[zaloguj się]
[pdf]

OKRASZONY (34) part praet pass pf

okraszony (23), okraszon (6), okraszony a. okraszon (5).

okraszony, okraszon (33), okrassony (1) StryjKron.

Pierwsze o jasne; -å- (15), -a- (2); -å- : -a- SkarŻyw (3:2); w formach złożonych drugie o jasne; w formach niezłożonych: -on, -ono z tekstów nie oznaczających ó; -ona.

Fleksja
sg
mNokråszony, okråsz(o)n fNokråszonå, okråszona, okraszon(a) nNokråszon(e), okråsz(o)no
Aokråszony Aokråszoną Aokråszon(e)
V Vokråszonå V
pl
N subst okråszon(e)
A subst okråszon(e)

sg m N okråszony (7), okråsz(o)n (4); ~ (attrib) okråszony (1); ~ (praed) okråszony (5), okråszon (4); okråszony OpecŻyw, RejPs, RejPos, SkarŻyw, okrasz(o)n PatKaz III, WróbŻołt, HistAl; okråszony : okråsz(o)n BielŻyw (1:1). ◊ A okråszony (2). ◊ f N okråszonå (4), okråszona (1), okraszon(a) (6); ~ (attrib) -å (1); ~ (praed) -å (3), -a (1); -å WujNT (2); -å : -a OpecŻyw (1:1). ◊ A okråszoną (5). ◊ V okråszonå (1). ◊ n N (praed) okråszon(e) (1) FalZioł, okråsz(o)no (1) HistAl. ◊ A okråszon(e) (1). ◊ pl N subst okråszon(e) (1). ◊ [A subst okråszon(e).]

Sł stp s.v. okrasić, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w. s.v. okrasić.

1. Ozdobiony, upiększony; decorus, omatus HistAl [czym] (31): Y ktoryż to ieſt ktory idzye w ták vkrwawionym odzyeniu/ okraſzony ſtołą ſwoią RejPos 150; ktorzy teſz imienie y wieś vrodzáyną y pięknym budowániem okráſzoną mieli przy Hieruzálem. SkarŻyw 534.
Wyrażenia: »kamieni(e)m drogim (a. kosztownym) okraszony« (2): A rzekſzy to przynioſlá mu koronę złotą/ kámienim bárzo koſztownym okraſzoną [coronam auream ornatom ex lapidibus preciosis] y z Diámentow HistAl M; HistRzym 126v.

»złotem, śrebrem okraszony« (1): Potym dáli mu vcżynić grob koſztowny złotem śrebrem y drogim kámieniem okraſzony HistRzym 126v.

Przen (22): Ktory [żywot Pana Jezu Krysta] iuż powtoré wyrażony ij polepſſony/ przydanim też mnogich rzecży [...] okráſſony/ waſſé przyiazni oddáwámy. OpecŻyw ktv; O gdzieżeś iuż o duſſo rozumná bożym obrazem okráſſoná OpecŻyw 134v; O iáko droga ieſt tey Stolicy S. Sukceſſia/ ták vſtáwicżną y hoynie płynącą krwią okraſzona y vtwierdzona. SkarJedn 394; SkarŻyw 408; Náuká ábo vmieiętność bez miłośći nádyma/ y nic nie pomaga: lecz miłośćią okraſzona/ buduie. WujNT 597.

W porównaniach (2): Pozdrowion bądz krzyżu/ krwią ſyna mégo/ iako zlotem/ drogim kamienijm ij perlami ieſtes okráſſony OpecŻyw 158; [Maria] Rzeczona bouyem ſąd nyeprozny ale wſzelkyey laſky pelny wſzelkyey teſz moczy yako perlamy okraſſony PatKaz III 115v

Wyrażenia: »drogim kamienim okraszony« (1): OpecŻyw 158 cf W porównaniach.

»złotem okraszony« (1): OpecŻyw 158 cf W porównaniach.

a) Posiadający jakieś właściwości, cechy, umiejętności (w zasadzie dodatnie) (14): [o Matce Boskiej] ſpowiednikow gwiázdo/ wſſytkich wybránych ij blogoſlawionych chwálo/ tys wſſytkimi tznotami okráſſona OpecŻyw 185, 182v; PatKaz II 77v; PatKaz III 150, 150v; Ten [Scypion Afrykański] wybornimi obycżaymi ok[raſzon był, ku ſynom] był łaſkawy, á [k]u rodziczom [litoſciwy y ku] wſzitkim ſprawiedliwy. BielŻyw 115, 108; WróbŻołt Iv; RejPs 98v; Tebei mądroſcią wielką iáſnęli/ ktorzy y ktorych miáſto náuką walcżenia niemniey było okraſzono [arte pugnandi non modicum ornabantur]. HistAl D6; Záprawdę thedy nie błogoſlawieńſtwem/ ále nędzą wáſz żywot może być okraſzon [potest vita vestra decorari]. HistAl K5v; Był Alexander ſtanu ſredniego/ dłudiey [!] ſzyie/ ocży iáſnych/ [...] y inſze cżłonki iego były pocżeſnoſcią okraſzone. HistAl N4v; SkarŻyw 136, 486.
b) Obdarzony, obdarowany (1): aniż też imienia ſwiecſkiego ządał, ale powiadał żeby to prawe imienie było, ktorym by rozum okraſzony mogł pocżątek poſcia ſwego poznać BielŻyw 95.
a. O pięknie, ozdobności stylu w mówieniu i w piśmie (1): ſtąd ſzło/ iſz duſzá tákiemi cnotami vbogácona/ mowę teſz y ięzyk dziwną wdzięcżnośćią okraſzoną miáłá. SkarŻyw 317; [Aleć kto ſie w prawdźie kocha/ niedba o okraſſone ſlowá/ bo theſz prawdá nigdy dworſtwá nie potrzebuie. FlawHist xxx].
b. Posiadający w sobie lub na sobie coś pięknego (o terenach i tworach przyrody) (4): Iako powietrze ieſt okraſzone Ptaki: ktorzy mogą żyć na powietrzu lataiącz. Tako też woda ieſt okraſzona Ribami FalZioł IV 29c; nálazł mieyſce nád Ieźiorem puſzczámi/ łąkámi/ y rozłogámi wdzięcznymi okraſſone StryjKron 81.

W porównaniu (1): Lás obfitoſć iego/ á zebránie ludu iego zákwitnie wmieſcach iego/ iáko gdy piękna łąká kwiećiem bywa okraſſona. RejPs 105v.

2. Piękny, obdarzony urodą (1):
Szereg: »cudny a okraszony« (1): o yako czudna yeſteſz a yako okraſſona namylſza [Quam pulchra es, amica mea, quam pulchra es Cant 4/1] PatKaz III 128.
3. Przyprawiony do smaku; conditus Mącz, Vulg; contactus sapore, saporatus Cn (2): Conditus, Okraſzony/ Zakorzeniony. Mącz 63a.
Przen [czym] (1): Mowá wáſzá niech záwſze będźie przyięmna/ ſolą okraſzona WujNT Col 4/6.

Synonimy: 1. ochędożony, ozdobiony, przyozdobiony, upiększony; 2. chędogi, cudny, gładki, nadobny, piękny, przepiękny, śliczny, urodliwy, urodny, urodziwy, wdzięczny.

Cf OKRASIĆ

LWil (i KŁ)