[zaloguj się]
[pdf]

ODŁĄCZAĆ (64) vb impf

odłączać (63), odłuczać (1); odłączać : odłuczać Calep (6:1).

W inf -łącz- (7) KromRozm I, BibRadz, CzechRozm, ModrzBaz, CzechEp, WujNT (2), -łęcz- (6) RejPs, RejPos (2), NiemObr (3). ◊ W pozostałych formach -łącz- (49), -łęcz- (1); -łącz- : -łęcz- Calep (5:1).

o oraz a jasne.

Fleksja
inf odłączać
indicativus
praes
sg pl
1 odłączåm odłączåmy
2 odłączåsz odłączåcie
3 odłączå odłączåją
praet
sg
3 m odłączåł
fut
pl
3 m pers będą odłęczać
conditionalis
sg pl
2 m byś odłączåł m pers
3 m by odłączåł m pers by odłączali
f by odłączała m an
impersonalis
praet odłączåno
participia
part praet act odłączając

inf odłączać (12). ◊ praes 1 sg odłączåm (12). ◊ 2 sg odłączåsz (1). ◊ 3 sg odłączå (18). ◊ 1 pl odłączåmy (3). ◊ 2 pl odłączåcie (1). ◊ 3 pl odłączåją (6). ◊ praet 3 sg m odłączåł (2). ◊ fut 3 pl m pers będą odłęczać (1). ◊ con 2 sg m byś odłączåł (1). ◊ 3 sg m by odłączåł (2). f by odłączała (1). ◊ 3 pl m pers by odłączali (1). ◊ impers praet odłączåno (1). ◊ part praes act odłączając (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Sprawiać, aby ktoś lub coś nie było razem; segregare PolAnt, Mącz, Calep, Vulg, Cn; separare Mącz, Modrz, Calep, Cn; abiungere Mącz, Calep, Cn; semovere Mącz, Cn; disiungere, secernere, seiungere, secludere Calep, Cn; seponere Mącz; alienare, discernere, dividere, removere, seiugare, seorsum claudere, succernere Calep; ablegare, discludere, sequestrare, sevocare, spernere Cn (26): Segrego, Wyłącam/ Odłącam/ Oddzielam. Mącz 149d, 177d, 235a, 280d, 312a; Abiungo, Separo, removeo, seiungo – Odłęczam. Calep 5b; Secerno, divido, separo, discerno, segrego – Odłuczam, przegradzam. Calep 959b, 52b, 960a, 963a, b, 1024a.
Przen: Pozbawiać wpływu na kogoś [kogo od czego] (1): ktożkolwiek odłącza od ſtanu Swieckiégo Kápłaná/ [...] vpáść z gruntu Swiecki ſtan muśi OrzQuin G2v.
a. Sprawiać, aby zmieszane ze sobą rzeczy niejednorodne znalazły się osobno [co] (3): iż wſzytko co zewnątrz wchodźi w człowieká/ [...] w brzuch idźie y do wychodu wychodźi/ czyśćiąc wizytki potráwy? (marg) To ieſt, odłączáiąc to co w potráwach iest nieczyſtego, od czyſtego co zoſtáie w ćiele. (‒) WujNT Mar 7/19.

odłączać od czego (1): gdyż ogień ożywia/ czyśći/ iedno od drugiego odłącza Oczko 6.

odłączać czym (1): FAllopi [...] w gárncu poléwánym błoto z táką wodą ogniem lekkim wárząc/ ſukná cwykiél/ to ieſt płát kliniáſty/ w wodę wetknął/ áby [...] párą która wzgórę idźie ſye nápełniał/ á kroplámi któré ſye z niego ſączyły/ przyſádę á właność [!] wody odłączał Oczko 11.

b. Sprawiać, aby ktoś nie przebywał razem z kimś; tworzyć osobne grupy [kogo, co (żywotne)] (10): Kiedy Pan Bog rozdźielał narody/ kiedy odłącżał ſyny Adámowe/ poſtánowił gránice onych ludźi wedle licżby ſynow Izráelſkich. ModrzBaz 105; SkarŻyw 121; WujNT 108.

odłączać od kogo, od czego (6): OpecŻyw 89; dziſieyſzi roſwoiczy to na oko widzym/ yz nieiedno zony od męzow odlączaią ale też ſamy ſniemy krom zadnego wſtidu mieſkaią SeklKat K3; BibRadz Matth 25/32; Mącz 452d; WujNT Matth 25/32. Cf Zwrot.

W porównaniach (2): y odłączy iedny od drugich/ iáko páſtherz odłącza owce od kozłow. BibRadz Matth 25/32; WujNT Matth 25/32.

Zwrot: »od towarzystwa [czyjego] odłączać« (1): Tákże/ iáko ondźie trędowátego cżłeká/ gdy iuż zá ſtárániem ofiárownikow nie mogł być vlecżony/ od domu y od towárzyſtwá ſpolnego ſwych ſąśiad odłącżano CzechEp 48.
Przen [od kogo] (1): by wiedziała ijżetz zly poſrodek ieſt/ ien odlącżá żywot od ciebie duſſe twé/ natychmiáſt by wſtala/ ij przyciſla ku ſobie twégo milégo ſyna OpecŻyw 86.
c. [Oddzielać młode zwierzęta od matki, aby przestały ssać [co (żywotne)]: Prośiętá [...] potym gdy ſámy pocżną ieść odłęcżáć ie. Cresc 1571 566 (Linde).]
2. Sprawiać, aby ktoś przestał należeć do jedności religijnej (2):

odłączać kogo od czego (1): gdźie go [papieża] Ireneus ś. nápomina/ áby dla inákſzych rzecży/ y tych Ceremoniy pozwirzchnych/ ludźi od kośćioła nie odłącżał WujJud 194.

a. Rozbijać jedność [co] (1): Kácerzomći przywoita koſćyoł tárgáć/ odłączáć/ náſládowce ſobye yednáć KromRozm I O4v.
3. Wybierać dla jakiegoś celu [kogo, co] (2):

odłączać komu („sobie”) od czego ku czemu (1): RejPos 336 cf Szereg.

Szereg: »odłączać a oddzielać« (1): przeſláduieſz niewinnie ty ktore on ſobye odłącża á oddzyela od márnych ſpraw twoich/ ku cżći á ku chwale ſwoiey. RejPos 336.
Przen [na co] (1):
Szereg: »obierać i odłączać« (1): nákoniec rodzą ſie drugie rzecży ktemu/ á náturá ſámá ná to ie obiera/ y odłącża/ áby roſkázowáły GórnDworz Gg3.
4. Pozbawiać prawa, możliwości, dostępu do czegoś [kogo] (16): Błogoſławięni ieſteście/ gdyby wás ludźie nienawidźili odłączali/ vrągali/ i imię waſze iako złé wyrzucali MurzNT 176.

odłączać od czego (7): RejPs 94; KromRozm III F4; KrowObr 38v, 200; iż też [Pan Bóg] niektorych [...] od niecżyſtośći/ y ſplugáwienia/ ták z ſtrony/ nabożeńſtwá záwiedźionego/ iáko y z ſtrony żywotá plugáwego/ y zuchwáłego/ odłęcżáć racży. NiemObr 12; LatHar 282; Zadne przeſiádowánie nas od miłośći Chriſtuſowey odłączáć nie ma. WujNT Bbbbbb3.

odłęczaċ z czego (2): Iż z bożnic ſwych będą odłęcżáć was. RejPos 139v, 17.

W połączeniu szeregowym (1): przeſto my zebráni ná iedno mieyſce/ ćiebie [papieża] od kośćiołá Swiętego/ odćinamy y odſądzamy/ y odłątzamy. KrowObr 38v.

W przeciwstawieniu: »przyłączać ... odłączać« (1): ále kyedy yeden drugyego obráźi/ á nápomyenyon od koſcyołá/ nye vſlucha/ tákyego ku pogánom przyłącza/ á ták od zboru á koſcyołá krzeſciyáńſkyego odłącza. KromRozm III F4.

Szereg: »odłączać i odpychać« (1): Iáwno ieſt wſzyſtkiemu ſwiátu/ iáko proſte ludzi od kielichá odłątzaćie y odpychaćie KrowObr 200.
Przen [od kogo, od czego] (6): To mowi ábychmy rozumieli iż żadna zwiąſká áni powinowáctwo nie ma nas odłączáć od powołania náſzego. BibRadz II 44c marg; wyznawam/ że my żadną miárą nie odłącżamy/ áni odłącżáć myſlimy onych wiernych chwalców Bożych [...] od náſzego miłego [...] Iezuſá Chriſtuſá. CzechRozm 24, 24.
a) O kontakcie człowieka z Bogiem (3): KromRozm II m; grzéchy mię moie odłączáią od ćiebie SiebRozmyśl F.
Zwrot: »od społeczności [czyjej] odłęczać« (1): ále nas też chce od Páná Chriſtuſá odſtrychnąć/ ważąc ſię imienim iego nas ſądźić/ y od ſpołecżnośći iego odłęcżáć. NiemObr 113.
5. Rozróżniać, wyłączać, uznawać za różne; segregare Modrz [kogo, co] (18): Gdy co piſmo mowi o Duchu ábo o ſercu/ nie odłąca [!] ćiáłá. GrzegŚm 47 marg, 22, 47, 49; Athánázyus [...] cżtery rzecży ſtánowi/ Bogá iednego w Troycy/ á tę też záś Troycę w Bogu/ ktory záś Bog/ iednym będąc/ ma trzy w ſobie perſony/ ktorych mięſzáć niechce/ áni też iſtnośći odłącżáć. CzechEp 227; NiemObr 87.

odłączać od kogo, od czego (12): KrowObr 185v; bo ći obádwá/ Syná y Duchá S. od Boſtwá Oycowſkiégo/ iáko Zydowie odłączáią/ y Tróyce S. nie wyznawáią OrzQuin V3v; Chryſtus roſkázuie chrzćić wſzyſtek naród ludzki: á óni od tego narodu dźiatki odłączáią BiałKat 261; GrzegŚm 47 [3 r.], 48; A ieſli ſwoy pożytek od poſpolitego będą chćieli odłącżáć/ záprawdę ći zboycámi będą Rzecżypoſpolitey ModrzBaz 23; CzechEp 306, 353; NiemObr 68.

Szeregi: »dzielić i odłączać« (1): Bo znácżnie tymi ſłowy tych inſzych [antychrystów] wielkość dźieli y odłącża od onego/ o ktorym iż idźie/ ſłyſzeli CzechEp 353.

»rozeznawać i odłęczać« (1): áby [...] vmieli cżyſte/ od niecżyſtego/ rozeżnáwáć y odłęcżáć. NiemObr 68.

W przen (1): W ktorym woźie gdyby rowno y zgodnie wſzytkie kołá nie biegáły/ nie byłby woz dobry. Iákoż go pewnie nie ma Kátolika Rzymſka/ choćiaż też o nim śpiewa: gdy od cżterżech koł zgodnych iedno odłącża/ iákoby z nimi miáło być niezgodne. CzechEp 306.
а. Uważać, że jedna rzecz nie ma związku z drugą [od czego] (1): á wſzákoſz przedſie/ dlá tego dobrych vtzynkow/ niegániemy/ áni od wiáry odłątzamy KrowObr 61.
6. [Stanowić granicę [co od czego]: zobudwu ſtron záſię wkoło ſkáły kámieniſte [...] Miáſto otocywáią [!]/ á od polá rownego ſzerokim przećiągiem odłączáią StryjKron 418.]

Synonimy: 1. oddalać, oddzielać, odrzucać, rozdzielać, rozsadzać, rozwodzić, a. oddalać, odganiać, odpędzać; 3. obierać; 5. brakować, dzielić, oddzielać, rozeznawać.

Formacje współrdzenne cf ŁĄCZYĆ.

Cf ODŁĄCZANIE

ZZa