]« [szyk zmienny] (6): Gdy niewiaſta pierwſze dziecie ma/ tedy mu pępek oględać. FalZioł V 34v; LibMal 1544/86; GliczKsiąż C8; BielKron 8v, 128v, 171v.

»nie mieć dziecięcia« = być bezpłodnym lub bezdzietnym (3) : BielKron 212; ZapKościer 1586/66v; A nie mieli ſyná [non erat illis filius] (marg) dziećięćiá. (‒) WujNT Luc 1/7.

»miłować dziecię; miłość ku dziecięciu« (1; 2): BielKron 313; SkarŻyw 286; ZAden Oćiec podobno bárźiéy niemiłował Dźiéćięćiá KochTr 11.

»dziecię (od)chować, wychowane; wychowanie dziecięcia« (5 : 1; 1): FalZioł V 35v; GliczKsiąż D6; Przeto rádziłá krolowi áby to dzyecię ták dobrze chowáno iáko ſwoie BielKron 103, 62v; HistRzym 18; StryjKron 150; WerKaz 302.

»ostawić dziecię« = odłączyć od piersi (1): A mamma disiungere, Oſtáwić dziećię. Mącz 178a.

»dziecię podrzucić« (1): Subdere puerum, Cudze dziécię podrzućić. Mącz 93a.

»za (włastne) dziecię przyjąć (a. przyjmować), przyjęty, przyjęcie« = adoptować; adoptatitius, adoptivus, adoptio, adoptare, arrogare Calep [szyk 3 : 2] (2 : 2 : 1): Adoptivus ‒ Zawłaſtne dzeczie przyeti. Calep 27a, 26b, 27a [2 r.], 98a.

»urodzić (a. porodzić), począć, powić dziecię, (u)rodzi(ło) (a. narodziło), poczęło się dziecię; (po-, u-)rodzenie dziécięcia; narodzone (a. porodzone) dziecię« [szyk zmienny] (15 : 1 : 1 : 18 : 1; 9; 2): PowUrb +4; anye proſthe dzyeczyą począla [św. Anna] ale bogu myle PatKaz II 76; Murm 61; FalZioł I 155b, IV 48d, V 16, 21c, 22c (13); BielŻyw 116; KłosAlg A3v; GliczKsiąż K2; Ioánná Papieſz w proceſyey dźiećię vrodziłá. KrowObr Rr4, 31 v [2 r.], 37v, 226v, 234, 236; BielKron 14, 171v, 185, 192, 297v (8); Partus clam patrem evenit, Dziecię ſie vrodźiło bez wiádomośći oycowskiey. Mącz 482b, 119a, 269a; SienLek 106; HistRzym 15v, 29v; SkarŻyw 545; KochTr 11; CzechEp [406] [2 r.], [407]; Puerperium ‒ Rodzenię drieczieczia [!]. Calep 873a; SkarKaz 578a.

Wyrażenia: »męczenie się dziecięciem« (1): Nixus, Rodzenie/ Męczenie ſie dziecięciem Mącz 248a.

»miłe dziecię« [szyk 8 : 2] (15): Y gdzieſz ſie wzdy podziało. moie miłe dziecię RejJóz B5, B4v, P5v, P6; RejWiz 35v; HistRzym 26v; KochOdpr Bv; Wytrway trochę/ namilſze moie dziećię SkarŻyw 208; KochTr 5; KochEpit A3v.

»pierworodne dziecię« (1): ktory [Anioł burzyciel] wchodząc w dom káżdego/ zábijał pierworodne dziećię y pierworodne bydlę SkarŻyw 480.

lek. »porzncenie dziecięcia« = poronienie (1): ten kamień gdy będzie zawieſzon na lewem ramieniu v niewiaſty/ tedy broni porzucenia dziecięcia FalZioł IV 48b.

»dziecię włas(t)ne« [szyk 2 : 2] (4): abi v m. nieopvſczyl ſwoyego dzieczieczia wlaſnego wpoganſka reke LibLeg 11/59v; GórnDworz Z7; WisznTr 3; Calep 27a.

Szeregi: »płod a dziecię« (1): ták mátká powinowáta ieſt płod ſwoy á dzyecyę ſwoye właſnymi pyersyámi chowáć GliczKsiąż D3v.

»dziecię abo potomek« (1): być vcżeśnikiem ćiáłá y krwie: nie też inſzego nieznámionuie iedno być ćiáłem y krwią/ to ieſt cżłowiekiem: tákże być naſienim niewieśćim/ być dziećięćiem ábo potomkiem niewieśćim CzechRozm 34v.

»syn, (albo) dziecię« [szyk 2 : 1] (3): Mowi ták Ezáiaſz o dżiećięćiu [!] tym álbo ſynu tey Almy CzechRozm 141; Calep 26b; KlonWor ded **4.

»żona abo dziecię« (1): A zwłaſzcżá gdyby ſie ieſzeże zły cżłowiek ábo ná żonę moię ábo ná dźiećię tárgał CzechRozm 245.

W przen (4): RejKup d8v; Z drugiey ſtrony Obżárſtwo drugie dzyecię [Lenistwo] nośi/ Co to ledwe przed ſpániem y głowę podnośi. RejWiz 30.

dziecię czyje (1): Przijąl [Bóg] Izrahela dzieciję ſwoie [puerum suum Vulg Luc 1/54] OpecŻyw 11v.

Wyrażenie: peryfr. »dziecię merkuryjusowe« = złodziej (1): Tákby ſię rad przewierzgnął w rzecży te y owe/ Zmyślny złodźiey/ y dźiećię Merkuryuſowe. KlonWor 2.
a. Potomstwo zwierząt i ptaków (2): Krolicżek płácżąc zá nim wołał/ Aby mu wroćił dzyecię/ Orzeł o to niedbał. RejZwierz 120v.

dziecię czyje (1): y vzrzał Bociąna á on ſwoie dziecię od miaſtha z wieże zamkowey wziąwſzy zanoſił ie na inſze gniazdo MiechGlab 56.

2. Nieletni, noworodek, niemowlę; puer Murm, Mącz, Cn; infans Murm, Mącz; pusio Murm, Cn; puellus, puerulus Murm; filius, partus Mącz; puerculus, pupulus, pusus Cn (897): March1 5; Dźiećię gdy owce paſáło/ Cżęſto ná wilká wołáło BierEz K3, Gv, K, L3v [2 r.], L4; OpecŻyw 11, 52v; ZapWar 1527 nr 2348; Murm 7, 45, 62; HistJóz A2v [2 r.], C3, C4 [2 r.], D3 [2 r.], D3v [2 r.] (12); BartBydg 216b; Lekarz Auicenna roſkazuie dziecię do dwu lat dogić FalZioł V 37; Tedy możeſz temu dzieciu [!] dać ſok z wina w groniech FalZioł V 42v, I 10d, 62d, 64a, 91b, 97c [2 r.] (195); BielŻyw 67 [2 r.], 71, 151; GlabGad C3 [2 r.], D6v [2 r.], P3v; MiechGlab *7v, 33, 34, 55; KłosAlg A3v; LibLeg 9/50, 11/101; WróbŻołt 130/2, rr2; RejPs 198; SeklWyzn d3v; RejJóz B3v [2 r.], M4, M4v, M5, O2 (11); LibMal 1547/133v, 1548/138v, 1549/148, 1551/164v, 1553/175; SeklKat Vv, V2, Zv [2 r.]; RejKup f7v; ona tedy niewiáſthá przykrywſzy ono dziecię nioſlá ie potáiemnie do Alexandrá HistAl M8, A6, A6v [2 r,], C4, C6v [2 r.]; MurzNT Mar 5/40 [2 r.], 41, Luc 1/76, 80, Ioann 6/9; KromRozm II m4, qv; BielKom C; Yákoż dzyecyęcyu zaż ma być on pokarm zdrowy GliczKsiąż D6, B4, C7v, C8, D [2 r.], D2 [2 r.] (69); GroicPorz t, x4, 114v [2 r.], mmv, mm2v; KrowObr 46v, 83; RejWiz 26, 29v, 32, 35v [2 r.], 36 (12); Leop Gen 21/12, 14, 15, 16, 17 (18); KochZuz A4v; RejFig Dd4 [2 r.], Dd6 [2 r.], Dd7 [2 r.]; RejZwierz 4v, 8, 15v, 39, 107, 119v [2 r.]; BibRadz Gen 21/12, 14, 15, 17, 18 (9); Biádá zyemi w ktorey dzyecię kroluie BielKron 81v, 12v [5 r.], 21, 27v, 28 [3 r.], 51v (55); KwiatKsiąż O3; Audivi de parente meo, Yeſzcze Będąc dziecięciem słyſzałem od oycá ſwegó. Mącz 19d; Puerasco, Odmładzam ſie/ Czinię ſie dziécięciem. Mącz 329d, 31b [2 r.], 34d, 93a, 101c, 102b (24); SienLek 38, 55v, 57, 59v, 60 (15); GórnDworz H3, Ee7v [2 r.], Ffv, Ff3; HistRzym 15v, 32 [4 r.], 33, 33v [5 r.], 113 [2 r.] (25); RejPos 80v, 149v, 206, 256v, 294v (9); BiałKat 251, 253v, 326; BielSat N4v; GrzegŚm 50; Bo y dziecię rychley ſie záwżdy ſtłucże niżli chłop ſtári. RejZwierc 109v, 6v [2 r.], 7 marg, 8v, 76v, 146 (13); RejPosWstaw [413]v; BudBib I 43d marg, 1.Reg 22/19, 3.Reg 17/21 [2 r.], 22, 23; HistHel B3; BiałKaz Bv, E, I3v; CzechRozm 135v, 141, 141v; PaprPan N; KarnNap Bv, B3v, B4v, C, Cv; ModrzBaz 52v, 75v [2 r.], 89v [3 r.]; SkarJedn 96, 250, 373; Byłem dźiéćięćiem/ á dźiśiem iuż siwy KochPs 54; SkarŻyw 3, 100, 126, 184 [3 r.], 200 (33); StryjKron 350 [5 r.]; (CzechEp 194, 213; NiemObr 90; KochFr 81; WerGośc 224; ZapKościer 1585/60v; ArtKanc A18, C9v; PaprUp G3v; Lallare ‒ Lulanie abiſpało dziecię. Calep 579a; GórnTroas 50, 52, 70 [2 r.]; GrabowSet B3v, G3; LatHar 46, 130; WujNT Matth 18/2, Luc 9/42, l.Cor 13/11, Gal 4/1, Hebr 5/13; IEſli który álbo która dźiéćię [puerum JanStat 1121] Zydóm odwiedźie: chcemy/ áby tákowi byli ſkazáni iáko złodźieie. SarnStat 256, 244, 245, 247, 257 [2 r.], 797 (9); SiebRozmyśl F3v, K3v; SkarKaz 42a [3 r.], b, 157a, 419b, 420a [2 r.] (9); GosłCast 45; Burzy ſię dźiećię ná ſtárego [tumultabitur puer contra senem Vulg Is 3/5]/ y podły ná zacnieyſzego. SkarKazSej 661b; Głupi wiedźieć nie może/ dźiećię y piiány KlonWor 68.

W porównaniach (36): Slęć ieſzeże więcey też bicż ku karaniu ciebie iako dziecię nie zmyſlne. BielŻyw 151, 152; HistAl C4, C6v; RejWiz 68; BibRadz 2.Par 13/7, Is 65/20; BielKron 76 [2 r.], 343; Pueriliter blandire, Pieśćić ſie by dziecię. Mącz 329d, 188c, 329d, 473b; RejPos 37v, 38v, 156, 160v; RejZwierc 92 [2 r.], 134v, 166v; BudBib C3; ModrzBaz 10; SkarŻyw 75, 335 [2 r.], 346; NiemObr 19; Vagio ‒ Płaczę iakodziecię. Calep 1099b, 720a; WujNT 1.Cor 13/11 [3 r.]; SkarKaz 275a [2 r.].

Przysłowia: wcżym ſie náłoży dziecię z młodu/ wtym zátwardnyeie záwżdy GliczKsiąż D8v; BielKron 326.

Dzyecyę á piyány rádzi prawdę powyedzą. GliczKsiąż I6.

Lepſſe ieſt dziecćię vbogie á mądre/ niżli Krol ſtáry á ſzalony [Melior est puer pauper et sapiens rege sene et stulto] Leop Eccle 4/13 [idem] BielKron 80.

Zwroty: »dziecię uczyć, (na)uczy(ło) się« [szyk zmienny] (6 : 6): Yedni to twyerdzili/ żeby ſie nye godziło dzyecyęcyá vcżyć zá bárzo młodych lat GliczKsiąż I5, I5v, I6v, I8 [3 r.], I8v, K5v; Mącz 127b; BiałKat 233v; Cżego ſie dzyecię vcżyć ma. RejZwierc 12 marg [idem] Aaa3.
Wyrażenia: »bezecne dziecię« = Kupido (1): Acż to bezecne dziecię/ cżáſem kuśi ſie/ y o ſtárego GórnDworz K2.

»dziecię w kąpieli jeszcze« = bardzo małe dziecko (1): Ktore rycerſtwo że yeſt záwſſe dobre á známyenite dzyecyę w kąpyeli yeſſcże powyedzyeć może. GliczKsiąż K8v.

»małe (a. maluczkie, a. malućkie) dziecię« = parvulus Vulg; puer parvus PolAnt [szyk 12 : 5] (21): HistJóz D3; FalZioł V 81; MetrKor 59/75v, 76; ſkoro dziećię máłe potznie blegotáć/ naprzod ſámo od ſiebie náutzy ſie nieprawdy mowić. KrowObr 157; RejWiz 26; Leop Matth 18/2; RejFig Cc4v; RejZwierz 29v, 113v; BibRadz Is 11/6; then ieſzcże będąc dzyecięciem málucżkim bez mowy/ wybáwił Zuzánnę niewinną od ſtárcow potwárnych. BielKron 93; RejAp BB7; HistRzym 49v; RejPos 331; RejZwierc 1v, 126, 201v; BudBib Gen 44/20; CzechRozm 140v; PaprPan Hh5v.

»miłe dziecię« (2): Y ćiebie miłe dźiećię/ ták vczę BiałKat 233v, 233v.

»dziecię młode« [szyk 2 : 1] (3): FalZioł II 20a; GliczKsiąż I8; Vagitus, Wrzask/ płácz młodego dziecięciá. Mącz 473b.

»niewinne dziecię« (1): Infans, Nyewynne dziećyę co yeſcze mowyć dobrze nyeumye Murm 45.

»dziecię nowonarodzone (a. nowourodzone)« = partus Mącz (3): Iako dziecię nowo narodzone chowacz zywic a lekowacz. FalZioł V 34v; Mącz 278c; CzechRozm 234.

»porzucone dziecię« = podrzutek (1): Infans proiectitius, Porzucone dziecię/ nálezionek. Mącz 162d.

»ssące dziecię« = niemowlę (1): Abowiem takowe namięnnoſci [!] ſzkodliwe ſą, Bo y mleko pſuią/ y ſpołem z mlekiem w przyrodzenie y w obycżaie zſączego dziecięcia wychodzą. FalZioł V 36.

peryfr. »ślepe dziecię« = Kupido (2): Kupidá ſlepe dzyecię/ z łucżkiem s ſobą [Wenus] miáłá RejZwierz 114v; Nie piſzę tu Iowiſzá iák ſie sſtał Lábęciem/ Ni Wenery ogniſtey/ s ſwym ſlepym dziecięciem. StryjWjaz A3.

Szeregi: »dziecię abo młodzieniec« (1): A w onym godowániu przywiodą dźiećię álbo młodzieńcá/ obrzeżą ſkorę ná cżłonku rodzącym BielKron 260.

»(ociec) stary (a. starzec), (abo, i) dziecię« = pater senex et puer PolAnt [szyk 2 : 1] (3): też o ſzcżegulnym cżłowieku/ o dziećięćiu/ o ſtárcu Leop Eccle 4 arg; BudBib Gen 44/20; GórnTroas 24.

Przen: Figurka o charakterze kultowym przedstawiająca dziecko (2): [Król Władysław Herman] ofiárował S. Egidziemu do Niemiec w klaſztorze S. Benediktá [...] dźiećię vlawſzy z ſzcżyrego złotá BielKron 349; Złota Bábá która dźiećię trzyma v pierśi/ Słup ieſt podobny Bábie/ ktory lud proſty chwali w Kráinie Obdorá BielKron 433v.
α. I sg w funkcji przysłówka: »dziecięciem« = w wieku dziecięcym, w dzieciństwie (5): ARſámes Ochuſow ſyn/ ten ieſzeże dzyecięciem ná kroleſtwo wybran od ſwego Hetmáná BielKron 117v, 325v; Tę wiárę w ſtárośći trzymáć będę/ w ktoreyem ſię dziećięćiem vrodził. WujNT 525.
Wyrażenie: »dziecięciem małym (a. maluczkim)« [szyk 1 : 1] (2): BielKron 78v; Ten to był Ceſarz/ ktorego gdy málucżkim dziećięćiem chrzcżono/ wodę w ktorey był chrzcżony/ łayny ſwymi ſplugawił. SkarŻyw 299.
a. O Chrystusie zwłaszcza zaraz po urodzeniu; puer Wulg, PolAnt; parvulus PolAnt (124): Vbatz tu wielką dóſtoynoſtz tego dziecięcia ij ſwiątoſtz OpecŻyw 12, 12 [4 r.], 12v, 15, 17, 18 (23); PatKaz II 61v, 80, 83v, 84v, 85; PatKaz III 104; Iezu ienżes miedzi doktory barzo mądrze dziecięciem będącz rozmawiał. TarDuch Bv; BielŻyw 114; WróbŻołt dd5v; RejKup aa3; MurzNT Matth 2/20; BielKron 95v; RejPos 16, 16v [2 r.], 24v, 25, 25v (18); KuczbKat 25; Dźiećię ono ktore Pánná vrodźić miáłá/ názwáne być miáło Emánuelem. CzechRozm *2v, 141v, 159; SkarŻyw 27, 244 [3 r.]; CzechEp 346; NiemObr 144 [2 r.]; ArtKanc B12, C9; LatHar 531; WujNT Luc 2/40; To nam dźiwno/ iż to dźiećię ták do ſerc náſzych przenika. SkarKaz 519b, 38a, 489b.

W połączeniach z zaimkiem dzierżawczym (14): BierRaj 23; o dziécię moie náſlodſſe/ ktoré ia dziewiętz mieſięcy w ſwym żywocie noſila OpecŻyw 147v, 12v, 32v, 78v, 89v, 111 [2 r.] (9); PatKaz II 80; WróbŻołt 85/16; CzechRozm 173v; SiebRozmyśl E2.

Fraza: »dziecię narodziło się (a. urodziło), narodzone (a. urodzone); dziecięcia urodzenie« = parvulus natus est PolAnt [szyk zmienny] (8 : 6; 1): thákże też Pan moy y Bog moy/ Dźiećię národzone będźie zwáne Bogiem GrzegRóżn D2v; HistRzym 51; RejPos 16v, 19; Bo dźiećię vrodziło fię nam [Parvulus enim natus est nobis]/ ſyn dan ieſt nam BudBib Is 9/6 [przekład tego samego tekstu HistRzym 51, CzechRozm 142, 177, GrabowSet K]; CzechRozm 141v, 142, 142v, 174, 177; ArtKanc Bv, B4, B11v, B19v; GrabowSet K.
Wyrażenia: »miłe (a. namilsze) dziecię« [szyk 9 : 3] (12): O moię mile dziecię/ tzo fie s tobą ninijé dzieie OpecŻyw 111, 18, 19v [2 r.], 32v, 33v, 78v (10); Wſpomni [Boże] coś ná to náłożył/ ábyś nas z mocy ſzátáná potępionégo wyrwał: zdrowié y śmierć namilſzégo dźiećięćiá twégo SiebRozmyśl E2; SkarKaz 45a.

»dziecię (Pan) Jezus (Krystus)« [szyk 7 : 2] (9): BierRaj 23; Pán Iezus dziecię naſlicżnieyſſe okolo matki biegaiątz cżęſto chleba proſilo OpecŻyw 29v, 33v, 143v; RejPos 37v, 38; A gdy tám do domu weſzli/ Dźiećiątko náleźli/ Dźiećię Iezuſá miłego ArtKanc C13v; LatHar 553; WujNT Luc 2/43.

»dziecię Pan Krystus« (1): vpadſſy [Trzej Królowie] dáli mu/ to yeſt dźyećyęćyu pánu Kryſtuſowi/ modłę/ y ofyárowáli mu dáry/ złoto/ kádźidło/ y mirrę. KromRozm II h3v.

»święte dziecię« (5): BierRaj 23; Obacżywſzy fáłeſzną myſl onego złośćiwego krolá/ ktory myſlił o zágubieniu/ y onych Mędrcow y onego ſwiętego dziecięciá/ przeſtrzegł ie przez Anyołá ſwego RejPos 37, 19, 36v, 38v.

Szeregi: »dziecię i matka (a. matuchna) jego; dziecię z matką« = puer et mater eius PolAnt (9; 1): OpecŻyw [27], [27]v, 29v; A on wſtáwſzy wźiął dźiéćię j matkę iego j przyſzedł do źięmie Iſraelſkiéi. MurzNT Matth 2/21 [przekład tego samego tekstu OpecŻyw [27]v, RejPos 25v [2 r.]], Matth 2/20; RejPos 25v [3 r.], 36v; WujNT przedm 33.

»dziecię, (i, a, to jest) syn« [szyk 7 : 1] (8): O móy námileyſſy ſynu ij mé milé dziécię OpecŻyw 78v; HistRzym 51; BudBib Is 9/6; CzechRozm 142, 142v, 174, 177; GrabowSet K.

*** Bez wystarczającego kontekstu (5): Puer. Kyndt. Dzieczię. Mymer1 23, 38; Kind. Dziecię. Infans, puer. Calag 307a; Puellus ‒ Dzieczię. Calep 873a, 531b.
[PowodPr 72 cf DZIEDZIC znacz. 4.]

Synonimy: 1. potomek, syn; 2. chłopiec, chłopię, młodzieniec, niemowiątko, syn.

Cf DZIATKI, DZIECI, DZIECIĘCIE, DZIECKO

SB