Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [GRZECZNOŚĆ]

Następne hasło: GRZECZY »

GRZECZNY (17) ai

grzeczny (8), krzeczny (9); grzeczny ActReg, Calep, SarnStat (2), KlonKr (2), PowodPr, GosłCast; krzeczny Mącz, KlonFlis, ZbylPrzyg (7).

krzeczny (7), k rzeczny (2).

e jasne.

sup någrzeczni(e)jszy (1).

Fleksja

sg
m	N	grzeczny	f	N	grzecznå	n	N	någrzeczni(e)jsz(e)
	G			G	grzeczn(e)j		G	krzeczn(e)go
	D			D	grzeczn(e)j		D
	A	grzeczny		A	krzeczną		A
	I			I			I	krzecznym
	L			L	grzeczn(e)j		L
	V			V	krzecznå		V

pl
G		grzecznych

sg m N grzeczny (2). ◊ A grzeczny (1). ◊ f N grzecznå (1). ◊ G grzeczn(e)j (2). ◊ D grzeczn(e)j (1). ◊ A krzeczną (2). ◊ L grzeczn(e)j (1). ◊ V krzecznå (2). ◊ n N någrzeczni(e)jsz(e) (1). ◊ G krzeczn(e)go (2). ◊ I krzecznym (1). ◊ pl G grzecznych (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

Rozsądny, posiadający widoczne zalety (17)
- a. Odpowiedni, stosowny, zdatny; nadający się (3)
- b. Piękny, ładny (7)

Rozsądny, posiadający widoczne zalety; condignus, dignus, graphicus Cn (17): Futiles et frivolas causas dicis, Nic k rzecznego niepowiedaſz/ mógł by ſie zá to ſromáć. Mącz 137c; Subabsurdus – Nie prawie grzeczni. Calep 1014b; KlonKr C2v, F2v; Rádźiby teraz Grekowie [...] odpráwowáli ſnopem nietylko dźieśięćinę/ ále y połowcżynę: ále ią odpráwowáć muſzą ſámi ſobą y dźiećmi ſwemi/ zktorych nietylko dźieśiąte/ ále zgołá ktore ſie nagrzecżnieyſze pokaże/ muſzą ná nieſzcżęſne Biſurmáńſtwo oddáwáć. PowodPr 26; Gdźie obaczę płód męſki grzeczny miedzy nimi/ Ten zábiię GosłCast 15; KlonFlis E4.

a. Odpowiedni, stosowny, zdatny; nadający się; accomodatus, aptus, idoneus Cn (3): Ieſcze téż tu przykład vſpokoienia rózny przy gránicách wſpómnię, który ácz ſtároświetcki, ále bárzo grzeczny, y godny wiádomośći ludzkiéy SarnStat 1264, 1258.

grzeczny do czego (1): Nuz monstrowac li Miejskie ludzie adowiedziec się wieleby doobrony grzecznych było czyli nie ziedneystrony idzie desecuritate Principis yMiasta tego zdrugiey strony ActReg 28.

b. Piękny, ładny; lepidus, luculentus Cn (7): Ey toćiem widźiałá Suknią krzeczną/ teżbym ia táką rádá miáłá: Vyźrzyſz moiá poćiecho gdy mi ią ſpráwićie/ Ze ſię krzeczney żoneczki wnetże nápátrzyćie ZbylPrzyg A4, Bv, B3v [2 r.], B4 [2 r.].

Synonimy: godny; b. chędogi, cudny, foremny, gładki, krasny, kształtny, nadobny, ozdobny, piękny, przepiękny, prześliczny, śliczny, udatny, urodliwy, urodny, urodziwy, wdzięczny.

Cf NIEGRZECZNY