[zaloguj się]
[pdf]

OZDOBIONY (188) part praet pass pf

ozdobiony (167), ozdobion (21).

Pierwsze i drugie o jasne; -ony, -(o)n.

Fleksja
sg
mNozdobiony, ozdobi(o)n fNozdobionå, ozdobiona nNozdobioné, ozdobiono
Gozdobion(e)go Gozdobion(e)j Gozdobion(e)go
Dozdobion(e)mu Dozdobion(e)j D
Aozdobion(e)go, ozdobiony Aozdobioną Aozdobion(e)
I Iozdobioną I
Lozdobionym L Lozdobionym
Vozdobiony Vozdobionå, ozdobiona V
pl
N m pers ozdobieni
subst ozdobione
G ozdobionych
D ozdobionym
A m pers ozdobioné
I m ozdobion(e)mi, ozdobionymi
V subst ozdobioné

sg m N ozdobiony (47), ozdobi(o)n (14); ~ (attrib) -ony (32); ~ (praed) -ony (11), -(o)n (14); -ony ModrzBaz, GrabowSet, LatHar, WujNT (2), SkarKaz; -(o)n BielKron (2), GórnDworz, RejPos; -(o)n : -ony RejZwierc (9:4), BudBib (1:1). ◊ G ozdobion(e)go (1). ◊ D ozdobion(e)mu (2). ◊ A ozdobion(e)go (6), ozdobiony (2). ◊ L ozdobionym (2). ◊ V ozdobiony (2). ◊ f N ozdobionå (25), ozdobiona (6); ~ (attrib) -å (14), -a (1); -å : -a Skarży w (1:1); ~ (praed) -å (11), -a (5); -å GórnDworz, RejPosRozpr, WujNT; -a RejZwierz, ModrzBaz, SiebRozmyśl, CiekPotr, -å : -a RejWiz (3:1), RejZwierc (4:1). ◊ G ozdobion(e)j (2). ◊ D ozdobion(e)j (2). ◊ A ozdobioną (8). ◊ I ozdobioną (2). ◊ V ozdobionå (4), ozdobiona (1); -å KmitaPsal; -å : -a LatHar (3:1). ◊ n N ozdobioné (13), ozdobiono (2); -é (1), -(e) (12); ~ (attrib) -é (5); ~ (praed) -é (8), -o (2); -é : -o RejZwierc (3:2). ◊ G ozdobion(e)go (1). ◊ A ozdobion(e) (1). ◊ L ozdobionym (1). ◊ pl N m pers ozdobieni (22). subst ozdobione (12); -é (1), -(e) (11). ◊ G ozdobionych (3). ◊ D ozdobionym (1). ◊ A m pers ozdobioné (3); -é (1), -(e) (2). ◊ I m ozdobion(e)mi (1) RejZwierc, ozdobionymi (1) SkarŻyw. ◊ V subst ozdobioné (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: ozdobion(y) od kogo (3) RejWiz, RejZwierc, OrzJan.

Sł stp s.v. ozdobić, Cn s.v. ozdobny, Linde XVIII w. s.v. ozdobić.

I. Imiesłów od „ozdobić” (178):
Wyrażenie: »(napiękniejszą) urodą ozdobion(y)« [szyk 2:1] (3): WSzechmogący Pan [...] to ſobie był [...] náwiętſzą roſkoſz obrał/ áby był ſobie ſthworzył cżłowieká/ źwirzę rozumne/ źwirzę nád ine wſzytki źwirzętá/ y kſtałty/ y vrodą/ y wſzytkimi inemi ſpráwámi/ ozdobione. RejPos 337; RejZwierc 82v; [Książę Jerzy] Wźiąwſzy ſobie w małżeńſtwo [...] Corkę z Chodkiewicżowny Zacney vrodzoną/ Vrodą/ Cnotą/ śwętą [...]/ we wſzem ozdobioną. KołakCath Bv.
1. Przystrojony, upiększony, udoskonalony pod względem fizycznym, zewnętrznym (o istotach żywych) i umysłowym, moralnym, wewnętrznym (o człowieku) [w tym: czym (124)] (136):
W przen (5):
Szeregi: »na chrzcie obmyty i ozdobiony« (1): ábych vmiał poznáć [...] ſzpetność ſwoię: ktoram [!] piękny obraz twoy [Boga] zmázał/ y duſzę ná chrzćie ś. obmytą y ozdobioną poſzpećił. SkarKaz 353a.

»ochędożony a ozdobiony« (1): o to nic nie dba/ [...] áby miał zápaloną lámpę ſwoię/ to ieſt/ obiáśnioną duſzycżkę ſwoię [...] á ochędożoną á ozdobioną onymi wdzięcżnemi kwiatki cnotliwych ſpraw ſwoich/ á krześćiáńſkich poſtępkow ſwoich RejPos 342.

»ozdobiony i ocukrowany« (1): błąd y nyeprawdá ſlowki pyęknemi á lubyeżnemi przyſmáki ozdobyona y ocukrowána/ niż ſye obaczyſz/ w ſerce ſye wkráda. KromRozm I N2v.

»ozdobiony i pozłocony« (1): iż bez vczynkow ieſt z niey [wiary] ſpráwiedliwość. [...] Ale nie bez tych/ ktore wiárą w Chryſtuśie ozdobione y pozłocone ſą SkarKaz 312a.

»ozdobion a zafarbowan« (1): co myſl wſpaniłą fárbuie/ tám iuż nie ledá Cynobru potrzebá/ bo tám trzebá rozlicżnych farb/iákoby oná myſl ſtátecżna/.[...] pięknie ná wſzem ozdobioná á záfárbowaná byłá. RejZwierc 22v.

a. Ustrojony, przystrojony pod względem zewnętrznym (o istotach żywych); comptus Calep, Cn; ornatus, positus Cn [w tym: czym (9)] (15): ábowiem niemáſz ſromoty żadney/ iż kto tego nie vmie/ cżego ſie nie vcżył/ ále ſie ſromotá widzi/ kiedy kto tego nie ma/ cżym s przyrodzenia ozdobion być miał. GórnDworz Ee8v; KuczbKat 95; Comptus, Ornatus, positus – Wiſtrichniony, ozdobiony. Calep 225a; Pigmentatus – Iarba [!] oſdobiom [!] Quod est pigmentatis ornatum. Calep 805a; y onę nam ná pámięć przywodzi niewiáſtę/ [...] ſlońcem przyodzianą/ á ná głowie koroną prześlicżną z dwunaſtu gwiazd ozdobioną, co o Pánnie Máryey/ [...] Theologowie niektorzy wyłożyli. LatHar 509; Y iákoś ſię nád inſzé bez grzéchu rodźiłá/ Tákeś więtſzą okraſą ozdobioná byłá. SiebRozmyśl K4v.

ozdobiony w co (2): Bo té náſzé poſtáwy zwiérzchu ozdobioné W złotogłowy/ w ſzárłaty/ by w klatki wſádzoné GosłCast 66, 41.

W charakterystycznych połączeniach: farbą ozdobion, okrasą; ozdobiony z przyrodzenia, z wierzchu.

Wyrażenie: »ślicznością ozdobion« (1): Weſel ſię [Królowo niebieska] chwałą wſławioná/ ślicznośćią nád wſzytkie ozdobioná. LatHar 481.
W przen (5): tym ſlachetnym płaſzczem s ſławney prawdy vrobionym ſnádnie záwżdy może być [przywara] pokryta/ á ſnádnie záwżdy może być ozdobiona. RejZwierc 83; WY látá nieukróconé/ W kwiát młodośći ozdobioné GosłCast 41.
Wyrażenia: »nadobnie na wszem ozdobiony« (1): prawdziwa cnothá á nadobnie w cżłeku poważnym ná wſzem ozdobiona o dáleko záwżdy zacnieyſzą ieſt niżli owá vpſtrzona/ by też dobrze byłá y złotem nákrapiána RejZwierc 136.

»pięknie ozdobiony« (1): thá brudna lámpá cżłowieká márnego/ Pyęknie ieſt ozdobyona od Bogá zwirzchniego RejWiz 119v.

»strojem ozdobiony« (1): O Márya Tronie Sálomonow/ przeiáſnym złotem y rozlicżnym ſtroiem ozdobiony LatHar 505.

α. O zwierzętach i ptakach (2):

ozdobiony w co (1): A iáko Paw przed kury w pierze ozdobiony/ Ták ſie też przed proſtaki ſzyrzy náucżony. RejWiz 8.

ozdobiony czym (1): Iedną rázą áli ón [jelonek]/ wzgórę głowę nieśie Ozdobioną rogámi GórnTroas 40.

b. Udoskonalony umysłowo i moralnie, odznaczający się dodatnimi cechami (o człowieku, jego życiu i właściwościach); praeditus Modrz, Calep; ingenuatus Calep [w tym: czym (57)] (62): yáką zacnoſcią ſą ozdobyeni dworzánie iego [Boga]/ to ieſt/ wierni ſzáfárze ſwiętych táiemnic ſłowá iego. LubPs P5v marg; Mysl wolna ozdobiona ſlawną ſláchetnoſcią/ Nie wytrwa by miáłá być nikcżemną próżnością Zábáwiona RejWiz 1v; Ale gdy wdzyęcżna młodość w to bywa wpráwioná/ Cżymby potym iey zacność byłá ozdobioná. RejWiz 7; Iuż káżda rzecż zacnieyſza ozdobiona bywa/ A iuż ſie iey nikcżemność pięknoſcią pokrywa. RejWiz 8; GórnDworz C4; domy [= rody] ich [wiernych Pańskich] pocżćiwoſciámi ozdobione/ dzyatki y potomſtwo ich błogoſláwione. RejPos 277, 172; niechay też będzie ozdobion y ſtátecznoſcią/ y pomiárą/ y powagą wſpaniłą/ á ieſli prawdy nie będzye/ á będzye ſłowká dziwnie przegryzował/ [...] tedy to przedſię ſmieſzny pan będzie. RejZwierc 82v; A ták chceſzli ſławnym/ zacnym/ á záwżdy poważnym być y Pánu Bogu ſie ſwemu podobáć/ vważayże ná wſzem w káżdey rzecży ſłuſzną pomiárę ozdobioną poććiwą roſtropnoſcią. RejZwierc 148v; TRzeźwość á mierność máło nie rodzone/ Ty záwżdy cżynią ludzi ozdobione. RejZwierc [213], A2, 19v, 103; ModrzBaz 64; Ingenuatus, Ingenuis moribus dotatus – Sliachetnimi ozdobioni obiczaimi. Calep 536a, 832a; LatHar 406; KRolewic Polſki Włádyſlaw rzeczony, Męſtwem, dzielnośćią, ſczodrze ozdobiony. KlonKr E4.

W porównaniu (1): A gdy ktemu rozumem będzye [cnota] ozdobiona/ Nie inácżey by perłá złotem oſádzona. RejWiz 7.

W charakterystycznych połączeniach: ozdobiony dobrym baczeniem, dary, dzielnością, kształty i ubiory, dobrą myślą, obyczajmi, pomiarą, powagą, poćciwą roztropnością, statecznością, sławną szlachetnością, poćciwym umysłem, urodą, zacnością; ozdobiony [czyj żywot] sprawami krześcijańskimi, dom [= ród czyj] poczciwośą; ozdobiony szczodrze.

Wyrażenia: »cnotą (nadobnymi cnotami) ozdobiony« = virtute virtutibus ornatus a. praeditus Modrz (23): Zywothy Philozozophow [!]: to ieſt: mędrczow nauk przyrodzonych. Y też inſzych mężow cznotami ozdobionych ku obycżaynemu naucżaniu cżłowieka każdego krotko wybrane. BielŻyw kt; RejWiz 8; piękność nietelko tá ieſt/ ktora w rzecżach kſtałtownie vrodzonych/ ábo złożonych/ álbo vcżynionych ma ſwe ſiedliſko/ ále y duſzá náſzá cnotámi ozdobiona/ ieſt dziwnie piękna GórnDworz Ll; áby Dworzánin thę białągłowę kthorą ſobie vpodoba/ miał w wielkiey cżci/ y powadze [...] y niemniey niż piękność ciáłá/ áby vmyſł iey cnotámi ozdobiony miłował GórnDworz Mm2v; Ale cżłowiek poważny á cnotámi ozdobiony ieſt nieco ku Bogu podobny ſpráwámi ſwemi RejZwierc 135v, 14v, 50v, 52, 71v [2 r.], 104 (11); to Scipionowi łácno było przewieść/ ktory był wielkiemi cnotámi y godnośćią ozdobiony ModrzBaz 43, 15, 43v, 51v, 91; SkarŻyw 443, 500.

»nauką (naukami) ozdobiony« = doctrina ornatus Modrz (3): Cznotá zacnieyſza náuką ozdobiona. RejWiz 8 marg; ModrzBaz 43v, 80.

»rozumem ozdobion(y)« [szyk 14:2] (16): Nie z bogactw áni z ſláchectwá Trzebá pátrzyć przyiaćielſtwá. Ale ze cnoty wrodzoney/ Y rozumem ozdobioney. BierEz S2; RejWiz 7; Plato [...] powieda być duſzę nieiáką bytność ſámá ſiebie ruſzáiąc/ rozumem ozdobioną. BielKron 127v; Boś ſtworzon cżłowiekiem/ [...] ozdobioneś rozumem RejZwierc 18; A obácz iáko dziſieyſzy Polacy y rozumy y rozlicznemi kſtałty ſą thák ozdobieni/ że ſnadź ze wſzytkiemi narody ſłuſznie ſie porownáli/ ieſliże nie przerownáli. RejZwierc 267v, 68 [3 r.], 74, 75, 138v, 150v (13).

Szeregi: »ozdobiony i oślachciony« (1): chociay to będzye y z dziwnemi trudnoſciámi/ [...] y z wielkim zgwałceniem a zniewoleniem onego wdzięcżnego żywotá pocżćiwego/ á záwżdy dobrą myſlą ozdobionego y oſláchcionego. RejZwierc 20.

»ozdobiony i zbogacony« (1): ktory [Pan] iż nas wielce vmiłował/ przeto żadney zgołá rzecży/ ktorąſmy mogli być porátowáni/ ozdobieni/ y zbogáceni/ dla nas nie żałował. LatHar 263.

W przen (2): Káżdy ſtroy ſzpetny napiękniey vpſtrzony/ Gdzye cnotą rozum nie ieſt ozdobyony. RejZwierc 214; Był wielki cżłek wonnośćią cnot wſzytkich ozdobiony/ mądrośćią/ miłośćią/ vboſtwem/ ludzkośćią/ porádą SkarŻyw 546.
c. Sławny, pełen chluby, chwały, słynny, zaszczycony, uhonorowany, wyróżniony, obdarzony; ornatus, praeditus Modrz [w tym: czym (50)] (54): Iuż thá páni Dworna/ ieſt thák dobrze ozdobiona/ iż iey iedwabiu/ pereł/ kámieni drogich/ kęs ieden nie trzebá. GórnDworz Ccv; RejPos Ooo3v; KuczbKat 20, 250, 380; oná zacna towárzyſzká cnoty ſwiętey ſtałość mocna przypádnie/ ták iż on ták ozdobiony cżłowiek będzye ſtał iáko mocny filar RejZwierc 73; iż ten nędzny cżłowiek ták ieſt zacnie ná wſzem od Páná ozdobion/ iż bárzo máło ieſt rozny od Aniołow. RejZwierc 156v, 54, 106v, 168v; RejPosRozpr b4 [2 r.]; Záś ktorzi ná vrzędy bywáią obráni/ niebędąc znácżną godnośćią/ áni żadnemi zacnemi ſpráwámi ozdobieni/ iáko śię ná ſwem vrzędźie obchodźić zwykli/ nieieſt rzecż táyna. ModrzBaz 39, 49v, 50v, 57v, 142v; inne tákże narody/ á zwlaſzcżá piątnem Chrześćiáńſkim ozdobione/ wteyże ſię iednośći zamknęli SkarJedn 314; ná Alexandrá Wielkiego Xiędzá Litewſkiego/ łágodnieyſzymi obyczáiámi y hoynością ozdobionego rádzili StryjKron 667; OrzJan 36, 53; O Duſzo moiá/ obrázem Bożym ozdobiona/ [...] miłuyże tego/ ktory ćię ták wielce vmiłował LatHar 278, 410, 626; WujNT 511.

W charakterystycznych połączeniach: ozdobiony niebieskiej chwały jasnością, dary (darmi) (2), dostojeństwy, godnością, hojnością, ludzkością [= cechami człowieczymi], obrazem bożym, piątnem chrześcijańskim, roztropnością, zacnymi sprawami, [czyim] świadectwem, wysławianiem.

Wyrażenia: »cnotą (cnotami) ozdobiony« [w tym: cnotami a (rozliczną) łaską (2), sławą a cnotą (1)] = virtute (virtutibus) ornatus a. praeditus Modrz; virtutum omatibus redimitus Jan Stat [szyk 11:1] (12): Bowiem cżłowiek pocżćiwy [...]/ Ozdobyony cną ſławą á cnothą pocżćiwą/ Ten ieſt záwżdy ná plácu/ ten ma pámięć żywą. RejWiz 91v; Ale ku pocżćiwemu żywotowi żadne nie ſą náuki potrzebnieyſze/ iedno kthore ſą rozumem roſtropnym á poważnemi cnotámi ozdobione. RejZwierc 13v; trzebá tego/ áby ći wielkiemi á zacnemi cnotámi ozdobieni byli/ [...] ktorziby o ták wielkich pożytkách rádźić/ á ich iáko przyſtoi bronić mogli ModrzBaz 12v; cżłowiek prawdźiwą cnotą ozdobiony/ ma być takiego ſercá/ choćiaby żadna sławá iemu nierosłá/ y owſzemby też [...] y co złego ćierpiał: przedśię by od niey nigdy nieodſtępował/ á ná ſámem dobrego vcżynku ſumnieniu [...] przeſtawał. ModrzBaz 58v, 39v, 49v; Pánno okazáłymi cnotámi/ y rozlicżną łáſką znácżnie ozdobiona LatHar 500, 672; Mária byłá wſzelákimi cnotami ozdobiona. WujNT Zzzzz4v; SarnStat 196; GosłCast 35; KlonFlis A2.

»chwałą ozdobiony« (1): káżdy/ z ſtrony duſze/ łáſki ieſt pełny/ y chwałą niebieſką niedośćigłą oſobliwie ozdobiony LatHar 596.

»Duchem Świętym ozdobiony« (1): To ia káżdego rozmyſlániu porucżam iáko ma rozeznáć páſterzá thym Duchem ſwiętym ozdobionego RejAp 35.

»łaską ozdobiony« (3): Acż tego potym Pan z łáſki á z miłoſierdzya ſwego ludziom vcżonym á łáſką iego ozdobionym dopuśćił był pothroſze rozumem doſiądz y wyrozumieć. RejZwierc 2v; LatHar 500, 672.

»ozdobion mądrością« (1): Bo ieſt iáwnie pokazano iáko on był ozdobion mądrością [sapientiam habens] BudBib 2.Mach 2/9.

»rozumem ozdobiony« (2): RejZwierc 13v; A byłem dziećiątkiem zacnym rozumem w młodości ozdobiony [Puer autem eram ingeniosus] BudBib Sap 8/19.

»ozdobion stanem ślacheckim« (1): A Wſzákoż ieſli kto będzie ozdobion ſtanem ſlácheckim/ [...] thedyć ieſzcże nie to práwe ſláchectwo RejZwierc 52.

»tytułem ozdobiony« (1): Skąd przednie Fámilie w Polſzcże powſtáły/ y tytułámi zacnymi ozdobione zoſtáły/ y w máiętnośći podporę wielką bráły? PowodPr 20.

»wielmożnością ozdobiony« (1): widźiał mężá śiwego/ y wielce poważnego/ nieiáką dźiwną á zacną wielmożnością ná wſzem ozdobionego [virum canitie et gloria praestantem, mirabilem autem quandam et magnificentissimam ... eminentiam] BibRadz 2.Mach 15/13.

»wolnościami ozdobiony« (1): Gdysz ten tak narod sławny Litewski wewszytkich swobodach, wolnosciach y Prawach iest wewszem rowny wolnosciami ozdobiony znarodem Koronnym. ActReg 43.

»zwierzchnością pospolitą ozdobiony« (1): wkim one trzy rzecży [mądrość, skromność obyczajów, władność] ſą/ ten zwierzchnością poſpolitą ozdobiony [authoritate publica ornatus] [...] Rzecżpoſpolitą ſzcżęśliwą vcżynić może. ModrzBaz 138.

Szeregi: »ozdobiony i naddany« (1): máiąc ia opiſáć Dworzániná bez Ale/ ozdobionego/ y náddánego thym wſzytkim/ czo ludzie chwalą GórnDworz D4.

»ozdobion albo ochędożon« (1): Bo ieſli cżłowiek Rycerſki ſłużącz ſwiátu temu/ [...] Rycerſkyemi doſtoieńſthwy ozdobyon álbo ochędożon bywa/ coż owſzem thy ieſli ſtatecżnie ſtoiſz przy woley á przy ſpráwach Páná ſwego RejPos A4.

»dostojeństwem przełożon i ozdobion« (1): thy każdy poććiwy cżłowiecże/ [...] ieſliżeś ieſt y láty y doſtoieńſtwem iákim przełożon y ozdobion/ rozmyſl cżáſy ſwoie y wiek przyſzły ſwoy/ [...] ſwieć wſzytkim iáko iáſna ſwiecá dobremi przykłády ſwemi RejZwierc 149.

α. Nagrodzony, wzbogacony [czym] (4): Odnośi káżdy w tym wielkie klenoty/ Kto ſie káżdemu podoba ze cnoty. [...] Wſzytkim życżliwy tym ozdobion bywa/ Ze wſzech też ſławę y pożytek miewa. RejZwierc 224v, 104; w ták wielkiey licżbie ludźi beneficyámi kośćielnemi ozdobionych [in tanto numero hominum ecclesiae beneficium ornatorum]/ żaden nie był v nas/ ktoryby chćiał ná concilium być ModrzBaz 132v; LatHar 439.
2. Wsławiony, uświetniony, wyposażony w to, co upiększa, dodaje świetności (o rzeczach, budowlach, krajach, ziemi, firmamencie niebieskim, zdarzeniach); ornatus Vulg [w tym: kim (1), czym (25)] (39): Tám też [na wyspie Zelandia] ieſt Roſyldia mocne á obronne miáſto kośćiołmi znamienitemi ozdobione BielKron 292v; Boleſław Monárchá Polſki chcąc ozdobić Krákow dobrym rządem á chędogośćią/ dał mieſzcżánom Krákowſkim práwo Niemieckie/ y woytá im vſtáwił/ ktory ſpomykał/ zwymierzał vlice/ rynek/ áby tho rządnie w okręgu ſwoim rozdzielone było (marg) Krákow ozdobion. (–) BielKron 363, 474; nád ktore [znamię niebieskie Lwa] żadne inſze známię niebieſkie ták łſnącymi gwiazdámi/ nie ieſt ozdobione LeovPrzep B4; GórnDworz L15v; A wſzákoż káżda rzecż to napięknieyſza/ ktora bywa piękną pomiernoſcią ná wſzem nadobnie ozdobiona. RejZwierc 54; Słowem páńſkim ieſt wielkie niebo záwieſzoné/ Y wzorem złotych gwiazd ozdobioné. KochPs 45; nierozumiey áby tám było żáłoſne płákánie: ále był tylo zacny á wielki/ nakłádem y ludzką wielkośćią ozdobiony/ pogrzeb. SkarŻyw [197], 93, 454; Trzebá piękny poſąg wywieść pod oley robiony/ Według cerklá rozmierzony/ pęnzlem ozdobiony. KlonŻal D3v; Spieway Lithwo ozdobiona/ [...] Twa Zygmunćie ſławá wſzędźie/ W mieśiąc podnieśiona będźie KmitaPsal A3; Málowánim/ Proporzec/ tákim ozdobiony/ Wźiął ná ten czás/ od królá/ Olbrycht przerzeczony KochProp 14; Constellatus, Stellis insignitus – Gwiazdami ozdobioni. Calep 249a; GrabowSet Fv, Ov, Yv; Szátá twa [Matki Boskiej]/ iáko ſłóńce/ kśiężyć pod nogámi/ Koroná ozdobiona/ ślicznémi gwiazdámi. SiebRozmyśl K4v; SkarKaz 455b; Mnoſtwem gwiazd ślicznych niebo ozdobione Obacz/ á ſmyſły wżdy oświeć zaćmione. SzarzRyt A3.

W charakterystycznych połączeniach: ozdobiony łśniącymi gwiazdami (wzorem a. mnostwem (złotych) gwiazd) (5), kościołmi, koronami, malowanim, penzlem, słońcem; ozdobiony Kościoł kapłany.

Wyrażenia: »drogim(i) (a. pięknym) kamieni(e)m (kamieńmi) ozdobiony« = ornatus omni lapide pretioso Vulg [szyk 5:1] (6): Iáko rzecż ktora ze złotá litha/ ozdobiona wſſelákim kámieniem drogim. Leop Eccli 50/9; y poſłáłá Konſtantynowi koronę drogiemi kámieńmi ozdobioną SkarŻyw 398, 491; LatHar 595; A fundámenty muru miáſtá/ ozdobione wſzelákim kámienim drogim. Pierwſzy fundáment/ Iáſpis: wtory/ Száfir: trzeći/ Kálcedon: [...] dwunaſty/ Amethyſt. WujNT Apoc 21/19, Luc 21/5.

»prawdą ozdobion« (1): Witemberk/ ktora byłá/ w plotkach zágrzebiona/ Tám záſię z łáſki iego/ prawdą ozdobioná. RejZwierz 108.

»ozdobiony wielmożnością« (1): Dom iego [Boga] świeći zacnośćią/ Ozdobiony wielmożnóśćią. KochPs 144.

Szereg: »ozdobion a oślachcon« (1): Iż ieſzcże ia ták wolę/ iż moy dom [= ród] nie dawno powſtał/ á przez mię ieſzcże lepiey będzie ozdobion á oſſláchczon. RejZwierc 52v.
W przen (4): Páweł/ zálećiwſzy rozmáite dáry/ ktoremi cżłonki iednego ćiáłá ozdobione ſą [Praeclare et Paulus varietate donorum, quibus membra corporis unius praedita sunt]/ [...] roſkázuie/ żeby káżdy to ſobie rozmyślał/ iáko mu wiele Bog dał ModrzBaz 45v; y ták on kwiát cżyſtośći białey lilyey/ cżerwoną rożą á krwią męcżeńſką ozdobiony/ zapłátę y roſkoſzy nieſkázitelne v oblubieńcá ſwego nalaſł. SkarŻyw 487; LatHar 595.
Szereg: »ozdobiony a ochędożony« (1): Iákież thám [w zgotowanym przez Boga wiernym królestwie wiecznym] wdzięcżne będzie odpocżynienie twoie w onym domku twoim dziwnemi roſkoſzámi ozdobionym á ochędożonym? ktoremu rownia żadne oko nie widáło áni vcho nie ſłycháło RejZwierc 127.
a. Upiększony, przybrany zdobiącymi elementami (7): On w prochu pogrzebionym leżąc/ wſtánie wielkiey [lege: w wielkiey] chwale: á wy z groby wáſzymi/ ták ozdobionymi/ wſtániećie ná ogień wiecżny w niesławie. SkarŻyw 52.

ozdobiony czym (2): pod ſwą chorągwią/ Herbem ſwem ozdobioną/ ſtawáli GórnRozm B2; LatHar 477.

α. O tekście (4): CzechRozm 59v; przez ſpólné Polſkiégo Narodu z Litwą zmowy y ſpiſki zobopólną przyśięgą vtwiérdzoné záśię [Uniją] obiáſnioną/ y ſzérſzémi ſłowy á ſnádnieyſzym wykłádem ozdobioną SarnStat 1003; CiekPotr 56.
Wyrażenie: »muzyką ozdobiony« (1): Maſz dźiſieyſzych Nowowiernikow Kátechizm Polſki/ z pioſnek rozlicżnych [...] vwity/ y iákąkolwiek muzyką ozdobiony LatHar +4v.
II. Imiesłów od „ozdobić się” (9):
1. Który się upiększył, udoskonalił, wyróżnił walorami moralnymi i umysłowymi; praeditus Modrz [czym] (6): Lecż tákowi ktorzi przy boku Krolewſkiem vſtáwicżnie będą/ á do tákich táiemnych rozmow będą przypuſzcżáni/ trzebá áby byli wierni y milcżeniem ozdobieni. ModrzBaz 25v, 51v; wáſzá Kś. M. ſerce wielkimi cnotámi żywotá Chrześćiáńſkiego y miłośćią ku Pánu Bogu y pobożnośćią wſzytkich ſpraw ozdobione/ do tego pobudzi SkarJedn A5v; ieſli wiárą/ nádzieią/ miłośćią y dobrymi vczynkámi nie będziem ozdobieni. Tedy ćiężey karáni będziemy/ niżli przeſtępce zakonu ſtárego. WujNT 770.

W charakterystycznych połączeniach: ozdobiony wielkich rzeczy dokonaniem, milczeniem, pobożnością spraw, dobrymi uczynkami.

Wyrażenie: »nauką ozdobiony« (1): Cnotá zacnieyſza náuką ozdobiona RejWiz Cc4.
Szereg: »ozdobiony i przychędożony« (1): Vcży ſie záſię drugi ſzyrmierſthwá/ ánoby ſie lepiey vcżyć tych ſztuk wypráwić/ ktoreby były nadobnemi obycżáymi ozdobione y przychędożone RejZwierc 14.
2. Który przysporzył sobie sławy, świetności [kim] (1): wezmi ſobie ſtho Rycerzow/ á ſiedmdzieſiąt tyſiąc złotych/ iezdziſz ták mocnym rycerſtwem ozdobiony [potenti militia circumfulsus] HistAl B.
3. Prawdopodobnie: Wyposażony do boju (w zbroję, konia itp.) (2): Iako hetman w woyſzce/ obchodząc opátrował ktora część byłá vſzykowána/ ktora ozdobiona/ ktoraby potrzebowáłá przyſzćia iego. WujNT 435.
Wyrażenie: »[czym] strojnie ozdobiony« (1): gdzie [...] Sláchtá Ruſka/ Podolſka/ Pánow też Polſkich y Litewſkich bárzo wiele do Kołomiey przyciągnęli/ Zbroią y Koniámi ſtroynie ozdobieni StryjKron 662.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): O[r]natus [...] Excultus, decoratus – Ozdobioni. Calep [739]b.

Synonimy: I. ochędożony; 1. przybrany, przystrojony, upiększony, upstrzony, wystrychniony; b. zbogacony; c. nadany, ochędożony, przełożony; 2. ochędożony, oślachcony; II. 1. przychędożony.

Cf NIEOZDOBIONY, OZDOBIĆ, OZDOBIĆ SIĘ, OZDOBNY

IM