[zaloguj się]
[pdf]

POSIĘDZIENIE (16) sb n

posiędzienie (12), posiedzenie (2), posiądzenie (1), posiądzienie (1), posiędzenie a. posiądzenie]; posiedzenie MiechGlab; posiądzenie BartBydg; posiądzienie LibLeg; posiędzienie : posiedzenie Mącz (2:1).

-enie (16), [-ęnie].

o oraz pierwsze e jasne, w posiedzenie pierwsze i drugie e jasne; końcowe e z tekstów nie oznaczających é oraz -é.

Fleksja
sg
N posiędzieni(e)
G posiędzieniå
D posiędzieniu
A posiędzieni(e)
I posiędzieni(e)m

sg N posiędzieni(e) (4). ◊ G posiędzieniå (4). ◊ D posiędzieniu (2). ◊ A posiędzieni(e) (4). ◊ I posiędzieni(e)m (2).

Składnia przydawki dopełniającej równoznacznej z dopełnieniem sprawcy: posiędzienie przez kogo (1).

Sł stp: posiedzienie, Cn: posiedzęnie w innym znaczeniu, Linde XVIII w.: posiedzenie w innym znaczeniu.

1. Wejście w posiadanie; mancipium, mancupium, occupatio Mącz (13): Occupatio, Poſięgnienie/ pośiędzienie/ wzięcie/ zátrudnienie/ trudność. Mącz 258c.
α. O własności prywatnej (2):

posiędzienie czego (1): RejPos 241v cf »nabycie a posiędzienie«.

[posiędzenie w co: Thedy na on czassz [...] dal y dawa theraz dobrowolne w viązanye y possyądząnye w vyesz swoyą dziedziczną sprową przez slvzebnika ziemskiego ZapKrak 1543 31/643.]

Szeregi: »nabycie a posiędzienie« (1): Drugie/ pátrzay dla cżego tym wezwániem/ á tym powołániem thák wdzyęcżnym gárdziſz/ á odmietuieſz ie ná ſtronę/ Nicći thu inſzego Pan nie przypomina/ iedno dla nędznego nábycia á poſiędzyenia docżeśnego/ márnych wydártkow ſwiátá tego. RejPos 241v.

»posiedzenie i używanie« (1): Mancipium Właſność práwá/ á ſprawiedliwe poſiedzenie y vżywánie. Dicitur etiam mancupium Mącz 206b.

[»wwiązanie i posiedzenie«: czi tho voynarowsczy y baranowsky dali sa dobrowolne w vyazenye y spokoyne posyedzenye, wthy tho czesczi voythostwa sokolskyego przerzeczonego ZapKrakBiec 1543 9/238; ZapKrak 1543 31/643.]

β. O terytoriach (1): wſzakoż prze to kroleſtwo polſkie nie bywa puſte [...], tak iż niebywaią mieſtca puſte, ludu poſtronnemu ku poſiedzeniu [sic quo sint loca ingrediendi et occupandi] gotowe. MiechGlab 51.
γ. O władzy [czego] (1): Naprzod powiedział voyewoda Voloskj ze dziekvyem yego K.m. ſtey wiſſokiey laſky a ziczlywosczy thudziesz y spoſyadzienya panowania swego y ſtego nawiedzenia przes czie posła yego K.m. LibLeg 11/10v.
a. Zabranie przemocą, zagarnięcie (8):
α. O terytoriach (6): ktory [Ludwik Wegięrski] [...], y ſam niewinnie zginął/ y Kroleſtwo okrutnemu nieprzyiaćielowi ku pośiędzieniu zoſtáwił [regnum crudelissimo hosti occupandum reliquit]. ModrzBaz 109v.

posiędzienie czego (3): Ziecháli ſie [...] Krol Cżeſki Ian/ y Kárzeł Krol Węgierſki [...]/ o poſiędzienie kráin Polſkich przez Pruſy Krzyżaki BielKron 373v, 371. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »gwałtowne posiędzienie [czego]« (1): A w tym poſłáli do Papieżá ſkárżyć y o pomoc ná Krzyżowniki o gwałtowne poſiędzienie tych kráin przerzecżonych/ Ianá Grotoná s Słupce biſkupá Krákowſkiego dobrze w tych rzecżách biegłego do Awinium. BielKron 373v.
Przen [czego] (2):
Wyrażenie: »posiędzienie dziedzictwa« (1): Tákże też/ kiedyby to pogáńſtwo ſwoim tylko okrućieńſtwem á pośiędźieniem dźiedźictwá Kryſtuſowego/ nas Krześćiány do śiebie powabiáło/ beſpiecżnie moglibyſmy ich/ y w źiemi ich ſzukáć PowodPr 58.
Szereg: »posiędzienie i zgwałcenie« (1): kiedyby tedy Krześćiánie/ [...] w práwey zgodźie á vfnośći Krześćiáńſkiey/ przećiwko Poháńcom woiowáli/ nie o cżeśne pożytki/ ále o chwałę Bożą/ y o wetowánie pośiędźienia y zgwałcenia iey: tedyby on ſam máłym przygotowániem ludzkim zwyćięſtwo ſpráwił PowodPr 14.
β. O narodach: zwyciężenie, pokonanie (2):
Zwrot: »dać [kogo komu] posiędzieniem, na posiędzienie« = dare in haereditatem PolAnt (1:1): y dam ie [syny Hammonowe] ná pośiędzienie/ żeby niebyło pámięći ſynow Hammonowych miedzy narody. BudBib Ez 25/10, Ez 25/4.
2. Prawo posiadania (1): Possessio, est quoddam jus, quo aliquis rem corporalem vere in potestate habet, possessiones, posyądzenye, dostąmpyenye gymyenya BartBydg 120.
3. To, co się posiada (1): Possessio, Poſiędzienie/ dzierżáwá/ ymienie/ máyętność. Mącz 380b.
4. Miejsce siedzenia, przebywania [czyje] (1):

W porównaniu (1): Y tám zárázem cżyni Bog exekucią/ biorąc zwierzchność w niewolą pogańſką/ ták iáko kur z nocnego pośięźienia ſwego bywa zbierány. PowodPr 74.

Synonimy: 1. dostanie, nabycie, odzierżenie, otrzymanie, posięgnienie, wwiązanie, wzięcie; a. opanowanie, zabranie; β. pokonanie, zwyciężenie; 3. imienie, majętność.

Cf POSIEŚĆ

MP