« Poprzednie hasło: PRZYSTOJNY | Następne hasło: PRZYSTOSOWAĆ SIĘ » |
PRZYSTOSOWAĆ (46) vb pf i impf
pf (38), impf (8) [inf CzechEp 272, praes, part praes act].
Oba o oraz a jasne.
inf | przystosować | |
---|---|---|
indicativus | ||
praes i fut | ||
sg | ||
1 | przystosuję |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | przystosowåłem | m pers | |
2 | m | -ś przystosowåł | m pers | |
3 | m | przystosowåł | m pers | przystosowali |
n | subst | przystosowały |
imperativus | ||
---|---|---|
sg | pl | |
1 | przystosujmy | |
2 | przystosuj |
impersonalis | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
con | by przystosowåno | |||||
participia | ||||||
part praes act | przystosując | |||||
part praet act | przystosowåwszy |
inf przystosować (17). ◊ praes 1 sg przystosuję (5). ◊ fut 2 sg przystosujesz (1). ◊ 3 sg przystosuje (2). ◊ 3 pl przystosują (1). ◊ praet 1 sg m przystosowåłem (1). ◊ 2 sg m -ś przystosowåł (2). ◊ 3 sg m przystosowåł (6). ◊ 3 pl m pers przystosowali (1). subst przystosowały (1). ◊ imp 2 sg przystosuj (3). ◊ 1 pl przystosujmy (1). ◊ impers con by przystosowåno (1). ◊ part praes act przystosując (2). ◊ part praet act przystosowåwszy (2).
Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w.
- I. Zestawi(a)ć ze sobą dwa elementy
(34)
- 1. Dopasow(yw)ać, (z)robić tak, aby jedno było odpowiednie dla drugiego, zgodne z drugim
(19)
- a. Nada(wa)ć odpowiedni, dobrze przylegający kształt
(6)
- α. O ubiorze (3)
- a. Nada(wa)ć odpowiedni, dobrze przylegający kształt
(6)
- 2. Odnieść (odnosić), (s)twierdzić, że jakieś słowa dotyczą kogoś a. czegoś; (po)traktować jakiś tekst jako potwierdzenie swego zdania (12)
- 3. Przyrówn(yw)ać, (s)twierdzić, że coś (a. ktoś) jest podobne(-y) do czegoś (a. kogoś) lub tożsame z czymś (3)
- 1. Dopasow(yw)ać, (z)robić tak, aby jedno było odpowiednie dla drugiego, zgodne z drugim
(19)
- II. (Za)aplikować (12)
przystosować do czego (5): KrowObr 14v; GórnDworz Q2; ále [mądrość] buia ſobie w rozmyſle pocżćiwego cżłowieká iáko orzeł/ záwżdy z wyſoká vpátruiąc á káżdy cżás vważáiąc gdzie co przyſtoynie do cżego przyſtoſowáć może RejZwierc 146; że gwiázdárſkie náuki naprzod Krolowie Egiptſcy wynáleźli/ w ktorey on Iulius Ceſarz ták dálece przodek miał/ że ráchunek roku [...] do biegu słonecżnego przyſtoſował ModrzBaz [16]v; Oczko 2.
przystosować czemu (3): w Hiſtoriach vbacżamy czo ſię przed tym działo/ albo czo było ták od rozumnych iáko od ſproſtnych ludzi mowiono/ ſktorych tych to zoſobna rzeczy każdą/ iey własćiwemu cżaſowi mamy przyſtoſować. KwiatKsiąż H3v; [doktorzy] ták pilno ſye bárzo vſadzáli/ áby ich [wód] właſnośći doſzedſzy/ chorobam przyſtoſowáć mogli: gdyż inſza do vżywánia zá pićié/ á do wárzenia/ á inſza do lékarſtw chorobam pomocna być ma Oczko 10, 16.
przystosować na co (1): záłóżże ón Fundáment/ Przéćieśiámi iáko długich potrzebá. Ieſlibyć iedná nie przeſtáłá/ tedy drugą przyſtoſuy ná kóniec/ y trzećią y czwartą: tylé iléćby ich potrzebá. Strum L2v.
przystosować komu (2): Configurare alicui toracem, Przitoſowáć [!] komu kábat. Mącz 127c, 134b.
przystosować na kogo (1): Cżás przychodźi obácżyć ſie pánowie Zołnierze/ Zbroie ná ſie przyſtoſowáć odprowſzy kołnierze. BielSpr b2.
przystosować do kogo, do czego (6): A batzyſz iuſz/ iż nie o ćieleſnych dziewicach Duch ſwięty ty ſlowá rozumie/ iákoś ie ty fáłſzywie do dziewic ćieleſnych y ſſalonych/ przyſtoſował? KrowObr 229; SarnUzn [F]2; CzechEp 171; NiemObr 8, 21; vważ v śiebie przycżyny przerzecżone fráſunkow od Páná Bogá dopuſzcżonych: á iednę ábo kilká z nich/ do ſámego śiebie przyſtoſowawſzy/ vtul ſię w płácżu/ y troſce twoiey. LatHar 578; [Przyſtoſuiąc tedy do náſzey rzeczy [tj. do sposobu używania pieniędzy]/ pieniądze ſáme z śiebie nie czynią żadnego pożytku iáko czyni dom/ álbo rola ŚmiglLichwa 20].
przystosować komu (1): Y wnetże ku temuż Bogu obrácza ſwą mowę: Wſtąpiłeś ná wyſokośći y poimałeś bráńce álbo więźnie. Ktore iednák ſłowá Apoſthoł do Ephez.4. Kriſtuſowi właſnie przyſtoſował. SarnUzn D6v.
przystosować ku komu, ku czemu (4): BibRadz 1.Cor 4/6; Nie zły przykład/ ktory/ proſzę ćię/ przyſtoſuy iáśniey ku rzeczy náſzey. OrzRozm B3; iż on [żartujący] wziąwſzy tho ſłowo rząd [na konia]/ przyſthoſował ie ku inemu/ y vkazawſzy rząd [stojących]/ [...] odmienił właſność ſłowá/ przeto dla tey wtorey trefnośći/ z dwuwykłádnego ſłowá/ rzecżenie było dáleko trefnieyſze. GórnDworz P8, O5.
Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia dalszego w zdaniu nadrzędnym [na kogo; to aby] (1): Abowiem coś perwey [!] powiedział tegoś wſzytkiego zapomniał/ y ná kápłany to ſámy przyſtoſował/ áby oni tylko pod dwiemá oſobomá przyimowáli KrowObr 200v.
przystosować do czego (1): Pięknie záprawdę y Páweł/ zálećiwſzy rozmáite dáry/ ktoremi cżłonki iednego ćiáłá ozdobione ſą/ á przyſtoſowawſzy ie do ćiáłá Rzecżypoſpolitey/ ábo Zboru ś. roſkázuie/ żeby [...] ModrzBaz 45v.
przystosować k czemu (1): Ale ieſzcże mieyſce Páwłá s. [...] k teyże Regule [interpretacji Pisma Św.] przyſtoſuymy/ á vyrzeſz [...] że to piſmo zá námi ieſt SarnUzn F7v.
przystosować z kim (1): CzechEp 272 cf Szereg.
przystosować do czego (1): A gdychmy ſie iuż o práwdzie námowili/ tu iuż muśimy ſtałość do niey przyſtoſowáć/ bo ty dwie pánie z iednego domu idą RejZwierc 85.
przystosować ku czemu (3): ná wierzch [sukni] Humerał włożył/ kthory sćiągnąwſſy páſem przyſtoſował ku Pekthoráłowi Leop Lev 8/8; Contexere extrema cum primis, Oſtáteczne ku pierwſzym prziſtoſowáć. Mącz 453c, 244b.
przystosować do czego (1): iáko ow ſznur z wagą/ czo go murárze vżywáią/ ktory nie iedno ſam proſty ieſt w ſobie/ ále y tę ſciánę proſtą vcżyni/ do ktorey go przyſtoſuią. GórnDworz Gg5.
przystosować k(u) czemu (2): ListRzeź w. 17; K cżemu ią [gorzałkę] przyſtoſuieſz Wielką w niey mocz pocżuieſz LudWieś B5.
przystosować czym (1): A my nie wźięliſmy duchá tego ſwiátá/ ále duchá ktory ieſt z Bogá: ábyſmy wiedzieli co nam Bog dárował. Co też opowiedamy nie przez wyuczone powieśći ludzkiey mądrośći: ále przez náukę Duchá/ duchownym duchowne rzeczy przyſtoſuiąc [comparantes]. WujNT 1.Cor 2/13.
Synonimy: I.1. przyformować, przykrawać, przykstałtować, przymierzać; 2. odnieść, odnosić; 3. przyrownawać, rownać; II.1. przyściągnąć, przypajać, przysadzić, przytkać, przywięzować.
Formacje współrdzenne cf STOSOWAĆ.
Cf PRZYSTOSOWANIE, PRZYSTOSOWANY
ALKa, ZCh