[zaloguj się]
[pdf]

PRZEŹRZENIE (293) sb n

przeźrzenie (120), przejrzenie (74), przejźrzenie (59), przejźrenie (1), przeźrzenie a. przezrzenie (29), przejźrzenie a. przejzrzenie (10); przeźrzenie BielKom, LubPs (4), GroicPorz, RejWiz (4), RejZwierz, GórnDworz, Calag, GórnTroas, GosłCast; przejrzenie MurzHist (4), Diar, BibRadz (2), KwiatOpis, HistLan, WujJudConf (4), MycPrz, StryjWjaz, SkarŻyw (6), StryjKron (2), NiemObr, KołakCath (3), PowodPr, SkarKaz (4), SkarKazSej; przejźrzenie HistRzym (3), BielSpr, Strum, CzechRozm (11), KochPs, CzechEp (4), KochPieś, ArtKanc, ZawJeft (2), GrabowSet, KochFrag, OrzJan, LatHar (2), SiebRozmyśl, CzahTr, PaxLiz (3), SzarzRytJSzarz; przeźrzenie a. przezrzenie BierRaj, PatKaz I, PatKaz II (23), PatKaz III, RejPs (2); przeźrzenie : przejrzenie : przejźrzenie : przejźrenie : przeźrzenie a. przezrzenie : przejźrzenie a. przejzrzenie BielKron (5:7), Mącz (1:–:7:1:2), RejAp (2:2), RejPos (86:5), RejZwierc (5:2), WujJud (1:6:1), WerGośc (–:–:2:–:–:1), WerKaz (–:–:2:–:–:1), Calep (–:3:–:–:1:2), Phil (1:1), WujNT (–:15:1:–:–:4), SarnStat (4:–:10).

-enie (291), -ęnie (2).

Pierwsze i drugie e jasne, końcowe pochylone.

Fleksja
sg pl
N przeźrzenié
G przeźrzeniå
D przeźrzeniu
A przeźrzenié przeźrzeniå
I przeźrzeniem, przeźrzenim
L przeźrzeniu
V przeźrzeniå

sg N przeźrzenié (56); -é (3), -(e) (53). ◊ G przeźrzeniå (127). ◊ D przeźrzeniu (18). ◊ A przeźrzenié (26); -é (1), -(e) (25). ◊ I przeźrzeniem (12), przeźrzenim (2) MycPrz, WujNT; -em (2), -ém (1), -(e)m (9); -em OrzJan, -em : -ém SarnStat (1:1). ◊ L przeźrzeniu (50). ◊ pl A przeźrzeniå (1) ◊ V przeźrzeniå (1).

Sł stp: przejrzenie, przeźrzenie, Cn: przejrzenie, Linde XVI – XVIII w. s.v. przejrzeć.

1. Przeznaczenie, zrządzenie sił wyższych [w tym czyje (= kto jest sprawcą) (221): ai (134), pron poss (53), G sb i pron (34)] (258): A wſzákoſz ponieważ ták Boſkie przeźrzenie/ Ceſárſkie y Ellektorow ieſth/ iż mnie zgodliwemi głoſmi ku ták obćiążnemu brzemieniu porzędzić/ á w imię Bogá wſzechmogącego wybráć dobrowolnie racżyli. BielKron 330v.
a. Boski, przedwiecznie istniejący zamysł ogarniający losy każdego człowieka, w którego życiu nic nie dzieje się przypadkowo ani nie jest wynikiem ślepego losu, mieści się w nim wola i nakazanie Boga, Jego baczenie i opieka; praedestinatio, praescientia, praescitio, praescriptio, praesensio Cn (256): Pyąthy uyuod spraua duchownego yſch kto ma ſwe oſobne prauo od poſpolytego yeſt vyyąth ale marya panna od początku (ſwego) wboſthwye przeſrzenya oſobnym przyuylegem byla obdarouana PatKaz I 9; PatKaz II 51v; LubPs Y marg; gdyż ieſth dziwne przeźrzenie iego/ á nigdy żaden rozum pośćignąć áni ogárnąć nie może dziwnych ſpraw iego/ czo on cżynić á dla cżego czo cżynić racży: ták iż on lud podał był w onę obiecáną niewolą ich/ dziwną ſpráwą ſwoią RejPos 158, 5v, 215v; [ksiądz kanonik] gniewáiąc ſię na heretyki/ ktorzy piſzą/ iż Chriſtus miał chwałę v oycá w przeyźrzeniu: y onym to zbijájąc/ ták mowi: Iż o tym przeyźrzeniu piſmo ś. namniey tám nie wſpomina: á ſrodze tego zákázuie/ co rożnego opiſániu ſwemu przydawáć etc. CzechEp 110; SKutki ſławne i znácżne/ Monárchy wiecżyſtego/ Co mgnieniem rządźi/ władzą z przyrodzeniem. Przeyźrzenia przednie bácżne/ Wam/ bieg cżáſu żadnego Nie wádźi GrabowSet V4; WujNT 403, Bbbbbb3.

przejrzenie czego (1): widział orłá lecącego/ ktory ieſt wzroku oſtrego á z dáleká przepátruie rzecży. Ale orzełli Anyołli/ tedy to nam známionuie opátrzność/ wiádomość/ y z dawná przeyrzenie wſzytkich rzecży Páná náſzego RejAp 75v.

przejrzenie około czego (1): Bog Oćiec te ſwoie wiecżne dekretá y przeyrzenie około zbáwienia ludzkiego/ w ſynu ſwoim miłym vłożył y deklárował WujJud 68v.

przejrzenie czyje [= kogo dotyczy] (1): Bo też to pewna/ iż te wſzytkie [rzeczy] były w vmyśle ábo myśli Bożey/ niż były ſtworzone/ y nie pierwey ſą ſtworzone/ niż były ná vmyśle poſtánowione. Iáko też y o náſzym przeyźrzeniu/ vmiłowániu/ y łáſką dárowániu/ przed záłożeniem fundámentow świátá/ Apoſtoł mowi. CzechEp 257.

Ze zdaniem podmiotowym (1): Wſzytko to było przeźrzenie Páńſkie/ iż też tego [oczyszczenia] było potrzebá káżdey zmázáney duſzy grzechem pirworodnym/ áby byłá przyiętá do oney ſpołecżnośći kroleſtwá Páńſkiego/ ktorą on ſobie z dawna przeźrzeć racżył. RejPos 153v.

W połączeniach szeregowych (4): RejAp 75v; To ták niechay zoſtánie przy woley ſwiętey iego/ á przy przeźrzeniu á poſtánowieniu iego/ w tháiemnych á w niezrozumiánych ſwiętych rádach iego. RejPos 300v, 224; A to z ſtąpienie/ ták Iezuſowe/ iáko y náſze przezeń/ płynie z onego przedwiecżnego poſtánowienia/ przeyźrzenia y vmiłowánia Bożego CzechRozm 28.

Zwrot: »(z wieczności a. od wiekow) w przeźrzeniu być (a. przebywać) (chowany, poczęty, porodzony, stworzony)« [szyk zmienny] (18): yeſcze nyebo nyebylo ſtworzono atyſch yuſch byla wprzeſrzenyu (y ſerczu) boſtwa ſthworzona PatKaz II 27v; A przetoſz yey narodzenye bylocz dwoyakye Pyerwſche yey narodzenye bylocz ſzwyecznoſzczy w przeſrzenyu boſkyem PatKaz II 42v; anyely uznaly zobyauyenya ducha ſzwyątego tą panną bycz początą z wyecznoſzczy w przeſrzenyu mądroſzczy boſkyey PatKaz II 52; O gdyſzczy ta myla panna bądącz wprzeſrzenyu boſkyem byla w uyelkym doſtoyenſthwye. PatKaz II 77, 22v, 23v, 27, 43, 47 (14); [Chrystus] prawdziwie był w przeyźrzeniu v bogá á myſmy też w nim y obráni/ y vmiłowáni/ y łáſką przed cżáſy wiekuiſtymi dárowáni CzechRozm 28v; Iedni mowią/ że był Pan Chriſtus przed Abráhámem/ v Bogá w przeyrzeniu. Czechowic inaczey: Chriſtus przed Abráhámem w ofiárách był zákryty WujNT 342, 342, 343.
Wyrażenia: »przeźrzenie boskie (a. boże), Pańskie, bostwa« = praescientia Dei Vulg [szyk 37:12] (31:12:6): gdy lucyfer ſthrączon do pyekla panna yuſch byla w przeſrzenyu boſtwa y gdy pan bog ſtworzyl czlouyeka, a pyeruey zyemyą panna marya yuſch byla PatKaz II 23v; otpoczątku ſzwyatha ya yeſtem czuſz [w] przeſrzenyu boſtwa yam byla PatKaz II 67v; [Maryja] byla wbodze y w przeſrzenyu boſkym kyedy pan bog wſzytky uczynky czynyl PatKaz II 69v, 22v [2 r.], 24, 27v, 36, 42v [2 r.] (16); PatKaz III 87v; Then dzyewiąthy Rozdzyał zową Zoroáſtes/ bo tu będzye roſpráwá o przeźrzeniu Páńſkim/ o moczy nádáney Płánetam/ o przygodnych przipadkoch/ o wolnym rozmyſle/ o opáthrznośći Páńſkiey nád wiernymi. RejWiz 125, A7; RejPos 153, 167, 316 marg; Ia tobye Cżytelniku/ com widział to piſzę/ Acżem trochę przyłożył co s Fránciey ſłyſzę. Iák ſie tám náſzym poſłom s Krolem ſwym wodziło/ Iák go przeyrzenie Páńſkie nam przyprowádziło. StryjWjaz A3; CzechRozm 28; KochPs 178; O wolnośći woley náſzey/ á iſz iey przeyrzenie Boże mocy nie cżyni/ áni łáſká Boſka/ [św. Anzelm] nápiſał iedny kśięgi/ de Libero arbitrio. SkarŻyw 337, 362, 598; Płácz/ álbo nie płácz/ z drógi ſwéy nie zidźie Boſkié przeyźrzenié KochFrag 18; źiemſcy mięſzkáńcowie w ſwoiey docżeſnośći Vrząd ſwoy y powinność nioſą s przyrodzenia/ Nie vſtępuiąc z kreſow Boſkiego przeyrzenia. KołakCath B4, C; WujNT Act 2/23, s. 403, 505 marg, Bbbbbb3; Iáko nie ma być trudne piſmo ś. á w nim ſą rzeczy ták trudne/ o Troycy ś. o wćieleniu Syná Bożego/ o przenaświętſzym Sákrámenćie ołtarzá/ o dźielnośćiách bozkich ná duſzy / o Anyołách/ o przeyrzeniu bozkim/ o przyſzłych dźieiách świátá drugiego/ y o innych wyſokich do poięćia táiemnicách? SkarKaz 81a, Ooooa, b [2 r.]; SkarKazSej 707a marg. Cf Wyrażenia przyimkowe.

»z dawna przeźrzenie« (3): Zdawná przezrzenie y pokorá [lege: pokorę] y wſſytki inne przypádki człowiecze iáwnie wylicza/ á iż ſie ſtáć nic bez woley bożey niemoże. RejPs 205v; RejAp 75v; Błogoſłáwiony Pan ktoremu nigdy nic táyno nie było/ gdyż to byłá ſpráwá y roſkazánie iego ſámego: wiedząc też ono z dawná przeźrzenie s táiemnic Boſtwa ſwego/ czo ſie ſtháć miáło RejPos 259.

»skryte przeźrzenie« (1): ieſzcze Bóg gniewu ſwego nadniemi nieokazuié/ ktorego to ſkrytęmu przeirzęniu/ vpodobało śię (a słuſznié śię vpodobało) okazać nademną ten to gniew ſwoi MurzHist H2.

Szeregi: »przeźrzenie i tajemnica« (1): ta panna byla wprzeſrzerzenyu [!] y tayemnyczach boſkych dlugy czaſz chouana PatKaz II 83.

»umysł i przeźrzenie« (2): aboczyem ta panna porodzona y począta w boſkyem umyſzle y przeſrzenyu wſzechmocznoſzczy troycze ſzwyątey (przeth wſzemy uyeky) y ſtala ſyą dzyeueczką oczcza nyebyeſkyego PatKaz II 43, 53.

Wyrażenia przyimkowe: »wedle (a. podług) przeźrzenia« (8):

~ W połączeniu szeregowym (1): [Pan] wſzytko wie/ widzi/ y ſpráwuie/ y wſzytko rządzi á opátruie wedle przeźrzenia ſwego ſwiętego/ á wedle woley ſwiętey ſwoiey/ á wedle oney żadnym rozumem nie ogárnioney Boſkiey mądrośći ſwoiey. RejPos 352.

Wyrażenia: »wedle przeźrzenia bożego (a. boskiego), Boga Ojca, Pańskiego« = secundum praescientiam Dei Vulg (3:1:1): ná ſześć porządkow ieſt rozdzyelon ten [tj. 107] Pſalm/ to ieſt/ iż zámyka w ſobie ſtany ludzkie wedle przeźrzenia Páńſkiego náſwiecie rozdzyelone LubPs Y4; RejPos 170; [Chrystus] wſtąpił do oycá ſwego ná wyſokie niebo/ áby nam mieyſce zgotował/ ábyſmy też támże byli gdzie on ieſt. Gdziebyſmy żadną miárą nie mogli być/ ieſlibyſmy tám dawno wedle przeyźrzenia Bożego nie byli. CzechRozm 28v, 30v; PIotr Apoſtoł Ieſuſá Chriſtuſá/ wybránym przychodniom roſproſzonym po Ponćie/ Gáláciey/ [...] wedle przeyrzenia Bogá Oycá/ ku poświęceniu Duchá/ ku poſłuſzeńſtwu y pokropieniu krwie Ieſuſá Chriſtuſá: Láſká y pokoy niech ſię wam rozmnoży. WujNT 1.Petr 1/2.

»podług wiecznego przeźrzenia« (1): O myloſcywi oycze weſrzi nanyedoſtatek wſſitkyego krzeſcyanſtwa a ſam ti racz ſprawyac rzαd yego tak duchowni yako ſwyecky podlug wyecznego przeſrzenya twego BierRaj 19v.

Szereg: »wedle przeźrzenia i postanowienia« (1): mowi [Bóg o Jezusie]/ że przezeń ſą wſzyſtkie rzecży ſtworzone: tedy to dwoiákim ſpoſobem może być rozumiano. Naprzod wedle przeyźrzenia/ y poſtánowienia Bożego/ ktory wſzyſtkie rzecży ku temu końcowi vcżynił/ áby ie Iezuſowi Chriſtuſowi ſynowi ſwoiemu cżáſu ſwego poddał CzechRozm 37v. ~

»z przeźrzenia« (6):

~ Wyrażenia: »z przeźrzenia Boga, bostwa, Pana, Pańskiego« = secundum praenotionem Dei PolAnt (1:1:1:2): BibRadz Petr 1/2; Ná drugim mieyſcu [Sybilla] piſze: [...] Pánnem w wielkiey cżći widzyáłá. Ktora godná dáru ſwego/ S przeźrzenia Páná wiecżnego. BielKron 134; Thámże nam zá onemi piecżęciámi opowiedáć racży wſzytki przyſzłe rzecży/ ktore s przeźrzenia onego Boſtwá niezmierzonego ſą z dawná ſwiátu zgothowáne/ áż do dniá ſądnego. RejAp BB2; RejPos 269v; Doſyć ná tym kiedy [człowiek] wié/ że go to nie minie/ Co z przeyźrzenia páńſkiégo od wieku mu płynie. KochPieś 10.

»z dawnego przeźrzenia« (1): tá ſwięta pánná byłá zátrwożoná/ vźrzawſzy onego Anyołá/ kthory z obietnic á z dawnego przeźrzenia Páńſkiego/ do niey poſłan z onym poſelſtwem [...] mowić racży: [...] RejPos 269v.

Szereg: »z łaski a z przeźrzenia« (1): Przeto ią Pan z łáſki ſwoiey á s przeźrzenia ſwego racżył vcżynić być błogoſłáwioną á godną mátką ciáłu ſwoiemu ſwiętemu. RejPos 304v. ~

»na przeźrzenie« (1): Bowiem Bog ſpráwił w Sionie wſſytkim ſwym zbáwienie A zbuduią miáſtá Iudſkie ná iego przeźrzenie LubPs Qv.

α. Wola boża, nakaz boży (110): RejWiz 165v; A ták ćić go máło potrzebuią ktorzy ſie ni cżym nie báwią iedno ſwiátem tim á nic nie myſlą o kroleſtwie o onym/ ktorego on właſnym krolem ieſt [...]. Acżkolwiek y ći bez przeyrzenia iego nic nie vmieią áni vcżynić mogą. RejPos 34.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: aby (2), iż (1)] (3): RejPos 187v; [św. Bernardyn] záchorzał w Aquili mieśćie/ y był nieśion do klaſztoru zakonu ſwego/ ále niereformowánego. Ták było przeyrzenie Boże/ áby iáko inych wiele zá żywotá nápráwił/ y ten teſz śmierćią ſwoią odnowił. SkarŻyw 463. [Cf 1. BielKron 330v].

I sg w funkcji okolicznika przyczyny (1): MY tedy Iároſław/ Bozkim przeyźrzeniém Swiętégo Gniéźnienſkiégo Kośćiołá Arcybiſkup/ w Krákowſkim Biſkupſtwie ná Wizytáciiéy będąc/ wſzyſtkim/ do których té Liſty przyidą/ chcemy bydź wiádomo: [iż ...] SarnStat 183.

W połączeniach szeregowych (6): Abowiem ſie tu ſnádnie náucży káżdy wiedzieć/ na cżym Pan záſádzić racżył wolą ſwoię á dziwne przeyrzenie ſwoie/ á żadnym rozumem nie ogárnione ſpráwy y ſądy ſwoie/ áż do dniá przyſcia ſwoiego RejAp AA6. Cf »wedle przeźrzenia«, »z przeźrzenia«.

Wyrażenia: »przeźrzenie boskie (a. boże), Boga Ojca, Pańskie, Pana« [szyk 55:15] (44:1:20:5): Niektorym (mowi) na tem świecie/ wſzyſtko śię poſzfu [lege: po szwu] porze/ wſzytko wedle myſli idźie/ i przeſpiecznie wroſkoſzách żywą [...] ktoré przedśię/ niewysłowioné przeirzęnie boſkié na wieczne męki odſadźiło MurzHist Q4v; GroicPorz mmv; BielKron 16v; A gdyż ſie od onych dwu Sekretarzow y od kſiążęćiá y od kápłaná [cesarz Konrad] prawdy dowiedział: vznał że ſie przeyźrzeniu Bożemu nie mogł przećiwić. HistRzym 134v, 133, 135v; [ziemski człowiek] nie tylko tobie/ ále áni ſam ſobie nic pomoc nie może/ bez łáſki á wſpomożenia Páná tego/ gdyż on ieſt iáko źdźbło co im wicher igra/ przed ſwiętym Máieſtatem iego/ áni poſtępić może ná wſpomożenie twoie/ nie będzyeli woley á przeźrzenia Páná twoiego. RejPos 138v; á nic ſie nie trwoż [każdy wierny] chociayby ná cie przyſzły iákie troſki/ ábo iákie niebeſpiecżeńſtwá ſwiátá tego/ gdyż to wieſz/ iż to ieſt wolá á przeźrzenie Páná twego RejPos 279v, 24v, 271, 280, 280v, 323v; Wſzákże iſz święći w gorącośći Duchá Bożego/ tákie excesſy y męcżeńſtwa nád ſamymi ſobą cżynili: nie bez przeyrzenia Bożego y z wielkim pożytkiem náſzym/ to ſię ná nich działo. SkarŻyw 31, 463; NiemObr 4; SarnStat 183. [Cf 1. BielKron 330v]. Cf Wyrażenia przyimkowe.

»łaska przejrzenia« (1): A to co ſie dźiáło/ zá onych pierwſzych cżáſow/ y dźiś ſię pokázuie/ gdy z łáſki przeyrzenia Bogá Oycá náſzego/ Ewángelium Páná Chriſtuſowe obiáśniáć ſię pocżynáło/ y co dzień z grubych ćiemnośći/ błędow/ y wymyſłow ludzkich wynika NiemObr 4.

Szeregi: »sprawy a przeźrzenie« (1): A tu w tey ſwiętey roſpráwie napirwey mamy bácżyć ſpráwy á przeyrzenie Páńſkie/ y przecż/ y iáko on tu wſzytko ſpráwowáć á ſtánowić racży/ á iáko dziwnie/ bo przez Duchá ſwego ſwiętego. RejPos 24v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»wola a przeźrzenie« [szyk 33:1] (34): Azaſz nie obiecuie bronić á ſzcżyćić káżdego ſobie wiernego/ thák iż y włos z głowy nie ſpádnie żadnemu oprocż woley á przeźrzenia iego ſwiętego. RejPos 173v; Bo nie mnimay ábyć tho ábo z mieyſcá/ ábo s trefunku/ ábo z iákiey przygody trefić ſie miáło/ ále to było wſzytko wola á przeźrzenie iego: y ći ſlepi/ y ći trędowáći/ y ći opuchli/ y ći páráliżem záráżeni/ y inſze wſzytki dziwy/ ktorekolwiek cżyniło ſwięte Boſtwo iego RejPos 234; nie to ſie dzyeie co ſwiát márny chce/ ále to co ieſt wola ſwięta Páná tego. A chociay ſie do cżáſu sſthánie wedle woley ſwiátá tego/ nigdy to długo ſtáć áni trwáć nie może/ á s korzeniá á práwie z gruntu záwżdy wywrocono być muśi/ co ieſt wola á przeźrzenie ſwięte iego. RejPos 280v; ſam Pan powiedáć racży/ iż y włoſy kazał policżyć ná głowach tych to wiernych ſwoich/ áby żaden nie zginął bez ſwiętey woley á bez przeźrzenia iego. RejPos 329v, 24v [2 r.], 138v, 187v, 215v, 262v (19); RejZwierc 200; Gdyż ſie iuż ták zdáło Przeyźrzeniu świętému/ y woléy Páná mégo/ Ze mię koniecznie miéć chce Mátką ſyná ſwégo. Otóżem ia ieſt we wſzem ſłużebnicą iego/ Niech mi ſie wſzyſtko sſtánie podlug słowá twego SiebRozmyśl F3v. Cf Wyrażenia przyimkowe. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»zrządzenie a przeźrzenie« (1): Abowiem ty przygody á tráfunki częſtokroć zrządzeniu á przeźrzeniu Bożemu przypiſuią. GroicPorz mmv.

Wyrażenia przyimkowe: »wedle (a. według, a. podług) przeźrzenia« (6):

~ W połączeniach szeregowych (2): A wſzákoż pátrzay/ iż iedno tu o tákich piſmá poſwiadſzáią/ kthorzy nie chodzą wedle woley á prześrzenia [!] y opátrznośći Páńſkiey. RejPos 317, 343.

Wyrażenie: »wedle przeźrzenia Pana, Pańskiego« (2:1): Vcżmyſz ſie tu tedy s ſtey Ewánieliey ſwiętey/ iákobychmy záwżdy/ ktoregożkolwiek ſtanu będąc/ vżywáli powinnośći ſwoich/ wedle woley/ przeźrzenia/ á roſkazánia Páná tego RejPos 343, 317, 321v.
Szereg: »wedle wolej a przeźrzenia« (4): A thy ábyś nam pomnażáć á poſzcżęſciáć racżył wſzythki pociechy náſze/ według woley a przeźrzenia ſwoiego ſwięthego ná wieki wiekom. RejPos 307, 133v, 264v, 321v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.] ~

»z przeźrzenia« (61): gdy wdzięcżny pan zeydzie ſługom ſwoim ábo poddánym ſwoim/ wſzytko ſie to dzyeie s przeźrzenia ſwiętego iego RejPos 355, 290v, 355; ArtKanc P18v; A ia to niech mam z przeyźrzenia twoiégo/ Bym ćię łáſkáwym weſpół z corą moią Vznáłá ZawJeft 7; Iż ácz nam Pan Bóg potomſtwá żadnégo z przeyźrzeniá ſwégo świętégo do tych czáſów nie dał [... tedy] SarnStat 1001, 998; Boć co Pan Bóg náznácżył/ z przeyźrzenia świętego [...] nie minie żadnego. PaxLiz D3v.

~ W połączeniach szeregowych (3): ten docżeſny twoy Czeſarz/ by był naokrutnieyſzy/ [...] nie może podnieść ná cię ręki ſwey/ bez dopuſzcżenia zwirzchnieyſzego onego Ceſárzá twego. A ieſliżeć ią podnieſie/ to iuż wiedz pewnie/ żeć ieſt z woley á s przepuſzcżenia y s przeźrzenia iego/ á pewnie ku lepſzemu twemu RejPos 253; á iżby ono ſwięthe iego práwo było zupełnie záchowano/ to káżdemu przycżyść co cżyie ieſt/ á życżyć wſzytkyego dobrego káżdemu wedle wſzey możnośći/ coby iedno było z woley/ s przeźrzenia/ á z opátrznośći Páná ſwego. RejPos 334v, 317.

W przeciwstawieniach: »za przyczyną ludzką, z ludzkiej rady ... z przeźrzenia bożego« (2): Phil P; zá żywotá náſzego/ gdy ieſcze króleſtwo nie wákowáło/ y więcéy z przeyźrzenia bożégo/ á niżli z ludzkiéy rády obránié Iego królewſkiéy M. [tj. Zygmunta II] sſtálo ſie SarnStat 10.

Wyrażenie: »z przeźrzenia bożego (a. boskiego), Pańskiego, Pana« = divinitus Mącz, SarnStat; divina providentia SarnStat [szyk 33:12] (32:12:1): [Pociecha mówi do Konstancyjej] Ty też maſz mieć małżonká miłego/ Charitatem s przeźrzenia Boſkiego/ S ktorym będzyeſz mieſzkáłá w iednośći/ W tákiey iákoś żądáłá ſtałośći. BielKom G5v; LubPs S5; Co komu los przynieſie s Páńſkiego przeźrzenia/ To mu záwżdy przypada z dawnego zrządzenia. RejWiz 129; RejZwierz 108v; BielKron 17, 104v, 164, 439; Divinitus constituta literarum studia, Z Boskiego przeyźrzenia zrzádzone [!] nauki. Mącz 413b; Iuż też będzyecie wiedzyeć/ ieſliby ná was iáka przygodá przyſzłá/ iż tho wſzytko s przeźrzenia Páńſkiego zá grzechy wáſze/ á ku pocieſze wáſzey. RejPos 289, 24v, 35v, 42v, 172v, 280v (9); Semigália Ziemicá leży miedzy Liflandyią á Kurlándyią/ á ku Południowi Litewſkie Xięſtwo przyległo. A teras ią s Kurlándyią/ oświecone á cnotliwe Xiążę/ Pan á Pan Gotthard Kettler s przeirzenia Bożego/ A z łáſki Iego K.M. lennym práwem trzyma KwiatOpis Cv; RejZwierc 30v, 199, 201; Aus Gottes ordnung. S przeźrzenia Bożego. Et, Z rządzenia Bożego. Consilio Deorum immortalium. Fato. Calag 51b; StryjKron 56; Sláchetnemu Pánu Lukaſzowi Włodkowi/ Komornikowi Ziemſkiemu Chełmſkiemu. rć. Iozeph Wereſzcżyńſki z Wereſzcżyná/ z przeyźrzenia Páńſkiego Opát Siećiechowſki/ wſzelkich poćiech od Páná Bogá życży. WerGośc 203, kt, 207; WerKaz kt, 275, 279; ZawJeft 27; Phil P; GórnTroas 39; ná kápłaná nawyżſzego Iezuſá Chryſtuſá [...] wſzytek ćiężar grzechow twoich z ſtrony kaźni y vćierpienia/ obálił ſię z Boſkiego przeyźrzenia/ á nád tobą łáſkáwego zmiłowánia. LatHar 79; KołakCath B2v; GDyż ſtolice ſądów ku czyniéniu y rozeznániu ſpráwiedliwośći práwicy naywłaſniéy z przeźrzenia Bożégo ſą záchowáłé/ á nam potym śmiertelnym/ którzy pieczołowánia świetckiégo ná ſobie odmiennośći nośimy/ vżyczoné SarnStat 495, 8, 10, 186, 782, 922 (9); Nie wiem by ták był z krnąmbrnym ſercem cżłowiek táki/ Ktory wiádom męſtwá ſpraw dźielnośći wſzeláki. Aby nie miał litowáć dźiś vpadku tego/ Ziárná ludźi zginionych z przeyźrzenia Bożego. Y tych mężow co teras ná Egru polegli CzahTr G4v.
Szeregi: »z dopuszczenia a z przeźrzenia« (1): A ták tu iuż obácż/ iż cożkolwiek ſie złego y dobrego tu nád nędznym cżłowiekiem dzyeie/ wſzytko ſie to sſtawa z dopuſzcżenia Páńſkiego/ á s przeźrzenia iego/ á onym ſwiętym á ſpráwiedliwym ſądem iego. RejPos 330.

»z mocy a z przeźrzenia« (1): Stárałći ſie theż pilno Saul áby był mogł zágubić Dawidá/ więcey dufáiąc moczy ſwiátá thego á niż moczy Páńſkiey/ á boiąc ſie áby z mocy á s przeźrzenia Páńſkiego nie przekáźił mu był w onym kroleſtwie iego. RejPos 280v.

»z naznaczenia a przeźrzenia« (1): Naprzod ſie tu przełożą dwu vcżonych ludzi Sentencye álbo rozumienia s ſtrony thego/ ieſliż zá przycżyną ludzką zgubę ſwą y zniſzcżenie biorą Páńſthwá/ cżyli ex facto Divino, álbo iáko mowią/ z náznácżenia á przeźrzenia Bożego. Phil P.

»z wolej a z przeźrzenia« (8): A iżbyś zrozumiał/ iż co ſie kolwiek dzyeie nád tobą/ iż ſie wſzytko dzyeie z woley á s przeźrzenia iego. RejPos 279v; ocyec iuż pewnie wiedzyał od Anyołá/ iż ſie to dzyecię było zyáwiło z woley Bożey/ á s przeźrzenia ſwiętego iego. RejPos 297v; żaden nie vmrze kto weń wierzy/ ácż ná máły cżáś iáko ſmácżnym ſnem záſnie z woley ſwiętey á s przeźrzenia iego. RejPos 352v, 24v, 234, 317, 319, 330. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.] ~

»nad przeźrzenie« (1): A iáko on ſam powiáda/ iż y namnieyſzy wroblik nie zginie nád przeźrzenie iego. RejPos 139.

»za przeźrzeniem« (5):

~ W przeciwstawieniu: »z przygody ... za przejźrzeniem Pańskim« (1): gdyby ſie to czáſu inſzégo tráfiło mogłoby bydź podobno/ żeby káżdy rozumieć mógł/ że ſie to wáſzéy kró: M. ták z przygody/ á nie zá przeyźrzeniem páńſkim tráfiło. OrzJan 109.

Wyrażenie: »za przejrzeniem boskim (a. bożym), Pańskim« = divina dispositione JanStat [szyk 3:1] (2:2): Wáſzá Krolewſká Miłość iáko Krol Krześćiáńſki [...] tho v ſiebie racżyſz rozumieć/ iż to od wiekow zá przeyrzeniem Bożym/ y zácżęło ſię/ y do they doby trwa/ żeś Wáſzá Krolewſká Miłość [...] od niego ieſt Krolem BibRadz *2; RejPos 140v; OrzJan 109; SarnStat 997.
Szereg: »za wolą a za przeźrzeniem« (1): A coż tobie ná tym/ iż Pan twoy zá wolą ſwiętą ſwoią á zá przeźrzeuiem [!] ſwoim weźmie tobie docżeśnego oycá twoiego/ ábo mátkę twoię/ gdyż nieomylnie wieſz/ iż on záwżdy ieſt tobie tákim oycem/ y táką mátką/ iákim nigdy nie może być żadny ociec dzyatkom ſwoim ſwiátá tego. RejPos 354v. ~

β. Opatrzność, opieka, wspomożenie boże (30): Przeźrzenie wiernego ku lepſzemu káżdego. RejPos [279] marg.

W połączeniach szeregowych (6): O miła pánno ſwięteſz to były ſłowá twoie [„oto ja, służebnica pańska...”]/ á vſtáwicżnieby nam miáły brzmieć w vſzoch náſzych/ ábychmy w káżdych trudnoſciách náſzych [...] vcżyli ſie ich mocno: á wſzytko ábychmy przypuſzcżáli woley/ przeźrzeniu/ á opátrznośći Páná ſwego RejPos 272, 243, 282, 307, 316. Cf »z przeźrzenia«.

Wyrażenie: »przeźrzenie Pana, Pańskie, boże (a. boskie), Boga« [szyk 20:2] (8:8:5:1):w káżdych ſthráchoch á niebeſpiecżeńſtwiech náſzych [mamy pomnieć]/ iżbychmy wſzytko przypuſzcżáli woley á opátrznośći y przeźrzeniu Páná náſzego RejPos 282, 158v, 243, 272, 278 marg, 279 (8); RejZwierc 204; Iákbyſmy towárzyſtwo/ záwźięli ſkutecżnie/ Mieſzkáć zſobą wmiłośći/ by mogło być wiecżnie. Do tego zezwolenie/ Oycowſkiech otrzymał/ Y przeyźrzenia Bożego/ prawdźiwiech w tym doznał. PaxLiz E3; BAcżyliśćie Mośćiwy Pánowie/ Co ſie działo/ w tey krotkiey rozmowie. Iż przeyźrzenie Bogá wſzemocnego/ Potka wſzędźie cżłeká niebácżnego. PaxLiz E4. Cf Wyrażenia przyimkowe.
Szeregi: »przeźrzenie a opatrzenie« (1): káżdy wierny á Krześćiáńſki cżłowiecże [...] pocżćiwie/ á z wolą iego będzyeſz vżywał tu żywotá ſwego [...] wſzytki ſpráwy ſwoie y nádzyeie ſwoie pokłádáiąc w przeźrzeniu á opátrzeniu iego RejPos 281.

»opatrzność a przeźrzenie« [szyk 4:1] (5): Abowiem co ieſt ten márny pożytek náſz/ ktory ácż pewnie wiemy iż ſie żaden sſtáć nie może beż opátrznośći Páńſkiey/ á bez iego przeźrzenia ſwiętego RejPos 260v; Pátrzayże tu á pilnie pátrzay opátrznośći á przeźrzenia Páná tego [...] iż on záwżdy z dáleká przegląda á vpátruie y przygody/ y ſmętki/ i ine przypadki Koſciołá ſwego ſwiętego/ á tych tho wiernych á przebránych ſwoich. RejPos [279], 158v, 278 marg. Cf »z przeźrzenia a z opatrzności«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]

»przeźrzenie a opieka« (1): gdy [Egipcjanie] niechcieli wypuśćić z niewoley ludu onego iego/ ktory [...] był záwżdy w przeźrzeniu á w opiece ſwiętey iego/ opowiedzieć racżył onemu ludowi ſwemu: Iż iuż tey nocy oſthátecżną plagę puſzcżę ná narod ten złośćiwy RejPos 158.

»przeźrzenie i sprawa« (1): A tu ſie cieſz przeźrzeniem Páńſkim y dziwną ſpráwą iego/ iż niech ſie wierny kołyſze iáko chcze/ przedſię mu ná dobre wyniść muśi káżda pocżćiwa ſpráwá iego RejZwierc 204.

Wyrażenia przyimkowe: »z przeźrzenia« (10):

~ W połączeniu szeregowym (1): A o tychći to kſięgach Moiżeſz y Dawid wołał proſząc/ ábyś mię moy miły Pánie nie wymázował s kſiąg żywotá/ to ieſt z woley á z opátrznośći twoiey ſwiętey á s przeźrzenia twego ſwiętego. RejAp 51.

Wyrażenie: »z przeźrzenia boskiego, Pańskiego, Pana« [szyk 6:2] (3:3:2): [królowa Izabella] byłá tám [tj. w Krzepicach] cżás niemáły/ potym ná Wieluniu mieſzkáłá [...] W Wieluniu będąc ſtrzelono ná iey ſyná krolewicá z árkábuzá niewiedząc kto/ ále chybion z Boſkiego ſnadź przeyrzenia BielKron 316v, 86v, 354v; Nálázłá ſie onemu miáſtecżku nędznemu Betuliey s przeźrzenia Páńſkyego oná Iudyth páni ſwięta/ kthora zábiła onego okrutniká Holofernuſá Hetmáná/ kthory chciał wyniſzcżyć wſzytek lud s tego miáſtá RejPos 167, 39v, 213v, 257, 264.
Szeregi: »z łaski a z przeźrzenia« (1): á to cokolwiek ſie nád tobą dzyeie/ dzieie ſie wſzytko z łáſki á s przeźrzenia Páná twego. RejPos 39v.

»z przeźrzenia a z miłosierdzia« (1): A iż s przeźrzenia á z miłoſierdzia ſwego Pan Bog racżył W.W. w tey ſławney Koronie pirwſzego miedzy ſtany ſwieckiemi poſádzić y poſtánowić/ y tákiemi dáry obdárzyć/ ktore ſie ná wſzytko dobre y poććiwe ſławney Koronie [...] przygodzić mogą. RejZwierc 119.

»z przeźrzenia a z opatrzności« (1): Ale ty moy miły Krześćiáńſki cżłowiecże wſpomniwſzy ſobie to/ iż ty nikcżmne plewy [tj. majątek] nie thwoie ſą/ nie vrodziły ſie s tobą/ chociayći przypádły s pracey przodkow twoich/ ále to wſzytko tobie przyſzło s przeźrzenia á z opátrznośći Páná tego. RejPos 264. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.] ~

»za przeźrzeniem« (4): Aż záſię Pan Bog poda kiedy tákiey drogi/ Ze ieſzcże k chwale iego cżłowiecżek vbogi/ Będę mogł być potárgnion zá przeyrzeniem iego/ W cżym mnie on nie przebacży ſłużecżki ſwoiego. HistLan F5v.

~ Wyrażenie: »za przeźrzeni(e)m Pańskim, bożym« (2:1): RejPos 2v; Niewiem przeco Koroná to ná ſobie nośi/ A s ſwych kráiow poháńcow iże nie wypłoſzy. Iák z láſá wilkow/ Złych vrgieltnikow. Gdyſz ieſt iárzmo Pogáńſkie z Moſkwy iuż znieſione/ A zá przeyrzenim Bożym od nich oddalone. MycPrz I C3v; Naprzod zá dźiwnym przeyrzeniem páńſkim/ á ślepotą áduerſárzow/ vniuerſałmi Seymowemi kuźni ich/ przyznáło ſie nie raz práwo y poſseſsia nievſtawáiąca dźieśięćin duchownych y po máiętnośćiách ślácheckich. PowodPr 24. ~

γ. Wybranie, przeznaczenie do bycia kimś lub do wypełnienia jakiejś roli lub do określonego losu wiecznego (33): iednák kſtałt y śrzodek tego przerzenia [!] táiemnego [świętych]/ dał nam Pan Bog iáſny y widomy. WujJudConf 68.

przejrzenie o kim (1): Ten tedy Chriſtus Pan á Zbáwićiel náſz niech nam będzie iáko zwierćiádło/ w ktorym boſkie przeyrzenie o ſobie iáſnie widźieć możemy. WujJudConf 69.

przeźrzenie kogo, czyje [= kogo dotyczy] [w tym: pron poss (10), G sb i pron (6), ai (1)] (17): A ſnádnie on [Dawid] miał ználeſć wſſytko coś ty kolwiek iedno obiecał iemu ieſſcze z oney łáſki pierwſſego przezrzenia iego boś obiecał/ áż od morzá do morzá roſſerzyć roſkázowánie iego. RejPs 132v; Bo iakoſmy przedtem słyſzeli i ten miſerny człowiek poki śię był pana niezaprzał/ wiedźiał ći téſz o przeirzeniu wybranych/ [...] że ktoby w wierze trwáł do końca/ ten będzie zbawion MurzHist H, G4v; RejPos 72, 123, 286v; Przeyrzenia ſwego żaden wiedźieć bez obiáwienia Bożego nie może. WujJud 68 marg, 69 [2 r.], Ll4v, Mm2; ACżkolwiek thedy nie względem godnośći y zaſług ludzkich/ ále z woley Bożey á z łáſki ſzcżerey to przeyrzenie álbo náznácżenie świętych sſtawa ſie WujJudConf 67v; CzechRozm 221v; vczynki náſze dobre/ ſą przyczyną y máteryą doſtąpienia ſkutku przeyrzenia y wybránia náſzego/ to ieſt żywotá wiecznego. WujNT 810, 564 marg, 810, Bbbbbb3. Cf »wedle przeźrzenia«.

W połączeniu szeregowym (1): A krotko mowiąc/ doſyć záiſte Bog we wſzyſtkim vcżynił/ oney woley ſwey świętey y dobrey: doſyć przedwiecżnemu poſtánowieniu: doſyć przeyźrzeniu/ obrániu/ y wezwániu náſzemu: y wſzyſtkim obietnicam ſwoim: ktore ſie do Chriſtuſá y do nas w nim śćiągáły. CzechRozm 221v.

W przeciwstawieniu: »przejrzenie ... wzgardzenie« (2): W táięmnicách Bożych o przeyrzeniu iednych [pogan] á wzgárdzeniu drugich [tj. Zydów] żaden ſzperáć nie ma. WujNT Bbbbbb3 [idem] 564 marg.

Wyrażenia: »przeźrzenie boże (a. boskie), Pańskie, Pana« [szyk 9:2] (7:3:1): miſerny Spiéra [...] roſpacz ſwą mnoży/ biorąc przedśię przeirzenié pańſkie tak wybranych iako i potępionych/ zaiſté wielká Bożá kaźń ieſt/ a nám vpomnienié/ abychmy zbawienié naſze/ [...] zboiaźnią i drżenim ſprawowali MurzHist G4v; RejPos 74 marg, 280; A to ieſt praedeſtinatio, co zowiemy przeyrzenie Páńſkie/ onym mocnym dekrethem Páńſkiem raz vcżynione/ iż ſie cżłowiek nędzny z oney raz nádánej onym roznym płánetam mocy rodzi ábo zły ábo dobry/ ták iáko máło nie w káżdym rozne przyrodzenia widamy. RejZwierc 3; WujJud B5, 67v, 68 żp; WujJudConf 69; WujNT 552, 566, 810.

»wieczne [= przedwieczne] przejrzenie« (1): wieczne przeyrzenie y wybránie Boże/ poſpołu z dobrymi vczynkámi wybornie ſtáć może WujNT 810.

Szeregi: »przeźrzenie i (albo) naznaczenie« (2): WujJudConf 67v; rácżże nam to dáć [...] áby [...] kſięgi błogoſłáwionego twego przeyźrzenia/ y do chwały náznácżenia [zachowały imiona wiernych] LatHar 93.

»przeźrzenie a (abo, i) powołanie« [szyk 3:2] (5): A tu ſobie vważay káżdy nędzny cżłowiecże/ ieſliś ieſt obdárzon iákim przeźrzeniem/ ábo iákim powołániem od Páná ſwego/ kto cie powoływa y do cżego cie powoływa RejPos 241; DZyeń dziſieyſzy ieſt przywłaſzcżon y wyzwolon od zboru á od koſciołá ſwięthego krześćiáńſkiego/ ábychmy weń obeſzli y roſpomnieli ſobie powołánie á przeźrzenie/ ſpráwy y żywot Mácieiá s. RejPos 286v, 280; WujNT 810. Cf »wedle przeźrzenia a powołania«.

»przejrzenie abo przeznaczenie« (1): Lecz to pewnie wiedzmy/ iż Bozkie przeyrzenie/ ábo przeznáczenie/ nic nie vymuie áni przekaża wolnośći ludzkiey. WujNT 552.

»urząd a przeźrzenie« (1): Pátrzayże co to ieſt zá vrząd/ á co to ieſt zá przeźrzenie káżdego tego páſterzá Páńſkiego/ ktoregokolwiek tu Pan poſtánowić racżył/ nád tymi wdzięcżnemi á miłemi owiecżkámi ſwemi. RejPos 123.

»przejrzenie a wezwanie« (1): A ták ći wſzyſcy ktorzykolwiek odſtępuią od przeyrzenia ſwego á od wezwánia ſwego/ ná iákimkolwiek ſą ſthanie ábo vrzędzie [...] ći wſzyſcy pokuſzáią Páná ſwego/ á wſzędy chodzą bez opieki iego. RejPos 72. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»przeźrzenie, (i) wybranie (a. obranie, a. wybieranie)« [szyk 6:1] (7): Praedestinatio, Przeyźrzenie/ Obránie. Mącz 83b; WujJud B5, 67v; pewność przeyrzenia/ y wybránia nábywa ſię przez wolność ludzką/ y przez vczynki dobre WujNT 810, 566, 810 [2 r.]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Wyrażenie przyimkowe: »wedle przeźrzenia [czyjego]« (1):
~ Szereg: »wedle przeźrzenia a powołania« (1): Mieyże [...] ná piecży [...] káżdy krześćiáńſki cżłowiecże/ ábyś to záchował Pánu Bogu ſwemu/ co ſłuſznie ma być záchowano iemu/ [...] A thákież przełożonemu káżdemu ſwemu coś ſłuſznie ieſt powinien iemu/ wedle przeźrzenia á powołánia ſwoiego RejPos 253v. ~
b. O losie jako sprawcy (1):
Wyrażenie przyimkowe: »z przeźrzenia«: Niech ſie ták zemną ſtánie gdyżem omamiona/ Y od iákiś pokuſy/ nieſtétyſz/ otchniona. Snadź z przeźrzenia ſmętnégo ſczęśćia niewdźięcznégo/ Do tegom przywiedźiona w śrzód wieku moiégo. GosłCast 47.
2. Przewidzenie czegoś z góry; provisio Mącz, Calep; praescientia Mącz, Cn; praesensum, praesentio, prognosis Mącz; provisus Calep (16): Praesensum et praesentio, Przeyźrenie/ przebaczenie/ domyślenie. Mącz 383c; Multum potest provisio animi et praeparatio ad minuendum dolorem, Wiele waży przeyzrzenie á przigotowánie ku vlżeniu prisłego [!] smutku y żáłośći. Mącz 495b, 147b, 373b, 495b; Dispicientia – Oſtroznosć, przeizrzenię Calep 331b, [867]b [2 r.]
Wyrażenie: »rzeczy przyszłych przejźrzenie« (1): Prognosticon, Práktyká rzeczy przeſzłich [!] przeyźrzenie. Mącz 147b.
a. Przepowiednia, zapowiedź (6):

przeźrzenie kogo, czego (2): O przeźrzenyu ſwiętego národzenia Páná náſzego y co nam dobrego s tego vroſło. RejPos 14v marg; WujNT 2.Petr 1/16.

W połączeniu szeregowym (1): á coż tego byłá zá potrzebá/ żeby go mieli byli w figurách/ w przeyźrzeniu/ y w obietnicách/ gdyż mi tego figurámi málowáć y pokázowáć/ ábo też obiecowáć nietrzebá/ ktorego ia iuż mam iſtotnie przytomnego? CzechRozm 30.

W przeciwstawieniu: »przejźrzenie ... rzecz sama własna« (1): przeto mi też thy niedziwuy/ żeć ieſzcże co więcey nad tho zádam a zádam mieyſcá tákie/ z ktorych ſie nie to przeyźrzenie/ ále rzecż ſámá właſna znácży CzechRozm 29v.

Szereg: »przejźrzenie i (abo) figura« (2): ſłuchayże coć odpowiem ná mieyſce przywiedzione. Naprzod iż odrzucaſz/ wykład ten o przeyźrzeniu/ y o figurách w ktorych był Chriſtus zákryti/ tedy to nie ſłuſznie czyniſz/ ieſli tho ieſzcże y o inſzych mieyſcách temu podobnych rozumieſz. CzechRozm 29v, 29v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
b. Halucynacja, wizja (1): Allucinatio – Przeirzenie, obłądzenie. Calep 54b.
3. Obejrzenie, przypatrzenie się czemuś w celu poznania, sprawdzenia; rozpoznanie, przegląd; perlustratio, recognitio Mącz (10): Mącz 200d, 251a; A ſtąd obacżymy/ kto będzie vmiał wynáleść chwálebnieyſze y pożytecżnieyſze cnoty/ á ſztuki godnieyſze przeźrzenia/ j coby mniey ſzkodziły/ y temu ktory miłuie/ y temu kogo miłuią. GórnDworz C4.

przej(ź)rzenie czego (3): [Amerykus Wespucyjus] Poſłan też był poſpołu s Kryſzthofem Kolumbuſem od Krolá Ferdynándá Káſthyliey Hiſzpáńſkiego ku przeyrzeniu nowey źiemie. BielKron 446v, 442; Hánnibál [...] wezwał wſzego Rycyrſtwá/ vcżynił do nich recż [!]/ opowiádáiąc im: iż poſzle tháiemnie do Rzymſkiego woyſká ſwoie ſzpiegi ná przeyźrzenie wſzech rzecży ich/ áby gdy ſie wrocą mieli pierwſze mieyſce miedzy wámi BielSpr 44.

a. O tekście (4): A tę przerzeczoną Kronikę Pruſką ſtároſwieckimi literámi ku wyczytániu trudnymi piſſáną/ nálazł ſławney pámięći Pan Ian Chodkiewic ná Zamku Rumborku w Koſćiele/ ktorey ku przeyrzeniu vżyczył naprzod Iego miłośći pánu Woytowi Wilenſkiemu StryjKron 288; SarnStat 57.

prze(j)źrzenie czego (2): Diar 38; iam ſie/ pátrząc ná złe zdrowie moie/ áby y tá trochá co przy mnie byłá/ iáko inſzych wiele/ nie zginęłá/ obáwiáiąc: vżyłem iedney zacney oſoby duchowney do przeyźrzenia y ſporządzenia piſm/ ręki brátá mego właſney/ ktore przy mnie były SzarzRytJSzarz nlb 2v.

4. Odzyskanie wzroku; visus Vulg (4): CzechRozm 119; CzechEp 217; Duch Páńſki nádemną: dla tego mię pomázał/ ábym opowiedał Ewángelią vbogim: poſłał mię ábych vzdrowił ſkruſzone ná ſercu/ ábych opowiedał więźniom wypuſzczenie/ y ślepym przeyrzenie/ żebym wypuśćił ná wolność znędzone WujNT Luc 4/19.
Wyrażenie: »na oczy przejrzenie« (1): Kápellan oycá iego ślepy ná ocży nád onym ćiáłem záwołał: Ieśliś wniebie/ iáko wierzę/ z iednay mi ná ocży przeyrzenie: y ſkoro to wymowił/ ták ſię zſtáło. SkarŻyw 574.
5. Niedostrzeganie, pobłażliwość (2): Connivencia, Przeyźrzenie/ Niedbánie Niebáczność. Mącz 63b; Conniuentia – Przeirzenie, pomrugnienie. Calep 243a.
6. Przebaczenie [czego] (1):
Szereg: »odpuszczenie i przejrzenie« (1): Nie ma bowiem dla tego być odpuſzcżenie y przeyrzenie wyſtępkow/ żeby wſzytká R.P. nie vpádłá/ ále ma być pomſthá dla záchowánia iey Phil R3.
7. Popatrzenie przez coś; transpectus Calep (2): Day ſobie mądrému Szloſárzowi vczynić z żeláznéy Bláchy/ iákoby żłobek ná cztéry łokćie wzdłuż/ á w kóńcách niechay będą progi/ álbo ſzczytki/ trochę wywyżſzóné nád ón Instrument/ á to dla tego áby mógł dobrze vczynić wobu kóńcách dźiurki ku przeyźrzéniu. Strum C3; Calep 1081a.

Synonimy: 1.a. przeznaczenie, zamierzenie; β. baczenie, opatrzność; 2. domyślenie, proroctwo, prorokowanie, przebaczenie, przeczucie; 3. badanie, przeglądanie; 5. pobłażanie.

Cf PRZEŹRZEĆ

JR