[zaloguj się]
[pdf]

ODŁĄCZYĆ (60) vb pf

W inf -łącz- (15), -łęcz- (4); -łęcz- WujJudConf, GostGosp, SarnStat; -łącz- : -łęcz- Calag (2:1). ◊ W imp -łącz- (5), -łęcz- (1) LubPs. ◊ W pozostałych formach -łącz-.

o jasne.

Fleksja
inf odłączyć
praet
sg pl
2 m -ś odłączył m pers
3 m odłączył m pers odłączyli
n subst odłączyły
plusq
sg
3 m był odłączył
imperativus
sg pl
2 odłącz, odłęcz odłączcie
conditionalis
sg
2 m byś odłączył
3 m by odłączył, by odłączeł
impersonalis
praet odłącz(o)no
con by odłącz(o)no

inf odłączyć (19). ◊ fut 1 sg odłączę (2). ◊ 2 sg odłączysz (4). ◊ 3 sg odłączy (7). ◊ 3 pl odłączą (2). ◊ praet 2 sg m -ś odłączył (1). ◊ 3 sg m odłączył (7). ◊ 3 pl m pers odłączyli (4). subst odłączyły (1). ◊ plusq 3 sg m był odłączył (2). ◊ imp 2 sg odłącz, odłęcz (2). ◊ 2 pl odłączcie (4). ◊ con 2 sg m byś odłączył (1). ◊ 3 sg m by odłączył (1) LubPs, by odłączeł (1) ActReg. ◊ impers praet odłącz(o)no (1). ◊ con by odłącz(o)no (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI i XVIII w.

1. Sprawić, aby ktoś lub coś nie bylo razem: separare Vulg, PolAnt, Mącz, Calag; segregare Vulg, Calag; dividere Vulg; abalienare, alienare, avellere, discernere, discriminare, disiungere, distinguere, distrahere, distribuere, divellere, excerpere a. eximere numero, facere discrimen, notare a. ponere in discrimine, reponere, secernere, seiungere, semovere, seponere, summovere Calag; abgregere Calep (24): Abhalten. Odwábić/ odłącżyć. Alienare, abalienare. Calag 3a, 6a, 534b; Abgrego – Odłącżijcz. Calep 4b.
Przen (4): Vera a falsis separare, Odłączić/ odſádźić. Mącz 280d.

odłączyć co (2): Bo ponieważ/ iáko známienićie (on sławny) Wymowcá mowi/ káżda rzecż z máteriey á ze słow wiąże ſię: ták/ że ieſlibyś máterią odiął/ niebędą ſie mieć słowá ná cżem ſádźić: á záś máteria niemoże mieć obiáśnienia/ ieſlibyś słowá odłącżył ModrzBazBud 116. Cf odłączyć co od czego.

odłączyć co od czego (1): á odłącżyſſli drogą rzecż od nicżemney/ będzieſz iáko vſtá moie [tj. zostaniesz moim (bożym) prorokiem]. Leop Ier 15/19.

a) Prawdopodobnie: Potraktować jako abstrakcję [co od czego] (1): Przydzie thedy odłącżyć piękność od wſzelákiey ſproſnośći ſlepego ſmyſłu GórnDworz Mm2.
a. Sprawić, aby ktoś nie przebywał razem z kimś; stworzyć osobne grupy [w tym: kogo, co (żywotne) (15)] (16): A gdy ſię niektorzy zátwardzáli/ y nie wierzyli/ złorzecząc drogę Bożą przed poſpolſtwem; odſtąpiwſzy od nich/ odłączył vcznie WujNT Act 19/9, s. 108.

odłączyć od kogo, od czego (żywotne) (11): BielŻyw 70; Leop Ps 16/14; Ten [Jabal] też odłącżył napirwey kozy od owiec BielKron 4v; OrzQuin V4v; O wiezniach tych widzę zeby rad Im Pan Kanclerz od Arcyxiązęcia odłączeł ActReg 95; WujNT Xxxxxv; SkarKaz 6b. Cf Zwroty.

odłączyć z czego (1): LubPs D4 marg cf W przen.

Zwroty: »daleko odłączyć [od kogo]« (1): Dálekoś odłącżył [Longe fecisti] znáiome moie odemnie Leop Ps 87/9.

»odłączyć jedne od drugich« = separare ab invicem PolAnt, Vulg (2): BibRadz Matth 25/32; y będą zgromádzone przedeń wſzytki narody/ y odłączy ie iedne od drugich/ iáko páſterz odłącza owce od kozłow WujNT Matth 25/32.

»odłęczyć od społeczności« (1): LubPs D4 cf W przen.

W przen (3): Odłęcż twe máłe ſtadecżko od złych ſpołecżnośći (marg) Proźbá áby Pan ſwe wierne odłącżył z owcżarniey párſzywych owiec. (–) LubPs D4; Tedy Anyołowie vczynią [...] rozdźiał: odłączą czarne od białych/ y białe owce ná práwicy/ czarne kozły ná lewicy poſtáwią SkarKaz 6b.
Przen: O kontakcie człowieka z Bogiem [od kogo] (2): Powiedał też że nic richley cżłowieka od Boga nieodłącży iedno żądza cieleſna. BielŻyw 39.
Zwrot: »daleko odłączyć« (1): RejZwierc 263v cf Szereg.
Szereg: »rozwieść a odłączyć« (1): iż złośći náſze [...] rozwiodły nas z nim [Panem]/ á dáleko nas odłącżyły od niego RejZwierc 263v.
2. Sprawić, aby ktoś przestał należeć do jakiejś jedności (7):
a. O jedności religijnej; separare PolAnt [kogo, co] (5): Toć ſą właſnie ſłowá Ireneuſowe do Viktorá Papieża Rzymſkiego/ ktory niemáłą cżęść Kośćiołá Bożego chćiał odłącżyć/ dla tego/ że ſie z inſzymi około Swiętá Wielkonocnego záchowánia zgodźić niechćieli WujJud 194; WujJudConf 139v.

odłączyć od kogo, od czego (3): Iuż ſie nie nie ſtáray choćby cie od inych bożnic odłącżono/ iużeś w ſpołecżnośći miłoſnikow Páńſkich. RejPos 139v; A gdy vsłyſzeli on zakon/ odłącżyli (onę) wſzytkę mieſzáninę (marg) To ieſt wſzytki narody poſtronne ktorzy ſię przyłącżyli do Izráelitow á przyſzli z nimi zwięzienia. (—) od Izráelá. BudBib 2.Esdr 13/3; CzechRozm 230v.

Zwroty: »od kościelnej jedności odłączyć«: [Cf 4. Zwrot.]

»klątwą odłączyć«: [Cf 4.]

Szereg: »odłączyć i oderwać«: [Cf 4.]
b. O jedności politycznej (2):

odłączyć co (1): Opole odłącżono. BielKron Mmmm.

odłęcżyć od czego (1): SarnStat 1038 cf W połączeniu szeregowym.

W połączeniu szeregowym (1): iáko nam y Anteceſſorom náſzym we wſzyſtſkim [!] od Króleſtwá vbliżyć/ odłęcżyć/ oddźielić/ y oddálić niegodźiło: ták téż y w nieiákiéy częśći tych dóbr komu tę prerogátywę ku krzywdźie Praw y właſnośći Króleſtwá dáć áni oddáláć nieprzyſtáło. SarnStat 1038.

3. Wybrać dla jakiegoś celu; segregare Vulg, PolAnt; separare Vulg [kogo, co] (17): odłącżyż trzy miáſtá we śrzodku źiemie/ kthorąć Pan Bog twoy da w dzierżáwę Leop Deut 19/2; BudBib Ps 4/3 [4].

odłączyć od kogo, od czego (5): BibRadz I 2a marg; ſłuchay tey roznośći/ ktorą Pan powiedać racży/ miedzy tymi co wedle ſwiátá chodzą/ á miedzy tymi ktore ſobie przebráć á od ſwiátá zezwolić racżył/ iż ten dał znák ná tych ktorzy nie ſą iego/ á to ći/ ktorzy ſwiátu pochlebuiąc będą przeſládowáć wierne iego/ [...] á ia [mówi Pan] was odłącżę od nich. RejPos 335v, 206v. Cf »od świata odłączyć«.

odłączyć ku czemu (2): Odłączćie mi Száwłá y Bárnábaſzá ku tey ſpráwie do ktoreyiem ich wezwał. WujNT Act 13/2, s. 452.

odłączyć na co (4): Odłączćye mi Száwłá y Bárnábaſſá ná ſpráwę/ ná ktorąm ye wźyął. KromRozm III I6 [przekład tego samego tekstu I5v, Leop Act 13/2], I5v; A Thák Dawid y vrzędnicy iego woyſká/ odłącżyli na poſlugę ſyny Aſáff/ [...] kthorzyby proroctwá opiewáli przy Lutniach Leop 1.Par 25/1, Act 13/2.

Ze zdaniem celowym [aby (1), żeby (1)] (2): Leop Gal 1/15 cf «odłączyć i powołać«; WujNT Gal 1/15 cf »odłączyć i wezwać«.

W przeciwstawieniu: »odłączyć ... złęczyć« (1): ktoryby w to vgodźić vmiał? áby tych ktorych Pan od świátá odłącżył/ z świátem w iedno nabożeńſtwo/ ábo rácżey/ bezbożność/ złęcżyć/ y ſpoić chćiał? NiemObr 13.

Zwroty: »sobie odłączyć« [szyk zmienny] (3): á odłącż ſie od márney tłuſzcżey ſwiátá tego/ iáko ſobye on był odłącżył tego cżłowieká nędznego RejPos 206v; Iáko poznáć thy ktore Pan odłącżyć racżył od ſiebie [lege: sobie]. RejPos 335v marg; CzechEp 8.

»od świata odłączyć« (2): iż mnie/ y z moimi mnogimi/ iuż racżył Pan moy Meſyaſz [...] od świátá ſobie odłącżyć/ y od pomſty nieſluſzney ćieleſney odtárgnąć CzechEp 8; NiemObr 13.

Szeregi: »odłączyć a (i) poświęcić« (2): BibRadz I 2a marg; odłącżyſz káżde pirworodne dobytcże twoie ſámce y poświęćiſz BielKron 36.

»odłączyć i powołać« (1): gdy ſie podobáło onemu kthory mie odłącżył z żywotá [tj. gdy byłem w żywocie] mátki moiey/ y powołał [qui me segregavit ex utero matris meae et vocavit] z łáſki ſwey/ żeby obiáwił ſyná ſwego wemnie Leop Gal 1/15.

»odłączyć i wezwać« (1): gdy ſię podobáło Bogu/ ktory mię był odłączył z żywotá mátki moiey/ y wezwał [qui me segregavit ex utero matris meae et vocavit] z łáſki ſwoiey; áby mi obiáwił Syná ſwego WujNT Gal 1/15.

4. Pozbawić prawa, możliwości, dostępu do czegoś; separare PolAnt, Vulg [kogo od czego] (6): Ktoż nas odłącży od miłośći Kryſtuſowey? BibRadz Rom 8/35; WujNT Rom 8 arg, 35, 39.
Zwrot: »klątwą odłączyć« (1): że wſzytkie te/ ktorzyby powinnych dźieśięćin ábo nie oddawáli/ ábo do oddawánia ich przeſzkadzáli/ każe od kośćielney iednośći/ y Sákrámentow Páńſkich vcżeſtnictwá/ klątwą odłącżyć. LatHar 129.
Szereg: »odłączyć i oderwać« (1): z ktorey [opoki Kościoła]/ ich żadne vtrapienie/ żaden vćiſk/ [...] áni wyſokość/ áni głębokość/ od miłośći BOżey/ y od kośćioła iego odłącżyć y oderwáć nie mogłá ReszPrz 25.
5. Rozróżnić, wyłączyć, uznać za różne; seponere Mącz; segregare Modrz [w tym: kogo, co od kogo, od czego (4)] (5): BielKron 99; Mącz 312a; Ten dobrá ſwego od dobrá ludu ſwego nigdy nieodłącży ModrzBaz 22v; A co ſię tknie Ianá/ ktorego oni od trzech inſzych [ewangelistów] odłącżyć vśiłuią: tedy y ten/ trzem pierwſzym ni wcżym nie był áni ieſt [...] odporny CzechEp 303.
Zwrot: »osobno odłączyć« (1): Wſzákże ſie nie ohydzę ia z was tym nikomu/ Ze tego [Lubomirskiego] od was wſzytkich oſobno odłącżę PaprPan O.
6. Obdzielić, zaopatrzyć [co (żywotne) czym] (1): Bydło dobrze karmić/ y pilnowáć go/ odłęcżyć ochędożnie karmią: ſłomą rządnie ſzáfowáć/ kiedy iey máło. GostGosp 82.

Synonimy: oddzielić; 1. oddalić, oderwać, odsadzić, odtargnąć, rozwieść; 2. oderwać, odtargnąć; 3. obrać, poświęcić, powołać, wezwać, wziąć; 5. rozeznać.

Formacje współrdzenne cf ŁĄCZYĆ.

Cf ODŁĄCZENIE, ODŁĄCZONY

ZZa