Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: FONTOMCZOL

Następne hasło: 2. FORA »

1. FORA (14) sb f

fora (7), fura (6), wora (1); fora KłosAlg, BiełKom, UstPraw, PudłFr, Calep, KlonFlis (2); fura Mącz (5), GostGosp; wora ZapKościer.

f- (12), ph- (1).

o pochylone, a jasne.

Fleksja

	sg	pl	du
N	fóra	fóry
G	fóry
A	fórę	fóry	fórze
L	fórze

sg N fóra (7). ◊ G fóry (1). ◊ A fórę (1). ◊ L fórze (1). ◊ pl N fóry (1). ◊ A fóry (1). ◊ du A (cum nm) fórze (2) GostGosp 90, ZapKościer 1588/77.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

1. Środek transportu zarówno lądowego, jak i wodnego (2)
2. To, co się za jednym razem na jednej furze mieści; jednorazowy ładunek czego; także jako miara; vehes, plaustrum Mącz, Calep; fura, wóz jeden czego [...] ut jedna fura, vel dwie furze uczynić, wziąć – vehes (6)
3. Wożenie, przewóz; opłata furmanowi (4)
4. Komora celna, cło (1)
5. Podróż (1)

1. Środek transportu zarówno lądowego, jak i wodnego; vehes Cn (2): Kupiec nieborak przez ogień przez gory/ Wiedźie niepewne choć bogáte fory. Płynie przez morze od dźiatek/ od żony Do Lizybony. KlonFlis D.

Wyrażenie: »wodna fora« (1): vyźrzyſz áno gory/ Hániebne z gárncow nioſą wodne fory/ Ktore prowádzą z Bydgośći zdunowie KlonFlis G2v.

2. To, co się za jednym razem na jednej furze mieści; jednorazowy ładunek czego; także jako miara; vehes, plaustrum Mącz, Calep; fura, wóz jeden czego [...] ut jedna fura, vel dwie furze uczynić, wziąć – vehes, vehes stercoris habet modios octoginta Cn (6): Vehes, idem quod plaustrum, Wóz czymżekolwiek náłożony/ furá. [...] Vehes stercoris, Wóz gnoyu. Una vehes Iedna furá. Mącz 477b; vehes, plaustrum vel tanta foeni, stercoris, alteriusque materiae quantitas, quanta in plaustro vectura una vehi potest ‒ Fora, nakład zapełnido [!] wiezenią. Calep 1105b.

fora czego (2): Mącz 477b; Iakup lypyenſky daye wolnocz temu Mlynarzewy wleſzyę dwyę na koſzdy rok worze targu ZapKościer 1588/77.

Szereg »woz albo fura« (1): Vehes lignorum, Woz albo furá drew. Mącz 477b.

W przen (1):

Fraza: »odprawić forę« (1): Bo tákie v nich ćwicżenie/ Lać w ſię y nád przyrodzenie/ Gębá woła ieſzcże náley/ Brzuch ſie nie chce ciągnąć dáley/ A żołądek mowi iużći/ Na oſtátek ſzyiá puśći/ Odpráwiwſzy onę forę/ Będzye ſmyerdzyał y przez ſkorę BielKom E8.

3. Wożenie, przewóz; opłata furmanowi; vectura Mącz, Cn; vectionis actio Mącz; pretium vehendi Cn (4): KłosAlg G; Vectura. Furá. Id est ipsa vectionis actio, et item vectura, Furlon/ myto zwłaſzczá furmáńskie álbo przewóz. Quantum solvisti pro vectura, Co cie furá koſztuye/ wieleś dał od przewiezienia. Mącz 477b; bo mu [kmiotkowi] w dobrą drogę łácwiey dwie furze vcżynić y trzy/ niżli we złą raz. GostGosp 90.

4. Komora celna, cło (1): Gdy Pan álbo ſłużebnik iedzye po rzece z żytem/ á przyſięże iż ieſt żyto nieprzekupne/ tedy táki wolen od cłá. A gdy raz v fory [in primo teloneo JanStat 70] przyſięże/ tedy ma wzyąć liſt od Celniká wyznány/ ktory gdy vkaże inſzym celnikom/ tedy mu więcey przyſięgáć nietrzebá. UstPraw E2v.

5. Podróż (1): Drugi raz nie wywabiſz/ iédź ſam w drógę z Bogiem/ Bo po téy fórze miéſzek móy leży odłogiem. PudłFr 34.

Synonimy: 1., 2. furman, woz; 3. furlon, myto, przewiezienie, przewoz, woźba; 4. cło, »komora celny«, myto; 5. podroż.