[zaloguj się]
[pdf]

ODDZIELIĆ (51) vb pf

o oraz e jasne.

Fleksja
inf oddzielić
praet
sg pl
1 m -m oddzielił m pers
2 m oddzieliłeś, -eś oddzielił m pers -ście oddzielili
3 m oddzielił m pers oddzielili
n subst oddzieliły
imperativus
pl
2 oddzielcie
conditionalis
sg
3 m by oddzielił
f by oddzieliła
impersonalis
praet oddziel(o)no
participia
part praet act oddzieliwszy

inf oddzielić (11). ◊ fut 1 sg oddzielę (1). ◊ 3 sg oddzieli (2). ◊ 2 pl oddzielicie (2). ◊ praet 1 sg m -m oddzielił (2). ◊ 2 sg m oddzieliłeś, -eś oddzielił (2). ◊ 3 sg m oddzielił (18). ◊ 2 pl m pers -ście oddzielili (1). ◊ 3 pl m pers oddzielili (6). subst oddzieliły (1). ◊ imp 2 pl oddzielcie (1). ◊ con 3 sg m by oddzielił (1). f by oddzieliła (1). ◊ impers praet oddziel(o)no (1). ◊ part praet act oddzieliwszy (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI(XVIII) w.

1. Sprawić, aby ktoś lub coś nie był(o) razem; separare Vulg (18):
Przen [kogo, co od kogo, od czego] (5): nádemną ieſt miecż oſtry/ to ieſt boży ſąd/ gotowy oddzielić duſzę od ćiáłá/ przedemną miecż oſtry/ to ieſt ſmierć HistRzym 94v.
Zwrot: »daleko oddzielić« (1): wołacie do mnie á nárzekacie iż was niechcę wyſłucháć/ á ręce wáſze ktore podnośicie do mnie pomázáne krwią/ pomázáne nieſpráwiedliwoſcią/ á dáleko mię muſzą oddzielić od was grzechy wáſze. RejZwierc 189v.
a) Pozbawić, odebrać (1):
Szereg: »wydrzeć i oddzielić« (1): Potrzebá było dawno o tym rozdźiale wiedźieć y myślić/ áby nam tego śmierć nie wydárłá/ y od tego nas nie oddźieliłá/ co nam żywot lepſzy po śmierći dáie. SkarKaz 387b.
b) Spowodować sprzeniewierzenie się Bogu (2):
Zwrot: »od Pana Jezusa oddzielić« (1): cżyńćie co chcećie/ od mego mię Páná Iezuſa nigdy nie oddzielićie. SkarŻyw 21.
Szereg: »odstraszyć i oddzielić« (1): A co mię iuſz od ćiebie/ odkupićielu moy odſtráſzyć y oddzielić może SkarŻyw 82.
a. Spowodować, abý zmieszane ze sobą rzeczy niejednorodne znalazły się oddzielnie; dividere Vulg; excernere Mącz [od czegoś w tym: co (5)] (6): Vcżynił tedy Bog vtwierdzenie/ y oddzielił wody kthore były pod vtwierdzenim/ od onych kthore były nád vtwierdzeniem. Leop Gen 1/7, Gen 1/4; vźrzał Pan ſwiátłość iż ieſt dobra/ y oddzyelił ſwiátłość od ciemnośći BielKron 1, A5v [2 r.]; Mącz 49b.
b. Oderwać od całości [co] (2): odzieckę też wątroby/ y dwie nerce z łoiem ich/ y plec práwą/ oddzielił. Leop Lev 8/25.
Zwrot: »oddzielić od całego« (1): A ieſliby po zeprániu było ono mieſce trędu przyćiemnieyſſym/ oderznie y oddzieli ie od cáłego [abrumpet eum et a solido dividet]. Leop Lev 13/56.
c. Rozsunąć, zrobić rozstęp między czymś [co od czego] (2): vczyniwſzy włośień z ogoná końſkiégo/ to ieſt powrozek/ záwlecz go pod ſkórę/ ktorą nożem podnieść muśiſz/ á oddźielić od mięſá SienLek 171v.
Przen (1): Tá wodá ieſtći ſkruchá ktora táko ma być gorzka/ że ma oddzielić ćiáło/ to ieſt ćieleſne żądośći/ od kośći/ to ieſt od grzechow HistRzym 65v.
d. Zabrać skądś (2):

oddzielić co (1): [do króla Dariusza:] zbuduy Ieruzálem y ſkárby kośćielne pobráne odeśli/ ktore Cyrus oddźielił [ze świątyni Baala, gdzie się znajdowały]. SkarKazSej 668a.

Przen [z czego = część czego] (1): Zgromadź mi ſiedḿdzyeſiąt mężow s ſtárſzych ludu Izráelſkiego [...]: y oddzyelę s tego duchá [auferam de spiritu tuo Vulg Num 11/17] ktory w tobie ieſt/ á położę go miedzy nie RejPosRozpr c2v.
e. Odosobnić [kogo] (1): Tedy ſędzia káżdego ſwiádká ná oſobliwe mieyſce oddzielił HistRzym 74.
2. Odłączyć część terytorium od reszty państwa [od czego] (1):

W połączeniu szeregowym (1): y iáko nam y Anteceſſorom náſzym we wſzyſtſkim [!] od Króleſtwá vbliżyć/ odłęczyć/ oddźielić/ y oddálić niegodźiło SarnStat 1038.

3. praw. Usamodzielnić majątkowo [kogo] (1): A zwłaſczá gdy były inſzych mátek/ á kiedyby oćiec ſyná oddzielił zá żywotá UstPraw B4.
4. Odłączyć od wspólnoty, jakiejś zbiorowości, jedności; dividere, segregare Vulg [kogo] (4): przyidźieć pan ſługi onego [...]; y oddźieli go WujNT Luc 12/46.

oddzielić od kogo (2): Ceſarz/ nápominał kſiążę Sáſkie/ [...] Tákież Ierzyka Brandenburſkiego/ [...] áby odſtąpili od ſekty Luterſkiey/ Sáſkiego chćiał od nich oddzielić ále niemogł BielKron 208v; narod Izraáelitow/ y kſiążętá y ofiárownicy/ y Lewitowie/ nie oddzielili od ſiebie poſtronnych narodow ziemie BudBib 3.Esdr 8/68. [Cf ODDZIELIĆ SIĘ znacz. 2. Leop].

а. Spowodować odstępstwo od jedności kościelnej (1):
Zwrot: »od jedności Kościoła się oddzielić« (1): WEzmi przedſię/ Narodzie Ruſki/ á vważ pilnie: w iákim niebeſpiecżeńſtwie zbáwienia twego ieſteś/ idąc zá temi ludzmi/ ktorzy ćię od iednośći Kośćiołá Bożego/ y od práwego Páſterzá twego oddzielili SkarJedn 334.
5. Wybrać spośród innych, szczególnie wyróżnić; separare Vulg, PolAnt; eximere Mącz [w tym: kogo (11), co (1)] (13):

oddzielić od kogo (5), od czego (2): Máłoſz wam ná tym że was oddzielił Bog Iſráelſki od inego ludu ſwego y przyłącżył kſobie Leop Num 16/9; RejAp 125, 160v; mamy pámiętáć/ iáko mamy poznawáć ſługi Páńſkie/ á ſługi ſwiátá tego. A to tym/ iż iedno to ſą wierni iego/ kthorzy náſláduią á pilni ſą ſwiętych ſpraw y ſłow iego. A ty iedno ſobie oddzyelił od ſwiátá. RejPos 336v, 334v; LatHar 677. Cf »oddzielić od drugich«

Ze zdaniem celowym (3): BibRadz Deut 4/41; BudBib 2.Par 25/10; Oddzielił teſz [Mojżesz] iedno pokolenie y narod Aaronow/ áby zniego ſamego y ze krwie iego kápłany mieli SkarŻyw 482.

Zwroty: »oddzielić od drugich« (1): Numero eximere, Wyłączić/ oddźielić od drugich. Mącz 253b.

»oddzielić sobie« [szyk zmienny] (5): RejPos 334v, 335v [2 r.], 336v; chcąc tedy Pan Bog záchowáć cżyſte naśienie chwálcow ſwoich y ocżyśćić kośćioł ſwoy/ oddzielił ſobie Abráhámá y z złego towárzyſtwá niezbożnych wywiodł SkarŻyw [282].

W przen (2): gdy iuż oſtáthecżnieyſzym ſądem ſwoim będzye racżył oddzielić Kozły od Owiecżek ſwoich RejAp 160v; LatHar 677.
6. Obdarować kogoś [kogo] (2): NIenagorzéy tego bóg oddźielił/ którému Niedawſzy páńſtwá/ niedał by zayźrzał drugiému. KochFr 44.

oddzielić czym (1): [Duch Święty] przykłániáiąc ſie do ſporządzenia Boſkiego w ſtárym zakonie vcżynionego/ oddźielił ſtan duchowny dźieśięćinámi z vrodzáiow y pożytkow ludzkich. PowodPr 22.

7. Dać, przeznaczyć dla kogoś część całości; consignare Miech; partiri Vulg; dividere PolAnt [w tym: kogo (3), co (2)] (5):

oddzielić komu (4): ſiedm Hetmanow wybrali każdemu z nich dla naiazdy nieprzyjacioł trzydzieſci tyſięci ludu otdzielili. MiechGlab 59; Leop 1.Mach 5/20. Cf oddzielić komu ku czemu; komu na co.

oddzielić komu ku czemu (1): Ale y Lewitom oſobno oddzielono cżterdzyeśći y ośḿ miaſt ku mieſzkániu BielKron 48.

oddzielić komu na co (1): oddzielćie mi Saulá y Bárnábę ná dzieło ná ktorem ie wziął. SkarŻyw 536.

oddzielić na kogo (1): A gdy przeminął Szábát/ tedy część łupow oddźielili na ludźi niedoſthátecżne/ ſieroty y wdowy BibRadz 2.Mach 8/28.

Ze zdaniem celowym (1): oddzielili Symonowi mężow trzy tyſiące/ żeby ćiągnął do Gálilei Leop 1.Mach 5/20.

8. Rozróżnić, uznać za różne; seponere Mącz [w tym: co (5), kogo (1)] (7): Nie mowię náprzećiwko temu/ áby niemieli być w kośćiele ſwięthym prawdziwi tzytátze álbo tzytelnicy/ coby tzytáli przed ludzmi piſmo prorockie y Apoſtolſkie/ ále mowię náprzećiwko [...] temv iżeśćie ſobie ten wtory rodzay [tj. wyświęconych kleryków – lektorów]/ iákoby oſobno oddzielili. KrowObr 120; Mącz 312a.

oddzielić od kogo (2), od czego (2): boś iáko ná kazániu pod Pánem Kryſtuſem práwicę od lewice/ tákeś pod Krolem Polſkim ná they náſzey rozmowie oddźielił godne od niegodnych. OrzRozm P; WujJud 172; ReszPrz 149; Dobry miſtrz oddzielił zakonne przykazánia/ od tey zacnieyſzey doſkonałośći. WujNT 81.

[oddzielić czym od czego: nie bárzo w kochániu v nich ieſt człowieczy rozum, którym nas pan Bóg oddźielił od źwiérząt. SenekaGórn 3.]

a. Wyróżnić jako samodzielne głoski [od czego] (1): rzall kon̂/ rzzyſko/ bo tv /r/ oſobno ſwoi ma d̂więk/ [...] więnc iáko pierwei piſąno/ nie byllo znáĉ/ gd̂ie r/ od z/ odd̂ieliĉ/ á gd̂ie nie. JanNKarGórn Hv.

Synonimy: 1. odłączyć, rozwieść; a. odsadzić; b. odczosnąć, odedrzeć, oderwać, odłamać, odłomić, odłupić, odrzeć, odtargnąć; 2. oddalić, odłączyć; 3. odłączyć; 4. odłączyć, odtargnąć.

Formacje współrdzenne cf DZIELIĆ.

Cf 1. ODDZIELENIE, ODDZIELONY

LWil