Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [PRZERWANOŚĆ]

Następne hasło: PRZERWIPAS »

PRZERWANY (16) part praet pass pf

e jasne; w formach złożonych a jasne; w formach niezłożonych -ån(a) (2), [-ana].

Fleksja

sg
m	N	przerwany, przerwån	f	N	przerwana, przerwanå, przerwåna	n	N	przerwan(e)
	G			G	przerwany		G

pl
D		przerwanym
A	subst	przerwan(e)
L		przerwanych

sg m N przerwany (4), przerwån (1); ~ (attrib) -any (1); ~ (praed) -ån (1). ◊ f N [(attrib) przerwana], (praed) przerwanå (1) SkarJedn, przerwåna (1) MurzHist. ◊ G przerwany (1). ◊ n N przerwan(e) (2). ◊ pl D przerwanym (2). ◊ A subst przerwan(e) (3). ◊ L przerwanych (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: przerwan od kogo (1).

Sł stp s.v. przerwać, Cn notuje, Linde także XVIII w. s.v. przerwać.

Znaczenia

1. Podzielony na części szarpnięciem, rozerwany (3)
- a. O tkankach (2)
2. W którym powstała wyrwa, wyłom, dziura (4)
- a. Wskutek naporu wody (2)
  - Przen (2)
- b. O wojsku (1)
- c. O łożysku płodowym (1)
3. Który nadwerężył się wskutek wysiłku fizycznego, przedźwignął się; w funkcji rzeczownika (2)
4. Który skończył się, przestał trwać (2)
5. Który kończy się nagłym stromym spadkiem, spadzisty, gwałtownie stromy (o obszarach górzystych i wyżynnych) (4)
*** Bez wystarczającego kontekstu (1)

1. Podzielony na części szarpnięciem, rozerwany; interruptus Mącz, Cn; abruptus Cn (3): Interrupta contexere, Przerwáne ſpoić. Mącz 361b.

a. O tkankach (2): Zyły ſuche przerwane z raſzcża. FalZioł ++7d.

Szereg: »przepukły albo przerwany« (1): [liście dębu] też zwieraią mieſthcza przepukłe albo przerwane. FalZioł I [1152]a.

2. W którym powstała wyrwa, wyłom, dziura (4):

a. Wskutek naporu wody (2): [Tamże na dziedzinie grabowskiej stawek w polu na strudze Gozdnie, przerwany, pusto leży. LustrWpol II 124.]

Przen (2): ſtąd teſz wód tak wielká moc/ aſz do duſze moiei przyſzła/ A toſz ieſt groblá [tj. ofiara Chrystusa] odemnie przerwána/ ktorá mię przedtem od gwałtu powodźi a wyléwániá okrutnego/ ſzczyciła MurzHist L2.

Szereg: »i przerwan i odjęt« (1): W tenże dzień wſzytki źrzodłá przepáśći wielkich porwáły ſię/ y okná niebieſkie otworzone ſą. (marg) Kres wodam zámierzony y przerwan był y odięt. Nad podobieńſtwo wielkość vpádłá wod. (–) BibRadz Gen 7/11.

b. O wojsku (1): Ne interrupta Romanis acies videretur, Aby ſie Rzymiánów przerwány ſzyk nie dał/ nie widźiał. Mącz 361b.

c. O łożysku płodowym (1):

Wyrażenie: »przerwany sam przez się« (1): Gdi iuż będzie wrodzeniu, tak że pocżnie ſie łożyſko vkazować [...] znak że dziecię bliſko ieſt, á tak ieſtli ono Lożyſko nie może być rychło przerwane ſamo przez ſie, baba natichmiaſt paznogty ſwemi ma ono znienagła drapiąć: roztargnąć, albo [...] rozerznąć onę błonkę FalZioł V 20c.

3. Który nadwerężył się wskutek wysiłku fizycznego, przedźwignął się; w funkcji rzeczownika (2):

przerwany od czego (1): barzo to lekarſtwo [z kosmaczka] pożytecżne ieſt wſzytkim takowym y też zemdlonym od cięſzkiey pracze/ od dzwigania cięſzkiego przerwanym. FalZioł I 114a.

W połączeniu szeregowym (1): [dębowa wódka] z wyſoka vpadłym/ przepukłym y przerwanym barzo ieſth dobra ku piciu FalZioł II 6a.

4. Który skończył się, przestał trwać [czym] (2): iż żadnego od tego Piotrá S. vrzędu miecż odſtráſzyć y śmierć nie mogłá/ á nigdy przerwána onym okrućieńſtwem Sukceſsia Kośćiołá Rzymſkiego nie zoſtáłá. SkarJedn 394; á wſzeláka przyiaźń/ wſzelákie towárzyſtwo/ ktore ſie ná cnocie nie buduie/ nietrwáłe y nieucżćiwe bywa. A z drugiey ſtrony ktore grunt ſwoy s cnoty ma/ żadnym mieyſczem nie bywá przerwáne/ żadnym cżáſem nie sſtárzeie ſie/ żadną ſuſpicyą nie bywa rozerwáne áni vmnieyſzone. Phil H2.

5. Który kończy się nagłym stromym spadkiem, spadzisty, gwałtownie stromy (o obszarach górzystych i wyżynnych); praeruptus Mącz, Modrz, Calep (4): Praeruptus, Przerwány/ Stoczyſty/ Skáliſty/ Záłomiony/ Záwieśiſty. Mącz 361c; Calep 838b.

[W połączeniu szeregowym: bo po tey ſtronie miáſtá/ tylko iedná broná ieſt á po drugich záſię mieśćach/ wſzędżie wkoło/ ieſt bárzo przykra przerwáná/ á namniey nic niepochodżiſta gorá. BarlBaz 285 (Linde).]

Wyrażenie: »przerwana skała, [gora]« [szyk zmienny] (1): IEſt opoká poświęcona/ [...] Z któréy iáſné [...] wody [...] z góry wylatáią. A tám przyiaćiołká moiá [...] Siedźi [...] Ná wiérzchu ſkáły przerwány/ Trzyma rąbek opłákány GosłCast 21; [BarlBaz 285 (Linde)].

Szereg: »przykry i przerwany« (1): o przepráwowániu przez wielkie rzeki/ o ſtoiących wodách/ o gorách/ o mieyſcách przykrych y przerwánych [de locis arduis et praeruptis]: o záchowániu przećiwko zwyćiężonym y więźniom/ y przećiwko zdraycam/ [...] trzebá cżytáć one ktorzi o tem piſáli ModrzBaz 115v. [Ponadto w połączeniu szeregowym.]

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Interruptus – Przerwani. Calep 554b.

Synonimy: 1., 2. rozerwany; 4. skończony; 5. nachylony, nakłoniony, pochodzisty, pochylony, pochyły, położysty, schodzisty, stoczysty, załomiony.

Cf NIEPRZERWANY, PRZERWAĆ, PRZERWAĆ SIĘ

SBu, ALKa