[zaloguj się]
[pdf]

PAROBEK (53) sb m

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
sg pl
N parobek parobcy
G parobka parobków
D parobku, parobkowi parobk(o)m
A parobka parobki
I parobki(e)m parobki

sg N parobek (16). ◊ G parobka (9). ◊ D parobku (16), parobkowi (1) LibMal (16:1). ◊ A parobka (2). ◊ I parobki(e)m (3). ◊ pl N parobcy (1). ◊ G parobków (1). ◊ D parobk(o)m (1). ◊ A parobki (1). ◊ I parobki (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Młody mężczyzna; masculus Murm, BartBydg, Mącz (3): Masculus. Menlich ader eyn menlin Męſczynſkiey płćy párobek áłbo chłopyec. Murm 45; BartBydg 87b; Mącz 210c.
2. Młody mężczyzna niskiego stanu zatrudniany do cięższych prac fizycznych (50):
a. Robotnik najemny w gospodarstwie rolnym, też najmowany przez kogoś do różnych posług gospodarskich; puer PolAnt; famulus, focarius Cn (43): FalZioł V 37; Cżemu mamki z parobki przebywaiące pſuią dzieci ktore trzymaią. GlabGad H5; parobek [...] klyucza stharego kthori od komori goſpodarſkyey ſzyą przitraffyal oney yeſth naziczil LibMal 1551/163, 1545/105v, 107v, 134v [2 r.], 1551/164, 1553/172v; BudBib Ruth 2/9; Klucżnik lećie łąk y ſpáśi/ wod/ od złodźieyſtwá/ ma ſtrzedz. A gdy ſámemu trudno/ przez párobki GostGosp 58; Ale żeś chłoſtę podiął v Nogatu/ Nie zwierzay áni rodzonemu brátu. Bo ćię Cholewą będą zwáć párobcy Swoi y obcy. KlonFlis H4v.

parobek u kogo [= czyj] (1): powyada yſch klyucz do komory scholtiſcziney kthori ſzyą od Iana parobka vthey tho ſcholtiſky myecz powyedziala, nyebel yey dan od thego parobka. LibMal 1551/164.

parobek czyj [w tym: ai poss (12), G sb i pron (8)] (20): Item parobku plebanſkiemu v oſtroroga we wſſy yedney wyardunk vkradl LibMal 1545/105v; Item wglowney parobku pyotrowemv ſvknya ſchara vkradl LibMal 1545/106v; przedali ſtich ſkor 5 parobku Caſprowey kramarky po 4 1/2 groſſu LibMal 1550/153, 1545/105v, 108v, 1547/131, 1550/152, 1553/175. Cf W połączeniu z imieniem, »parobek gospodarski«.

W połączeniu z imieniem [w tym: czyj (10); imię + parobek (18), parobek + imię (2)] (20): jakom ya nyeszbyl yana parobka gwalthem szlyachathney dorothyey opaczkyey ZapWar 1505 nr 2001, 1502 nr 1934, 1505 nr 2001; Item wroſnowye parobku yednemu Byenkovi ſvknya Byala vkradl LibMal 1544/86v; Ianovi parobku hanuſch Gromovemu 2 koſſuli vkradl LibMal 1550/152; Thamze gdi myeſchkala zyanem thegoſz scholthiſcha parobkyem znamoſzcz wzyąla LibMal 1551/163, 1543/74v, 1546/120v, 1547/136, 1548/140, 140v (14). Cf »parobek gospodarski«.

Wyrażenia: »parobek gospodarski« [w połączeniu z imieniem] (3): Woythek parobek Gospodarsky kthory theſch yeſth pogiman wyedzial theſz ze kradly alye ym nyepomagal LibMal 1554/184v, 1554/183v, 184.

[»parobek służebny«: abowyem thv wprvſſynowye ſzą goſzpodarze, dzyeczy chlopyątha y parobczy ſlvzebny kthorym dzyeyą, pyothr, pawel, Iacvb ZapWpol b.r., luźna karta 1.]

Szeregi: »albo parobek, albo dziewka« (1): że mieć rzadko goſpodarz ſam prziydźie/ ále/ álbo párobká/ álbo dźiewkę pośle GostGosp 140.

»(albo) parobek, (albo) służebnik« [szyk 1:1] (2): Acż ći go ty nye daſz do ſzkoły ná náuki dobre/ [...] myáſto piſánya/ cżytánya/ coby ſie w ſzkole náucżył/ domá z ſlużebniki/ s párobki/ kart/ koſtek/ gráć ſie przyłoży GliczKsiąż I7v, M3.

b. Posługacz przy urzędzie miejskim, zajmujący się głównie ściganiem przestępców i wykonywaniem na nich kary chłosty; balivus BartBydg; apparitor, emissarius, stator Mącz (7):
Wyrażenie: »mie(j)scki (a. miejski) parobek« (7): BartBydg 17b; LibMal 1547/126v; Emissarius, Buttel/ mieyſcki párobek/ którego y tám y ſám ſlią/ który też złodźieye ymuye. Mącz 226b; Apparitura, Tákowa służbá/ mieyſckich párobków vrząd. Mącz 278a, 278a, 396c, 417d.

Synonimy: 1. chłopiec, chłopię, młodzienic, młodzieniec, młodzik, młodzion, młokos, okrzos, pacholę, pacholik, pachołek, wyrosłek; 2.a. czeladnik, sługa, służący, służebnik; b. butel, ceklarz, oprawca, szargant, szargarz, szerga.

ZCh