[zaloguj się]
[pdf]

PRZEMIESZKAWAĆ (63) vb impf

przemieszkawać (49), przemięszkawać (14); przemięszkawać GliczKsiąż (2), GroicPorz (3), ArtKanc (2); przemieszkawać : przemięszkawać Leop (3:3), BibRadz (3:3), ModrzBaz (4:1).

Oba e jasne; w inf -szkå- (9), -szka- (6); -szkå- RejAp, RejPos (2), RejZwierc, ArtKanc (2), SarnStat; -szka- GliczKsiąż, BibRadz, ModrzBaz (2); -szkå- : -szka- LubPs (1:1), Leop (1:1); drugie a jasne; w pozostałych formach pierwsze a pochylone.

Fleksja
inf przemieszkåwać
indicativus
praes
sg pl
3 przemieszkåwå przemieszkåwają
praet
sg
3 m przemieszkåwåł
n przemieszkåwało
fut
sg pl
2 m będziesz przemieszkåwåł m pers
3 m przemieszkåwać będzie, będzie przemieszkåwåł, będzie przemięszkåwać m pers będą przemieszkåwać
f przemięszkåwać będzie, będzie przemieszkåwać m an
imperativus
sg
2 przemieszkåwåj
conditionalis
sg pl
3 m by przemieszkåwåł m pers by przemięszkåwali
f by przemięszkåwała m an

inf przemieszkåwać (9). ◊ praes 3 sg przemieszkåwå (15). ◊ 3 pl przemieszkåwają (4). ◊ praet 3 sg m przemieszkåwåł (12). n przemieszkåwało (1). ◊ fut 2 sg m będziesz przemieszkåwåł (1). ◊ 3 sg m przemieszkåwać będzie (4), będzie przemieszkåwåł (3), będzie przemięszkåwać (1); przemieszkåwać będzie RejAp, RejZwierc, ModrzBaz; przemieszkåwać będzie : będzie przemieszkåwåł : będzie przemięszkåwać Leop (–:2:1), RejPos (1:1). f przemięszkåwać będzie (2) Leop, BibRadz, będzie przemieszkåwać (1) WróbŻołt. ◊ 3 pl m pers będą przemieszkåwać (3). ◊ [imp 2 sg przemieszkåwåj.] ◊ con 3 sg m by przemieszkåwåł (3). f by przemięszkåwała (1). ◊ 3 pl m pers by przemięszkåwali (1). ◊ part praes act przemieszkåwając (2).

Sł stp: przemieszkawać, przemięszkawać, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

I. Intransit. (63):
1. Być, znajdować się (60):
a. Znajdować się gdzieś; morari Vulg, PolAnt; commorari Vulg, Modrz; inhabitare Vulg; habitare PolAnt; versari Modrz [w tym: gdzie (33)] (56): Korzeń moy otworzony ieſt wedle wod/ á roſá przemięſſkawáć będzie ná żniwie moim. Leop Iob 29/19.
Przen (3): Abowiem by ynáczey miało być tedybyſćie nic inſſego nieczynili/ iedno iż byſćie budowáli dom złoſći przemieſzkawáć RejPs 85v; Bo kędy zgodá święta przemieſzkawa/ Tám pan niebieſki wſzytko dobré dawa KochPs 197.
Zwrot: »w sercu [czyim] przemieszkawać« (1): Zakon Páńſki w ſercach ich przemyeſſkawa záwżdy LubPs K2v.
α. O ludziach: przebywać (33):
αα. Przebywać gdzieś dłuższy czas, mieszkać; ambulare PolAnt (26): [mężowie boży] nie ſtáráli ſie też o budowánya w kthorychby przemyęſzkawáli. GliczKsiąż H2; GroicPorz p2v, ii3v [2 r.]; BibRadz 1.Reg 30/31, 3.Reg 12/2, Ioann 7/1; RejZwierc 274v; A ieſliże Krol wſzytkę Rzecżpoſpolitą vmiłuie/ [...] záprawdę y toć vcżyni/ że wſzytkie powiáty ktore zowiemy Woiewodztwy/ w koło obieżdzáć/ á w nich pewnych cżáſow przemieſzkáwáć będźie. ModrzBaz 20v; On Sláchćic/ ták mężnie ſobie pocżąwſzy/ w mieśćie poki chćiał bez karánia przemieſzkawał ModrzBaz 31, 22, 103v [2 r.]; Iż gdyby kto Dignitárſtwo álbo vrząd iáki v nas vprośił/ y wźiął/ niemáiąc w inym Powiećie [...] tákowéy ośiádłośći właſnéy y wolney [...] tedy táki dwie śćie grzywien winy przepáść ma w któréyby przedtym wedle ſtanu ſwégo przemieſzkawał/ y przemieſzkawáć mógł SarnStat 483.

przemieszkawać u kogo (2): Dawid v Abimelechá krolá przemyeſzkawał/ vciekáiąc przed Saulem LubPs Iv; HistLan D3v.

przemieszkawać z kim (2): Będąć oni ſemną przemieſzkawać ale zdradi ſwe zataią WróbŻołt 55/7; Támże [w miastach judejskich] oni też ſpołu z nim będą przemyeſſkáwáć/ W tym ſwiętym dzyedzictwye yego iemu chwałę dawáć LubPs Qv.

przemieszkawać w czym [= w jakich warunkach] (2): Przetoſz zdrowie cżłowiecże ieſt przemieſzkawać w powietrzu ſwiebodnym/ wiatrem od połnoczi przewiewaiączem FalZioł V 62; BibRadz Ps 24/13.

przemieszkawać jak długo (3): wſſák żaden nye może ſie náuki wyucżyć/ á wyęc práwie do smyerći w ſzkole ma przemyęſzkáwáć? GliczKsiąż N2; HistRzym 119; Bárzo z wielkim doſtátkiem ták był nawſzem chowan/ Po pułroczu v każdej z nich [ojciec u córek] przemieſzkawáiąc HistLan D3v.

Zwrot: »w gościnie przemieszkawać« (1): A zażby ón miły Candidat [...] zbieráiąc pieniądze ná drogę y dom włáſny opuśćiwſzy/ w gośćinieby przemieſzkawał WysKaz 6.
Szereg: »mieszkać a przemieszkawać« (1): Aſer mieſzkał ná brzegu morſkim/ á przemieſzkawał ná porćiech [habitabat in litore maris et in portubus morabatur]. Leop Iudic 5/17.
W przen (1): Duſzá iego w dobrách przemięſzkáwáć będźie/ á pothomſtwo iego otrzyma w dźiedźictwo źiemię. BibRadz Ps 24/13.
Przen (1):
Zwrot: »w sercu [czyim] przemięszkawać« (1): W ſercu wierney duſze przemięſzkawá duch małżonká prawdźiwego. BibRadz I 351b marg.
ββ. Przebywać gdzieś krótko, chwilowo (2):
ααα. Wielokrotnie (1): A ták we dnie vczył w kośćiele/ á w nocy wyſzedſzy przemieſzkawał ná gorze ktorą zową oliwną BibRadz Luc 21/37.

[przemieszkawać w czym [= czym się zajmując]: [Chrystus] Dla nich [grzesznych ludzi] chodził y kazał we dnie/ á prze ich zbáwienie w cżuynośći á w modlitwie przemieſzkawał w nocy WujPosN 1584 I 219 (Linde s.v. przemieszkać).]

βββ. Jednorazowo (1): Vyźrzawſzy thedy Ceſarz zdáleká wielką wodę/ Rzekł ſwym rycerzom: Zoſtańćie tu tho máło/ áż ſie ia poydę ſkąpię. [...] A gdyż tám kąpiąc ſie/ przemieſzkawał/ przyſzedſzy niektory cżłowiek/ [...] wſiadſzy ná iego koń/ iachał ku rycerzom. HistRzym 41v.
γγ. O zbawionych po śmierci (5): LubPs G, T3; tuć też ſą prawdźiwe Swiątośći/ thuć ieſt dar ſpolney miłośći/ o iák tu dobrze przemięſzkawáć/ w wierze, w łáſce ſpolnie obcowáć. ArtKanc K11v.

przemieszkawać w czym [= w jakim stanie] (1): RejPos 200 cf »bez końca przemieszkawać«.

Zwroty: »[w kim] bez końca przemieszkawać« (1): racz nas naſſycic onem pokarmem poządliwem [!]: [...] aby nas ſtąd ſobye tak poſwięcił a godne vczinił: aby ti wnas: ami wtobie panu ſwoiem wradoſci a bes konca mogli przemieſzkawac. RejPs 200.

»przemieszkawać w przybytkach [czyich]« (1): Błogosłáwiony ktoregoś ſobie obrał á kſobie przytulił: będzie przemieſzkawał w przybythkach twoich [inhabitabit in atriis tuis]. Leop Ps 64/5.

β. O płodzie (2): bowiem macicza, to ieſt miechierz w ktorim płod przemieſzkawa: niemiewa w ſobie takiey wilgotnoſci iaka bywa przed pocżęciem. FalZioł V 15; Toż łożyſko w ktorim dziecię w żywocie przemieſzkawało/ zową po łacinie Secundina FalZioł V 84v.
γ. O Bogu (14):
αα. O rzeczywistej obecności Boga Starego Testamentu (4): á Pan będzie przemieſſkawał ná Syonie Leop Ioel 3/21.

przemieszkawać miedzy kim (1): Choć ták rad przemyeſſkawał myedzy ludem onym/ Wſſákże potym vcżynił gi ták ſpuſtoſſonym LubPs Sv.

W przen (2): Quoniam dixiſti in aeternum miſericordia edificabitur in coelis: preparabitur veritas tua in eis. Abowiemes thy panie boże rżekł iż miłoſierdzie wiecżnie będzie ſprawione w niebioſach/ á prawda twoia będzie wnich przemieſzkawać. WróbŻołt 88/3; Wſſákoſz iednak bliſkie ieſt zbáwienie iego thym co ſie go boią: áby przemięſſkawáłá chwałá w źiemi náſſey. Leop Ps 84/10.
ββ. O niewidzialnej opiekuńczej obecności Boga wśród ludzi (7): Bo Pan Bog w koſcyele ſwym ſwiętych ſpołecżnośći/ Záwżdy tu przemyeſſkawa s ſwey dobrotliwośći LubPs C3v; KochPs 69; [tám práwego Pána Chriſtuſá ſzukáli; gdzie [...] racży przemieſzkáwáć. HerbOdpow H2v].

przemieszkawać z kim (4): Wiernić twoi miły Pánie co w tobie vfáią/ Cić ſie z rádoſcią w łáſce twey dziwnie roſkocháią/ A ty záwżdy będzyeſz Pánie przemieſzkawał z nimi LubPs B4v; RejPos 48v; ArtKanc K10v; [Pan Bóg] niewſpomniał ná podnożek nog ſwoich (może rozumieć ná ćiáło ſwe naświętſze/ ktorym Pan Kryſtus w Sákrámenćie Swiętym z námi przemieſzkawa) PowodPr 9.

przemięszkawać w kim (1): Abowiem co ieſt ćći/ y chwały/ y mocy Bożey/ y ktory ieſt Duch iego: tedy w was będzie przemięſſkáwáć [super vos requiescit]. Leop 1.Petr 4/14.

przemięszkawać jak długo (1): K tobieć przez Proroki mowi/ á obietniceć ſwe cżyni/ iż on ćiebie ſam chce budowáć/ ná wieki z tobą przemięſzkawáć ArtKanc K10v.

Zwrot: »w [czyjej] społeczności przemieszkawać« (1): A niechay ſie iáko chcą wierni w niebeſpiecżeńſtwach zdádzą iákoby mieli być zátłumieni/ ále gdy Pan z nimi á w ich ſpołecżnośći będzie przemieſzkawáć racżył/ tedi ony wſzytki/ by ſnadź y naſroſzſze trwogi/ ſmutki/ troſki/ kłopoty/ á niebeſpiecżeńſthwá/ w wielkie á oſobliwe pociechy obroćić ſie im muſzą. RejPos 48v.
γγ. O jedności osób Trójcy Św. (3): w nim [Synu Bożym] przemieſzkawa Boſthwo SarnUzn B6v.
Zwrot: »przemieszkawać w jedności [czyjej]« (1): a zwłaſſcza iſz to wiemy iſz on [Syn boży] od wieka przemieſzkawa wiednoſci twoiey y krolowacz będzie nad nami przez wſſytki wieki RejPs 121.
Zwrot: »w sobie przemieszkawać« (1): że ſie nam dziwno nie ma widzieć/ przecż Ociec s Synem ieſt ieden. Ponieważ obá w ſobie przemieſzkawáią SarnUzn F2v.
δ. O istotach żyjących, zwłaszcza o zwierzętach: żyć (3): pod cieniem tego drzewa wężowie y inſzy robaczy radzi prze mieſzkawaią FalZioł I 48d; RejPs 34v; Niebo/ źiemiá/ y morze temu niech cześć dawa/ Y cokolwiek duſz w tym przemieſzkawa. KochPs 101.
b. Znajdować się w określonym stanie, warunkach (4):
Zwrot: »w obronie, w opiece, w opatrzności przemieszkawać« [w tym: w obronie a w opiece itp. 3 r.] [szyk zmienny] (4:2:1): RejAp 6v; Iż kto chodzi w ſpomożeniu Páná tego/ iuż tákowy záwżdy przemieſzkawa w ſwiętey obronie iego. RejPos 331, 351v; RejZwierc 206.
2. Postępować jakoś (3):

przemieszkawać według kogo (1): A kto nie będzie według mnie przemieſzkawał/ ten nielza iedno muśi być wyrzuczon s tey winnice RejPos 59v.

przemieszkawać z czym (1): Zadnego Pan Bog nie miłuie/ iedno tego ktory z mądrośćią przemieſzkawa WysKaz 4.

przemieszkawać w czym (1): Racz miły panie nam tak łaſkawie ſſafowac ſwięte miłoſierdzie twoie: [...] aby ſprawami ludzi złoſciwych a przykłady ich nic niebyły wzgorſſone: a owſſem aby były ſtemi złączone ktorzy wniewinnoſci a wpoſluſſenſtwie twoiem vſtawicznie przemieſzkawaią RejPs 38.

3. [Przeczekiwać, powstrzymywać się od działania: Nie podnoś ſie wſpráwie vczynku twego á nie roſpaczay czáſu vdręcznia (marg) alias przemięſkaway (–) KsięgiEklez Dv marg.]
II. [Transit.: Omieszkiwać, zaniedbywać [czego a. co]: A wſzákoż cżáſu tákowey drogośći nie przemieſzkaway przedawánia zboża Cresc 1571 40.]

Synonimy: I.1. być, chodzić, przebywać; 2. czynić, działać, postępować; 3. przeciągać, przedłużać, zwłoczyć; II. wstrzymawać, wściągać, zaniechawać.

Formacje współrdzenne cf MIESZKAĆ.

Cf PRZEMIESZKAWAJĄCY, PRZEMIESZKAWANIE

AL