[zaloguj się]
[pdf]

PRZESADZAĆ (19) vb impf

e jasne; w inf oba a jasne; w pozostałych formach -så- (8), -sa- (5); -så- GliczKsiąż, RejPos (2), RejZwierc (2), też Calep; -så- : -sa- Mącz (2:5).

Fleksja
inf przesadzać
indicativus
praes
sg pl
1 przesådzåm
3 przesådzå przesådzają
imperativus
sg
2 przesådzåj
conditionalis
sg
3 m by przesådzåł

inf przesadzać (4). ◊ praes 1 sg przesådzåm (8). ◊ 3 sg przesådzå (1). ◊ 3 pl przesådzają (4). ◊ imp 2 sg przesådzåj (2). ◊ [con 3 sg m by przesådzåł.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII (z Cn) – XVIII w. s.v. przesadzić.

1. Przekładać na inne miejsce, umieszczać gdzie indziej; transponere Mącz, Calep; transferre Mącz, Cn; deponere Mącz; traducere Cn (12): Transpono, Przekłádam z yednego mieyſcá ná drugie przeſádzam. Mącz 312a; záwſze kiedy byś miał co koło tych Karpiąth ſpráwowáć álbo łowić/ álbo przeſádzáć/ Pátrz záwżdy dniá pogodnégo Strum Pv; Calep 1081a.
Zwrot: »przesadzać na insze miejsce« (1): Transfero, Przenoſzę/ Przeſadzam ná ynſze mieiſcá. Mącz 124c.
a. O roślinach: wykopawszy, sadzić w innym miejscu; transplantare Mącz, Cn; transerere Calep, Cn; deplantare, explantare Mącz; differre Cn [w tym: co (5)] (7): Semina deponere, Latorośli ſzczepić álbo młode drzewká wſádzáć przeſádzáć. Mącz 381b, 303a; Calep 1079a.

przesadzać dokąd (3): Cf przesadzać skąd dokąd, Zwrot.

przesadzać skąd dokąd (2): Seminarium. Est locus ex quo transferuntur plantae in aliam terram – Mieſcze dlia płodzenią, z ktorego nidzei [lege: indziej] zaſie przeſadzaią. Calep 964a. Cf Zwrot.

Zwrot: »przesadzać na insze miesce, z jednego miejsca na drugie« [szyk zmienny] (1:1): Seminarium, Mieſce do młodych ſzczepów/ ſzczepienia/ które potim ná ynſze mieſcá gdy yuż odroſtą przeſadzáyą Mącz 381c; Transplanto, Przeſádzam ſzczep z yednego mieyſcá ná drugie. Mącz 462d.
Szereg: »przesadzać albo szczepić« (1): Nutrix aliquando pro seminario, Miáſto ogródká gdźie źiołá rożdzki/ Látorosłki y co tákowego chowáyą/ áż ſie godzą przeſádzáć álbo ſzczepić. Mącz 255c.
b. Odłączać, odosobniać, izolować [co od czego (żywotne)] (1): [pastuchowie] dobre á zdrowe owce od párſſywych á záráźliwych przeſadzáyą/ aby ſye nye myęſſáły/ y ſámy od ſyebye nye káźiły. GliczKsiąż B4.
2. Wybierać na urząd [kogo na co] (2): iácy máią być ſprawce á ſzáfárze tych ſkárbow Páńſkich [...]/ y iákie máią być ſpráwy á ſzáfárſthwo ich/ y iáko ſie podawce ábo przełożeni/ ktorzy ie ná to przeſadzáia [!]/ máią ná to rozmyſláć RejPos 24v, 330.
3. Przekraczać w czymś normę; nie zachowywać umiaru [w tym: czego (z przeczeniem) (1)] (2):
a. W jedzeniu (2):
Zwrot: »nazbyt przesadzać« (1): (nagł) Ná Kuchnie. (–) Rádzęć názbyt nie przeſadzay/ Ten gmách záwżdy z mieſzkiem zgadzaj RejZwierc 237v.
W przen (1): Chceſzli nie mieć w mieſzku ſtráchu/ Nie przeſadzay tego gmáchu [tj. kuchni]. RejZwierc 237v.
b. [W wynagradzaniu robotników: płacić zbyt wiele, przepłacać [kogo czym]: Aby gwarek albo huttny pan, ieden drugiemu robotnikow nie odłudzał, a mytem nie przesadzał. OrdunekGórn 33.]
4. Umieszczać na powierzchni czegoś drobne elementy ozdobne; wysadzać klejnotami (2): Interstinguo, Przedzielam/ przeſádzam. Mącz 416b.
Zwrot: »[co] perłami przesadzać« (1): Distinguere gemmis coronam Wieniec perłámi przeſádzáć. Mącz 416a.
5. Przewiązywać czymś w celu złączenia, spajać (1): Internecto, Przeplatam/ przeſádzam/ przewięzuyę. Mącz 244b.

Synonimy: 1. przekładać, przenosić; b. oddzielać, odłączać, rozdzielać, wyłączać; 2. mianować, nominować, obierać, powoływać, przekładać, wybierać, wysadzać, wzywać; 3. przebarszczać; a. objadać się, obżerać się, przekładać się; b. przepłacać; 4. wysadzać; 5. przeplatać, przewięzować, spajać.

Formacje współrdzenne cf SADZIĆ.

Cf PRZESADZANIE, PRZESADZANY

AKł