[zaloguj się]
[pdf]

PRZENOSIĆ (73) vb impf

e oraz o jasne.

Fleksja
inf przenosić
indicativus
praes
sg pl
1 przenoszę przenosimy
2 przenosisz przenosicie
3 przenosi przenoszą
praet
sg pl
2 f -ś przenosiła m an
3 m przenosił m pers przenosili
n subst przenosiły
conditionalis
sg pl
1 m bych przenosił m pers
3 m by przenosił m pers by przenosili
f by przenosiła m an
n przenosiłoby subst by przenosiły
impersonalis
praet przenosz(o)no
participia
part praet act przenosząc

inf przenosić (14). ◊ praes 1 sg przenoszę (7). ◊ 2 sg przenosisz (2). ◊ 3 sg przenosi (16). ◊ 1 pl przenosimy (3). ◊ 2 pl przenosicie (1). ◊ 3 pl przenoszą (9). ◊ praet 2 sg f -ś przenosiła (1). ◊ 3 sg m przenosił (1). ◊ 3 pl m pers przenosili (3). subst przenosiły (1). ◊ con 1 sg m bych przenosił (2). ◊ 3 sg m by przenosił (3). f by przenosiła (1). n przenosiłoby (1). ◊ 3 pl m pers by przenosili (2). subst by przenosiły (1). ◊ impers praet przenosz(o)no (1). ◊ part praet act przenosząc (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

1. Przemieszczać [w tym: kogo, co (26)] (32): Transfero, Przenoſzę/ Przeſadzam ná ynſze mieiſcá. Mącz 124c; Transmoveo, Przenoſzę/ Przeſtáwiam/ ná ynſze mieyſce przeciągam. Mącz 235a, 123d; Transduco – Przeprowadzam, przenoſzę. Calep 1079a, 1079a.
A. Zmiana miejsca odbywa się przez ruch (24):
a. Zabierać z jednego miejsca i umieszczać na drugim (23):

przenosić z czego (1): Potym [biskup] Stołę z rámion [księdza wyświęcanego] przenoſząc/ krzyżem ią ná pierśiách ſkłáda KuczbKat 245.

Przen [dokąd] (4): iż Apoſtoł opiſuiąc zacnosć kroleſtwá Chriſtuſowego, do ktorego Bog oćiec przenośi wyrwánych z kroleſtwá Szátáńſkiego/ w tym ią záſadza [...] CzechRozm [37]v, 184v.
Zwrot: »przenosić do nieba« = kierować myśli ku sprawom boskim [szyk zmienny] (2): WujNT Bbbbbb4; dla tego żeby nie kłádli miłośći ſwoiey w tych rzecżách przemiiáiących/ ále wſzyſtkie ządze ſwoie do niebá przenośili. WysKaz 11.
α. Niosąc lub wioząc (9): Mącz 314a; A gdyż przyſzedł do niektorey rzeki: á dla głębokośći oney rzeki nie śmiał przenośić oboygá dzieći: ále położywſzy iedno ná brzegu/ nioſl drugie przez wodę. HistRzym 129, 131; Słowo/ Ach/ znáczy naczynie/ ktore mogł przenośić/ ná ktore ogień kłádziono. BudBib I 394b marg.

przenosić przez co (1): y ſtrzegł ſam/ niedopuſzcżáć y ſtátku ábo nacżynia przenośić przez on kośćioł/ iáko dom Boży do modlitwy ſpráwiony PowodPr 53.

Zwroty: »na [które] miejsce przenosić« (1): gdy tyſz kámienie záśię/ ná onoſz mieyſce przenośić iey kazano. SkarŻyw 225.

»z miejsca na miejsce przenosić« (2): [łasica] Dzieci też ſwoie młode zmieſtcza na mieſtcze przenoſi aby gich nienaleziono. FalZioł IV 12c; y kazáłá iey kámienie niepotrzebne zmieyſcá ná mieyſce przenośić/ doſyć ćięſzkie. SkarŻyw 225.

αα. O relikwiach (1): Gdy the ćiáłá przenoſzono/ ślepy był vzdrowion WujJud 60v.
ββ. [O znakach granicznych: przesuwać, przestawiać:
Zwrot: »przenosić granice«: Przeklęty ktory przenośi gránice [qui attingit terminum] bliźniego ſwego. BibRadz Deut 27/17 (Linde).]
β. W sposób cudowny (7): Benedykt 9. nie tylko ná tęż ſtolicę wſkocżył przez ſwe cżárnokśięſtwo/ ále też/ z ktorymi iedno chćiał białymi głowámi ſpołkował: ony do śiebie przenoſząc [tj. przez czary] CzechEp 423.
Zwrot: bibl. »gory przenosić« [w tym: czym (1)] (6): KromRozm I O4; WujJud 106; Y choćiabych miał proroctwo/ y wiedźiałbych wſzytkie táiemnice/ y wſzytkie náuki: y miałbym wſzytkę wiárę/ ták iżbych gory przenośił [ut montes transferam]/ á miłośćibych nie miał: nicęm nie ieſt. WujNT 1.Cor 13/2, przedm 37, s. 72, 519.
γ. Wykonując krok nogą, przekraczając przeszkodę (1): Albo snim [koniem] káż przez drzewo iecháć/ ieſlić nogę chromą ćięſzko przenośi/ znák ieſt wyplecenia SienLek 170.
δ. W sferze nadprzyrodzonej: brać do nieba (o duszy) (1):
Zwrot: »do nieba przenosić« (1): á nieynáczey wywodziſz ná ſwobodę duſſę moię iakoby ią wziąwſſy ſpiekłá do niebá przenoſił. RejPs 128.
b. Skłaniać do zmiany miejsca zamieszkania (1):
Zwrot: »przenosić z krainy do krainy« (1): wſpomni ſobie ná ony wielkie miłoſniki Páńſkie/ w iákim záwżdy przeſládowániu á vćiſnieniu byli/ iáko ie Pan przenośił s kráiny do kráiny/ iáko Abráámá/ Iákobá/ Iozephá. RejAp BB6v.
B. Zmiana miejsca nie odbywa się przez ruch (3):
a. Na mocy decyzji: zmieniać siedzibę, miejsce dziania się (2): y dla niewielkośći ſpraw Kołomyyſkiégo powiátu/ roki Ziemſkié Kołomyyſkié in eodem vigore przenośimy do Háliczá SarnStat 731.
Zwroty: »przenosić na miejsce [które]« (1): áby wolno Biſkupowi Rzymſkiemu ſtolicę Piotrowę przenośić ná mieyſce ktoreby mu ſię podobáło. NiemObr 54.

»stolicę przenosić« (1): NiemObr 54 cf »przenosić na miejsce«.

b. Przez czynność prawną: wpisywać do akt (1):
Zwrot: »do akt przenosić« (1): A zapiſy té Grodzkié máią ſobie do Akt Ziemſkich przenośić y przewodźić/ ćiż ſámi którym będą czynioné/ wedle zwyczáiu ſtárégo do roku. SarnStat 1157.
Szereg: »przenosić i przewodzić« (1): SarnStat 1157 cf Zwrot.
2. Przekazywać, rozpowszechniać (o informacjach) [co] (4): RejZwierc 262; [y bywáią wnienawiſći/ nietylko ći/ co táiemnice przenoſſą: ále y ći co ich ſlucháią. ErazmJęzyk K6v (Linde)].

przenosić do kogo (3): A ták nie trzebáć ná nas áni ſzpiegow/ áni zdradziec czo ie morduiemy/ gdy kiedy przenoſzą ſpráwy náſze álbo táiemnice náſze do nieprzyiacioł náſzych. RejZwierc 262v. Cf Zwrot.

Zwrot: »słowa [czyje] przenosić [do kogo]« = relacjonować, donosić (2): Ktemu przedemną zálecáli dobroć iego/ á potym ſłowá moie ná ſtronie przenoſili do niego [verba mea referebant ei] BibRadz 2.Esdr 6/19; BudBib 2.Esdr 6/19.
3. Zmieniać; transferre Modrz, JanStat [co] (16):
a. Pod względem jakości, istoty rzeczy [w co] (1):
Szereg: »przenosić albo przemieniać« (1): ktorzy yáko S. Yudaſz piſſe/ łáſkę páná náſſego przenoſſą álbo przemyenyáyą wnyeczyſtoſć. KromRozm I C2v.
b. Pod względem podmiotu lub obiektu ustosunkowania: zmieniać zakres obejmowania, stosowania (15):

przenosić na kogo (1): áby oni cżći Bożey/ y páná Chriſtuſowey chwały/ ná ludźi zmárłe/ iáko ná Máryą pánnę/ y ná inne nie przenośili. NiemObr 121.

Zwrot: »do inego przenosić« (1): Nie chcę Boże chwały thwey do inych przenośić [timui ne honorem Dei mei transferrem ad hominem Vulg Esth 13/14]/ Bych opuśćiwſzy ciebie miał ſkąd inąd prośić/ Iákiego wſpomożenia á rátunku ſwego LubPs hh4v.
α. W sferze władzy, prawa i innych zjawisk życia społecznego: dawać, powierzać innemu (13): LeovPrzep F3v; Widźiſz pychę Antychriſtowſką/ ktory/ y Bogu ſię rownáć/ y Krole zniewolić y kroleſtwá przenośić chćiał NiemObr 154.

przenosić do kogo (5): Wiele ich/ ktorzi wywożeniem tych rzecży y ſámi bogáćieią/ y obfitość [tj. bogactwo] do poſtronnych ludźi przenoſzą ModrzBaz 34; PowodPr 12. Cf Zwroty.

przenosić na kogo, na co (5): NiemObr 29, 49; A té zapiſy/ któré iednym związkiem w ſobie wſzytko zámykáią/ nic nie wyymuiąc/ áni zoſobná mieniąc/ ále wſzyſtko Páńſtwo [= uprawnienia] ná oſobę przenoſząc/ wſzyſtko w ſobie zámykáią SarnStat 52, 1091, 1096.

przenosić przez co [= na mocy czego] (1): y wſzyſtko práwo/ któré nam w przerzeczonym Kośćiele/ Biſkupſtwie/ Kápitule/ którymkolwiek ſpoſobem przynależáło/ ná przerzeczonégo Naiáſnieyſzégo Páná Káźimiérzá Królá Polſkiégo/ iego potomki dźiedźice Króle y króleſtwo Polſkié zupełnie ſkłádamy/ przenośimy przez ninieyſzy liſt. SarnStat 1096.

W przeciwstawieniu: »odejmować ... przenosić« (1): ModrzBaz 22v cf »do inszych ziem przenosić«.

Zwroty: »do inszych ziem przenosić« (1): ktorzi áby nápełnili żądze ſwe/ śmieią y lud łupić/ y ćięſzkiemi brzemiony trapić/ y pożytki im odeymowáć/ á to cżego z gruntow ná ktorych żywą nábyli/ do inſzych źieḿ przenośić [alias in terras transferre] ModrzBaz 22v.

»przenosić od jednego ... do drugiego« (2): gdy [papieże] ná koniec y Ceſarſtwá przenośili/ od iedney nácyey do drugiey SkarJedn 149; SkarKaz 2b.

»przenosić od [kogo] do inego ...« (1): Bo mowi Mędrzec: (Dla nieſpráwiedliwośći przenośi P. Bog kroleſtwá od narodu do inego narodu.) SkarKazSej 700a.

Szeregi: »przenosić i dawać« (1): y wſzyſtko práwo/ któré nam Miſtrzowi/ y Zakonowi Komendorom náſzym ná Zamkách náſzych/ w mieśćiéch/ w miáſteczkách/ Ieźiorách/ Wyſpách/ łowieniu ryb/ álbo wśiách przynależáło álbo mogło przynależéć/ ná przerzeczonégo Naiáſnieyſzégo Páná Káźimiérzá Królá/ potomki iego/ y króleſtwo Polſkié przenośimy y dáiemy [transferimus et applicamus JanStat 870]. SarnStat 1091.

»składać, przenosić« (1): SarnStat 1096 cf przenosić przez co.

4. Przechodzić górą nad czymś; superferre Cn (7):
a. Z podmiotem nieosobowym [kogo] (1): ktore [działa] namnieyſzey ſzkody w náſzych nievczyniły/ bo iż niżey leżeli/ tedy ich kule przenośiły. StryjKron 757.
b. Z podmiotem osobowym (6):
[Zwrot: »przenosić okiem« = nie dostrzegać, przeoczać: Máło rozſądni vbiegáią ſię do mieyſcá: ále mądry máło o to dba. Bo v máło bácżnych by naybliżey śiedźiał/ przenoſzą okiem: á v bácżnych y w kąćie obacżą. PlutBBud C (Linde).]
Przen (6):
Zwrot: »przenosić oczyma (a. okiem) [kogo]« = okazywać lekceważenie, pogardę [szyk zmienny] (6): Panći roſkázuie ábyś go miłował iáko ſiebie ſámego: á ty zápomniawſzy tego/ gárdziſz im/ á przenośiſz go ocżymá ſwemi. RejPos [219]v; Wieczny boże/ nie naydźieſz pychy w ſercu moim/ Anim ia zwykł przenośić chudſzych okiem ſwoim KochPs 194; KochPieś 35; PudłFr 56, 65; SzarzRyt B3.
5. Przewyższać, okazywać się większym pod jakimś względem; antecedere, antecellere, anteire, antepellere, antestare, antevenire, eminere, enitere, evincere, excedere, excellere, exsuperare, praecedere, praegredi, praeminere, praestare, praeterire, superare, supercurrere, superminere, supergredi, vincere Cn [kogo, co] (12): RejKup r5v; Lecz cnotá wiecznotrwáła/ wſzytko témi rázy Z myślą wolną przenośi/ wſzelkiéy prózna zmázy. GosłCast 33; [Abowiem to iego [Chrystusa] weſzcie w kroleſtwo niebieskie/ przenosi wſzytkę myſl/ a wſzytki rozumy cżłowiecże. RejKat 34].

przenosić czym [= pod jakim względem] (1): Gdźiéż oná twa ozdobá? wdźięczna páni moiá/ Piérwſzy twéy kwiát vrody? kędy białość twoiá? Którąś pod ſłońcem práwie wſzytkié przenośiłá/ Zrázuś ták wſzytkiégo zbyłá? GosłCast 23.

a. Pod względem rozmiarów, ilości lub ceny (9): áczkolwiek liczbá ich [wrogów Dawida] wtelkie [!] zebránie ludzi przenoſi. RejPs 83v; Abowiem gdyby cztery álbo pięć ran miał opłácáć/ káżdą ránę połowicą Wargieltu/ przenośiło by tho cáły Wargielt/ tho ieſt zapłátę człowieká zábitego. GroicPorz k4; GrzepGeom E3v, E4; Nie pięć li wroblow przedáią zá dwá pieniądza [...]. Przeto nie boyćie ſię/ mnogie wroble przenośićie [praestatis (marg) pluris estis (–)]. BudNT Luc 12/7; Co nie ná máłe beneficia/ ále ná te ktoreby pięć ſet złotych intraty przenośiły/ rozumieć y ſtánowićby ſię miáło. VotSzl Dv.

przenosić czym [= o ile] (3): iż Figurá ná cztéry węgły/ ma kąty ſwé cztérem kątóm proſtym równé/ ták iż dwiemá kątomá proſtymi przenośi kąty Kliná iednégo. GrzepGeom E3v, E4 [2 r.].

6. Niszczyć przez zużywanie, nosić aż do zużycia (1): Attero, Nácieram/ vcieram/ przicieram/ przenoſzę. Mącz 450d.
7. Wybaczać, odpuszczać [co] (1):

przenosić z kogo (1): Ty głádźiſz niepráwość á przenośiſz grzech z oſtátkow dźiedźictwá twego KuczbKat 375.

Zwrot: »przenosić grzech« (1): KuczbKat 375; [Ktoryż Bog podobny tobie? ktory odeymuieſz niepráwość y przenośiſz grzech [transis peccatum] tych oſtátkow dźiedźictwá twoiego? Leop 1575 Mich 7/18 (Linde)].

Synonimy: 1. przekładać, przesadzać, przestawiać; 3. zmieniać; b.α. dawać, poruczać, powierzać; 5. przewyszszać; 7. darować, odpuszczać, przebaczać.

Formacje współrdzenne cf NIEŚĆ.

Cf PRZENOSZĄCY, PRZENOSZENIE, PRZENOSZONY

RS